فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول :کلیات

کلیات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

مبحث اول – تحلیل عناوین موضوع……………………………………………………………………………………………… 10

گفتار اول – مفهوم و ماهیت شرط………………………………………………………………………………………………… 10

بند اول – تعریف شرط…………………………………………………………………………………………………………………… 10

بند دوم – نتایج وابستگی شرط به قرار­داد اصلی ……………………………………………………………………….. 13

بند سوم – اقسام شروط ضمن عقد ……………………………………………………………………………………………. 15

بند چهارم – شرایط صحت شروط ضمن عقد ……………………………………………………………………………. 16

گفتار دوم – مفهوم و مبنای ضمان ……………………………………………………………………………………………… 17

بند اول – ضمان و اقسام آن ………………………………………………………………………………………………………… 18

بند دوم – مبنای مسئولیت در اسلام ………………………………………………………………………………………….. 19

بند سوم – اقسام مسئولیت در فقه و قانون مدنی……………………………………………………………………….. 21

بند چهارم – شرایط ایجاد مسئولیت قرار­دادی …………………………………………………………………………… 22

بند پنجم – مسقطات ضمان ………………………………………………………………………………………………………… 24

گفتار سوم – مفهوم  و مبنای امانت ……………………………………………………………………………………………. 28

بنداول – امانت و اقسام آن……………………………………………………………………………………………………………. 28

بند دوم – مبنای امانت در فقه و حقوق……………………………………………………………………………………….. 29

مبحث دوم – بیان قاعده مسئولیت متصرف مال غیر………………………………………………………………….. 30

گفتار اول – شمول قاعده مسئولیت متصرف مال غیر………………………………………………………………… 30

گفتار دوم – نقش قرارداد در مسئولیت………………………………………………………………………………………… 31

فصل دوم – وضعیت فقهی و حقوقی شرط ضمان امین

مبحث اول – ارائه نظریات در رابطه با شرط ضمان امین…………………………………………………………… 37

گفتار اول – نظریه بطلان شرط ضمان امین………………………………………………………………………………… 37

بند اول – عدم شمول عموم دلیل شرط و دلیل ضمان نسبت به شرط ضمان امین……………….   37

بند دوم – منافات شرط ضمان امین با مقتضای امانت……………………………………………………………….. 38

بند سوم – عدم مشروعیت شرط ضمان امین…………………………………………………………………………….. 46

بند چهارم – غیر معقول بودن شرط ضمان امین………………………………………………………………………… 52

الف) عدم امکان اجتماع با وصف امانت………………………………………………………………………………………… 52

ب) حقیقت عقود امانی………………………………………………………………………………………………………………….. 52

گفتار دوم – نظریه صحت شرط ضمان امین……………………………………………………………………………….. 53

بند اول – شمول عموم دلیل شرط نسبت به شرط ضمان امین………………………………………………. 53

بند دوم – بنا و روش عقلا……………………………………………………………………………………………………………. 53

بند سوم – صحت شرط ضمان امین بر اساس روایات……………………………………………………………….. 54

بند چهارم – اصل صحت در قراردادها…………………………………………………………………………………………. 54

بند پنجم – اصل آزادی قراردادها………………………………………………………………………………………………… 57

مبحث دوم – نقد و بررسی دلایل عدم امکان اشتراط (بطلان شرط ضمان)……………………………. 59

گفتار اول – عدم شمول عموم دلیل شرط و دلیل ضمان نسبت به شرط ضمان امین………….. 59

گفتار دوم – منافات شرط ضمان با مقتضای امانت…………………………………………………………………….. 61

گفتار سوم- عدم مشروعیت شرط ضمان امین…………………………………………………………………………… 62

گفتار چهارم – غیر معقول بودن شرط ضمان امین……………………………………………………………………. 63

بند اول – عدم امکان اجتماع ضمان با وصف امانت……………………………………………………………………. 63

بند دوم – حقیقت عقود امانی………………………………………………………………………………………………………. 63

مبحث سوم – بررسی مصادیق شرط ضمان در عقود امانی……………………………………………………….. 64

گفتار اول – شرط ضمان امین در عقد ودیعه……………………………………………………………………………… 64

گفتار دوم – شرط ضمان مستأجر در عقد اجاره………………………………………………………………………… 66

بند اول – ادله مخالفان صحت شرط ضمان مستأجر و پاسخ به آن………………………………………….. 66

بند دوم – استدلال موافقین صحت شرط ضمان مستأجر…………………………………………………………. 69

گفتار سوم – شرط ضمان مستعیر در عقد عاریه……………………………………………………………………….. 71

گفتار چهارم – شرط ضمان عامل در عقد مضاربه………………………………………………………………………. 72

گفتار پنجم – شرط ضمان در سایر عقود امانی………………………………………………………………………….. 73

فصل سوم – آثار و احکام شرط ضمان در عقود امانی

مبحث اول – صورت­های شرط ضمان بر امین از نظر حدود مسئولیت و نحوه شرط……………… 76

گفتار اول – تلف مال امانی……………………………………………………………………………………………………………. 76

بند اول – تلف به فعل امین…………………………………………………………………………………………………………. 76

بند دوم – تلف به فعل ثالث…………………………………………………………………………………………………………. 77

گفتار دوم – نقص و عیب مال امانی…………………………………………………………………………………………….. 79

گفتار سوم – عدم امکان رد مال امانی…………………………………………………………………………………………. 80

مبحث دوم – تأثیر و قلمرو شرط ضمان در عقد………………………………………………………………………… 82

گفتار اول – قلمرو شرط ضمان نسبت به خسارت ناشی از قوه قاهره………………………………………. 82

گفتار دوم – قلمرو شرط ضمان نسبت به میزان خسارت وارده به مشروط له…………………………. 84

مبحث سوم – شیوه­های جبران خسارت…………………………………………………………………………………….. 85

گفتار اول – شیوه­های جبران خسارت به فرض تلف………………………………………………………………….. 85

بند اول – بدل مثلی …………………………………………………………………………………………………………………….. 86

بند دوم – بدل قیمی…………………………………………………………………………………………………………………….. 88

گفتار دوم – شیوه­های جبران خسارت به فرض تلف و عیب…………………………………………………….. 89

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 91

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………. 96

مقدمه

یکی از مهم­ترین آرزو­های بشر در طول تاریخ، به دست­آوردن هر چه بیشتر اموال و ابزار تولید و سایر سرمایه­های موجود در جهان بوده که برای رسیدن به آن بسیاری از جنگ­ها و کشمکش­ها روی داده و قربانیان فراوانی را گرفته­است؛ لیکن به دلیل محدودیت این اموال و سرمایه­ها از یک سو و بی­حد و حصر بودن خواسته­های انسان از سوی دیگر، رسیدن به