1-4-2-2 ارائه راهکارایی جهت توسعه صنایع دستی با توجه به تاثیرات آن بر توسعه اقتصاد گردشگری منطقه یزد. 10

1-4-2-3  ارائه راهکارایی جهت برنامهریزی برای حفظ و نگهداری معماری سنتی به عنوان عامل جذب گردشگر در منطقه یزد. 10

1-5 فرضیه تحقیق.. 10

1-5-1  برنامهریزی در جهت حفظ و نگهداری بافت تاریخی و معماری سنتی مهمترین عامل در بهبود اقتصاد گردشگری در شهر یزد است.. 10

1-5-2 برنامهریزی در جهت آموزش و تبلیغات صنایع دستی شهر یزد تاثیر مستقیم بر اقتصاد گردشگری این منطقه دارد.. 10

1-5-3  برنامهریزی در جهت رونق اقتصاد گردشگری عامل مهمی‌در توسعه پایدار منطقه یزد است.   10

1-6 روش تحقیق.. 10

1-7 جامعه آماری.. 11

1-8 حجم نمونه.. 11

1-9 شیوه نمونه گیری.. 11

1-10 روش جمعآوری اطلاعات.. 11

1-11 روش تحلیل.. 12

1-12  پیشینه تحقیق.. 12

1-13 محدودیتها و تنگناهای تحقیق.. 14

فصل دوم15…………………………………………………………………………………………………………………………………………

مبانی نظری تحقیق16……………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1 گردشگری.. 16

2-1-1 تاریخچه گردشگری. 17

2-1-2 گونه های گردشگری. 20

2-1-2-1 گردشگری مجازی. 20

2-1-2-2 گردشگری درمانی. 21

2-1-2-3  گردشگری تفریحی. 21

2-1-2-4  گردشگری زمستانی. 21

2-1-2-5 گردشگری انبوه. 22

2-1-2-6  گردشگری گروهی بین‌المللی. 22

2-1-2-7 سایر گونه‌های گردشگری. 23

2-2  مسافر، دیدارکننده یا گردشگر.. 27

2-3  صنایع دستی.. 28

2-3-1 تاریخچه صنایع دستی ایران. 28

2-3-2 تاریخچه صنایع دستی یزد. 30

2-3-2-1 هنر نساجی یزد. 30

2-3-2-2 هنر شعر بافی در یزد. 33

2-3-2-3 زری بافی : 34

2-3-2-4 پرده بافی : 35

2-3-2-5 رولحاف بافی : 35

2-3-2-6 شمدبافی : 35

2-3-2-7 چادر شب بافی : 35

2-3-2-8 بافت دستمال : 35

2-3-2-9 قناویز : 36

2-3-2-10 احرامی‌بافی : 36

2-3-2-11 ترمه بافی : 36

2-3-2-12 انواع ترمه : 37

   

2-3-2-13 دندانی بافی : 37

2-3-2-14 دارایی بافی : 38

2-3-3 ویژگیهای صنایع دستی ایران. 39

2-3-4  اهمیت صنایع دستی. 40

2-3-5 طبقه بندی صنایع دستی. 41

2-4  معماری.. 44

2-4-1 معماری ایرانی. 46

2-4-2 اصول معماری ایرانی. 46

2-4-2-1  درونگرایی. 46

2-4-2-2  پرهیز از بیهودگی: 47

2-4-2-3  مردم واری( محوری):. 48

2-4-2-4  خودبسندگی: 49

2-4-2-5  نیارش: 50

2-4-3 سبک‌شناسی معماری ایران. 50

2-4-3-1 پیش از اسلام. 50

2-4-3-2 پس از اسلام. 51

2-5  توسعه پایدار.. 52

2-5-1  اثرات صنعت گردشگری در توسعه پایدار کشور. 52

2-5-2  اثرپذیری صنعت گردشگری از بخش های مختلف اقتصادی. 54

فصل سوم56…………………………………………………………………………………………………………………………………………

معرفی منطقه مورد مطالعه57……………………………………………………………………………………………………………………..

3-1 موقعیت جغرافیایی.. 57

3-2 موقعیت شهری.. 58

3-3 جمعیت.. 58

3-4 پیشینه نام یزد.. 59

3-5 پیشینه تاریخی.. 61

3-6 تاریخ و قدمت.. 61

3-7 تاریخ و فرهنگ.. 62

3-8 نژاد.. 62

3-9 زبان.. 63

3-10 مذهب.. 63

3-11 آب و هوا.. 63

3-12 صنایع دستی.. 64

3-12-1 قالى بافى. 64

3-12-2 زیلو بافى. 64

3-12-3 دست بافى (شعر بافى). 65

3-12-4 ـ ترمه. 65

3-12-5 ـ زرى. 66

3-12-6 ـ مخمل. 66

3-12-7 ـ شمد. 66

3-12-8 ـ چادر شب. 66

3-12-9 ـ دستمال. 66

3-12-10 ـ دارایى (ایكات). 66

3-12-11 ـ روتختى. 67

3-12-12 ـ خورجین بافى (لبافى). 67

3-12-13 ـ جیم. 67

3-12-14 ـ سجاده. 67

3-12-15 ـ پتو. 67

3-12-16 ـ بقچه، لنگ. 67

3-12-17 ـ احرامى، قناویز، دندانى. 67

3-12-18 ـ شال بافى. 68

3-12-19 ـ سفره. 68

3-12-20 ـ روفرشى. 68

3-12-21 سفال و سرامیك. 68

3-12-22 گیوه بافى. 69

3-12-23 آهنگرى (چیلانگرى). 69

3-12-24 حصیر بافى. 69

3-12-25 كاشى‏سازى. 70

3-12-26 سریشم سازى. 70

3-12-27 شیرینى پزى. 70

3-13 معماری یزد.. 70

3-13-1 خانه های سنتی یزد: 72

3-13-2  خانه اربابی: 73

3-13-3 خانه امامزاده ای: 74

3-13-4 خانه قلم سیاه: 74

3-13-5 آب انبارها: 74

3-13-6 یخچالها به طور عمده از سه قسمت تشکیل شده اند: 75

3-13-7 بادگیرها: 75

3-13- 8 معماری خانه یزدی. 77

3-14 نقاط قوت گردشگری استان یزد :.. 79

3-15 نقاط ضعف گردشگری استان یزد :.. 80

3-16 صنعت گردشگری از بعد اقتصادی :.. 80

فصل چهارم82………………………………………………………………………………………………………………………………………

یافته­های تحقیق82……………………………………………………………………………………………………………………………..

4-1 تحلیل توصیفی.. 82

4-1-1 توصیف متغیرهای زمینهای. 82

4-1-1-1 سن. 82

4-1-1-2 جنسیت. 83

4-1-1-3 تحصیلات. 83

4-1-1-4 قومیت. 84

4-1-1-5 وضعیت تأهل. 84

4-1-1-6 وضعیت اشتغال. 85

4-1-1-7 درآمد پاسخگو و درآمد خانواده. 85

4-1-1-8 میزان سفر به یزد تاکنون. 86

4-1-1-9 میزان سفر سالانه. 86

4-1-1-10 انگیزه سفر به یزد. 87

4-1-1-11 میزان شناخت از فرهنگ و آثار تاریخی یزد. 87

4-1-1-12 طریقه کسب شناخت. 88

4-1-1-13 میزان رضایت. 88

4-1-1-14 مهمترین جذابیت  و معرفیت یزد. 89

4-1-1-15 تمایل به بازدید مجدد از یزد. 90

4-1-1-16 محل اقامت در یزد. 90

4-1-1-17 میزان برآورده شدن انتظارات سفر به یزد. 90

4-1-1-18 میزان موفقیت مسئولین یزد در معرفی جاذبه های گردشگری. 91

4-1-1-19 عوامل موفقیت در جاذبه های گردشگری یک منطقه. 91

4-1-2 صنایع دستی. 92

4-1-2-1 میزان اطلاع از صنایع دستی یزد. 92

4-1-2-2 به اندازه بودن اطلاعرسانی و آگاهی دهی در زمینه صنایع دستی. 93

4-1-2-3 قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق صنایع دستی. 93

4-1-2-4 تمایل به معرفی صنایع دستی یزد به دوستان و آشنایان. 94

4-1-2-5 خرید صنایع دستی یزد. 95

4-1-2-6 کیفیت مناسب صنایع دستی یزد در مقایسه با جاهای دیگر. 96

4-1-2-7 مناسب بودن قیمت صنایع دستی یزد. 97

4-1-3 معماری سنتی. 98

4-1-3-1 اطلاع و آگاهی از معماری و بناهای سنتی یزد. 98

4-1-3-2 به اندازه بودن اطلاعرسانی و آگاهی دهی در زمینه معماری سنتی. 98

4-1-3-3 قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق معماری سنتی یزد. 99

4-1-3-4 تمایل به معرفی معماری سنتی یزد به دوستان و آشنایان. 100

فصل چهارم102……………………………………………………………………………………………………………………………………

بحث و پیشنهاد103……………………………………………………………………………………………………………………………….

4-1 مقدمه.. 103

4-2 تحلیل نتایج و آزمون فرضیه ها.. 104

4-2-1 آزمون فرض اول. 105

4-2-2 آزمون فرض دوم. 106

4-2-3 آزمون فرض سوم. 107

4-3 پیشنهادات.. 108

منابع و ماخذ :.. 109

الف) منابع فارسی.. 109

ب) منابع لاتین.. 113

ضمیمه.. 116

 

فهرست جداول

جدول 3-1 تعداد گردشگران ایرانی و خارجی وارده به استان یزد.. 78

جدول3-2 واحدهای اقامتی.. 78

جدول3-3 مقایسه واحدهای اقامتی یزد با استانهای همجوار.. 79

جدول 4-1- دادههای تجربی توریستها بر حسب سن.. 82

جدول 4-2- دادههای تجربی  توریستها بر حسب جنسیت.. 83

جدول 4-3- داده های تجربی توریستها بر حسب تحصیلات.. 83

جدول 4-4- داده های تجربی توریستها بر حسب قومیت.. 84

جدول 4-5- دادههای تجربی توریستها بر حسب وضعیت تأهل.. 84

جدول 4-6- دادههای تجربی توریستها بر حسب وضعیت اشتغال.. 85

جدول 4-7- دادههای تجربی توریستها بر حسب درآمد پاسخگو.. 85

جدول 4-8 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب میزان سفر به یزد تاکنون.. 86

جدول 4-9دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب میزان سفر سالانه.. 86

جدول 4-10 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب انگیزه سفر به یزد.. 87

جدول 4-11دادههای تجربی پاسخگویان بر حسبمیزان شناخت از فرهنگ و آثار تاریخی یزد   87

جدول 4-12دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب طریقه کسب شناخت از جاذبه های توریستی یزد.. 88

جدول 4-13دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب میزان رضایت از امکانات شهر یزد برای ارائه خدمات به توریستها.. 88

جدول 4-14دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب جاذبه های معرف یزد.. 89

جدول 4-15دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب تمایل به بازدید مجدد از یزد   90

جدول 4-16دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب محل اقامت توریست در یزد.. 90

جدول 4-18دادههای تجربی پاسخگویان بر حسبمیزان موفقیت مسئولین یزد در معرفی جاذبه های گردشگری.. 91

جدول 4-19دادههای تجربی پاسخگویان بر حسبعوامل موفقیت در جاذبه های گردشگری یک منطقه.. 92

جدول 4-20- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب میزان اطلاع از صنایع دستی یزد   93

جدول 4-21- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب اندازه بودن اطلاعرسانی و آگاهی دهی در زمینه صنایع دستی.. 93

جدول 4-22- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق صنایع دستی.. 94

جدول 4-23- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب تمایل به معرفی صنایع دستی یزد به دوستان و آشنایان.. 95

جدول 4-24- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب خرید صنایع دستی یزد.. 96

جدول 4-25- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب کیفیت مناسب صنایع دستی یزد در مقایسه با جاهای دیگر.. 97

جدول 4-26- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسبمناسب بودن قیمت صنایع دستی یزد   98

جدول 4-27- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب اطلاع و آگاهی از معماری و بناهای سنتی یزد.. 98

جدول 4-28- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب به اندازه بودن اطلاعرسانی و آگاهی دهی در زمینه معماری سنتی.. 99

جدول 4-29- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق معماری سنتی یزد.. 100

جدول 4-30- دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب تمایل به معرفی معماری سنتی یزد به دوستان و آشنایان.. 101

جدول 5-1 بررزسی رابطه بین توسعه زیرساختهای شهری با توسعه گردشگری از طریق جاذبههای معماری سنتی.. 105

جدول 5-2 بررزسی رابطه بین میزان شناخت از یزد با توسعه گردشگری.. 106

جدول 5-3 بررزسی رابطه بین میزان آگاهی و اطلاعرسانی در زمینه معماری با میزان توفیق در معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق معماری سنتی.. 107

 

 

فهرست نمودارها

نمودار 2-1: چارچوب نظری تحقیق.. 16

نمودار 4-1 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب میزان رضایت از امکانات شهر یزد برای ارائه خدمات به توریستها.. 89

نمودار 4-2 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد از طریق صنایع دستی.. 94

نمودار  4-3 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب تمایل به معرفی صنایع دستی یزد به دوستان و آشنایان.. 95

نمودار 4-4 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب خرید صنایع دستی یزد.. 96

نمودار 4-5 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب کیفیت مناسب صنایع دستی یزد در مقایسه با جاهای دیگر.. 97

نمودار 4-6 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب به اندازه بودن اطلاعرسانی و آگاهی دهی در زمینه معماری سنتی.. 99

نمودار  4-7 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب قابلیت معرفی جاذبه های گردشگری یزد.. 100

نمودار 4-8 دادههای تجربی پاسخگویان بر حسب تمایل به معرفی معماری سنتی یزد به دوستان و آشنایان.. 101

 

چکیده

دغدغه غالب کشورها در نیم قرن اخیر توجه به مولفه­های توسعه و رسیدن به یک توسعه پایدار است. یکی از مهمترین و روزآمدترین حوضه­های توسعه پایدار، صنعت گردشگری است.هدف از این تحقیق بیان اهمیت و ضرورت برنامه­ریزی برای توسعه گردشگری در یزد می­باشد. در این تحقیق از دو روش مطالعات کتابخانه­ای و مشاهدات میدانی استفاده شده است در این تحقیق از روش­ تحلیل کمی استفاده شده است.یافته­های تحقیق هر سه فرضیه مورد آزمون را تایید کردند.با توجه به تحلیل های توصیفی دریافتیم که صنایع دستی و معماری سنتی یزد نقش و جایگاه عمده­یی درتوسعه گردشگری یزد دارد. بنابراین می­توان گفت مهمترین عامل در جذب گردشگری شهر یزد به سیاست­های کلان توسعه گردشگری و کم­توجهی به پتانسیل شهر یزد بر می­گردد به گونه­یی که حتی خود توریست­های یزد میزان اطلاع­رسانی و آگاهی­بخشی در سطح ملی را کم ارزیابی کرده­اند.

 

کلمات کلیدی: توسعه پایدار، گردشگری، صنایع دستی، معماری سنتی.

 

فصل اول

كلیات

 

مقدمه

1-علت انتخاب موضوع

حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسانها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمان‏یافته، که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که توجه به امر حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تحقق یافتن توسعه پایدار را ضروری کرده است. میراث فرهنگی و طبیعی بیان‏کننده پیشینه تاریخی، تمدن و فرهنگ و جاذبه‏های طبیعی هر کشوری است که شکل‏گیری و به وجود آمدن آن در طی سالیان متمادی صورت گرفته است.نیروها و عواملی که پدیدآورنده این‏گونه آثار طبیعی و انسانی هستند در طول زمان و در شرایط مکانی خاص خود عملکردهای متفاوتی داشته‏اند و آنچه که ما امروزه شاهد آن هستیم و تحت عنوان میراث طبیعی و فرهنگی از آن نام می‏بریم در بعد طبیعی آن حاصل تأثیر عوامل طبیعی بر یکدیگر و دخل و تصرفات عوامل انسانی بر آنها است که چشم‏اندازهای متنوعی را به وجود آورده است و به لحاظ داشتن ویژگیهای خاص خود از دیگر پدیده‏های طبیعی متمایز است.این‏گونه پدیده‏ها در گذشته‏های دور نیز در گوشه و کنار کشورهای مختلف جهان وجود داشته ولی مطالعات چندانی بر روی آنها صورت نگرفته و در دهه‏های اخیر با پیشرفتی که در همه علوم حاصل شده است پژوهشگران حوزه­های علمی، بالاخص رشته جغذافیا، به اهمیت آنها پی برده و کار مطالعاتی خود را در مورد بررسی، شناسایی و معرفی آنان به جهانیان شروع کرده‏اند.پژوهش در مورد چنین پدیده‏هایی به قدری حایز اهمیت است که یونسکو از این‏گونه آثار تحت عنوان میراث طبیعی و فرهنگی نام برده و کلیه کشورهای جهان را بر آن داشته است که در حفظ و حراست از آنها بکوشند، زیرا این پدیده‏های طبیعی و فرهنگی علاوه بر رونق گردشگری و توسعه پایدار، الگوی بسیار مناسبی برای معرفی فرهنگ و تمدن یک کشور به حساب می­آید و اهمیت و ضرورت توجه و برنامه­ریزی جهت مراقبت و رونق آنها را در پی خواهد داشت (یونسکو، 1375).

صنعت گردشگری پیرایه های فرهنگی متعددی به همراه داشته است. به نحوی می­توان این صنعت را بزرگترین صنعت تعاملی –فرهنگیموجوددرجهاننامنهاد. هرچندقدمتصنعتگردشگری در ایران بیش از 75 سال است و اولین ارگان رسمی در این حوزه نیز با نام اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات در سال1314 زیر نظر وزارت داخله وقت(کشور ) تاسیس شده است، اما توجه جدی به این صنعت در دو دهه اخیر عملی شده است.

در خصوص چیستی الگوی توسعه بومی گردشگری در ایران باید گفت که مهمترین مولفه ماهیت­ساز چنین الگویی توجه به قابلیت های درونی صنعت گردشگری در ایران است. ارزش استراتژیكی كه گردشگری برای ایران می تواند به ارمغان بیاورد قابل مقایسه با هیچ صنعت و فناوری نیست. فقط باید زیر ساخت های لازم را فراهم كرد. هدف از این تحقیق بیان اهمیت و ضرورت برنامه­ریزی برای توسعه گردشگری در یزد می­باشد. مطالعه نقش صنایع دستیو معماری در توسعه گردشگری در ایران به خصوص شهر یزد، می­تواند دارای اهمیت زیادی باشد. تحقیق حاضر با عنوان توسعه گردشگری شهر یزد با تاكید بر صنایع دستی و معماری در همین راستا تنظیم گردیده است و به امید این كه نتایج آن مورد استفاده مسئولان و دست اندركاران مسائل گردشگری قرار گیرد.در این تحقیق ما در صدد پاسخگویی به این سوالات می باشیم. آیا برنامه­ریزی در جهت حفظ و نگهداری بافت تاریخی و معماری سنتی مهمترین عامل در بهبود اقتصاد گردشگری در شهر یزد است؟آیابرنامه­ریزی در جهت آموزش و تبلیغات صنایع دستی شهر یزد تاثیر مستقیم بر اقتصاد گردشگری این منطقه دارد؟آیا برنامه­ریزی در جهت رونق اقتصاد گردشگری عامل مهمی‌در توسعه پایدار منطقه یزد است؟

2- بیان مساله

یکی از مهمترین اهداف و دغدغه­های ملی و منطقه­ای کشورها، در دوره جدید و سطح نظام جهانی، رسیدن به یک توسعه پایدار و همه­جانبه است. پرداختن به موضوع توسعه ضرورتی بود که بعد از جنگ دوم جهانی و مخصوصا از نیمه دوم قرن بیستم برای غالب کشورها (هم کشورهای  توسعه­یافته و هم کشورهای در حال توسعه) پیش آمد. واژه­ی توسعه[1]،از نظر لغوی در زبان انگلیسی، به معنی بسط یافتن، درک کردن، تکامل و پیشرفت است. گرچه این واژه از قرن ۱۴میلادی برای توضیح برخی پدیده‏های اجتماعی بکار رفته است، لیکن استفاده وسیع از این واژه به عنوان یک چارچوب تحلیلی برای درک پیشرفت جوامع انسانی، به بعد از جنگ جهانی دوم و در دهه‏های ۱۹۶۰-۱۹۵۰ مربوط می‏شود. در آن موقع، این واژه مترادف با نوسازی، رشد، صنعتی شدن و برای تعبیرات و اصطلاحات مشابه به کار می‏رفت. تاکیدی که بیشتر صاحب­نظران حوزه توسعه در ترسیم برنامه­های توسعه­یافتگی جوامع دارند، اهمیت و توجه به توسعه پایدار و همه­جانبه است. در این نگاه، توسعه مفهومی‌است پیچیده که شامل ابعاد متنوع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره می­شود. بنابراین کشوری می­تواند در برنامه­ریزی توسعه­ای موفق گردد که به نقش و جایگاه توسعه پایدار اهمیت ویژه­ای قائل باشد.

اصطلاح توسعه پایا یا پایدار در اوایل سالهای دهه ۱۹۷۰ درباره محیط (متغیرهای محیطی و بومی) و توسعهبکار رفت. از آن زمان سازمان‌های بین‌المللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب و مساعد برای توسعه سودمند بودند بر توسعه پایدار تاکید داشتند. در سال ۱۹۹۲ در «کنفرانس زمین» توسعه پایدار چنین تعریف شد«توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه­گذاری‌ها، سمت­گیری توسعه تکنولوژی و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد.» کمیسیون «برانت لند»

کاهش داد اما به نظر می­رسد این تاثیر نتیجه دپلاریزاسیون آهسته غشاء باشد و نه مهار مستقیم کانالهای سدیمی زیرا با تثبیت ولتاژ استراحت غشاء در حدود کنترل (با تزریق مداوم جریان منفی) کاهش دامنه پتانسیل­های عمل هم حذف ­گردید. اعمال لینالول ( mM2/0) به تدریج الگوی فعالیت را از حالت منظم به فعالیت انفجاری تغییر داد که این الگوی فعالیت بعد از شستشو با رینگر نرمال به آهستگی برگشت­پذیر بود. فعالیت انفجاری در حضور نیفدیپین (مهارکننده اختصاصی کانالهای کلسیمی L-type) کاهش و در حضور نیکل کلرید (مهارکننده غیر اختصاصی کانالهای کلسیمی) حذف شد. افزودن H89 (مهارکننده­ پروتئین کینازA) و کلریترین (مهارکننده­ پروتئین کینازC) فعالیت انفجاری القاء شده توسط لینالول را حذف کرد و سبب بازگشت پتانسیل­های عمل منفرد و منظم شد. این نتایج پیشنهاد می­کند لینالول می­تواند فعالیت صرعی را بویژه از طریق مهار کانال­های پتاسیمی در نورون­های حلزون القاء نماید. به نظر می­رسد تاثیر مستقیم لینالول بر کانال­های یونی در تغییر فعالیت نورون­ها نقش داشته باشد که با شروع سریع تاثیر لینالول مطابقت دارد، اما با توجه به تاثیر مهارکننده­های پروتئین کینازها این تاثیر به تعدیل غیرمستقیم از طریق فسفریلاسیون کانال­های یونی نیز وابسته است.

کلمات کلیدی: پتانسیل عمل، لینالول، نورون حلزون، فعالیت انفجاری، کانال‌های یونی

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان……………………………………………………………………………………………………..صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1-1) بیان مساله ………………………………………………………………………………………………..2

1–2) دلایل استفاده از نورونهای حلزون ………………………………………………………..…… 5

فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین

2-1) صرع ………………………………………………………………………………………………………  8

2-2) اسانس­های گیاهی …………………………………………………………………..………………  9

2-3) اثرات بیولوژیک اسانس های گیاهی…………………………………………………………  10

2-3-1) اثرات سیتوتوکسیک اسانس­ها …………………………………………………………..  10

2-3-2) اثرات موتاژنیک اسانس­ها در سطح هسته و سیتوپلاسم ……………………… 10

2-3-3) اثرات انتی موتانژنیک اسانس­ها…………………………………………10

 2-3-4) اثرات سرطان­زایی اسانس­ها…………………………………………….11

2-4) ترکیبات اسانس­ها و عملکرد آن­ها روی سیستم عصبی مرکزی و محیطی…… 11

2-4-1) اکالیپتول …………………………………………………………………………………………… 12

2-4-2) اوجنول ……………………………………………………………………………………………..13

2-4-3)منتول ………………………………………………………………………………………………. 13

2-4-4) سیترونلول ………………………………………………………………………………….……. 14

2-4-5) لینالول……………………………………………………………………………………………….15

2-5) کانال­های یونی و مشارکت آنها در فعالیت الکتریکی نورون ها…………………… 17

2-5-1)کانال های کلسیمی …………………………………………………………………………. ….17

2-5-2) کانالهای پتاسیمی ……………………………………………………………………….……. 19

2-5-2-1) کانال های پتاسیمی وابسته به ولتاژ ………………………………………………… 19

2-5-2-2) کانالهای پتاسیمی وابسته به کلسیم ………………………………………………. 20

2-5-3) کانالهای سدیمی ………………………………………………………………………. ……… 21

2-5-3-1) جریانهای سدیمی گذرا و مداوم ………………………………………..…………..  22

2-6) تعدیل کانال های یونی توسط فسفوریلاسیون ………………………………………… 23

2-6-1) گیرنده متابوتروپیک……………………… ……………………………………………………23

2-7) پروتئین کینازها……………………………………………………………………………………..25

   

2-7-1) PKA و اثر بر کانال های یونی ……………………………………………………..…….. 25

 

2-7-2) PKC و اثر بر کانال های یونی ……………………………………………………………. 27

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1) حیوانات ………………………………………………………………………………..……………… 30

3–2) تشریح و آماده سازی گانگلیون عصبی جهت ثبت …………………………………… 31

3-3) محلول­ها و داروها ………………………………………………………….……………………. 32

3-4) ثبت داخل سلولی ………………………………………………………………………………… 32

3-5) مراحل آزمایش ……………………………………………………………………….…………… 34

3-6) پارامترهای الکتروفیزیولوژیک مورد مطالعه …………………………………………… 34

3-7) آزمون آماری ………………………………………………………………………………………. 36

فصل چهارم: نتایج

4-1) ویژگی های فعالیت خودبخودی و برانگیخته نورون های حلزون در شرایط کنترل…………………………………………………………………………………………………………… 38

4-2) اثرات غلظت­های 1/0 و 2/0 میلی­مولار لینالول بر ویژگی­های الکتروفیزیولوژیک نورون­های حلزون ………………………………………………………………………………………….. 39

4-2-1) ویژگی های پتانسیل عمل خود بخودی در حضور لینالول 1/0 میلی مولار 39

4-2-2) ویژگی های پتانسیل عمل خودبخودی در حضور لینالول 2/0 میلی مولار .47

4-3) ویژگی های پتانسیل عمل خودبخودی در حضور لینالول و مهار کننده های کانال های کلسیمی نیکل کلرید و نیفدیپین …………………………………………………….. 51

 

 

4-4) ویژگی های پتانسیل عمل خودبخودی در حضور لینالول و مهارکننده­های  پروتئین کینازها،کلریترین و H89 …………………………………………………………………… 53

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1) بحث …………………………………………………………………………………………………….. 57

5-1-1) تغییر در ویژگی های پتانسیل عمل در حضور لینالول …………………………… 57

5-1-2) تغییر در فعالیت نورونی و بروز الگوی burst در حضور لینالول………..……….60

5-2) نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………. 63

5-3) پیشنهادات برای مطالعات آینده ……………………………………………………………. 63

فهرست منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………….. 65

 

 

 

فهرست شکل­ها

 

 

عنوان…………………………………………………………………………………………………………صفحه

 

شکل 3-1. حلزون باغی …………………………………………………………………………………. 30

شکل 3-2.گانگلیون تحت مری تثبیت شده در محفظه ثبت …………………………….. 31

شکل 3-3. نمایی از وسایل ثبت داخل سلولی ……………………………………………….. 33

شکل 3-4. نحوه اندازه گیری برخی پارامترهای پتانسیل عمل ………………………… 35

شکل4-1. الگوی فعالیت خودبخودی نورون در شرایط کنترل، 5 و 10 دقیقه پس از مجاورت با غلظت 1/0 میلی مولار لینالول ………………………………………………………… 40

شکل 4-2. مقایسه پتانسیل ثبت شده از یک نورون در سه زمان کنترل، 5 دقیقه و 10 دقیقه پس از افزودن لینالول ……………………………………………………………………… 42

شکل 4-3. الگوی فعالیت خودبخودی در شرایط کنترل، 3 دقیقه پس از مجاورت با غلظت 2/0 میلی مولار لینالول و پس از شستشوی محفظه حاوی لینالول با رینگر نرمال حلزون ……………………………………………………………………………………………….. 48

 

 

شکل4-4. مقایسه پتانسیل ثبت شده از یک نورون در دو زمان کنترل و 2 دقیقه پس از افزودن لینالول 2/0 میلی مولار ……………………………………………………………………..49

شکل 4-5. پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول 2/0 میلی مولار NiCl به محفظه ثبت اضافه گردید ………………………………………………………………………….. 52

شکل 4-6. پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول 2/0 میلی مولار، نیفدیپین به محفظه ثبت اضافه گردید ……………………………………………………..…….. 53

شکل 4-7. پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینایول 2/0 میلی مولار، H89 به محفظه ثبت اضافه گردید ………………………………………………………..……..………… 54

شکل 4-8. پس از بروز فعالیت burst در نتیجه افزودن لینالول 2/0 میلی مولار، کلریترین به محفظه ثبت اضافه گردید ……………………………………………….………….. 55

 

 

فهرست نمودارها و جدول­ها

 

 

عنوان…………………………………………………………………………………………………………صفحه

 

نمودار 4-1. مقایسه میانگین پتانسیل استراحت غشاء و فرکانس پتانسیل عمل در شرایط کنترل و در 5 و 10 دقیقه پس از افزودن غلظت 1/0 میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال………………………………………………………………………………………..39

نمودار 4-2. مقایسه استانه و دامنه در  پتانسیل عمل ثبت شده در حضور غلظت 1/0 میلی ­مولار لینالول …………………………………………………………………………………………. 41

نمودار 4-3. مقایسه میانگین سطح زیر منحنی، فاصله بین پتانسیل‌های عمل و طول مدت پتانسیل عمل در شرایط کنترل و در 5 و 10 دقیقه پس از افزودن غلظت 1/0 میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (8=n) ………………………………………….. 43

نمودار 4-4. مقایسه میانگین دامنه AHP و طول مدت AHP بین سه حالت کنترل، 5 و 10 دقیقه پس از کاربرد لینالول 1/0 میلی مولار (8=n) …………………………………… 44

نمودار 4-5. مقایسه میانگین شیب فاز دپلاریزاسیون و شیب  فاز رپلاریزاسیون بین سه حالت کنترل، 5 و 10 دقیقه پس از افزودن لینالول 1/0 میلی مولار (8=n) …….. 45

نمودار 4-6. مقایسه میانگین مدت دوره مهاری بعد از فعالیت برانگیخته پس از تزریق جریان های دپلاریزان (nA1-2) در شرایط کنترل و 10 دقیقه پس از افزودن غلظت 1/0 میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (6=n) ……………………………………………. 46

نمودار 4-7. مقایسه آستانه و دامنه در پتانسیل های عمل ثبت شده در حضور غلظت 2/0 میلی مولار لینالول(6=n) …………………………………………………………………………. 47

نمودار 4-8.مقایسه میانگین شیب فاز دپلاریزاسیون و شیب  فاز رپلاریزاسیون بین دو حالت کنترل و 2 دقیقه پس از افزودن لینالول 2/0 میلی مولار (8=n). ………….. 49

نمودار 4-9. مقایسه میانگین مدت دوره مهاری بعد از فعالیت برانگیخته پس از تزریق جریان‌های دپلاریزان(nA2-1) در شرایط کنترل و در 10 دقیقه پس از افزودن غلظت 2/0 میلی مولار لینالول به رینگر حلزونی نرمال (6=n)……………………………………….50

جدول 4-1. مقاومت ورودی سلول در شرایط کنترل و 10 دقیقه پس از کاربرد لینالول 1/0 میلی مولار ……………………………………………………………………………………………… 47

جدول 4-2. مقاومت ورودی سلول در شرایط کنترل و 10 دقیقه پس از کاربرد لینالول 2/0 میلی مولار

……………………………………………………………………………………………… 50

بیان مساله

 

صرع از جمله اختلالات سیستم عصبی مرکزی است که در آن یک ناحیه محدود مغزی و یا نواحی گسترده­ای از مغز فعالیت­های کنترل نشده خود­بخودی نشان می­دهند. این بیماری مجموعه­ای از سندرم­های جداگا­نه است که یا اولیه­اند ویا متعاقب صدما­ت مغزی به وجود می­آیند. کانون صرع­زا می­تواند به وسیله فاکتورهای متفاوت و متنوع ژنتیکی و محیطی ایجاد شود (Cavalheiro et al., 1991; Lopez da Silva et al., 1992). شواهدی مبنی بر دخالت تغییر در سیستم­های نوروترنسمیتری مختلف به ویژه گلوتامات، آسپارتات و گابا در ایجاد صرع وجود دارد (Pinto et al., 2005). به طور کلی تغییر در الگوی فعالیت سیناپس­ها و مختل شدن عملکرد کانال­های یونی، بعنوان مکانیسم­های اصلی زمینه­ساز حمله­های صرعی شناخته شده­اند (Nobels, 2003; Wuttke and Lerche, 2006).

یافته­ها، نتیجه گیری و نوآوری پژوهش:

در طی این تحقیق 23 عامل شناسایی شدند (6 عامل داخلی پیش برنده، 5 عامل محیطی پیش برنده، 7 عامل داخلی بازدارنده و 5 عامل محیطی بازدارنده). بالاترین اولویت در بین عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین، عامل حمایت مالی برای کاربردهای تجاری، و پایین ترین اولویت، مربوط به عامل نگرش افراد نسبت به کارآفرینی می باشند. بالاترین اولویت در بین عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین، عامل کیفیت پایین پژوهش و دانشگاه، و پایین ترین اولویت، مربوط به عامل ساختار سازمانی و حاکمیت دانشگاه می باشند. یک آزمون فریدمن نیز بر روی عوامل کلی پیش برنده داخلی، پیش برنده محیطی، بازدارنده داخلی و بازدارنده محیطی انجام شد که مشخص شد عوامل بازدارنده داخلی نسبت به عوامل دیگر اهمیت بیشتری دارد و بدین منظور باید توجه بیشتری به آن داشت. عوامل پیش برنده داخلی، بازدارنده محیطی و پیش برنده محیطی، عوامل دیگری هستند که از نظر اهمیت در جایگاه های بعدی قرار گرفتند.

نوآوری تحقیق این بوده است که بر خلاف تحقیقات پیشین، در این تحقیق هم به بعد داخلی و هم به بعد محیطی دانشگاه توجه شده است و عوامل موجود در این دو بعد به عوامل پیش برنده و بازدارنده تفکیک شده است.

کلید واژه: دانشگاه کارآفرین، عوامل پیش برنده، عوامل بازدارنده.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                  صفحه

فهرست مطالب ………………………………………………………………………………………………………..ه

فهرست جدول ها……………………………………………………………………………………………………ی

فهرست نمودارها……………………………………………………………………………………………………..ل

فهرست شکل ها………………………………………………………………………………………………………م

فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………………..1

1-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………….2

1-2. بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………..2

1-3. ضرورت و اهمیت انجام پژوهش…………………………………………………………………………5

1-3-1. ضرورت تحقیق نظری……………………………………………………………………………….5

1-3-2. ضرورت تحقیق کاربردی……………………………………………………………………………6

1-4. اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………..7

1-4-1. هدف اصلی از انجام تحقیق………………………………………………………………………..7

   

1-4-2. اهداف فرعی از انجام تحقیق……………………………………………………………………….7

1-5. سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………….8

1-6. تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………8

1-7. چارچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………10

1-7-1. مروری بر دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………………..10

1-7-2. دیدگاه ها و نگرش ها در ارتباط با دانشگاه کارآفرین……………………………………..12

1-7-3. عوامل پیش برنده و بازدارنده……………………………………………………………………..13

1-8. مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………..15

1-9. جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………………………………..16

1-10. نمونه آماری تحقیق و روش نمونه گیری………………………………………………………….16

1-11. ابزارهای تحقیق…………………………………………………………………………………………….17

1-12. شیوه انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………17

1-13. شیوه تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………..18

1-14. قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………..18

1-14-1. قلمرو موضوعی پژوهش…………………………………………………………………………18

1-14-2. قلمرو زمانی انجام پژوهش……………………………………………………………………..18

1-14-3. قلمرو مکانی پژوهش……………………………………………………………………………..18

1-15. نوآوری پژوهش …………………………………………………………………………………………..19

فصل دوم: مطالعات نظری……………………………………………………………………………………………20

2-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………21

2-2. مروری بر دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………………………22

2-3. دیدگاه ها و نگرش ها در ارتباط با دانشگاه کارآفرین…………………………………………….25

2-4. الگوها، چارچوب ها و مدل های دانشگاه کارآفرین………………………………………………32

2-4-1. مدل کلارک……………………………………………………………………………………………35

2-4-2. مدل اسپورن……………………………………………………………………………………………36

2-4-3. مدل اتزکویتز و همکاران…………………………………………………………………………..38

2-4-4. مدل کربی………………………………………………………………………………………………40

2-4-5. مدل گوررو و همکاران…………………………………………………………………………….41

2-4-6. چارچوب او شی و همکاران………………………………………………………………………54

2-4-7. چارچوب گیب و سایرین………………………………………………………………………….58

2-4-8. چارچوب فیلپات و سایرین………………………………………………………………………..60

2-4-9. چارچوب نیلس و ورلی…………………………………………………………………………….63

2-4-10. مدل مفهومی گوررو و اوربانو…………………………………………………………………..65

2-4-11. چارچوب سیستمی سلام زاده و سایرین……………………………………………………..72

2-4-12. چارچوب صوره و همکاران…………………………………………………………………….75

2-4-13. مدل مفهومی پویا سلام زاده و همکاران……………………………………………………..78

2-5. عوامل پیش برنده و بازدارنده…………………………………………………………………………….81

2-6. پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………….89

2-6-1 پیشینه تحقیق در خارج کشور…………………………………………………………………….89

2-6-2 پیشینه تحقیق در داخل کشور……………………………………………………………………101

2-7. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق………………………………………………………………………..110

2-8.. جمع بندی …………………………………………………………………………………………………119

فصل سوم: روش شناسی تحقیق (متدولوژی)………………………………………………………………..123

3-1. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………124

3-2. روش تحقیق………………………………………………………………………………………………..124

3-3. روش تحلیل…………………………………………………………………………………………………126

3-4. جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه گیری……………………………………………………127

3-4-1. جامعه آماری………………………………………………………………………………………..128

3-4-2. حجم نمونه………………………………………………………………………………………….128

3-4-3. روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………129

3-5. روش های جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………..130

3-6. روایی و پایایی  تحقیق…………………………………………………………………………………….133

3-7. مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………..135

3-8. روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………136

3-8-1 تحلیل عاملی …………………………………………………………………………………….137

3-8-1-1 تحلیل عاملی اکتشافی……………………………………………………………137

3-8-1-2 تحلیل عاملی تأییدی……………………………………………………………..137

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق………………………………………………………………139

4-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………..140

4-2. ویژگی های جمعیت شناختی نمونه های آماری………………………………………………………140

4-2-1. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر میزان تحصیلات……………………………………….141

4-2-2. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر میزان سابقه………………………………………………142

4-2-3. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر رتبه………………………………………………………..143

4-2-4. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سن…………………………………………………………144

4-2-5. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت…………………………………………………..146

4-2-6. وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر تأهل………………………………………………………147

4-3. بررسی سؤالات با استفاده از تحلیل عاملی ……………………………………………………….148

   4-3-1 سؤال اول: عوامل پیش برنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین

 کدامند؟……………………………………………………………………………………………………………..151

   4-3-2 سؤال دوم: عوامل بازدارنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین

 کدامند؟………………………………………………………………………………………………………………158

4-5. آزمون فریدمن……………………………………………………………………………………………..164

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………..169

5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………….170

5-2. خلاصه تحقیق و نتیجه گیری………………………………………………………………………….171

5-3. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….179

5-3-1. پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………..179

5-3-2. پیشنهادات اجرایی و کاربردی…………………………………………………………………….180

5-4. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………..181

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………….182

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………..182

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………….183

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………….193

پیوست الف. پرسشنامه………………………………………………………………………………………….193

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                  صفحه

جدول 2-1. قضایای پژوهشی اسپورن بمنظور رسیدن به یک تئوری تطبیق برای دانشگاه ها…..37

جدول 2-2. ساختارهای نو ظهور و مکانیزم های توسعه…………………………………………………39

جدول 2-3. اجزاء مدل گوررو و همکاران……………………………………………………………………..42

جدول 2-4. خلاصه مطالعات گوررو و همکاران…………………………………………………………….44

جدول 2-5. جمع بندی نتایج مطالعات تجربی انجام گرفته………………………………………………..48

جدول 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………64

جدول 2-7. مدل های نظری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………….66

جدول 2-8. شاخص های کارت امتیاز دانشگاه کارآفرین اسپانیا…………………………………………69

جدول 2-9. سازه های اصلی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………71

جدول 2-10. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………….76

جدول 2-11. ادبیات تحقیق مربوط به دانشگاه کارآفرین و عوامل شناسایی شده آن ها……………82

جدول 2-12. تسهیل کننده ها و موانع……………………………………………………………………………87

جدول 2-13. تعاریف دانشگاه کارآفرین…………………………………………………………………………93

جدول 2-14. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق خارج از کشور…………………………………………..111

جدول 2-15. جدول مقایسه ای سابقه تحقیق داخل کشور………………………………………………114

جدول 3-1 مؤلفه ها و زیرمؤلفه های پرسشنامه تحقیق…………………………………………………..131

جدول 3-2 مقدار آلفای کرونباخ مؤلفه های کلی پرسشنامه…………………………………………….135

جدول 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….141

جدول 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..142

جدول 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………143

جدول 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145

جدول 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………….146

جدول 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان……………………………………………………………………147

جدول 4-7 یافته های شاخص KMO و آزمون بارتلت ……………………………………………….150

جدول 4-8. تحلیل عاملی عوامل پیش برنده………………………………………………………………….151

جدول 4-9. تحلیل عاملی عوامل بازدارنده……………………………………………………………………158

جدول 4-10. آزمون فریدمن بر روی عوامل تأثیرگذار در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……….165

جدول 4-11. آزمون فریدمن بر روی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر در  شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..166

جدول 4-12. آزمون فریدمن بر روی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………………………..167

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                 صفحه

نمودار 4-1. میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………………….142

نمودار 4-2. سابقه خدمت پاسخ دهندگان………………………………………………………………………143

نمودار 4-3. رتبه علمی پاسخ دهندگان………………………………………………………………………….144

نمودار 4-4. وضعیت سنی پاسخ دهندگان……………………………………………………………………..145

نمودار 4-5. جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………..146

نمودار 4-6. وضعیت تأهل پاسخ دهندگان…………………………………………………………………….147

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                 صفحه

شکل 1-1. مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………….15

شکل 2-1. مدل گوررو و همکاران………………………………………………………………………………….43

شکل 2-2. چارچوب اوشی و همکاران…………………………………………………………………………….57

شکل 2-3. چارچوب گیب و همکاران……………………………………………………………………………..59

شکل 2-4. چارچوب فیلپات و همکاران…………………………………………………………………………..62

شکل 2-5. مدل دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………………………68

شکل 2-6. چارچوب مفهومی دانشگاه کارآفرین………………………………………………………………..74

شکل 2-7. مدل مفهومی دانشگاه کارآفرین……………………………………………………………………….79

شکل 3-1. مراحل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………136

 
  

فصل اول

کلیات تحقیق
 

1-1 مقدمه

در این فصل خلاصه ای از تحقیق صورت پذیرفته در مراحل مختلف آورده شده است. در ابتدا مسأله اصلی تحقیق بیان گردیده و به ضرورت انجام این تحقیق اشاره شده است. در ادامه نیز سؤال ها و فرضیه های اصلی تحقیق، گزاره های تحقیق، چارچوب نظری تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات به طور مختصر شرح داده شده اند. در انتهای فصل نیز به نوآوری پژوهش اشاره شده است.

 

1-2 بیان مسأله پژوهش
از نظر برخی از اقتصاددانان و صاحبنظران و دانشمندان مدیریت، موتور محرک و رشد اقتصاد یک جامعه، کارآفرینان هستند که در محیطی رقابتی و در شرایط عدم تعادل (و نه تعادل ایستا) جامعه را به حرکت در می آورند و توسعه می بخشند. کارآفرین با شناخت صحیح از فرصتها و استفاده از سرمایه های راکد امکاناتی را فراهم کرده و با سازماندهی و مدیریت مناسب منابع، ایده خویش را عملی می کند و علاوه بر آن نقش مهمی در تولید و اشتغال مولد دارد .به دلیل نقش و جایگاه ویژه کارآفرینان در روند توسعه و رشد اقتصادی و نیز تحولات اجتماعی، بسیاری از دولتها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تلاش می کنند با حداکثر امکانات و بهره برداری از دستاوردهای تحقیقاتی، شمار هرچه بیشتری از جامعه را که دارای ویژگی های کارآفرینی هستند به آموزش در جهت کارآفرینی و فعالیتهای کارآفرینانه تشویق و هدایت کنند. کارآفرینان با مهارتی که در تشخیص فرصتها و موقعیتها و ایجاد حرکت در جهت توسعه این موقعیتها دارند، پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات اجتماعی محسوب می شوند.

در سطح جهان، نظام علم اغلب کشورها، در پاسخگویی به نیازهای فزایندۀ اجتماعی و اقتصادی به دانش و فناوری، در حال تغییر و تحول هستند. نظریه دانشگاه کارآفرین یکی از مدل های مطرح شده برای تبیین چهرۀ جدید و متحول شدۀ دانشگاه ها است که از ویژگی های مهم آن تعامل گسترده تر دانشگاه ها با جامعه است. کارآفرینی موتور محرک اقتصادی کشورهای پیشرفته و درحال توسعه  است. از اینرو در دنیای رقابتی امروز و مبتنی بر دانائی، توجه به کارآفرینی یکی از دغدغه های مهم نهادها و مراکز مختلف ازجمله دانشگاه ها در سراسر دنیا است. بطوریکه با تغییر و تحول در قوانین و مقررات و نیازهای بازار کار با هدف دستیابی به اقتصاد پیشرفته، نظام های آموزش عالی نیز تلاش کردند با ایجاد تغییراتی در برنامه های خود، با توسعه ی اقتصادی و بازار کار هماهنگ شوند و با اجرای طرح کارآفرینی در دانشگاه ها، دانشجویانی تربیت نمایند که قادر باشند پس از دانش آموختگی، شغل جدیدی همراه با نوآوری و خلاقیت ایجاد کنند. این تحولات مقدمه شکل گیری محتوایی دانشگاه های آینده در جهان، تحت عنوان دانشگاه کارآفرین شده است. دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی است که نه تنها در پاسخگویی به نیازها و انتظارات متنوع محیط خود موفق است، بلکه برنامه ها و فرآیند های عملیاتی آن برای اشاعه فرهنگ کارآفرینی و تربیت و پرورش کارآفرینان مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته است.

دانشگاه کارآفرین در پی انقلاب دوم دانشگاهی پا به عرصه وجود گذاشت، یعنی زمانی که پس از انقلاب نخست، دانشگاه ها از فلسفه آموزش صرف، به آموزش و پژوهش روی آورده و ناگهان با مسائل کارآفرینی در عرصه دانشگاه ها مواجه شدند. با این انقلاب مؤسسات و نهادهای گوناگونی پا به عرصه وجود گذاشتند. اما همچنان نقش محوری دانشگاه کارآفرین برجسته و هویدا بود. با توجه به این که به طور معمول کشورهای در حال توسعه دولت بر دانشگاه کنترل جدی دارد، خروجی های تحقیقات و اختراعات دانشگاهی از پایه ضعیفی برخوردار است زیرا انگیزه های فردی تأمین نمی شود و دیوان سالاری، مانع از پویایی لازم می شود. بنابراین نقش دانشگاه کارآفرین می تواند خلأهای موجود را کاهش داده و نتایج بهتری را برای جامعه به ارمغان آورد. این موضوع در کشورهای در حال توسعه از اهمیت بالایی برخوردار است و دانشگاهها باید با فوریت و ضرورت بیشتری نقش کارآفرینی را در فرآیند توسعه منظور کنند و ضعف های موجود را بهبود بخشند.

در این میان، اندیشمندان متعددی به این مقوله پرداخته و تعاریف، نظریات و الگوهای مختلفی ارائه نموده اند. اما هنوز تعریفی جامع و دربرگیرنده برای این پدیده ارائه نشده است. شواهد این امر را می توان در تعبیر زیبای اندیشمندان این حوزه یافت. برای مثال، روترمیل  و همکاران[1] (2007)، ادبیات این حوزه را تکه تکه[2] شده و گوررو و اوربانو[3] (2010) آن را جنینی خواندند. پس لزوم انجام تحقیقی دربرگیرنده و جامع در این مورد احساس می گردد. از طرفی شناسایی عوامل پیش برنده وبازدارنده در توسعه دانشگاه کارآفرین می تواند فرآیند شکل گیری و توسعه دانشگاه ها را در راستای کارآفرینانه شدن هدایت کند.

شایان ذکر است که شناسایی عوامل مؤثر در شکل گیری و توسعه دانشگاه کارآفرین از مشارکت های اساسی این تحقیق بوده و محقق می کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاههای کارآفرین در ایران چه چیزهایی هستند؟ و دانشگاههای مورد مطالعه چه تفاوتهایی از نظر این عوامل با یکدیگر دارند؟

1-3 ضرورت و اهمیت انجام پژوهش
1-3-1 ضرورت تحقیق نظری
دانشگاه کارآفرین به عنوان نسل سوم دانشگاه ها، مأموریت سومی را بر عهده دارد که به تعبیر برخی اندیشمندان همچون اتزکویتز و ویال[4] (2005)، توسعه اقتصادی و اجتماعی را در بر گرفته و به عقیده برخی دیگر همچون کلارک[5] (1998) عامل تغییر اجتماعی است. از این رو، شناخت این مأموریت و نحوه تحقق آن در قالب دانشگاهی کارآفرین از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.
این تحقیق، عوامل مؤثر در شکل گیری دانشگاه کارآفرین را شناسایی می کند. عواملی که بطور مستقیم می تواند بر سیستم دانشگاهی، و در نتیجه بر دانشجویان، اعضاء هیأت علمی و پژوهشگران این حوزه تأثیر بگذارد. هرچند به زعم اتزکویتز و ملو[6] (2005) صحبت از دانشگاه کارآفرین در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال رشد، بیشتر به یک هدف می ماند تا واقعیتی که بتواند مورد بررسی قرار گیرد. با این وجود، این اندیشمندان نیز به اهمیت بررسی این موجودیت ها، یعنی دانشگاه های کارآفرین، با ویژگی های بومی شان تأکید می ورزند.
به جهت اهمیت مأموریت سوم دانشگاه ها و تسریع سرعت رقابت در بین مؤسسات آموزشی عالی جهان و اهمیت کسب جایگاهی مناسب از لحاظ علمی طبق چشم اندازهای موجود کشور، همچون چشم انداز 1404، تقویت و بهبود مستمر زادگاه های دانش، یعنی دانشگاه ها، بویژه دانش بومی، توجه به این نسل از دانشگاه ها به عنوان ضرورتی تعیین کننده الزامی خواهد بود. دستاوردهای این تحقیق می تواند به طور مستقیم به منظور برنامه ریزی، سازماندهی و حتی ارزیابی مورد استفاده سیاستگذاران و مدیران اجرایی مسئول قرار گیرد.
نتایج این پژوهش به طور مستقیم بر بخش دانشگاهی و دانشگاهیان کشور تأثیر داشته، با برجسته کردن بخش صنعت-گرای دانشگاه ها صنعت، دولت، دولتمردان و سیاستگذاران این عرصه را نیز از نتایج خود بهره مند خواهد ساخت.
1-3-2 ضرورت تحقیق کاربردی
این پژوهش از دو جنبه برای دانشگاهیان، اندیشمندان و محققان این حوزه مهم است: اولاً به عنوان تحقیقی که مستقیماً مهم ترین موجودیت سیستم آموزش عالی، یعنی دانشگاه را هدف قرار می دهد؛ و دوم این که به طور غیرمستقیم تأثیری بر عملکرد دانشگاهها خواهد داشت. برای مثال، با تعیین و شناسایی عوامل پیش برنده و بازدارنده، می توان به تغییر در سیستم های موجود در دانشگاهها در جهت کارآفرین شدن آنها پرداخت. تغییراتی که سیستم آموزشی، پژوهشی و بعد کارآفرینانه دانشگاه ها را متأثر ساخته و معیارهای عملکرد را بهبود خواهد بخشید.
دستاوردهای این تحقیق، با ارائه رویکردی بومی، شناختی مناسب را برای سیاستگذاران مربوطه به وجود خواهد آورد. شناختی که می تواند باعث یکپارچه تر شدن درک مسئولین و در نتیجه برنامه ها و تصمیمات آنان گردد. یکی از برترین ویژگی های این تحقیق، ارائه و شناسایی عواملی که سیاستگذاران می توانند به واسطۀ آن سناریوهای ناشی از سیاست ها را در زمینه کارآفرینی دانشگاهی به تصویر بکشند.
شناسایی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین، می تواند به علاقه مندان حوزه دانشگاه کارآفرین کمک کند تا عوامل مختلف را سنجیده و سناریوهای مناسبی برای آینده و نزدیک تر شدن به این نسل از دانشگاه ها انتخاب کنند و برای پژوهشگران این حوزه نیز حائز اهمیت خواهد بود، زیرا راه را برای تحقیقات آتی باز خواهد کرد و زمینه شناخت بیشتر را فراهم خواهد کرد.

1-4 اهداف تحقیق
1-4-1 هدف اصلی از انجام تحقیق
شناسایی، اولویت بندی و ارزیابی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاههای ایران

1-4-2 اهداف فرعی از انجام تحقیق
شناسایی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
شناسایی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
اولویت بندی عوامل پیش برنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
اولویت بندی عوامل بازدارنده داخلی و محیطی مؤثر بر شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های ایران
ارزیابی عوامل پیش برنده و بازدارنده در شکل گیری دانشگاه کارآفرین در دانشگاه های شاهد، تهران و یزد
1-5 سؤالات تحقیق
عوامل پیش برنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین کدامند؟
عوامل بازدارنده در توسعه دانشگاههای ایران به سمت دانشگاه کارآفرین کدامند؟
1-6 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق
در این تحقیق متغیرهایی از پیشینه تحقیق مرتبط با موضوع استخراج شده است و سپس از طریق طراحی پرسشنامه و توزیع بین نمونه آماری، میزان اهمیت هر کدام سنجیده شده است.

دانشگاه کارآفرین[7]:  نسل سوم دانشگاه ها (اتزکویتز، 2003) یعنی دانشگاه کارآفرین، دانشگاهی پویاست که در مقابل تقاضاهای داخلی و خارجی، ساختار خود را تغییر می دهد (کلارک، 2003). این دانشگاه دارای پنج رکن اساسی است : هسته هدایتگر تقویت شده[8]، یک محیط پیرامونی توسعه ای بسط یافته[9]، یک پایه مالی متنوع[10]، یک فرهنگ کارآفرینانه یکپارچه[11]، و یک هسته آکادمیک با انگیزه[12] (کلارک، 1998).

2-1- مقدمه. 16

2-1-1- تحلیل تکنیکی.. 17

2-1-2- تحلیل بنیادین.. 18

2-1-3- تحلیل توسط مدل‌های علمی.. 19

2-2- آیا بازار سرمایه پیش بینی پذیر است؟. 22

2-2-1- نظریه کارایی بازار سرمایه. 22

2-2-2- فروض نظریه کارایی بازار 28

2-2-3- انتقادات وارد شده به نظریه کارایی بازار سرمایه. 29

2-2-4- پاسخ نظریه کارا 30

2-2-5- نتیجه گیری.. 31

2-3- داده کاوی.. 32

2-3-1- مقدمه. 32

2-3-2- مفهوم داده کاوی.. 33

2-3-4- اهداف داده کاوی.. 36

2-3-5- داده کاوی و رابطه آن با علم آمار 41

2-4- شبکه عصبی.. 43

2-4-1- معرفی: 43

2-4-2- کاربرد شبکه های عصبی.. 44

2-4-3- تعریف پایه شبکه های عصبی.. 44

2-4-4- ویژگی های شبکه عصبی.. 46

2-5- تحلیل تکنیکال. 59

2-5-1- مقدمه: 59

2-5-2- اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال. 60

2-6- مرور پژوهش های مشابه. 63

2-6-1- کاربرد شبکه عصبی در پیش بینی قیمت سهام. 63

2-6-2- کاربرد شبکه عصبی در تعیین استراتژی مبادله سهام. 70

2-6-3- کاربرد داده کاوی در بازار سهام. 75

2-6-4- کاربرد شبکه عصبی و داده کاوی در پیش بینی قیمت سهام. 77

فصل سوم : روش تحقیق.. 81

3-1- مقدمه. 82

3-2- جمع آوری داده ها 85

3-3- پیش پردازش داده ها 85

3-3-1- کاهش سطری داده ها 86

3-3-2- ساخت اطلاعات مورد نیاز 88

3-3-3- انتخاب داده ها و کاهش ستونی.. 93

3-4- طراحی شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت سهم. 95

3-4-1- ساختار شبکه. 95

3-4-2- الگوریتم یادگیری.. 97

3-4-3- توابع فعال سازی.. 98

3-5- مدل های رقیب و معیارهای سنجش… 98

3-6- جمع بندی.. 98

فصل چهارم : نتایج عددی.. 99

4-1- مقدمه. 100

4-2- جمع آوری داده ها و تشکیل پایگاه داده 100

4-3- پیش پردازش داده ها 101

4-3-1- کاهش سطری داده ها 101

4-3-2- ساخت اطلاعات مورد نیاز 103

4-3-3- انتخاب داده ها و کاهش ستونی پایگاه داده 109

4-4- طراحی شبکه عصبی.. 115

4-5- اجرای شبکه عصبی و مقایسه نتایج. 116

4-6- جمع بندی.. 121

   

فصل پنجم : نتیجه گیری.. 122

5-1- مقدمه. 123

5-2- جمع بندی تحقیق.. 123

5-3- نتایج و نوآوری های تحقیق.. 124

5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 125

 

فهرست جدول ها

جدول 2-1 : توابع فعالسازی نرون های مختلف در شبکه های عصبی.. 49

جدول 4-2 : شرح اندیکاتورهای معروف تحلیل تکنیکال.. 61

جدول 4-2 : شرح اندیکاتورهای معروف تحلیل تکنیکال : ادامه جدول.. 62

جدول 3-1 : صنایع و شرکت های انتخاب شده جهت انجام پژوهش…. 85

جدول 3-2 : اندیکاتورهای به کار رفته در پژوهش…. 89

جدول 4-1 : تغییرات تعداد رکوردهای پایگاه های ساخته شدن پس از حذف داده های مغشوش… 102

جدول 4-2 : تغییرات تعداد رکوردهای پایگاه های ساخته شده، پس از حذف داده های پرت.. 103

جدول 4-3 : سری های زمانی ساخته شده توسط اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال.. 104

جدول 4-4 : بهترین lag شرکت های حاضر در صنعت بانک و مؤسسات مالی با بانک پارسیان.. 105

جدول 4-5 : بهترین lag شرکت های حاضر در صنعت شیمیایی با صنایع شیمیایی فارس… 106

جدول 4-5 : بهترین lag شرکت های حاضر در صنعت شیمیایی با صنایع شیمیایی فارس : ادامه جدول.. 107

جدول 4-6 : بهترین lag شرکت های حاضر در صنعت فلزات اساسی با فولاد مبارکه اصفهان.. 107

جدول 4-6 : بهترین lag شرکت های حاضر در صنعت فلزات اساسی با فولاد مبارکه اصفهان : ادامه جدول   108

جدول 4-7 : تغییرات تعداد رکوردهای پایگاه های ساخته شده، پس از حذف داده های مغشوش اندیکاتورها 109

جدول 4-8 : اندیکاتورهای انتخاب شده توسط روش رگرسیون پله ای برای ورود به شبکه عصبی.. 110

جدول 4-9 : دسته بندی اندیکاتورهای مشابه. 111

جدول 4-10 : اندیکاتورهای انتخاب شده از دسته ها برای ورود به شبکه عصبی.. 111

جدول 4-11 : داده های تخصیص داده شده به شبکه عصبی در هر پایگاه. 116

جدول 4-12 : مقایسه نتایج به دست آمده از شبکه عصبی و مدل های رقیب برای سهام بانک پارسیان.. 120

جدول 4-13 : مقایسه نتایج به دست آمده از شبکه عصبی و مدل های رقیب برای سهام صنایع شیمیای فارس    120

جدول 4-14 : مقایسه نتایج به دست آمده از شبکه عصبی و مدل های رقیب برای سهام فولاد مبارکه اصفهان   121

 

فهرست شکل ها

شکل 1-1 : دسته بندی کلی تحلیل های کاربردی در بازار سرمایه. 21

شکل2-2 : ساختار شبکه عصبی پیش رو (غیر بازگشتی) باسه لایه ،لایه ورودی ، لایه میانی و لایه خروجی.. 45

شکل2-3 : ساختار شبکه عصبی برگشتی با سه لایه ، لایه های دوم و سوم برگشتی می باشند. 45

شکل 2-4 : مدل یک نرون خطی و غیرخطی(خطی یا غیر خطی بودن به نوع تابع فعال ساز بستگی دارد) 47

شکل2-5 : نحوه عملکرد بایاس در خروجی ترکیب کننده خطی.. 48

شکل 2-6 : توابع فعالسازی(الف) حدآستانه، (ب) خطی تکه‌ای، (ج) سیگموئید تک قطبی، (د)گوسین، (ه) خطی (و) سیگموئید دوقطبی.. 50

شکل 2-7 : شبکه پیشرو با یک لایه فعال (خروجی) 51

شکل 2-8 : شبکه عصبی پیشرو با یک لایه مخفی و یک لایه خروجی.. 52

شکل 2-9 : شبکه عصبی بازگشتی بدون حلقه خودپسخور و نرون‌های میانی.. 53

شکل 2-10 : شبکه بازگشتی با نرونهای مخفیبا حجم حافظه بالاتر. 54

شکل 2-11 : یک شبکه عصبی با سه نرون و دولایه فعال. 56

شکل 3-1 : شمای کلی مراحل انجام تحقیق.. 84

شکل 3-1 : شباهت سری های سفید و سیاه با در نظر گرفتن lag.. 92

شکل 4-1 : قیمت های بسته شدن سهام بانک پارسیان و بانک کارآفرین.. 113

شکل 4-2 : قیمت های بسته شدن سهام پتروشیمی خارک و صنایع شیمیایی فارس… 114

شکل 4-3 : قیمت های بسته شدن سهام فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان. 115

شکل 4-4 : شبکه عصبی ساخته شده توسط نرم افزار متلب.. 116

شکل 4-5 : قیمت های پایین پیش بینی شده و واقعی برای سهام بانک پارسیان. 117

شکل 4-6 : قیمت های بالای پیشش بینی شده و واقعی برای سهام بانک پارسیان. 117

شکل 4-7 : قیمت های پایین پیش بینی شده و واقعی برای سهام صنایع شیمیایی فارس… 118

شکل 4-8 : قیمت های بالای پیش بینی شده و واقعی برای سهام صنایع شیمیایی فارس… 118

شکل 4-9 : قیمت های پایین پیش بینی شده و واقعی برای سهام فولاد مبارکه اصفهان. 119

شکل 4-10 : قیمت های بالای پیش بینی شده و واقعی برای سهام فولاد مبارکه اصفهان. 119

2-2-تعریف قراردادهای نفتی. 27

2-2-1-انواع قراردادهای نفتی‌ایران. 30

2-3-قراردادهای امتیازی (مالکیت کل محصول درون مخزن) 32

2-3-1- ویژگی‌های مهم قراردادهای امتیازی. 35

2-3-2-حقوق دارنده امتیاز 35

2-3-3-وظایف دارنده امتیاز 36

2-3-4-طول مدت قرارداد امتیازی. 36

2-3-5-انواع قراردادهای امتیازی. 36

قراردادهای امتیازی سنتی. 36

قراردادهای امتیازی مدرن. 37

2-3-6-مقایسه مدل سنتی و مدرن قراردادهای امتیازی. 38

2-4-قراردادهای مشارکت در تولید. 39

2-4-1- ساختار قراردادهای مشارکت در تولید. 40

2-4-2-طول مدت قراردادهای مشارکت در تولید. 41

2-4-3-سه رکن اساسی قراردادهای مشارکت در تولید. 41

2-4-4-اولین قرارداد مشارکت.. 43

2-4-5- دومین قرارداد مشارکت – قرارداد مشارکت با کمپانی پان آمریکن. 44

2-5- قراردادهای خدمات.. 45

2-5-1-ویژگی‌های قراردادهای خدمات.. 49

2-5-2-قراردادهای اکتشاف و توسعه 49

2-5-3- قراردادهای خدماتی خطرپذیر 52

2-5-4- قراردادهای خدمت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی. 55

2-6-تجارت متقابل. 56

2-6-1-تاریخچه قراردادهای بیع متقابل. 56

2-6-2–نحوه به وجود آمدن بیع متقابل. 59

2-6-3-تعریف بیع متقابل. 60

2-6-4- مشخصات قراردادهای بیع متقابل. 62

2-6-5- سازوکار قراردادهای بیع متقابل. 63

2-6-6-موارد مهم در قراردادهای بیع متقابل. 66

2-7-ویژگی‌های اصلی قراردادهای بیع متقابل. 67

فصل سوم: سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران 78

3-1 مفهوم سرمایه 78

3-2 مفهوم سرمایهگذاری خارجی. 79

3-2- انواع سرمایه‌گذاری خارجی. 81

3-2-1-سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی. 81

3-2-2-سرمایه‌گذاری غیرمستقیم خارجی. 82

3-3 بررسی روند سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران. 82

3-4 سرمایه‌گذاری خارجی در کنار سرمایه‌های داخلی. 92

3-5 قانون‌های مرتبط با سرمایه گزاری خارجی. 94

3-6 چالش‌های سرمایه‌گذاری کلان اقتصادی. 97

فصل چهارم – محورهای اساسی در بیع متقابل 100

4-1 در بیع متقابل سه جنبه را به شرح ذیل بررسی می‌کنیم. 100

4-2 مراحل اجرایی انعقاد قراردادهای بیع متقابل در صنعت نفت ایران. 102

4-3 نکات ضروری در انعقاد قراردادهای بیع متقابل بخش نفت، گاز و پتروشیمی. 102

4-4 اهداف قراردادهای بیع متقابل. 106

4-5 مقایسه قراردادهای امتیازی با قراردادهای بیع متقابل. 107

4-5-1 مقایسه قراردادهای مشارکت در تولید با قراردادهای بیع متقابل. 108

4-5-2 مقایسه قراردادهای بی او تی با قراردادهای بیع متقابل. 108

4-6 تأثیرات سه‌گانه بیع متقابل بر منافع ملی. 109

الف: تأثیرات داخلی. 109

ب: تأثیرات منطقه‌ای. 110

   

پ: تأثیرات جهانی. 111

پیوست 1 –آیین‌نامه معاملات بیع متقابل مصوبه هیئت‌وزیران. 122

پیوست 2-بیع متقابل در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. 128

فصل پنجم :نتیجه‌گیری 130

منابع 134

منابع فارسی. 134

الف-فهرست مقالات.. 134

منابع لاتین. 136

چکیده

     تأمین مالی پروژه‌های صنعت نفت به‌عنوان سرمایه برترین صنعت كشور همواره یكی از اساسی‌ترین دغدغه‌های دولت در این بخش بوده است. محدودیت حاصل از اصول 44،80 و81 قانون اساسی و به‌تبع آن قوانین بودجه سالانه و قوانین برنامه پنج‌ساله توسعه و نیز قوانین نفت به‌ویژه قانون نفت مصوب 1366، موجب شد تا برای جلب سرمایه‌گذاری خارجی روش بیع متقابل به‌ویژه در بخش بالادستی نفت و گاز برگزیده و استفاده شود. عوامل مؤثر در اتخاذ شیوه بیع متقابل ازنقطه‌نظر داخلی یكی محدودیت‌ها و الزامات قانونی بوده و دیگری الزامات اقتصادی منبعث از قوانین بودجه‌ای كشور و برنامه‌های كلان اقتصادی می‌باشد. روش بیع متقابل در ایران به‌عنوان یك شیوه سرمایه‌گذاری غیر استقراضی درواقع مدل اصلاح‌شده از بای بك در سایر كشورها است كه متناسب با منافع و احتیاجات كشور و ایجاد انگیزه برای شرکت‌های نفتی خارجی برای آوردن سرمایه و تكنولوژی و دانش فنی خود به ایران مورداستفاده قرارگرفته است. همچنین به شركت نفت ملی ایران اجازه كنترل كامل فعالیت‌ها را نیز می‌دهد. البته باید در نظر داشت پیمانكاران مسؤولیت پذیرش ریسك را ندارند، انتقال مهارت‌های مدیریتی به شركت نفت ملی ایران انجام نمی‌شود و این شركت مسئول هزینه‌های فعالیت میدان‌های نفتی است. علاوه بر این، انتقال تكنولوژی مسئله دائمی و همیشگی نیز نیست. ثابت‌شده علیرغم خطرات موجود، قراردادهای بای بك در صنعت نفت و گاز كشور به‌صورت دوطرفه‌ای سودمند هستند.

یکی دیگر از محسنات معامله بیع متقابل استفاده از شبکه‌ی بازاریابی سرمایه‌گذار خارجی است. در این رهگذر طرف خارجی کالا را به کشورهای دیگر صادر می کند، این کالا در بازار های آن کشور ها معرفی و شناخته می شود و در عمل تبلیغات و بازاریابی اولیه توسط طرف خارجی صورت می پذیرد. البته سرمایه‌گذاران خارجی، مناطق و کشورهایی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند كه برای آنها جذابیت لازم را داشته باشد. در کنار وجود شرایط مطلوب اقتصادی، سیاسی، حقوقی و مانند آن که از عوامل مهم در جذب سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شوند، یکی از شیوه‌هایی که امروزه به منظور تحرک بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی به امر سرمایه‌گذاری از جانب کشورهای در حال توسعه و نیز کشورهای صادرکننده سرمایه به کار گرفته می‌شود، استفاده از مشوق‌‌های مالی است. این مشوق‌ها می‌توانند از طریق جذاب‌تر کردن محیط‌ سرمایه‌گذاری ریسک سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران خارجی کاهش دهند،

واژگان کلیدی : صنعت نفت، قراردادهای بین المللی نفت و گازی، بای بک (بیع متقابل)، سرمایه‌گذاران خارجی، قانون اساسی

مقدمه

حاکمیت دولت‌ها در حقوق بین‌الملل به‌رغم وجود برخی دیدگاه‌های بحث‌برانگیز، اصطلاح شناخته‌شده‌ای است و عمری به بلندای عمر یک دولت دارد. یکی از جلوه‌های این حاکمیت، صلاحیت انحصاری دولت‌ها در بهره‌برداری از منابع طبیعی واقع در قلمرو آن‌ها اعم از خشکی، دریایی و فضای بالای کشور و به‌تبع آن بازداشتن دولت‌های دیگر از استفاده از آن منابع بدون رضایت دولت اخیر است. ازجمله مهم‌ترین منابع تخت حاکمیت دولت‌ها، مخازن نفت و گاز می‌باشد. هر دولتی تلاش دارد تا به بهترین شیوه ممکن از این منابع تجدید ناپذیر بهره‌برداری کرده و عواید حاصل از آن را برای توسعه و بهبود زندگی شهروندان خود به کار گیرد.

کشور ما در منطقه خاورمیانه و جهان از موقعیت ژئواستراتژیک ممتاز و ژئوپلتیک قابل‌توجهی برخوردار است. این کشور پل ارتباطی بین آسیا و اروپا است و حدود هشتاد درصد از منابع نفت و گاز دنیا در مناطق شمالی و جنوبی آن قرارداد. لذا با توجه به اینکه حدود  منابع انرژی جهان نیز از خلیج‌فارس و تنگه هرمز عبور می‌کند، بی‌تردید امنیت منطقه متأثر از عملکرد ایران نیز است و اینکه چگونه بتواند در حفظ امنیت و ثبات سیاسی آن ایفاء نقش نماید. این نکته نیز حائز اهمیت است که موقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک ایران (ازلحاظ اقتصادی و سیاسی) تحت تأثیر استراتژی اقتصادی و سیاست خارجی کشورهای توسعه‌یافته به‌ویژه جهان غرب قرارداد که بیشتر توجه آنان به ایران، در حوزه مسائل انرژی‌زا می‌باشد.

در سال‌های اخیر، جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت ژئوپلتیکی، میزان نقدینگی سطح تکنولوژی و سایر مؤلفه‌های تصمیم‌گیری، تلاش نموده است. به‌منظور توسعه صنایع خود، از میان روش‌های موجود، شیوه بهینه، عقلایی و متناسب با هر بخش را برگزیند. از سوی دیگر توسعه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و نیز حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی و به‌ویژه سازمان اوپک (با توجه به دارا بودن پتانسیل بالای ذخایر هیدروکربوری)، در برنامه کلان اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی ایران جایگاهی خاص دارد.