پایان نامه ارشد : کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک بر اساس نظام اندازه گیری عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1 ) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2 ) بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………….3

1-3 ) ضرورت و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1 ) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2 ) بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………….3

1-3 ) ضرورت و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………………………..7

1-4 ) اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..8

1-5 ) چهارچوب نظری تحقیق …………………………………………………………………………………………….9

1-6 ) سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….10

1-7 ) فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………………………..10

1-8 ) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها …………………………………………………………………………….11

1-9 ) قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….14

1-10 ) خلاصه فصل اول …………………………………………………………………………………………………14

فصل دوم : مروری بر ادبیات تحقیق

2-1 ) بخش اول : نظام اندازه گیری عملکرد ………………………………………………………………………..16

2-1-1 ) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….17

2-1-2 ) تشریح مفهوم عملکرد ………………………………………………………………………………………….18

2-1-2-1) عملکرد و تصمیم گیری …………………………………………………………………………………….19

2-1-2-2) عملکرد وحوزه مسئولیت ………………………………………………………………………………….20

2-1-3 ) اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………………………………21

2-1-4 ) ضرورت و اهمیت اندازه گیری عملکرد …………………………………………………………………24

2-1-4-1) تغییر طبیعت کار ……………………………………………………………………………………………..27

2-1-4-2) افزایش رقابت …………………………………………………………………………………………………28

2-1-4-3) فعالیت های نوآورانه و بهبود عملکرد ………………………………………………………………….29

2-1-4-4) جوایز ملی و بین المللی ……………………………………………………………………………………29

2-1-4-5) تغییر نیازهای مشتریان ……………………………………………………………………………………… 30

2-1-4-6) تأثیر فن آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………..31

2-1-5 ) اندازه گیری عملکرد و تسهیل در تصمیم گیری ………………………………………………………..31

2-1-6 ) اندازه گیری عملکرد و قابلیت پاسخگویی ……………………………………………………………….33

2-1-7 ) نظام های اندازه گیری عملکرد و تعامل با محیط ………………………………………………………35

2-1-7-1) محیط داخلی …………………………………………………………………………………………………..35

2-1-7-2) محیط خارجی ………………………………………………………………………………………………….37

2-1-7-3) راهبرد رقابتی …………………………………………………………………………………………………..38

2-1-8 ) دیدگاه های سنتی و نوین نظام اندازه گیری عملکرد ………………………………………………….38

2-1-9 ) نظام های سنتی اندازه گیری عملکرد ………………………………………………………………………41

2-1-9-1 ) سیستم اندازه گیری حسابداری ………………………………………………………………………….42

2-1-9-2 ) روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC …………………………………………………………….42

2-1-9-3 ) اندازه گیری عملکرد کلیدی ………………………………………………………………………………42

2-1-9-4 ) مدل اندازه گیری کارت امتیاز پاسخگویی ……………………………………………………………43

2-1-9-5 ) روش ارزش افزوده اقتصادی (EVA) ………………………………………………………………..43

2-1-9-6 ) روش های ارزیابی عملکرد افراد ……………………………………………………………………….43

2-1-10 ) نظام های نوین اندازه گیری عملکرد …………………………………………………………………….43

2-1-10-1 ) نظام مدیریت کیفیت ایزو ……………………………………………………………………………….44

2-1-10-2 ) نظام مدیریت بر مبنای هدف ……………………………………………………………………………45

2-1-10-3 ) نظام مدیریت کیفیت جامع ………………………………………………………………………………45

2-1-10-4 ) روش بالدریج ……………………………………………………………………………………………….45

2-1-10-5 ) نظام مدیریت هوشین ……………………………………………………………………………………..45

2-1-10-6 ) مدل بنیاد اروپایی مدیرت کیفیت EFQM …………………………………………………………46

2-1-10-7 ) کارت امتیازی متوازن BSC …………………………………………………………………………….46

2-1-11 ) رویکرد های مختلف در اندازه گیری عملکرد …………………………………………………………49

2-1-11-1 ) رویکرد حسابداری ………………………………………………………………………………………..49

2-1-11-2 ) رویکرد مدیریت مالی …………………………………………………………………………………….50

2-1-11-3 ) رویکرد اقتصادی …………………………………………………………………………………………..50

2-1-12 ) عناصر اصلی نظام اندازه گیری عملکرد …………………………………………………………………50

2-1-13 ) فرآیند اندازه گیری عملکرد …………………………………………………………………………………51

2-1-13-1 ) تدوین شاخص ها …………………………………………………………………………………………51

2-1-13-2 ) تعیین وزن شاخص ها و اهمیت آن ها ………………………………………………………………53

2-1-13-3 ) استاندارد گذاری و تعیین وضعیت عملکرد مطلوب ……………………………………………..54

2-1-13-4 ) سنجش و اندازه گیری نتایج ……………………………………………………………………………54

2-1-13-5 ) استخراج نتایج ………………………………………………………………………………………………54

2-1-14 ) معیارهای اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………………54

2-1-14-1 ) معیارهای حسابداری ……………………………………………………………………………………..57

2-1-14-2 ) معیارهای اقتصادی ………………………………………………………………………………………..58

2-1-15 ) سایر طبقه بندی های معیار اندازه گیری عملکرد شرکت ها ……………………………………..60

2-1-16 ) اندازه گیری عملکرد مالی …………………………………………………………………………………..61

2-2 ) بخش دوم : تصمیمات استراتژیک ……………………………………………………………………………..64

2-2-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..65

2-2-2 ) مدیریت و استراتژی …………………………………………………………………………………………….69

2-2-3 ) فرآیند مدیریت استراتژیک ……………………………………………………………………………………68

2-2-3-1)مراحل اصلی فرآیند مدیریت استراتژیک ……………………………………………………………….70

2-2-4 ) عناصر مدیریت استراتژیک ……………………………………………………………………………………71

2-2-4-1 ) رسالت شرکت ……………………………………………………………………………………………….71

2-2-4-2 ) اهداف شرکت ………………………………………………………………………………………………..72

2-2-4-3 ) استراتژیست ها ……………………………………………………………………………………………….74

2-2-4-4) محیط خارجی و منابع شرکت …………………………………………………………………………….75

2-2-5 ) ضرورت مدیریت استراتژیک ………………………………………………………………………………..76

2-2-6 ) مزایای مدیریت استراتژیک ……………………………………………………………………………………76

2-2-7 ) تصمیم گیری در مدیریت ……………………………………………………………………………………..77

2-2-7-1 )تاریخچه تصمیم گیری در مدیریت ………………………………………………………………………77

2-2-7-2 ) تصمیم گیری در شرایط ریسک و عدم اطمینان …………………………………………………….78

2-2-7-3 ) انواع تصمیمات در مدیریت ………………………………………………………………………………80

2-2-8 ) کاربرد تصمیمات استراتژیک ………………………………………………………………………………..82

2-2-8-1 ) ابعاد تصمیمات استراتژیک ……………………………………………………………………………….84

2-2-9 ) سطوح مختلف استراتژی ………………………………………………………………………………………85

2-2-10 ) استراتژی و عملکرد و شکاف مابین آن ها …………………………………………………………….87

2-2-11 ) استراتژی و مزیت رقابتی ……………………………………………………………………………………91

2-2-12 ) ارزیابی و کنترل راهبردی ……………………………………………………………………………………92

2-3 ) بخش سوم :‌ پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………..97

2-3-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..98

2-3-2 ) تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………………………….98

2-3-2-1 ) خلاصه تحقیقات داخلی …………………………………………………………………………………102

2-3-3 ) تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………………………103

2-3-3-1 ) خلاصه تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………………….106

2-4 ) خلاصه فصل دوم ………………………………………………………………………………………………….107

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

3-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….109

3-2 ) فرآیند اجرای تحقیق……………………………………………………………………………………………….109

3-3 ) روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………….109

3-4 ) جامعه آماری و نمونه آماری…………………………………………………………………………………….110

3-5 ) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………111

3-5-1 ) معرفی ساختار پرسشنامه …………………………………………………………………………………….112

3-6 ) روایی و پایایی ابزار سنجش و اندازه گیری ……………………………………………………………….113

3-6-1 ) روایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………..113

3-6-2 ) پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………..113

3-7) روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………….115

3-7-1 ) توصیف متغیرهای اصلی تحقیق …………………………………………………………………………..115

3-7-2 ) تحلیل داده های تحقیق ………………………………………………………………………………………115

3-8) خلاصه فصل سوم ………………………………………………………………………………………………….116

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها

4-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….118

4-2 ) آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………..118

4-2-1 ) توصیف متغیرهای جمعیت شناختی ………………………………………………………………………118

4-2-2 ) توصیف متغیرهای اصلی …………………………………………………………………………………….123

4-3 ) تحلیل استنباطی داده ها ………………………………………………………………………………………….131

4-3-1 ) آزمون نرمال بودن ……………………………………………………………………………………………..131

4-3-2 ) آزمون فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………….132

4-3-2-1 ) آزمون فرضیه اول ………………………………………………………………………………………….134

4-3-2-2 ) آزمون فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………….135

4-3-2-3 ) آزمون فرضیه سوم …………………………………………………………………………………………136

4-3-2-4 ) آزمون فرضیه چهارم ………………………………………………………………………………………137

4-3-2-5 ) آزمون فرضیه پنجم ………………………………………………………………………………………..138

4-4 ) خلاصه فصل چهارم ………………………………………………………………………………………………139

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 ) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….141

5-2 ) یافته ها و نتایج آمار توصیفی ………………………………………………………………………………….141

5-3 ) یافته ها و نتایج آمار استنباطی …………………………………………………………………………………144

5-4 ) بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………….145

5-5 ) پیشنهادات تحقیق ………………………………………………………………………………………………….146

5-6 ) محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………………………..147

5-7 ) پیشنهادات برای تحقیقات آتی …………………………………………………………………………………148

5-8 ) خلاصه فصل پنجم ………………………………………………………………………………………………..148

منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………………………………..149

پیوست ها

پیوست (1) ……………………………………………………………………………………………………………………157

پیوست (2) ……………………………………………………………………………………………………………………160

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول(1-1):تعاریف مختلف اندازه گیری ………………………………………………………………………………5

جدول(2-1):تفاوت دیدگاه ها درباره ارزیابی عملکرد ……………………………………………………………40

جدول(2-2)::تفاوت نظام های سنتی و نوین ………………………………………………………………………..41

جدول(2-3):شاخص ها جهت مقایسه عملکرد ……………………………………………………………………..62

جدول(2-4):ویژگی های تصمیمات ……………………………………………………………………………………82

جدول(2-5):ویژگی های تصمیمات مدیریت استراتژیک …………………………………………………………86

جدول(2-6):خلاصه تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………..102

جدول(2-7):خلاصه تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………106

جدول(3-1):ارزش عددی گزینه های پرسشنامه ………………………………………………………………….112

جدول(3-2):توزیع سوالات پرسشنامه ……………………………………………………………………………….112

جدول(3-3):ضرایب پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………..115

جدول(4-1):توصیف جنسیت پاسخگویان ………………………………………………………………………….119

جدول(4-2):تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………………………………..120

جدول(4-3):مدت فعالیت شرکت ……………………………………………………………………………………..121

جدول(4-4):تعداد کارکنان شرکت ……………………………………………………………………………………122

جدول(4-5):توصیف متغیر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………………………….123

جدول(4-6):توصیف متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد ………………………………………….124

جدول(4-7):توصیف متغیر قابلیت اطمینان …………………………………………………………………………125

جدول(4-8):توصیف متغیر کاربرد خاص …………………………………………………………………………..126

جدول(4-9): توصیف متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………….127

جدول(4-10): توصیف متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………………..128

جدول(4-11): فراوانی شرکت ها در نوع صنعت ………………………………………………………………..129

جدول(4-12):توصیف متغیر اندازه شرکت ………………………………………………………………………..130

جدول(4-13): نتایج آزمون نرمال بودن ……………………………………………………………………………..131

جدول(4-14): نتایج آزمون دوربین-واتسون ………………………………………………………………………132

جدول(4-15): نتایج آزمون شاپیرو – ویلک…………………………………………………………………………132

جدول(4-16):اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر کل …………………………………………………………….133

جدول(4-17): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………..134

جدول(4-18): رگرسیون قابلیت اطمینان و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک …………………….134

جدول(4-19):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه اول …………………………………………………………………134

جدول(4-20): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه دوم …………………………………………………………..135

جدول(4-21): رگرسیون کاربرد خاص و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………135

جدول(4-22): اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه دوم ……………………………………………………………….135

جدول(4-23): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه سوم ………………………………………………………….136

جدول(4-24): رگرسیون اندازه شرکت و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………136

جدول(4-25):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه سوم ……………………………………………………………….136

جدول(4-26): رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه چهارم ……………………………………………………….137

جدول(4-27): رگرسیون نوع صنعت و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………….137

جدول(4-28):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه چهارم …………………………………………………………….137

جدول(4-29):رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………….138

جدول(4-30): رگرسیون نوع استراتژی و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………138

جدول(4-31): اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه اول ……………………………………………………………….138

جدول(5-1): توصیف مولفه های مربروط به متغیرهای تحقیق ………………………………………………..141

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار(1-1): مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………………………………………………9

نمودار(2-1): چرخه عملکرد …………………………………………………………………………………………….26

نمودار(2-2): رویکردهای اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………49

نمودار(2-3): معیارهای اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………….56

نمودار(2-4): معیارهای حسابداری ……………………………………………………………………………………..57

نمودار(2-5): معیارهای اقتصادی ……………………………………………………………………………………….58

نمودار(2-6): سایر طبقه بندی معیارها ………………………………………………………………………………..60

نمودار(2-7): فرآیند کنترل استراتژیک ………………………………………………………………………………..94

نمودار(4-1): نمودار دایره ای جنسیت پاسخگویان ……………………………………………………………..119

نمودار(4-2): نمودار میله ای تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………….120

نمودار(4-3):نمودار میله ای مدت فعالیت شرکت ………………………………………………………………..121

نمودار(4-4): نمودار میله ای تعداد کارکنان شرکت …………………………………………………………….122

نمودار(4-5): هیستوگرام متغیر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ……………………………………..123

نمودار(4-6): هیستوگرام متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد ……………………………………..124

نمودار(4-7: هیستوگرام متغیر قابلیت اطمینان ………………………………………………………………………125

نمودار(4-8): هیستوگرام متغیر کاربرد خاص ………………………………………………………………………126

نمودار(4-9): هیستوگرام متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………127

نمودار(4-10): نمودار میله ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………128

نمودار(4-11):نمودار دایره ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………129

نمودار(4-12): نمودار میله ای متغیر اندازه شرکت ……………………………………………………………..130

نمودار(4-13): اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر کل ……………………………………………………………133

چکیده

طی چند دهه اخیر، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت ، افزایش قابلیت اطمینان ، کاهش هزینه و سهولت در تصمیم گیری های استراتژیک شده اند.در این راستا اندازه گیری عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار شده است.دانش مدیریت امروز در جستجوی راه های کمک به تحقق چشم انداز، اهداف و استراتژی ها در شرکت ها است که ملاک عملکرد موفق محسوب می شوند.یکی از مهمترین حلقه های زنجیره مدیریت سنجش و اندازه گیری عملکرد است که در سال های اخیر با مفهوم مدیریت عملکرد جایگزین شده و نگاهی جامع به بحث عملکرد چه در حیطه کارکنان و چه در حیطه شرکت دارد. اندازه گیری عملکرد به معنی فرآیند کمی سازی فعالیت است. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده است. یکی از اهداف اصلی نظام اندازه گیری عملکرد ، دستیابی به اطلاعات منطقی برای پشتیبانی تصمیم گیری های استراتژیک است. معمولاً مفهوم اندازه گیری عملکرد در سطح استراتژیک به نظارت بر طرح ها و موفقیت شرکت ها بر می گردد . از دغدغه های اساسی شرکت های امروزی ، دستیابی به یک شیوه ارزیابی کارا و انعطاف پذیر است تا با آن بتوان کلیه ابعاد عملکردی شرکت را مورد بررسی قرار داد. با وجود این که تحقیقات مفهومی در ادبیات حسابداری و مالی به این نکته اشاره دارند که استفاده از نظام اندازه گیری عملکرد بر نفوذ بازیگران درون سازمانی تأثیر می گذارد اما شواهد تجربی درخصوص این نظریه عمدتاٌ به شواهد گفتاری و تعداد اندکی بررسی های موردی محدود می باشد.جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.داده ها به روش میدانی و از طریق پرسشنامه گرد آوری شده است.در این تحقیق برای بررسی رابطه بین متغیرهای تحقیق از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید.یافته های تحقیق نشان دهنده اثربخشی به کارگیری نظام اندازه گیری عملکرد و نقش آن بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک با توجه به متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان، کاربرد خاص ، اندازه شرکت و نوع استراتژی می باشد.

واژه های کلیدی:عملکرد، نظام اندازه گیری عملکرد ، تصمیمات استرات‍ژیک ، استراتژی کسب و کار

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1 ) مقدمه

امروزه اندازه گیری[1] به عنوان یکی از پایه ای ترین مبنای علوم مختلف در عرصه دستاوردهای بشری در آمده است.شاید بتوان یکی از مولفه های اصلی پیشرفته بودن جوامع را همین جنبش اندازه گیری دانست. در این میان اندازه گیری عملکرد[2] خود به عنوان یک موضوع عمومی ، عملکرد های مختلف موجود در صحنه کسب و کار[3] را شامل می شود. عملکرد هایی که هم مربوط به سازمان[4] یا بنگاه[5] و هم مربوط به واحد های مجزا ، فرآیند ها ، افراد ، مشتریان و یا پیمانکاران آن است (امیران ،1382،ص77). عملکرد واحد های اقتصادی بر اساس میزان دستیابی آنان به اهداف تعیین شده کوتاه مدت و بلند مدت اندازه گیری می شود. از این رو عملکرد معیار مناسبی جهت دسترسی به این اهداف تعیین شده قلمداد می گردد.به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد میزان موفقیت شرکت ها و بنگاه های اقتصادی را در دسترسی و نیل به اهدافشان نشان می دهد (خالقی مقدم و برزیده ،1382،ص83).

گسترش و پیچیدگی روز افزون و شتاب آمیز واحدهای انتفاعی و غیر انتفاعی در جهان پیشرفته امروز و فشارهای ناشی از کمبود منابع و افزایش رقابت و از طرفی دیگر وجود انواع مخاطرات در زمینه های مالی ، تجاری و اداری که اهداف و سیاست های شرکت ها را از درون و برون به شدت تهدید می کند سبب شده است که کنترل و اندازه گیری عملکرد این گونه واحد ها به صورت منطقی انجام گیرد و نیاز به یک نظام سنجش عملکردی کامل تر از آن چه که قبلاً موجود بود ، به وجود آید (صلواتی و همکاران،1391،ص26). طی چند دهه اخیر ، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت[6] ، افزایش انعطاف پذیری[7] ، افزایش قابلیت اطمینان[8] ، کاهش هزینه ها[9] ، رشد[10] ، بنگاه های ماندگار[11] ، گسترش خطوط محصول[12] ، تاکید بر خلاقیت[13] وسهولت در تصمیم گیری استراتژیک[14] شده اند(تقی زاده و فضلی،1390، ص126). به باور صاحب نظران مدیریت هرآن چه را که نتوان اندازه‌گیری نمود نمی توان کنترل نمود و هرچه را که نتوان کنترل نمود مدیریت آن نیز امکان‌پذیر نخواهد بود. در این راستا نظام اندازه گیری عملکرد[15] در محیط کسب و کار برای شرکت ها از اهمیت زیادی برخوردار شده است (Das,1994,p24). بنا به گفته کاپلان و نورتن[16] این نظام از جمله بهترین راه های به دست آوردن اطلاعات برای تصمیم گیری در شرکت ها است ، به همین جهت همواره در هر دوره زمانی ، نیاز به اندازه گیری عملکرد در مدیران عالی شرکت ها و سازمان ها احساس شده است (Kaplan et al.,2001,p1).

این اعتقاد وجود دارد که عملکرد تنها در یک فضای تصمیم گیری ، معنی پیدا می کند . یعنی تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی شرکت باید در مورد عملکرد به توافق برسند. از طرفی تصمیم‌گیران شرکت برای تصمیم‌گیری صحیح و به موقع بایستی وضعیت موجود شرکت را به ‌درستی بشناسند. آنان نیاز به اطلاعاتی دارند که عملکرد شرکت را به‌طور دقیق نشان دهد بنابراین وضعیت عملکردی فعلی و گذشته شرکت تأثیر مستقیمی در تصمیمات استراتژیک آنان می‌گذارد ، شاید به همین دلیل است که این ‌روزها اهمیت اندازه‌گیری عملکرد شرکت ها هم در مجامع دانشگاهی و هم در مجامع صنعتی فزونی یافته‌است(حاجی جباری و سر آبادانی،1386، ص20).

1-2 ) بیان مسأله

هر تحقیق در واقع با قصد پاسخگویی و راه حل یابی برای یک مسأله اصلی که در واقع در قالب یک پرسش ظهور کرده است، آغاز می شود.بیان مسأله ، طرح مسأله به زبان علمی می باشد که این امر شامل محدود کردن مسأله و جداسازی آن از مسائل حاشیه ای است.محقق باید بتواند مسأله را به گونه ای بیان کند که اهمیت آن را به اثبات برساند (خاکی ،1387، ص9). اندازه گیری عملکرد اصطلاحی است که بسیار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ولی به ندرت تعریف دقیقی از آن ارائه می گردد .اندازه گیری عملکرد به معنی فرآیند کمی سازی[17] فعالیت ها است (Bourne et al., 2003 , p2). اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده محسوب می گردد. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری تحلیلی است که شاخص ها[18] را تعیین می کند ، نتایج را به صورت کمی نشان می دهد و عکس العمل های بعدی را مشخص می سازد( تقی زاده و همکاران،1390، ص147) . به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد فرآیندی است که فعالیت های شرکت را به گونه ای اندازه گیری می کند تا شرکت در سایه بهبود فعالیت ها ، هزینه ها را کاهش داده و نحوه انجام عملیات در شرکت را از طریق اتخاذ تصمیمات صحیح ، بهبود بخشد ، همچنین از ماموریت[19] شرکت نیز پشتیبانی می نماید (قلی زاده و آزادی خواه ، 1389، ص3). اندازه گیری عملکرد در بُعد سازمانی معمولاً مترادف با اثربخشی[20] و کارآیی[21] فعالیت‌ها می باشد. منظور از اثربخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه‌ها با ویژگی کارا بودن فعالیت‌ها و عملیات است و کارآیی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی ، چگونه برای کسب اهداف به کار رفته اند. از این رو می توان آن ها را دو بُعد مهم عملکرد دانست. به بیان دیگر هم علل داخلی (کارآیی) و هم دلایل خارجی (اثربخشی) برای بخش های خاص عملکرد می توانند وجود داشته باشند. از این رو سطح به دست آمده از عملکرد یک کسب و کار ، تابعی از کارآیی و اثر بخشی فعالیت های صورت گرفته می باشد. نظام اندازه گیری عملکرد ، مجموعه ایی از استانداردها است که به منظور کمی کردن کارآیی و اثر بخشی فعالیت ها به کار می رود (Neely et al.,1995 , p80). به بیان ساده اگر نسبت داده به ستانده ، کارآیی در نظر گرفته شود، نظام اندازه گیری عملکرد در واقع میزان کارآیی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد (حاجی جباری و سرآبادانی،1386،ص23).

اندازه گیری عملکرد بهترین ابزار برای برنامه ریزی[22] و کنترل است. از سوی دیگر اندازه گیری عملکرد انگیزه لازم برای ارتقای کیفیت مدیریت را نیز فراهم می کند. از این رو می توان گفت اندازه گیری عملکرد صرفاً آگاهی از کیفیت خدمات نیست بلکه به طور طبیعی افزایش کیفیت خدمات را نیز در بر خواهد داشت. به همین دلیل و به علت تسهیل در امر تصمیم گیری و تنظیم اهداف بلند مدت،حرکت گسترده ای به منظوربهره گیری از نظام اندازه گیری عملکرد در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان دیده می شود ( منصوری،1378،ص161). به طوری که موضوع اندازه گیری عملکرد در سال های اخیر با توسعه چهارچوب ها و مدل های اندازه گیری نظیر کارت امتیازی متوازن[23] ، منشور عملکرد[24] ، ارزش افزوده اقتصادی[25] ، هزینه یابی بر مبنای فعالیت[26] ، آنالیز ارزش سهام[27] و تکنیک های خود ارزیابی[28] به سرعت در حال رشد است. چهارچوب های اندازه گیری جدید و بسیار قابل توجه نظیر کارت امتیازی متوازن و مدل تعالی کسب و کار ، محیط کسب و کار را با دگرگونی های فراوانی مواجه ساخته است (تیموری و علی اکبری ، 1388، ص2).

جدول 1-1 ) تعاریف مختلف از اندازه گیری و نظام اندازه گیری عملکرد

منبع
تعریف
فرهنگ لغات آکسفورد[29]
اندازه گیری اسمی است که به عمل اندازه گرفتن اطلاق می شود.
فرهنگ لغات آمریکن هریتیج[30]
عمل اندازه گرفتن و یا فرآیند اندازه گیری شدن.

مثل اندازه گیری کیفیت ، ابعاد یا حجم
فرهنگ لغات ورلدنت[31]
عمل یا فرآیند تخصیص یک عدد به یک پدیده طبق یک قانون خاص را اندازه گیری گویند.
نیلی و همکاران[32] (1995)
اندازه گیری عملکرد اصلاحی است که بسیار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ولی به ندرت تعریف می گردد. اندازه گیری عملکرد به معنی فرآیند کمی کردن افعال است که این فرآیند کمی کردن را اندازه گیری گویند. نظام اندازه گیری عملکرد ، مجموعه ایی از استاندارها است که به منظور کمی کردن کارایی و اثر بخشی افعال به کار می رود.
وبستر و هونگ[33] (1994)
اندازه گیری عملکرد یک فعالیت کلیدی مدیریت است که اطلاعات لازم برای تصمیم گیری کارا ، پایش عملکرد و تخصیص کارای منابع را در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد.
ون درونگلن و کوک[34] (1997)
اندازه گیری عملکرد تحصیل و تحلیل اطلاعات مربوط به دستیابی واقعی به اهداف و برنامه های شرکت و نیز اطلاعات مربوط به عوامل موثر بر این دستیابی می باشد.
بیتیتسی[35] (2002)
اندازه گیری عملکرد فرآیند استفاده از یک معیار عملکرد در یک حوزه است که منعکس کننده معیارهای به کار گرفته شده نیز می باشد.

نظام اندازه گیری عملکرد عبارت است از مجموعه ایی ساختار یافته از معیارهای عملکرد و نیز فرآیند های مقتضی که چگونگی استفاده مدیریت از آن معیارها برای مدیریت عملکرد سازمان را تعریف می کنند.

ادامه جدول 1-1 ) تعاریف مختلف از اندازه گیری و نظام اندازه گیری عملکرد

سینکلیر و زیری[36] (1995)
یکپارچه کردن فعالیت های سازمانی در سطوح مختلف مدیریتی و در بین وظایف و یا یک روش نظام مند برای ارزیابی ورودی های ، خروجی ها ، تبدیل ورودی به خروجی و بهره وری عملیات تولیدی و غیر تولیدی.

تخصیص نظام مند اعداد به موجودیت ها و یا فرآیند تعیین چگونگی دستیابی سازمان ها ، شرکت ها و یا افراد به اهدافشان.

از اهداف اندازه گیری عملکرد می توان شناسایی وضع موجود ، تعیین نقاط ضعف و قوت در ایفای وظایف و مسئولیت ها ، بهبود تصمیم گیری در مورد حوزه و عمق فعالیت ها ، برنامه ها و اهداف آینده شرکت ، ارتقای پاسخگویی به ذینفعان در مورد عملکرد برنامه ها، بهبود تخصیص منابع و استفاده بهینه از امکانات و منابع انسانی را ذکر نمود. در حقیقت هدف اصلی باید راهنمایی و ارشاد شرکت باشد تا به این ترتیب درجه کارآمدی و بازده فعالیت های شرکت نیز بالا رود (قلی زاده و آزادی خواه ، 1389، ص6). می توان گفت که از اهداف اصلی نظام اندازه گیری عملکرد ، دستیابی به اطلاعات منطقی برای پشتیبانی از تصمیم گیری های استراتژیک[37] مدیران است. معمولاً مفهوم اندازه گیری عملکرد در سطح استراتژیک به نظارت بر طرح ها و موفقیت شرکت ها برمی گردد .شرکت ها اغلب اندازه گیری عملکرد را در سطحی از جمله بخش ها ، واحد های اجرایی و سیستم ها اعمال می کنند و یا در بخش های منحصر به فرد و انفرادی به کار می گیرند که این اندازه ها و مقیاس ها اغلب مربوط به کارمندان هستند(یوسفی نژاد و نیشابوری ، 1388، ص30 ). از آن جا که از اصلی ترین و مهم ترین وظایف مدیران ، تصمیم گیری است. مدیران باید برای برنامه ریزی ، سازمان دهی و اجرا ، تصمیم گیری نمایند. این تصمیم گیری ها باید بر اساس نتایج ارزیابی های انجام شده (با معیار و شاخص های عملکرد) و متناسب با فرآیندهای کاری شرکت نیز باشد. اندازه گیری مستمر عملکرد ، موجب پیدایش اطلاعات مستند ، به هنگام و با ارزش برای تصمیم گیری مدیران خواهد شد که با هدف ارتقای شرکت و بهبود فعالیت های کاری آن در زمینه های گوناگون اتخاذ می شوند(خالقی مقدم و برزیده ، 1382، ص85).

با توجه به موقعیت کلیدی تصمیمات استراتژیک در شرکت ها این تحقیق سعی دارد نقش نظام اندازه گیری عملکرد را در شرکت ها و بر اساس دو کاربرد و ویژگی کلیدی این نظام یعنی (تسهیل در تصمیم گیری[38] و قابلیت پاسخگویی[39]) را بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک در شرکت از طریق مفاهیم و متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان[40] ، کاربرد خاص[41] ، اندازه شرکت[42] ، نوع صنعت[43] و نوع استراتژی[44] مورد تحقیق و بررسی قرار دهد.

[1] Measurement

[2] Performance Measurement

[3] Business

[4] Organization

[5] Corporation

[6] Quality Improvement

[7] Increased Flexibility

[8] Increased Reliability

[9] Cost Reduction

[10] Growth

[11] Long Term Survival Enterprises

[12] Expansion of Product Lines

[13] Emphasis on Creativity

[14] Facilitate Strategic Decision-Making

[15] Performance Measurement System (PMS)

[16] Robert Kaplan , David Norton

[17] Quantification

[18] Indicators

[19] Mission

[20] Effectiveness

[21] Efficiency

………………..7