1-5-فرضیه تحقیق: 6

1-6-اهداف تحقیق: 6

1-8-روش تحقیق: 8

فصل دوم: حقوق کودک در قوانین داخلی و اسناد بین المللی 10

2-1-تعریف طفل 11

2-2-تعریف جرم در لغت و اصطلاح Error! Bookmark not defined.

2-2-1-رابطه جرم با امنیت و نظم اجتماعی Error! Bookmark not defined.

2-2-2- انواع جرایم Error! Bookmark not defined.

2-3-تبیین دیدگاه های کژرفتاری اجتماعی 14

2-3-1- تبیین زیست شناختی 14

2-3-2-تبیین روان شناختی 15

2-4-جرم و سرمایه اجتماعی Error! Bookmark not defined.

2-5-عوامل اجتماعی موثر بر وقوع جرم 15

2-5-1- فرهنگ و تمدن 16

2-5-2-آموزش و پرورش 16

2-5-3-اعتقادات مذهبی 17

2-5-4-نقش خانواده 17

2-5-5-شرایط اقتصادی 18

2-5-6-سایر عوامل 19

2-6-خصیصه های سیاست گذاری مقابله با جرم Error! Bookmark not defined.

2-7-انواع سیاست گذاری های مقابله با جرم 19

2-7-1-سیاست دولتی (رسمی) Error! Bookmark not defined.

2-7-2-سیاست تقنینی 19

2-7-3-سیاست قضایی 20

2-7-4- سیاست اجرایی 20

2-7-5-سیاست غیردولتی (سیاست مشارکتی) 21

فصل سوم: پیشگیری از جرایم علیه اطفال در اسناد بین المللی Error! Bookmark not defined.

3-1-واژه‌شناسی پیشگیری 21

3-1-1-تعاریف پیشگیری از جرم 22

3-2-انواع پیشگیری از جرم 23

3-2-1-پیشگیری اولیه یا نخستین 24

3-2-2-پیشگیری ثانویه یا دومین 24

3-2-3-پیشگیری ثالث یا سومین 24

3-2-4-پیشگیری کوتاه مدت یا خُرد 25

3-2-5-پیشگیری اجتماعی یا مددکاری اجتماعی 25

3-2-6-پیشگیری رشد مدار یا زودرس 26

3-2-7-پیشگیری بلند مدت یا کلان 27

3-2-8-پیشگیری انفعالی 27

3-2-9-پیشگیری فعال 28

3-2-10-پیشگیری کنشی یا غیر کیفری 28

3-2-11- پیشگیری واکنشی یا کیفری 29

3-2-12- پیشگیری قضایی 29

3-2-13- پیشگیری انتظامی 30

3-2-14-پیشگیری عام 31

3-2-15-پیشگیری خاص 31

3-2-16- پیشگیری وضعی 31

3-3-پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی 33

3-4- ارکان پیشگیری طراحی محیطی 34

3-4-1- تعیین حدود قلمرو (قلمروگرایی) 34

3-4-2- مراقبت یا نظارت طبیعی: 35

 

3-4-3- کنترل طبیعی ورود: 35

3-4-4- تصویر و نگهداری از فضا: 35

3-4-5-سخت کردن آماج جرم: 36

3-4-6-فعالیت های حمایتی و پشتیبانی: 36

3-5-جایگاه پیشگیری در سیاست های مقابله با جرم 36

3-6- مراحل پیشگیری Error! Bookmark not defined.

3-6-1-مرحله اول پیشگیری Error! Bookmark not defined.

3-6-2- مرحله دوم پیشگیری Error! Bookmark not defined.

3-6-3-مرحله سوم پیشگیری Error! Bookmark not defined.

3-7-نهادها و سازمان های تأثیرگذار بر مقوله پیشگیری و مقابله با جرم 37

3-8- لایحه پیشگیری از وقوع جرم Error! Bookmark not defined.

3-9-عوامل موثر در پیشگیری از وقوع جرم Error! Bookmark not defined.

3-10- اعلامیه جهانی حقوق کودک 39

3-11-پروتکل اختیاری حقوق کودک 41

فصل چهارم: بررسی حقوق کودک در فرانسه و علل 52

جرایم علیه اطفال و نوجوانان Error! Bookmark not defined.

4-1-حقوق طفل در اعلامیه جهانی حقوق کودکان 53

4-1-1- کنوانسیون بین المللی حقوق طفل 53

4-1-2-حقوق اطفال در قوانین ایران و کنوانسیون حقوق کودک 56

4-2-حقوق كودك در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 58

4-3-اسناد بین المللی راجع به کار کودکان و تعهدات جمهوری اسلامی ایران 58

4-5-قوانین موضوعه ایران در خصوص جرایم علیه اطفال 60

4-5-1-تخفیف مجازات 61

4-5-2-تشدید مجازات 61

4-5-3-جرم انگاری و نقش دادستان 62

4-6-علل جرایم علیه اطفال 66

4-6-1-وضعیت فیزیکی 67

4-6-2-ضعف قوایی ذهنی ـ روحی 67

4-6-3- ترس 67

4-6-4-اعتیاد والدین 68

4-6-5-علل مربوطه به کودک بزه‌دیده 68

4-6-6- جمعیت خانواده 68

4-6-7-سابقه بیماری جسمی یا روانی در خانواده 69

4-6-8-طلاق و جدایی در خانواده 69

4-6-9-سابقه محكومیت یا سوءپیشینه خانواده 70

4-6-10- شرایط اقتصادی خانواده 70

4-6-11-منطقه محل سكونت خانواده 70

فصل پنجم : بررسی جایگاه دادستان در پیشگیری از جرایم Error! Bookmark not defined.

5-1-دادستانی و وظایف این نهاد 73

5-1-1-نقش محوری دادستان در پیشگیری از جرایم و آسیبهای اجتماعی 74

5-2- سوءاستفاده از اطفال در فعالیتهای مجرمانه و نقش دادستان 76

5-2-1-ترک انفاق کودکان: 77

5-2-2-رها کردن طفل: 77

5-2-3- بهره گیری از اطفال برای تکدّی 78

5-2-4-ممانعت از تحصیل و نقش دادستان 82

5-2-5-استثمار جنسی از اطفال و نقش دادستان 82

5-2-6-استفاده از کودکان در فعالیت های غیرمجاز سمعی و بصری و نقش دادستان 83

5-2-7-بهره برداری از اطفال در جرایم موادمخدرو نقش دادستان 84

5-2-8-کار اطفال در اسناد بین المللی و نظارت دادستان 87

5-2-9-قوانین داخلی ایران در خصوص کار اطفال و نظارت دادستان 89

5-3-دادستان و پیشگیری کیفری از جرایم اطفال 91

5-3-1-پیشگیری غیر کیفری از جرایم علیه اطفال 91

5-3-2-پیشگیری وضعی و نقش دادستان 92

5-3-3-پیشگیری اجتماعی و نقش دادستان 95

5-3-4-پیشگیری انتظامی از جرایم علیه اطفال توسط دادستان 98

5-3-5- نقش دادستان در پیشگیری از وقوع جرم 99

5-4-اقدامات نوین پیشگیری 100

5-4-1- اقدام درباره عوامل جرم زا و عوامل تسهیل کننده ارتکاب جرم 100

5-4-2- اقدامات ناظر بر اشخاص مشکوک و تکرار کنندگان جرم 100

5-4-3- اقدامات ناظر براطفال آسیب پذیر 100

5-4-4-پیشگیری از وقوع جرم از طریق تربیت عامه 101

5-4-5-نقش دادستان در پیشگیری مشارکتی از جرایم علیه اطفال 101

5-4-6-تکلیف به اعلام و گزارش در جهت پیشگیری از جرایم علیه اطفال 102

5-5- وضعیت اطفال و نوجوانان بزه دیده در حقوق فرانسه 102

نتیجه گیری و پیشنهادات: 105

منابع: 111

 

چکیده:
كودكان به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های خاص در معرض خطرات و سوء اسفاده و بهره‌کشی و … قرار دارند، لذا نیاز به حمایت ویژه‌ای از سوی نهاد‌های دولتی و غیر‌دولتی و همچنین والدین و سرپرستان خود دارند. معمولاً شناسایی دلایل یک معضل از دو حیث یادگیری علمی آن معضل و نیز در بکارگیری روش‌های مناسب در جهت پیشگیری از آن حائز اهمیت است. معضل جرایم علیه اطفال نیز از این قاعده مستثنی نیست و به حقیقت شناسایی دلایل جرایم علیه اطفال گامی مهم در جهت موفقیت برنامه پیشگیری از وقوع این پدیده به حساب می‌آید. دادستان با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های خود به شناخت علل جرایم علیه اطفال می‌پردازد و به مقابله با این عوامل از طریق حذف عوامل موثر در جرایم علیه اطفال شامل فردی (زیستی، روانی) و عوامل عمومی (اقتصادی-اجتماعی- سیاسی و …) و همچنین عوامل موقعیتی از جمله فرصت‌های ارتكاب جرم می‌پردازد. با مداخله بر وضعیت پیش جنائی و مصون سازی آماج نیز می‌تواند از طریق محدود ساختن موقعیت و فرصت ارتكاب بزه از طریق مختل ساختن فرآیند گذر اندیشه به فعل مجرمانه از بزه دیدگی پیشگیری كرد.

جرایم علیه اطفال در قانون 1992 در حقوق فرانسه را می‌توانیم به دو دسته تقسیم کنیم: جرایمی که ممکن است علیه وضعیت شخصی اطفال به وقوع بپیوندد و جرایمی که ممکن است علیه وضعیت خانوادگی و اجتماعی اطفال انجام شود. در جرایم نوع اول، هدف قانون گذار، حمایت از ویژگیهای شخصی طفل است؛ مثلاً طرد طفل به وسیله والدین، جرم است؛ رها کردن طفل یا ترک نفقه یا انفاق طفل، عدم پرداخت مستمری برای امرار معاش طفل یا ترک تکلیف ابوینی طفل توسط والدین یا به اصطلاح «ترک معنوی اطفال» و جرایم دیگری که در قانون جدید هم آمده و می‌توانیم آنها را در یک جمله خلاصه کنیم و آن، «در معرض خطر قرار دادن اطفال» است، تشویق و ترغیب طفل به مصرف مواد مخدر یا قاچاق مواد مخدر یا ترغیب طفل به مصرف مشروبات الکلی، تشویق و ترغیب طفل به تکدّی یا تشویق و ترغیب طفل به ارتکاب جرم، همگی جرم است. دسته دیگری از جرایم، لطماتی است که ممکن است علیه اخلاقیات طفل به وقوع بپیوندد؛ جرایمی که اصطلاحا جرایم علیه اخلاق و عفت طفل نام دارد.

 واژگان کلیدی: جرایم، پیشگیری، بزه‌دیدگی، اطفال، دادستان، فرانسه.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه

كودكان به عنوان آسیب‌پذیر‌ترین قشر جامعه، همواره مظلوم‌‌ترین و ستمدیده‌‌ترین افراد بوده‌اند. تاریخ پیدایش كودك‌آزاری و بزهدیدگی اطفال به زمان‌هایی كه انسان خود را شناخته است بر می‌گردد. در زمان‌های قدیم كودك به عنوان كالای داد و ستد می‌شد و هیچ حقی نسبت به اعتراض به حقوق از دست رفته خود نداشت. با گذشت زمان و متمدن شدن جوامع نسبت به حقوق اطفال توجه بیشتری داده شد و جوامع داخلی و بین‌المللی نیز به احیاء حقوق كودكان پرداخته‌اند. در همه جوامع بشری، بزهکاری اطفال، جنبه ‏های مشترکی دارد. دو واقعه مهمی که اخیرا در فرانسه اتفاق افتاد، جایگاه صغار را در بزهکاری نشان داد و بر آن تأکید کرد. اخیرا دو جوان فرانسوی که دوست خود را به قتل رسانده بودند، محکوم شدند. این واقعه، جامعه فرانسه را تکان داد. از سوی دیگر، جوانهای فرانسوی در جریان تظاهراتی که ترتیب داده بودند،  مرتکب جرایمی شدند که منجر به دستگیری برخی از آنان شد صلاحیت محاکم در رسیدگی به جرایم اطفال – مرجع صالح رسیدگی به جرایم موادمخدر اطفال – پذیرش مسئولیت تدریجی اطفال و نوجوانان – آیین دادرسی کیفری اطفال  این دو واقعه می‏تواند جایگاه اطفال و نوجوانان بزهکار را در جرم‏شناسی و حقوق جزا نشان دهد. صغار، گاه مباشران جرایم و گاه، بزه ‏دیدگان (قربانیان مستقیم) جرایم واقع می‏شوند. یکی از ویژگیهای بزهکاری اطفال، چگونگی ارتکاب جرایم است. چند سالی است که اطفال فرانسوی در جرایم شدید و خشن؛ مانند قتل و تجاوز به عنف به صورت گروهی و قتل با برنامه قبلی (سبق تصمیم)، شرکت می‏کنند از نظر تاریخی، اگر حقوق جزا را مطالعه کنیم، مشاهده می‏کنیم که قانون‏گذار، ابتدا اطفال را به عنوان مباشر جرم، مورد توجه قرار داده و با توجه به این موضوع، درباره آنها مقرراتی وضع کرده است. در گذشته، اطفال بزهکار به عنوان یک انسان کوچک یا «مینیاتوری» از مجرم بزرگسال تلقی می‏شدند، امّا با پیشرفت علم و بویژه روان‏شناسی و علوم تربیتی، دریافتند که نمی‏توان طفل یا نوباوه را انسان «بالغ کوچک» پنداشت؛ چون هنوز دارای رشد جسمانی و بویژه روانی نشده است. بنابراین، نمی‏توان او را با یک انسان بزرگسال مقایسه کرد. به همین جهت بود که در فوریه 1945 میلادی، قانونی به صورت تصویب‏نامه قانونی، تهیه و تصویب شد که برای نخستین بار، نظام حقوقی ناظر به اطفال بزهکار را از نظام حقوقی بزرگسالان بزهکار، تفکیک کرد. قانون جزای جدید فرانسه که در مارس 1992 به تصویب رسید و جای قانون جزای 1810، مشهور به کُد ناپلئون را گرفت، به مقوله اطفال نپرداخت. لذا کماکان در فرانسه همان متن 1945، لازم ‏الاتباع است. در خصوص جرایم علیه اطفال یا بزه ‏دیدگان صغیر، باید گفت که در قانون جزای 1810 فرانسه، مواد زیادی وجود ندارد و قانون‏گذار به سرنوشت صغاری که قربانی مستقیم جرم واقع می‏شوند، از نظر کیفری توجه زیادی نداشته است. این خلأ و نقصان در قانون جزای 1810 را قانون جزای 1992 جبران کرده است؛ زیرا در این قانون، حمایت از صغار در برابر بزهکاری نیز تقویت شده است.

1-2-بیان مسئله:

نظام دادسرایی و دادستانی یکی از دستاوردهای ارزشمند نظام قضایی ایران است که ریشه در قانون اساسی  دارد. این نهاد با توجه به نص صریح قانون، به ریاست دادستان عهده دار انجام وظایف قانونی خود طبق ماده 3 قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب می باشد. با توجه به اینکه یکی از وظایفی که طبق اصل 156 قانون اساسی، برای قوه قضاییه تعریف شده ؛ اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین است، بنابراین ثمره تحقق صحیح اصل فوق، سالم سازی جامعه و تأمین امنیت عمومی و احیای حقوق عامه و گسترش عدل خواهد بود. نهاد دادسرا با محوریت دادستان بهترین و کارآمدترین نهاد جهت تأمین و سالم سازی جامعه از طریق اعمال سیاستهای پیشگیرانه است، چراکه در قانون اساسی 150 حق برای مردم ذکر شده است، و در بخش مربوط به قوه قضاییه، احقاق حقوق عامه از وظایف دستگاه قضایی است و دادستان‌ها باید این حقوق را تشخیص دهند و رویه های احقاق حقوق عامه را بکار گیرند. دادستان یا مدعی‌العموم، مقامی كه برای حفظ حقوق عمومی و نظارت بر حسن اجرای قوانین و تعقیب كیفری بزهكاران بر اساس مقررات انجام وظیفه می‌نماید. در هر دادسرا، دادستان رئیس دادسرا است. دادستان بنام جامعه، جرائم را تحت تعقیب قرار می‌دهد. ارجاع پرونده به بازپرس و اظهارنظر در مورد كلیه قرارهای دادیار و قرارهای منع تعقیب، موقوفی تعقیب، صدور كیفر خواست و حضور در دادگاه مربوطه، از جمله وظایف و اختیارات دادستان است(افسران و علوی، 1385، ص45). دادستان به عنوان مدعی العموم موظف به دفاع از حقوق عمومی می باشد. در هر کجا که نقض حقوق عمومی صورت بگیرد، دادستان به عنوان مدعی العموم وارد عمل می شود تا از تضییع حقوق مردم جلوگیری نماید. در این راستا می‌توان گفت، دادستان‌ها و دادسراها به عنوان یک نهاد قضایی و پرسنل قضایی و اداری آن از سربازان خط مقدم جبهه تأمین امنیت و اجرای عدالت می‌باشند، به دلیل اینکه دادسرا به عنوان اصولی ترین محور توسعه و اصلاحات قضایی، عامل عمده‌ای در راستای رسیدگی دقیق قضایی و اجرای عدالت و احقاق حق و سالم سازی اجتماع می‌باشد، در نتیجه  بخشی از این اهداف از طریق اقدامات دادستان در راستای پیشگیری از جرم در جامعه محقق خواهد شد و این مقام قضایی مؤثرترین نقش را در جهت پیشگیری از وقوع جرم در هر یک از مراحل دادرسی می تواند داشته باشد که در این مقال برآنیم تا وظایف و اختیارات دادستان در جهت پیشگیری از وقوع جرم علیه اطفال و تأمین سلامت حقوقی جامعه و تأمین امنیت جامعه مورد بررسی قرار دهیم؛ نقش دادستان‌ها در مبارزه و پیشگیری از وقوع جرم‌ محوری است. دادستان علاوه بر وظیفه قانونی و شرعی خود در تعقیب مجرمین باید اهتمام جدی به نقش محوری خود به عنوان مدعی‌العموم را هم داشته باشد .همچنین وادار کردن سایر دستگاه‌ها به انجام مطلوب وظایف خود می‌تواند توسط دادستان‌ها صورت گیرد و این کار آنها امر به معروف است. اگر دادستانی محوریت پیشگیری از وقوع جرم را داشته باشد دیگران نیز با تمام توان باید به میدان آیند؛ در این راستا راه اندازی و تداوم شورای پیشگیری از وقوع جرم می تواند بسیار کارساز و مثمرثمر باشد و کمک شایانی را به دادستان‌ها نماید(حاجی تبار، 1389، ص130).