2‌.1‌   پولشویی و بررسی ابعاد آن……………………. 7

2‌.1‌.1‌   مفهوم پولشویی……………………. 7

2‌.1‌.2‌   تاریخچه و خاستگاه پولشویی……………………. 8

2‌.1‌.3‌   ایران و ریسک پولشویی……………………. 9

2‌.1‌.4‌   انواع پولشویی……………………. 10

2‌.1‌.5‌   مراحل پولشویی……………………. 11

2‌.1‌.6‌   روش‌‌های پولشویی……………………. 12

2‌.1‌.7‌   موارد مشکوک به پولشویی در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری…….. 14

2‌.1‌.8‌   ضرورت بهره گیری از راه حل‌‌های ضد پولشویی……………………. 17

2‌.1‌.9‌   روش‌‌های مبارزه با پولشویی……………………. 18

2‌.1‌.10‌ وظایف و اصول الزامی برای بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در مبارزه با پول‌شویی……. 23

2‌.1‌.11‌ انواع گزارش‌‌های مفید جهت شناسایی موارد مشکوک…………………….. 29

2‌.2‌   داده‌کاوی……………………. 31

2‌.2‌.1‌   تاریخچه داده‌کاوی……………………. 31

2‌.2‌.2‌   چارچوبی کلی برای الگوریتم‌های داده‌کاوی……………………. 33

2‌.2‌.3‌   کاربرد داده‌کاوی در کشف تقلبات مالی……………………. 35

2‌.2‌.4‌   پرکاربردترین روش‌‌های داده‌کاوی برای کشف تقلب‌‌های مالی…………….. 40

2‌.2‌.5‌   رویکرد داده‌کاوی در حل مسائل پولشویی……………………. 42

2‌.2‌.6‌   برخی تحقیقات مرتبط…………………… 46

2‌.3‌   جمع بندی……………………. 49

3فصل سوم ارائه طرح سیستم ضد پولشویی با داده‌کاوی…….. 52

3دیباچه…………………… 53

3‌.1‌   روش‌شناسی تحقیق……………………. 53

3‌.1‌.1‌   روش تحقیق……………………. 53

3‌.2‌   شیوه‌ها و ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها………………….. 54

3‌.2‌.1‌   بررسی داده‌‌های قابل دریافت…………………….. 54

3‌.2‌.2‌   بررسی سایر اطلاعات موجود در بانك…………………….. 55

3‌.2‌.3‌   بررسی محدودیت‌‌های بانك در ارائه اطلاعات……………………. 55

3‌.2‌.4‌   بررسی محدودیت‌های بانك اطلاعاتی……………………. 55

3‌.2‌.5‌   مشخص شدن داده‌‌های مورد نیاز برای فاز‌های مختلف پروژه …….. 56

3‌.2‌.6   ‌ارائه فرمت دریافت اطلاعات از بانك اطلاعاتی …………………… 56

3‌.2‌.7   حجم ، زمان و مکان مورد نیاز جهت ارائه اطلاعات …………………… 56

3‌.2‌.8‌   آمایش داده‌‌ها………………….. 56

3‌.3   جامعه نظری و روش نمونه‌گیری……………………. 57

3‌.4‌   مفروضات تحقیق……………………. 58

3‌.5‌   شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………..58

3‌.5‌.1‌   مرور پیشینه تحقیق……………………. 59

3‌.5‌.2‌   نظرخواهی از خبرگان……………………. 60

3‌.5‌.3‌   بررسی اسناد و مدارک آرشیوی……………………. 66

3‌.5‌.4‌   طراحی مدل ضد پولشویی بر اساس داده‌کاوی……………………. 68

3‌.5‌.5‌   جمع بندی……………………. 74

4فصل چهارم اجرای تحقیق…………………….. 75

4دیباچه………………….. 76

4‌.1‌   جزئیات پیاده‌سازی مدل……………………. 76

4‌.1‌.1‌   آمایش داده‌‌ها………………….. 76

4‌.1‌.2‌   دسته بندی اطلاعات براساس شاخص‌های خطی و جدا نمودن بخش مشکوک……. 77

4‌.1‌.3‌   فیلترینگ و جداسازی اطلاعات مناسب…………………….. 80

4‌.1‌.4‌   خوشه بندی……………………. 83

4‌.1‌.5‌   اجرای الگوریتم نظارت‌شده………………….. 92

4‌.1‌.6‌   جمع‌آوری نتایج……………………. 93

4‌.2‌   تست و ارزیابی……………………. 94

4‌.2‌.1‌   نحوه تست…………………….. 94

4‌.2‌.2‌   محاسبه معیار‌های دقت، بازآوری، یکتائی و صحت…………………….. 95

4‌.3‌   نتیجه گیری……………………. 96

5فصل پنجم جمع‌بندی و نتیجه‌گیری……………………. 98

5دیباچه…………………… 99

5‌.1‌   نتیجه گیری……………………. 99

5‌.2‌   محدودیت‌های پژوهش……………………… 100

5‌.3‌   پیشنهاد برای پژوهش‌‌های آینده …………………..101

6منابع و مراجع……………………. 102

چکیده:

پولشویی به عنوان یک فرایند مجرمانه مالی، اقدامی است که در آن منشأ و منبع وجوهی که به صورت غیر قانونی به‌دست آمده از طریق رشته ‍‍‍‌‌های نقل و انتقالات و معاملات به گونه‌ای پنهان می‌شود که همان وجوه به صورت قانونی نمود پیدا کرده و وارد فعالیت‌‌ها و مجاری قانونی می‌گردد. داده‌کاوی به عنوان فرایندی خودکار برای استخراج اطلاعات و الگو‌های جالب توجه، بارز، ضمنی، از قبل ناشناخته و بالقوه مفید از انبار داده‌‌های حجیم، شناخته می‌شود. هنگامی که الگوریتم‌‌ها و تکنیک‌‌های داده‌کاوی روی چنین تراکنش‌‌هائی اعمال می‌شوند، الگو‌های پنهان از جریان وجوه را کشف می‌کنند. بررسی داده‌‌ها و اعلام نظر روی آن‌ها از دو روش کلی تبعیت می‌نماید اول استفاده از شاخص‌ها با استفاده از روش‌های خطی و آماری و دوم استفاده از الگوریتم‌‌های داده‌کاوی که آن هم به دو صورت نظارت‌شده و بدون ناظر تقسیم شده و در این پروژه از هر دو روش استفاده شده است. خروجی‌‌های این پروژه شامل مستندات علمی، روش‌های داده محور برای شناسایی پولشویی، ارائه یك مدل برای پیاده‌سازی چارچوب ضد پولشویی در بانك و در نهایت بهره‌گیری از فناوری‌‌های نرم افزاری و پیاده سازی کل جریان پروژه می‌باشد. پس از اجرا، نتایج به دو صورت ارائه به متخصصان فنی و همچنین محاسبه معیار‌های عملکرد متداول در داده‌کاوی ارزیابی می‌گردد. در مراحلی از پروژه که نیاز به بررسی و آشنایی با سوابق تحقیقات در زمینۀ پولشویی و یا الگوریتم‌های مرتبط با آن باشد از روش تحقیق میدانی و کتابخانه‌ای استفاده می‌شود. از سوی دیگر رویکرد تحقیق نیز به صورت پیمایشی بوده که در آن با هدف مطالعۀ ماهیت و ویژگی‌های مشتریان بانك فرآیند تحقیق و مطالعه طی شده است. در مجموع باید گفت که از مدلی کمی در این تحقیق استفاده شده که مبتنی بر پردازش داده‌‌ها از نوع دادۀ واقعی، بوده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- تعریف مسأله و بیان سؤال های اصلی تحقیق

تعاریف متعددی برای پولشویی عنوان شده است که از جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد[15]:

– بنا به تعریفی پولشویی یعنی شسته شدن و تبدیل پول کثیف به پول تمیز به نوعی که پس از خروج از این چرخه قانونی جلوه کند؛ به عبارت دیگر پولشویی عبارت است از هر نوع عمل برای مخفی کردن یا تغییر هویت نامشروع حاصل از فعالیت‌‌های مجرمانه به گونه ای که وانمود شود این عواید از منابع قانونی حاصل شده است.

– مجموعه اقداماتی است که از سوی فرد یا افرادی با به کارگیری ابزار‌های قانونی و با هدف عدم امکان قابلیت ردیابی گردش عواید حاصل از جرم به منظور مخفی کردن منشأ و منبع واقعی پول حاصل از اعمال مجرمانه و نامشروع صورت میگیرد تا پول آلوده و نامشروع در ظاهر پاک و قانونی جلوه نماید.

از این تعاریف چنین بر می آید که عملیات پولشویی به فرآِیند تطهیر پول کثیف گفته می شود. پول کثیف به پولی گفته می‌شود که از راه‌های خلاف و غیرقانونی بدست آمده باشد. از آنجا که بانک‌ها یکی از بهترین موسساتی هستند که می توانند به پولشویان در فرآیند تطهیر پول کثیف کمك کرده و مسیر دسترسی به منشا پول را گمراه و یا پاک نمایند در تمام کشور‌ها یکی از مهمترین موسساتی که مرجع سو استفاده پولشویان قرار می گیرند بانک‌ها هستند[44].

بدین نظر دراین پروژه ما می بایست در ابتدا به مطالعه بانک‌ها و روش‌هایی که ممکن است پولشویان از آن طریق در بانک‌ها اقدام به پولشویی نمایند پرداخته و با بررسی این روش‌ها و همچنین اطلاعات در دسترس جهت این روش‌ها، الگو‌های این روش و … سعی در یافتن راه‌هایی جهت کشف، اجرا و پیاده سازی داده محور این اقدامات داشته باشیم.

در این راستا ضمن بررسی عملیات اجرا شده در بانك مورد نظر و مشورت با کارشناسان و مشاوران این بانك مشخص گردید که روش‌های مختلفی جهت پولشویی توسط پولشویان در این بانك اجرا می‌گردد، همچنین توسط بانک‌ها نیز روش‌های متفاوتی جهت جلوگیری از این عملیات اجرا می گردد.

پیچیدگی رفتار‌های مشکوك به پولشویی و همچنین حجم عظیم داده به گونه‌ای است که بدون ابزاری هوشمند و داده محور نمیتوان در کشف پولشویی اقدام قابل توجهی انجام داد. از این رو تحقیق حاضر به دنبال یافتن پاسخ به سوال زیر میباشد:

چگونه میتوان با ارائه مدلی از روش‌های داده کاوی برای کشف جرایم پولشویی استفاده کرد؟