پایان نامه پیشایندهای ارتقای سطح معنویت سازمانی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی

عنوان
صفحه
فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول. 1
1-1- مقدمه. 2

1-2- تعریف مسئله و بیان سوال های اصلی تحقیق. 3

1-3- ضرورت انجام تحقیق. 5

1-4- اهداف.. 7

1-5- سوال های تحقیق. 7

1-6- روش انجام تحقیق. 7

1-7- قلمرو تحقیق. 8

1-7-1- قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی تحقیق، معنویت و ارزش‌های اسلامی میباشد. 8

1-7-2- قلمرو مکانی: دانشگاه سیستان و بلوچستان میباشد. 8

1-7-3- قلمرو زمانی: دوره زمانی جمع‌آوری داده‌های تحقیق، از آبان 1393 تا اردیبهشت 1394میباشد. 8

1-8- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش… 8

خلاصه فصل. 9

فصل دوم. 10
2-1- مقدمه. 11

2-2- بخش اول: معنویت.. 12

2-2-1- مفهوم معنویت.. 12

2-2-2- دو نظرگاه بنیادین و کارکردی به معنویت.. 13

2-2-3- مدل‌های معنویت.. 14

2-2-4- معنویت در کار 15

2-2-5- مدل معنویت در کار 17

2-2-6- معنویت در سازمان. 17

2-2-7- سطوح معنویت در سازمان. 19

2-2-8- معنویت و تأثیرات آن بر سازمان. 21

2-2-9- رابطه معنویت و دین. 22

2-2-10- گرایش‌های معنوی در قرآن. 23

2-2-11- گرایش‌های دینی و معنوی در سازمان. 26

2-2-12- تعالی معنوی با تأکید بر نقش آموزه‌های دین. 29

2-2-13- چارچوب‌های پرورش معنویت در محیط کار 31

2-2-14- پیاده‌سازی معنویت در محیط کار 33

2-3- بخش دوم: ارزش‌های اسلامی. 35

2-3-1- مفهوم ارزش.. 35

2-3-2- مبانی ارزش‌ها از دیدگاه اسلام و سایر مکاتب.. 36

2-3-3- ویژگی‌های نظام ارزشی اسلامی. 38

2-3-4- مقایسه مدیریت ارزش‌ها از دیدگاه غرب در مقایسه باارزش‌های اسلامی. 40

2-3-5- آثار ارزش‌های اسلامی در سازمان و تحقق اهداف فردی و سازمانی. 43

2-4- بخش سوم: رابطه معنویت و ارزش‌های اسلامی. 45

2-4-1- معنویت از منظر اسلام. 45

2-4-2- عناصر معنویت ساز اسلامی. 45

2-4-3- تاثیر معنویت در کار با رویکرد اسلامی. 47

2-4-4- پیشایندهای موثر بر ارتقای سطح معنویت اسلامی در سازمان. 48

2-5- بخش پنجم: پیشینه تحقیق. 60

2-5-1- تحقیق‌های داخلی. 60

2-5-2- تحقیق‌های خارجی. 63

چارچوب نظری پژوهش… 67

خلاصه فصل. 68

فصل سوم. 69
3-1- مقدمه. 70

3-2- نوع تحقیق. 70

3-3- روش تحقیق. 70

3-4- جامعه آماری.. 71

3-5- نمونه آماری.. 71

3-6- روش نمونه‌گیری.. 72

3-7- تعیین حجم نمونه. 72

3-8- ابزار جمع‌آوری داده‌ها 73

3-9- پرسشنامه. 73

3-10- آزمون روایی و پایایی پرسشنامه. 74

3-10-1- روایی ابزار اندازه‌گیری.. 74

3-10-2- پایایی. 75

3-11- شیوه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 76

3-12- ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 77

خلاصه فصل. 77

فصل چهارم. 78
4-1- مقدمه. 79

4-2- توصیف داده‌ها 79

4-2-1- اطلاعات جمعیت شناختی نمونه. 79

4-3- توصیف متغیرهای پژوهش… 83

4-4- تحلیل استنباطی. 84

خلاصه فصل. 89

فصل پنجم. 90
5-1- مقدمه. 91

5-2- یافته‌های توصیفی. 91

5-3- یافته‌های استنباطی. 92

5-4- پیشنهادها 93

5-4-1- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر یافته‌های پژوهش… 93

5-4-2- پیشنهادهایی برای محققین آتی: 96

5-5- محدودیت‌ها 96

5-5-1- محدودیت‌های پژوهشی. 96

5-5-2- محدودیت‌های محقق. 97

خلاصه فصل. 97

مراجع. 98

فهرست جدول‌ها

عنوان جدول صفحه

جدول ‏2‑1- تشابهات دو رویکرد سازمان محور و فرد محور…………………………………………………………………………….. 34

جدول ‏2‑2- تفاوت های دو رویکرد سازمان محور و فرد محور 35

جدول ‏2‑3- مقایسه معنویت از منظر اسلام و معنویت از منظر غرب.. 46

جدول ‏2‑4- روش های تحقق معنویت در سازمان. 48

جدول ‏2‑5- خلاصه تحقیقات داخلی. 65

جدول ‏2‑6- خلاصه تحقیقات خارجی.. 66

جدول ‏3‑1- طیف لیکرت.. 73

جدول ‏3‑2- ابعاد و سوالات پرسشنامه. 74

جدول ‏3‑3- ضرایب آلفای کرونباخ. 76

جدول ‏4‑1-توزیع فراوانی جنسیت دانشجویان. 79

جدول ‏4‑2- توزیع فراوانی سن کارمندان. 80

جدول ‏4‑3- توزیع فراوانی میزان تحصیلات کارمندان. 81

جدول ‏4‑4- توزیع فراوانی سابقه کاری کارمندان. 82

جدول ‏4‑5- نتایج میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر داده های پژوهش… 83

جدول ‏4‑6- نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون: تاثیر ابعاد شناسایی شده بر معنویت سازمانی. 84

جدول ‏4‑7- نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون: تاثیر مجموعه عوامل شناسایی شده بر معنویت سازمانی. 85

جدول ‏4‑8- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای ابعاد تاثیر گذار بر معنویت سازمانی. 86

جدول ‏4‑9- نتایج رتبه بندی آزمون فریدمن برای مجموعه عوامل تاثیر گذار بر معنویت سازمانی. 88

صفحه

فهرست شکل‌ها

صفحه

عنوان شکل

شکل ‏2‑1- مدل معنویت در کار 17

شکل ‏2‑2- مفهوم سازی معنویت در محیط کار در سه سطح فردی،گروهی و سازمان 20

شکل ‏2‑3- تاثیرات معنویت در سازمان. 21

شکل ‏2‑4- لایه های فرهنگ.. 54

شکل ‏2‑5- چارچوب مفهومی پژوهش… 67

نمودار ‏4‑1- توزیع فراوانی جنسیت کارمندان………………………………………………………………………………….. 80

نمودار ‏4‑2- توزیع فراوانی سن کارمندان. 81

نمودار ‏4‑3- توزیع فراوانی میزان تحصیلات کارمندان. 82

نمودار ‏4‑4- توزیع فراوانی سابقه کاری کارمندان. 83

صفحه

1. فصل اول
کلیات پژوهش

1-1- مقدمه
عصری را که در آن زندگی می‌کنیم، عصر پیچیدگی و تغییر نامیده‌اند. سازمان‌ها در چنین عصری همواره در دو لبه نظم و بی‌نظمی قرار دارند و دائم بین دو حالت تناقض نما در رفتوآمدند. صاحب‌نظران و تئوری پردازان علم مدیریت، برای رویارویی با چنین وضعیت و شرایطی، تئوری‌های مختلفی مانند سازمان‌های یادگیرنده، سازمان‌های هولوگرافیک، سازمان‌های کارآفرین و تئوری آشوب ارائه داده‌اند. معنویت در سازمان نیز پدیده نوظهوری است که توجه بسیاری از صاحب‌نظران مدیریت و سازمان و همچنین مدیران را در سطوح مختلف به خود جلب کرده است. بر این اساس، بسیاری از آنان معنویت را به‌عنوان منبعی پایدار برای سازمان‌ها دانستهاند که میتواند به آن‌ها در زمان های پرتلاطم و آشوب زده یاری رساند و تناقض نمایی نظم و بی نظمی در سازمان را حل و فصل کند و بدون طرد هر یک، آنان را به صورت مقتضی به کار ببندد. چرا که سازمان ها برای فعالیت مستمر در عرصه های مختلف، نیازمند رفت و آمد همیشگی بین دو حالت تغییر و ثبات هستند(شیخی نژاد و احمدی،1387).

موضوع معنویت دل‌مشغولی دیرپای بشر است، اما بررسی نقدی و تطبیقی معنویت در زمینههای جهانی، یک پدیده نوظهور است. بسیاری از ادیان واژه دقیقی برای معنویت ندارند؛ باوجوداین امروزه مفهوم معنویت عمومیت‌یافته است و اکنون در داخل و خارج ادیان و همچنین در زمینههای بین الادیانی و سکولار به کار میرود(اسهرلوس و جعفری،1390).

تغییر سبک زندگی، کاهش روابط صمیمانه اجتماعی، تعلقات و زرق‌وبرق‌های مادی، افول معنویت، غفلت و قساوت قلب از عوامل مخل آرامش درونی است. این پرسش بر ذهن انسان حاضر سایه انداخته که چگونه میتوان در جهان پرتنش و سراسر افسردگی، اضطراب و دلهره، برده‌ی مدرنیزه نشد و به رویای کسب آرامش تحقق بخشید؟ آیا در عصر بحران‌های روحی و روانی راه دیگری جز پناه بردن به داروهای مسکن برای تسکین موقت و آرامش کاذب وجود دارد (فضلی نژاد و همکاران،1389)؟ نتایج تحقیقات نشان میدهد که معنویت می‌تواند ازخودبیگانگی حاصل از دوران مدرن را از بین ببرد، باعث احساس معناداری در سازمان، تقویت روحیه افراد و تعادل بیشتر بین کار و زندگی شود(ولیونن[1]،2014) همچنین باعث تقویت رفتار شهروندی سازمانی میشود که خود مسئولیت‌پذیری افراد را افزایش داده و باعث رعایت قوانین و مقررات میشود، افراد نارضایتی‌ها را بهتر تحمل می‌کنند و درنتیجه همه این‌ها بهره‌وری از طریق نوآوری و انطباق‌پذیری افزایش خواهد یافت(احمدی[2] همکاران،2014 : جیانگ لین[3] و همکاران،2014)

ترنر[4](1999) میگوید که ترویج معنویت در کار منجر به این میشود که کارکنان هنگامی‌که به کار نگاه میکنند احساس کمال و تعالی کنند، این امر منجر به میزان بالای ارضاء نیازهای شخصی، افزایش روحیه کارکنان و افزایش یادگیری شغلی میشود. درنهایت نیز عملکرد شغلی از طریق بهبود روحیه افراد، افزایش مشارکت سازمانی و خلاقیت بهبود خواهد یافت(ترنر،1999: البوکوارکو[5]،2014: سوراک رای کیتیکول[6]،2014: وزنیاک[7]،2012: کلود و زامر[8]،2014). باراک[9] (1999) نیز می‌گوید معنویت با ایجاد یک جو مبتنی بر اعتماد در محیط کار موجب افزایش تعهد، می‌شود: این تعهد شامل تعهد کارکنان به سازمان همچنین تعهد سازمان به کارکنان و مشتری میباشد (باراک،1999). لذا بنا بر اهمیتی که ترویج معنویت در سازمان‌های امروزی دارد تحقیق حاضر به دنبال شناسایی و الویت بندی پیشایندهای ارتقای سطح معنویت سازمانی مبتنی بر دین مقدس اسلام است.

1-2- تعریف مسئله و بیان سوال های اصلی تحقیق
سازمان‌ها در خلاء فعالیت نمی‌کنند، بلکه دائما تحت تاثیر عوامل و فشارهایی هستند که از داخل و بیرون سازمان بر آن‌ها تحمیل میشود. درگذشته محیط عاری از خطر بود و برای سازمان‌ها امنیت بیشتری وجود داشت، ولی دنیای کنونی، دنیای تحولات و دگرگونی‌ها است. این تغییر و دگرگونی‌ها در عصر حاضر، همواره برای سازمان‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهایی را به وجود میآورند. در این میان سازمان‌هایی موفق هستند که خود را با شرایط به وجود آمده، تطبیق داده و با تغییرات به وجود آمده همراه شوند(آزاد مرزآبادی و همکاران،1392). بسیاری از اقدامات سازمانها برای تغییر و بهبود در دو دهه اخیر از قبیل کوچک‌سازی، مهندسی مجدد، تعلیق، اخراج از کار و… موجب تضعیف روحیه و نوعی سردرگمی کارکنان شده است. درواقع این اقدام که مبتنی بر پارادایم عقلایی مدرن بوده نتوانسته است خواسته‌های کارکنان را برآورده سازد. جهانی‌شدن، حرکت به سمت سازمان‌های دانشی، رشد تقاضای کارکنان برای محیط‌های کاری غنی و پرورش‌دهنده و نیز کار با معنادار، این فشارها را بیشتر کرده است. در حقیقت به نظر میرسد کارکنان در مشاغل خود به دنبال چیزی بیش از تنها پاداش‌های اقتصادی هستند. خودشکوفایی و بروز خود تمام‌عیار درزمینهی قابلیتها و توانمندیهای فردی با ورود معنویت به سازمان مفیدتر خواهد بود(کردی و آفتاب آذری،1391). میتروف ودنتون[10](1999) سازمانهای معنوی را آن دسته از سازمانهایی توصیف می‌کنند که اعضا در آن پرانرژی، باروحیه، امیدوار و چابک و آماده برای پذیرش تغییرات سازمانی هستند(میترف و دنتون،1999). محققان معتقدند ترویج معنویت در محیط کار منافع و مزایایی دارد از قبیل: افزایش خلاقیت، افزایش صداقت و اعتماد، افزایش حس تعامل شخصی، افزایش تعهد سازمانی، بهبود نگرش‌های شغلی همچون افزایش رضایت شغلی، مشارکت شغلی و نیز کاهش نیات ترک محیط کار، افزایش اخلاق، وجدان کاری، انگیزش، یادگیری سازمانی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ثبات و امنیت که همه اینها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم سبب بهبود عملکرد، سودآوری و اثربخشی سازمان می‌گردد(علاج و همکاران،1392: الوانی و همکاران1392: بنه ال[11]،2003: گاتلینگ[12]،2015: مارتینس و بریتو سا[13]،2014: جورکیوز و گیاکالون[14]،2004).

نیروی انسانی به‌عنوان بزرگترین و مهمترین سرمایه و دارایی سازمان میتواند مهمترین مزیت رقابتی را برای سازمان باوجود آورد. مدیران و رهبران سازمانها میتوانند با باوجود آوردن محیط معنوی در سازمان و بهره‌گیری از ابزارهای غیرمادی، بصیرت و تدبیر معصومانه در این نیروی انسانی این احساس را ایجاد کنند که کارشان بامعنا و هدف‌دار و چالش‌برانگیز است. این‌ها زمینه رشد و پیشرفت را برای سازمان فراهم میکند و این احساس را در آن‌ها ایجاد میکند که خود را عضوی از سازمان و واحد کاری احساس کنند و خود را با مأموریت و اهداف سازمان عجین کنند(بیک زاد و همکاران،1390: فاو کت[15] و همکاران،2015).

در اسلام منظور از معنویت برخورداری از ارزش‌های اعلای انسانی همچون ایمان به خدا، احترام و تکریم دیگران، خدمت، خوش‌بینی و صداقت است که به‌صورت عام و جهان‌شمول است. در جامعه ایرانی ما معنویت مبتنی بر دین است، بدین معنا که تعالیم و آموزه‌های دین اسلام شکل‌دهنده معنویت است(جعفری شورگل،1392). بر اساس مطالعات مربوط از دیدگاه مکتب اسلام، نتایج حاصل از معنویت در راستای ارزشهای فرهنگ اسلامی در سازمان مفهوم مییابد و چون رشد و تعالی انسان‌ها از مهمترین اهداف این فرهنگ است؛ این مهم باید در برنامهها و اقدامات سازمانی، مانند یک باور راهنما، در برنامهها و باورهای روزمره نفوذ داشته باشد(زارعی متین،1378) تا معنویت در سازمان ارتقا پیدا کند. ازآنجاکه تحقیق جامعی در زمینهی عوامل موثر بر ارتقای سطح معنویت اسلامی در سازمان چه در داخل و چه در خارج کشور صورت نگرفته است این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است: پیشایندهای ارتقای سطح معنویت سازمانی مبتنی بر ارزشهای اسلامی در بین کارکنان دانشگاه سیستان و بلوچستان چه می‌باشند؟

1-3- ضرورت انجام تحقیق
با فرارسیدن قرن بیست و یکم نیروی کار فعلی با ابهام رو به گسترش مواجه خواهد شد. فناوری اطلاعات و جهانی‌شدن نیز سازمانها را وادار به افزایش انعطاف‌پذیری خود میکنند. ازاین‌روی نظریه‌پردازان معاصر مدیریت معتقدند که کسب‌وکارها رویه تفکر و عمل را تغییر خواهند داد. در این کارزار نیاز برای توسعه مفاهیمی با ابعاد جدید که معنویت در راس آن قرار دارد احساس میشود .دنیای نوین در ایجاد پیشرفتهای علمی و تأمین رفاه نسبی موفق بوده است، اما آنچه نتوانسته انجام دهد، پیشبرد اخلاق بشر میباشد. با توجه به خلأهای باطنی و اخلاقی در جوامع امروزی و نیز دل‌مشغولی همیشگی بشریت به معنای زندگی، طرح معنویت یکی از مهمترین موضوعاتی است که امروزه برای ایجاد پیوند میان ارزشهای دنیای سنتی و دنیای نوین در حوزه‌های مختلف قرارگرفته است. نگرش نوین کسب‌وکار قرن بیست و یکم تمرکز بر معنویت کارکنان در محیط کار دارد. معنویت محیط کار موضوع بسیاری از مجلات مدیریتی همچون فورچون و بیزینس ویک[16] بوده است. همچنین کتابهای متعددی نیز در این زمینه نگاشته شده است. اخیرا مراکز علمی پژوهشی نیز آثار معنویت بر کسب‌وکار را دغدغه تحقیقات خود قرار داده‌اند. سوال اساسی در خصوص اهمیت رو به رشد معنویت این است که چرا علاقه روزافزونی برای این امر ایجادشده است. یک پاسخ این است که اجتماع در زمینههای اوقات فراغت، فناوری و تضارب آرا پیشرفت کرده است، بنابراین مردم علاقه زیادی دارند که معنویت را نه‌تنها در زندگی شخصی بلکه در کار و دیگر سطوح زندگی‌شان تجربه کنند. پاسخ دیگر منفعتی است که تشویق معنویت برای سازمان متبوع در بردارد. دامنه این منافع می‌تواند از ارتقای سطح خلاقیت فردی تا تعهد به اهداف سازمانی گسترش یابد. (سیدجوادین و ناصر زاده،1384 : ناصحی فر و الماسی فرد،1388: رامش و دنی[17]،2014). رگو و کنها[18] معتقدند با بهبود و تقویت جو معنوی در سازمان مدیران می‌توانند تعهد سازمانی و به دنبال آن، عملکرد فردی و سازمانی را ارتقا دهند(رگو و کنها،2008: دهلر و آن ولش[19]،2015). بنابراین برای داشتن منابع انسانی کارآمد و توانا که منافع بسیار زیادی برای سازمانها در بردارد احتیاج به محیطی داریم که آرامش روحی و روانی را برای آن‌ها به همراه داشته باشد دنیاگرایی نمی‌تواند آرامش لازم را برای کارکنان فراهم کند(عطافر و همکاران،1392). اینجاست که معنویت اهمیت پیدا می‌کند؛ البته معنویتی که خدایی باشد نه اینکه بر دنیاگرایی مبتنی باشد. بین ادیان الهی، اسلام به‌عنوان کاملترین مسلک آسمانی، که برای همیشه بشریت طراحی‌شده است درخشش و نفوذ فوق‌العاده‌ای دارد و معنویت الهی در تمام آن به چشم میخورد. یکی از مواردی که می‌تواند به موفقیت سازمان‌های اسلامی کمک شایانی کند، توجه به آموزههای اسلامی است که در این‌بین توجه به معنویت اسلامی ضروری است. سازمان‌های کشورمان توجه زیادی به مسائل اسلامی در سازمان نمیکنند. بااینکه بارها مقام معظم رهبری تاکید کرده‌اند که سازمانهای داخلی به سمت مبانی دینی و اسلامی روی بیاورند و توجه به مقوله معنویت را نیاز اساسی سازمان‌ها در عصر حاضر بدانند. بنابراین اگر در سازمان‌ها بحث معنویت بر اساس آموزههای دین مبین اسلام به‌طورجدی در عمل اجرا شود، زمینههای ارتقا و بهبود عملکرد سازمانی توسط کارکنان فراهم میشود.

با توجه به مطالب مذکور و ظرفیت فوق‌العاده اسلام برای معنویت ورزی به نظر میرسد استعداد جامعه ایرانی برای معنویت ورزی از میانگین جهانی فزونتر است و این مسئولیت پژوهشگران عرصه مدیریت را برای بهرهگیری از این ابزار کم‌هزینه جهت تداعی مشکلات سازمانی، مضاعف میکند(مقیمی و همکاران،1386). ازاین‌رو لازم است این مفهوم در سازمان موردبحث و بررسی واقع‌شده و زمینههای ارتقاء آن در سطح سازمان بررسی شود.

1-4- اهداف
ا. شناسایی پیشایندهای موثر بر ارتقای سطح معنویت سازمانی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی

اولویت‌بندی پیشایندهای موثر بر ارتقای سطح معنویت سازمانی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب