1-4-2- اهداف فرعی______________________________________________________ 7

۱-5-فرضیههای تحقیق_____________________________________________________ 8

1-5-1 فرضیه اصلی_______________________________________________________ 8

1-5-2- فرضیات فرعی____________________________________________________ 8

۱-6-1-روش تحقیق______________________________________________________ 8

۱-8-قلمرو زمانی تحقیق____________________________________________________ 8

۱-9-قلمرو مکانی تحقیق____________________________________________________ 8

۱-01- تعریف عملیاتی واژه ها________________________________________________ 9

فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-1-مقدمه____________________________________________________________ 11

2-2-تعریف مدیریت_____________________________________________________ 11

2-3- ویژگیهای یک مدیر موفق آموزشی_________________________________________ 12

2-4-شیوه های مدیریت و رهبری آموزشی________________________________________ 13

2-5-چالشهای مدیریت____________________________________________________ 13

2-6- الگوهای پرورش مدیران:_______________________________________________ 14

2-6-1- الگوی بویاتزیس:__________________________________________________ 14

2-6-2- الگوی شرودر:____________________________________________________ 14

2-6-3- الگوی جی کانگر:__________________________________________________ 16

2-6-4-الگوی کلی فرآیند توسعه مدیران با رویکرد منابع انسانی:__________________________ 17

2-7- تعریف آموزش:_____________________________________________________ 19

2-7-1-تعریف یادگیری:___________________________________________________ 19

2-7-2-اهداف آموزش در بهسازی نیروی انسانی:___________________________________ 20

2-7-3-ضرورت آموزش:___________________________________________________ 20

2-7-4-مزایای آموزش در توسعه نیروی انسانی:____________________________________ 21

2-7-5- تاریخچه آموزش در ایران:____________________________________________ 23

2-8- روشها و فنون آموزش و توسعه منابع انسانی:__________________________________ 23

2-8-1 آموزش حین انجام کار:_______________________________________________ 25

2-8-2- آموزش استاد شاگردی:_______________________________________________ 25

2-8-3- آموزش شبیه سازی شده:______________________________________________ 25

2-8-4- کارآموزی:_______________________________________________________ 26

2-8-5- آموزشگاههای اختصاصی:_____________________________________________ 26

2-8-6- تعلیمات عمومی و اقتصادی:___________________________________________ 26

2-8-7- آموزش جواری:___________________________________________________ 26

2-8-8 دورههای اختصاصی:_________________________________________________ 27

2-8-9- آموزش از راه دور:_________________________________________________ 27

2-8-10- آموزش از طریق اینترنت:____________________________________________ 27

2-9- اهمیت و نقش دورههای آموزشی ضمن خدمت:________________________________ 27

2-10-برنامهریزی آموزشی:__________________________________________________ 28

2-10-1- مراحل برنامهریزی آموزشی:___________________________________________ 29

2-10-2-فرآیند آموزش:___________________________________________________ 29

2-11- مدلهای گوناگون از مراحل و فرایندهای آموزش:_______________________________ 32

2-11-1- اثربخشی دورههای آموزشی(مدل کرک پاتریک):_____________________________ 32

   

2-11-2-مدلهای ساده وخطی________________________________________________ 35

2-11-3- مدل T. D. L. B _________________________________________________ 35

2-11-5-مدل مبتنی بر تحول پذیر بودن سازمان_____________________________________ 37

2-11-6- مدل رویکرد سیستمی به آموزش________________________________________ 38

2-12- نیاز سنجی آموزشی:_________________________________________________ 39

2-13- محتوای برنامه درسی آموزش کارکنان :_____________________________________ 41

2-14- اصول سازماندهی محتوای آموزشی:________________________________________ 42

2-15- ارزشیابی آموزش :__________________________________________________ 43

2-16-نتایج برنامه ریزی آموزشی :_____________________________________________ 44

2-17- نقش آموزش و پرورش در بهرهوری کارکنان:_________________________________ 44

2-18- توانمند سازی:_____________________________________________________ 45

2-18-1-بهسازی منابع انسانی:_______________________________________________ 45

2-19-مفهوم توانمندسازی__________________________________________________ 46

2-20- توانمندسازی سازمانی________________________________________________ 48

2-21-مدلهای توانمندسازی سازمانی____________________________________________ 50

2-21-توانمندسازی اجتماعی_________________________________________________ 51

2-21-1-توانمندسازی به عنوان توزیع قدرت______________________________________ 51

2-21-2-توانمندسازی به عنوان ایجاد قدرت_______________________________________ 51

2-21-3-توانمندسازی به عنوان ایجاد سرمایه انسانی برای کنش جمعی______________________ 52

2-22-توانمندسازی به عنوان تغییر جامعه_________________________________________ 52

2-23-گروه‌های هدف در توانمندسازی اجتماعی____________________________________ 53

2-24-سایر مدلهای توانمندسازی______________________________________________ 53

2-24-1-مدل توانمندسازی نیروی انسانی یحیی ملهم_________________________________ 53

2-24-2-مدل توانمندسازی بیل هارلی___________________________________________ 55

2-24-3-مدل توانمندسازی نوکلینن و روهوتی (موسوم به جو رشد)________________________ 56

2-24-4-مدل توانمندسازی رابینز، کرینو و فرندال___________________________________ 57

2-25-پیشینه تحقیق______________________________________________________ 58

2-26- مدل مفهومی______________________________________________________ 65

فصل سوم: روش تحقیق

3- 1- مقدمه___________________________________________________________ 67

3- 2- روش تحقیق______________________________________________________ 67

3-3- روشها و ابزار گردآوری اطلاعات__________________________________________ 67

3-4 – روایی ( Validity)__________________________________________________ 68

3- 4- 1-روایی محتوا :____________________________________________________ 68

3-5- پایایی (Reliability)_________________________________________________ 68

3-4-جامعه و نمونه آماری مورد پژوهش :________________________________________ 69

3-7-حجم نمونه آماری____________________________________________________ 70

3- 8- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها____________________________________________ 70

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1)مقدمه____________________________________________________________ 72

4-2) بررسی ویژگی‌های جمعیت شناختی________________________________________ 72

4-3) آزمون فرض نرمال بودن متغیرها:__________________________________________ 72

4-4) آزمون فرضیات_____________________________________________________ 73

4-4-1) آزمون فرضیه  اصلی________________________________________________ 73

4-4-2 )آزمون فرضیه فرعی اول______________________________________________ 74

4-4-3 )آزمون فرضیه فرعی دوم______________________________________________ 75

4-4-4 )آزمون فرضیه فرعی سوم______________________________________________ 75

4-4-5 )آزمون فرضیه فرعی چهارم____________________________________________ 76

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1)مقدمه____________________________________________________________ 78

5-2)نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق_______________________________________ 78

5-2-1) نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی:______________________________________ 78

5-2-2) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی اول:____________________________________ 78

5-2-3) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی دوم:___________________________________ 80

5-2-4) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی سوم:___________________________________ 80

5-2-5) نتایج حاصل از آزمون فرضیه فرعی چهارم:__________________________________ 82

5-3) پیشنهادات تحقیق____________________________________________________ 84

5-3-1) پیشنهادات کاربردی_________________________________________________ 84

5-4) محدودیت های تحقیق:________________________________________________ 85

منابع و ماخذ___________________________________________________________ 86

منابع فارسی___________________________________________________________ 86

منابع لاتین____________________________________________________________ 91

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                صفحه

جدول2-1: الگوی چهاربعدی توسعه قابلیتهای مدیران_ 16

جدول3-1: مقیاس پرسشنامه محقق ساخته تحقیق_ 68

جدول3-1) مقدارضریب آلفای کرونباخ  پرسشنامه 69

جدول4-1: بررسی توزیع نرمال متغیر های پرسشنامه ( آزمون کلوموگروف اسمیرنوف) 73

جدول 4-2: آزمون تی جفت شده برای برنامه های تدوین شده در دانشگاه کاشان_ 74

جدول 4-3:  آزمون تی جفت شده برای روش خود توسعه ای در دانشگاه کاشان_ 74

جدول 4-4:  آزمون تی جفت شده برای روش آموزشی در دانشگاه کاشان_ 75

جدول 4-5:  آزمون تی جفت شده برای تعاملی در دانشگاه کاشان_ 76

جدول 4-6: آزمون تی جفت شده برای کارگاهی در دانشگاه کاشان_ 76

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                صفحه

شکل2-1: مدل اثربخشی توسعه مدیریت شروردر (1989) 15

شکل2-2: الگوی عمومی (مادر) توسعه مدیران_ 17

شکل2-3: رویکردهای متناسب برای ابعاد توسعه مدیران جی کانگر(1993) 19

شکل2-4: چهار سطح مدل کرک پاتریک_ 34

شکل2-5: مراحل برنامه ریزی برای آموزش در مدل پارکر 37

شکل2-6: مدل مبتنی بر تحول پذیر بودن سازمان_ 38

شکل 2-7:الگوی توانمندسازی چهار عاملی ملهم_ 54

شکل 2‑8: مدل توانمندسازی بیل هارلی_ 55

شکل2-9: مدل توانمندسازی نوکلین و روهوتی(موسوم به جو رشد) 56

شکل2-10:مدل توانمندسازی رابینز،کرینو و فرندال_ 58

شکل ۲–11:مدل مفهومی تحقیق(اقتباس از دری،اعرابی و مقدم،1391) 65

 

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر  ارزیابی شیوه های پرورش مدیران در دانشگاهها و مؤسسه های آموزش عالی(مورد مطالعه: دانشگاهها و موسسات آموزشی عالی واقع در شهر کاشان) می­باشد. این پژوهش از لحاظ هدف، از نوع ارزیابی و از لحاظ نحوه گرد آوری داده ها، شبه آزمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش را کلیه مدیران شاغل در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی شهر کاشان تشکیل داده­اند. حجم جامعه آماری برابر با 34 نفر می باشد. ابزار گردآوری داده­ها پرسشنامه می باشد. جهت تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق از  آزمون تی جفت شده به کمک نرم افزار SPSS نسخه 18 استفاده شده است. نتایج نشان می دهد،  که برنامه های تدوین شده جهت پرورش مدیران  اثر بخش نبوده است به گونه ای که از بین روش های تدوین شده خودتوسعه ای، آموزشی، تعاملی و کارگاهی تنها روش های آموزشی و کارگاهی  به صورت مطلوب صورت گرفته است و تفاوت میانگین معناداری در آزمون تی جفت شده بدست آمد که به ترتیب 031/0 و 033/0 بدست آمد در حالیکه برای روش های خود توسعه ای، تعاملی به ترتیب 068/0 و 087/0 بدست آمد که بالای سطح معناداری 05/0 بوده از اینرو روش های تدوین شده تعاملی و خود توسعه ای جهت پرورش مدیران  اثربخش نبوده و بصورت مطلوب انجام  نمی گیرد.

 

کلید واژه:  پرورش مدیران، روش آموزشی، تعاملی، خودتوسعه ای، کارگاهی

 

 

 

۱-۱-مقدمه

دنیا به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است و در حالی که رقابت جنبه جهانی پیدا میک‌ند، محیط نامطمئن می­شود. جهانی شدن یکی از مهم ترین تغییراتی است که در محیط سازمان رخ می دهد. برای مقابله با این محیط نامطمئن و تغییرات مستمر، نیاز به افرادی در نقش مدیر و رهبر به شدت احساس می شود. در گذشته مدیریت آموزشی مانند سایر مدیری تها یک هنر یا فن محسوب می شد، بنابراین برای اداره موسسات آموزشی به تجربه افراد، میزان سابقه شغلی و مهارت مدیران اهمیت داده می شد و هدایت فعالیت­های آموزشی به آنان سپرده  می­شد.مدیریت در مورد انطباق همگانی با پیچیدگی هاست و فرایند و نحوه اعمال آْن اغلب موارد در پاسخ به شکل گیری سازمان های بزرگ و پیچیده قرن بیستم است و در مقایسه، رهبری، انطباق با تغییر است . بخشی از دلایلی که رهبری به این اندازه در سال های اخیر اهمیت یافته به رقابتی تر شدن و ناپایداری و تغییر بیشتر دنیای کسب و کار باز می گردد.شرکت های پیشرو و موفق جهان وجوه تمایز مختلفی با سایر شرکت ها و بنگاه های اقتصادی دارند. یکی از وجوه تمایز آن است که در تمام شرکت های برتر برنامه هایی منظم، جدی و پیگیر برای استعدادیابی و جانشین پروری مدیران و رهبران طراحی شده و در دست اجراست و این برنامه ها از حمایت مستقیم مدیران ارشد این سازمان ها برخوردار است .در فرآیند پرورش مدیران و رهبران باید تاکید اصلی را بر مهارت ها و قابلیت های مورد نیاز در دنیای کسب و کار آینده سازمان ها قرار دارد. توسعه و پرورش مدیران و رهبران نیاز به برنامه های منظم و سیستماتیک دارد. مدیران ارشد سازمان باید متولی ، حامی و مشتری اصلی این برنامه ها باشند . در جهان امروز، “مدیریت یا مدیران” یکی از اهرم‌های کلیدی اداره سازمان‌ها به شمار می‌رود. اداره سازمان‌های صنعتی و اجتماعی به دلیل وسعت، پیچیدگی، رقابت سخت، دگرگونی محیطی، تغییرات نگرش‌ها و … روز به روز سخت‌تر می‌شود. این روند داشتن مدیران لایق، شایسته و پرتوان را اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. علاوه بر این، پیش‌بینی شده که میزان تقاضا برای مدیران حرفه‌ای نیز افزایش یابد. پیش‌بینی انجام شده در آمریکا نشان می‌دهد که اگر تولید ناخالص داخلی این کشور با همین روند فعلی (حدود 2.5 درصد در سال) رشد کند، سازمان‌های آمریکایی در سال 2015 به میزان 1.3 برابر تعداد مدیران امروز به مدیر و رهبر در سطوح مختلف نیاز خواهند داشت. از سوی دیگر، پژوهش‌های تجربی انجام شده حاکی از آن است که سازمان‌های موفق، علی‌رغم ضرورت ورود افکار و اندیشه‌های جدید مدیریتی به سازمان‌ (از طریق جذب و بکارگیری مدیرانی از بیرون سازمان)، به میزان قابل توجهی به درون‌زائی تمایل دارند و تلاش می‌کنند تا با شناسایی و توسعه شایستگی‌های مدیریتی درون سازمان از تأمین نیازهای آتی خود به مدیران شایسته و اثربخش اطمینان حاصل نمایند. به این ترتیب دغدغه‌ای با عنوان «ضرورت توجه به شایستگی مدیران» پیش روی مشاوران و متخصصان حوزه مدیریت قرار می‌گیرد. این موضوع به حدی نگران‌کننده است که بسیاری از صاحب‌نظران احتمال وقوع کمبود مدیران و رهبران شایسته طی سال‌های آینده را با بحران کامپیوتری سال 2000 که دنیای کامپیوتر زده ما را با خطر آشفتگی‌های اساسی مواجه کرد، مقایسه می‌کنند.

۱-۲-بیان مسئله

مدیریت به عنوان حلقه اساسی بهر ه­وری ، در هر نظام اجتماعی بزرگ وکوچک نقش استراتژیک و سرنوشت س ازی به عهده دارد . به همین مناسبت، درکشورهای پیشرفته سرمایه گذاری کلانی درجهت پرورش و تقویت توانایی­ها و مهارتهای مدیریت می­شو د(میر سپاسی ، ۱۳۷۱).

عواملی مانند جهانی شدن تجارت، بافت و ترکیب جمعیتی، چشم انداز و برنامه­های توسعه، تغییرات سیاسی و اجتماعی، قوانین و مقررات موجود و تغییرات آنها، از جمله عواملی هستند که می­توانند بر نقشهای مورد انتظار از مدیریت در بخش­های مختلف دولتی و خصوصی تاثیرگذار با شند (فارندال ، ۲۰۰۵) همچنان­که با نگاهی عمیقتر به اقتصاد دانشی در می یابیم که متاسفانه ، بسیاری از مفروضات پایه­ای که با نام مدیریت آموزش داده می­شوند و به اجرا در می­آیند ، از رده خارج شده و اکثر فرضیه­های ما در مورد کسب و کار، فناوری و سازمان دست کم به پنجاه سال پیش برمی­گردد و عمر آنها به پایان رسیده و زمان آن رسیده است که مدلی جا مع از آموزش و یادگیری مدیران مطرح شود(آل، راس و مک ال وی،2007).

پرورش مدیر از ویژگی­های سازمان­های مبتکر و نوآور به شمار می­آید. در حقیقت فراموش کردن پرورش مدیر نوعی توقف یا عقب نشینی است و توقف و عق بنشینی مساوی با نزدیک شدن به نقطه افول سازمان است. آن چه مسلم است، این است که حیات سازمانی هیچ یک از مدیران ابدی نبوده و تکیه محض بر مدیران کنونی مغایر با آینده­نگری و برنامه­ریزی صحیح برای حیات یک سازمان است. بنابراین مدیران علاقه­مند به تعالی سازمان باید پرورش مدیران را در دستور کار خود قرار دهند (طاهری بروج نی،1382) .

پیتر دراکر درباره موضوع پرورش مدیر معتقد است : که اگر ما در دنیای مدیریت امروز فقط در یک چیز اتفاق نظر داشته باشیم و به صورت قطعی در مورد آن حرف بزنیم، این است که رهبران ساخته می­شوند و به دنیا نمی­آیند و باید در سازمان­ها روشی سیستماتیک وجود داشته باشد که بتوانیم استعدادها و مهارت­های مورد نیاز آینده را توسعه و پرورش بدهیم و مدیریت ارشد سازمان هم نمی­تواند کار را به عهده شانس واگذار کند . همچنین می­گوید باید فرهنگ سازمانی در شرکت­ها به فرهنگی تبدیل شود که به جای رها کردن مدیران در بازی بقای داروینی، مدیران نخبه پرورش دهد. ( ناتالی شوپ گریفین ۲۰۰۳: ۱۱۳ ).

امروزه بسیاری از سازمانها برای برآوردن نیازهای مدیریتی خود اقدام به تأسیس مؤسساتی برای پرورش و تؤسعه مدیران خود نموده­اند . از جمله این سازمانها می­توان به موسسه­های توسعه با طراحی دوره­های LMC اشاره نمود . برای مثال، مؤسسهLMC و IMD ، IMI مدیریت متعدد درمحورهای رهبری و استراتژی، مدیریت و توسعه مهارت­ها، پروژه­ها و لوجستیک­ها، مدیریت عملکرد و مدیریت مالی تلاش نموده مدیران خود را در راستای توسعه و پرورش استعدادهای مدیریتی یاریگر باشد. از جمله این دوره­ها که در تقویم این مؤسسه برای سال ۲۰۰۹ و۲۰۱۰ آمده ، می­توان به دوره­های مدیریت تغییر و استراتژیهای کسب و کار، هنر رهبری و تیم سازی، مدیریت استراتژیک موفق، رهبری و پرورش استعدادها، مهارت­های مدیریتی مدرن ومهارت­های مدیریتی ضروری برای عملکرد در سطح جهانی اشاره نمود.

تئوریها و مفاهیم رشته توسعه و پرورش مدیریت از رشته­های دانشگاهی _ بویژه علوم رفتاری مشتق شده که چار چوب گوناگونی برای راهنمایی برنامه­ها و فرآ یندهای پرورش مدیر فراهم می­نماید ( الرشید و الکاسمه،2003بعد از جنگ جهانی دوم اروپای غربی با طرح مارشال بسرعت بهبود یافت که با این بهبود سریع نیاز به مدیران شایسته در