مقادیر درصهد نشهت یهونی و درصهد خسهارت یهخزدگهی وبیشترین مقادیر کلروفیل و مؤلفههای فلورسنس کلروفیل در دمای 25- درجه سانتیگراد، بهترتیب بیشترین تحمهل بهه سهرما را نشهاندادند. کمترین تحمل به سرما، در ارقام ‘چاندلر’ و ‘تنسی بیوتی’ با بیشترین درصد نشت یونی و درصد خسارت یخزدگهی و کمتهرینمقادیر کلروفیل و مؤلفههای فلورسنس کلروفیل در دماهای پایین مشاهده شد.

کلید واژه ها: توتفرنگی، خسارت یخزدگی، غربالگری، فلورسنس کلروفیل، نشت یونی

 

 

 

 Email: man.gholami@gmail.com                                                                                                                     نویسنده مسئول *

 

مقدمه

آستانه تحمل به سرمای زمسهتان، عامهل کلیهدی در تعیهینپراکنش جغرافیایی گیاهان است. توتفرنگی  Fragaria ×)ananassa Duch.)   که به دلیل مزیتهای نسبی فراوان، از مهمترین میوههای ریز در دنیا بهه شهمار مهیرود، بهه دلیهلناپایداری پوشش برف بهویژه در شهرای  متغیهر سهالههایاخیر، به سرمای زمستان آسهیب پهذیر شهده اسهت [19]. در من اطق معتدل ه فق دان مقاوم ت زمس تانه و ب ه دنب ال آن ،ناپایداری عملکرد از محدودیتهای اصلی در تولید تجاری توتفرنگی میباشد [29، 35]. 

وقوع نامنظم سرما و شدت سرمای غیرقابل پهیش بینهیدر زمستانهای مورد آزمهایش، گهزینشههای اصهلاحی درشرای  طبیعی را محدود کرده است، لذا توسعه روشههایآزمایشگاهی تحت شرای  کنترل شده بهمنظور دسهتیابی بههبرآوردهای قابل اعتمادی از خسارات نسبی وارده و امکهانمقایسه بین ارقام، ضروری است [36]. انهدازه گیهری نشهتیونی بافتها بهطور گستردهای برای تعیین درجه خسهارتسرمازدگی در گیاهان مورد استفاده قرار گرفته اسهت [18].

ارزیابی نشت یونی براساس اصل افزایش نشت الکترولیهتها )عمدتا  پتاسیم( از سلول بهه دلیهل آسهیبههای وارده بههغش ای س لولی اس ت. غش ای پلاس مایی اول ین ناحی ه از سلولهای گیاهی است که تحت تأثیر آسیبهای یخزدگهیقرار میگیرد [26]. بنابراین اندازهگیری مقادیر نشت یهونی،برآوردی از آسیب وارده به بافت است [18]. نشهت نسهبیالکترولیتها بیانگر درصدی از الکترولیتهای نشهت یافتههاز نمونه یخزده در ی  دمای مشخص نسهبت بهه حهداکثر)کل( نشت یونی نمونه بعد از اتوکلاو است [25].

جدای از خسارت یخزدگهی، نشهت یهونی از بافهتههامی تواند تحت تأثیر سهایر عوامهل نظیهر شهکل و انهدازه وساختار مورفولوژیکی نمونهه ، مهدت زمهان نشهت و میهزانصدمات وارده به نمونه قرار گیرد. بررسیهای انجام گرفتههدر زمینه برآورد خسارت یخزدگی براساس نشت یونی نشان می دهد، استفاده از شاخص تغییر یافته خسهارت یهخزدگهی ، بسیاری از عوامهل ایجهاد خطها در ارزیهابی میهزان خسهارتبراساس آزمون نشت یونی را دقیقتر میسازد [28].

دمای پایین بهطور معمول موجب القهای تهنش آبهی درگیاهان میشود. از دست رفهتن آب بافهتهها طهی مرحلههخوگیری به سرما، در بسیاری از گیاهان مشاهده شده است [16، 21]. پ س از ق رار گ رفتن گیاه ان در دم ای پ ایین ،پتانسیل آب برگها بهطور قابل ملاحظهه ای کهاهش یافهت[31]. با افزایش درصهد محتهوی آب نسهبی بهرگ، اتسهاعدیواره سلولی افزایش یافته و منجر به کاهش پایداری غشاء میگردد [30]. 

محتوای کلروفیل برگ نیز یکی از مهمترین شهاخص ههاینشاندهنده میزان تنشهای محیطی وارد بر گیاه شهناخته شهدهاست [4]. میزان دوام فتوسنتز و حفه  کلروفیهل بهرگ تحهتشرای  تنش از جمله شاخصهای فیزیولهوژیکی مقاومهت بههتنش است[33]. فلورسنس کلروفیل برگ به طهور مسهتقیم بهافعالیت کلروفیل برگ در مرکهز واکهنش فتوسیسهتمهها ارتبهاطدارد و تشکیل کلروفیل در برگ از شرای  دمای پهایین محهی تأثیرپذیر است [20]. مطالعات اخیهر، ار تبهاط نزدیکهی را بهینفلورسانس کلروفیل با متابولیسم کهربن فتوسهنتزی و تبهادلاتگازی برگ نشان داده اسهت و روش جدیهدی بهرای بررسهیرواب  واکنشهای نوری و تاریکی در درون  برگهای متصهلبه گیهاه را فهراهم نمهوده اسهت [14، 37]. مقهدار فلورسهنسکلروفیل به عنوان ی  سیگنال گزارشگر به فرآینهدهای وابسهتهبه دما در غشهاهای تیلاکوئیهدی سیسهتم فتوسهنتزی و متعاقبها سلامت غشاهای کلروپلاستی حساس میباشد [12]. بر همهیناساس، اندازهگیری شهاخص فلورسهنس یها حهداکثر عملکهردفتوشیمیایی     فتوسیستم FV/FM( II( بهطور موفقیتآمیزی بهرایارزیابی تحمل به سرمای بسیاری از گونههای گیهاهی  اسهتفادهشده است [3، 9، 27]. 

تحمل سرمای زمستان خصوصهیتی پیچیهده اسهت کههدربرگیرنده جنبههای متعددی است و این ویژگیها شهدیدا به ژنوتیپ و نهوع رقهم وابسهته اسهت. بنهابراین اصهلاح وتوسعه ارقام متحمل بهه سهرما و شناسهایی روشههای مهؤثرغربالگهری بهرای مقاومهت بهه سهرما امهری لازم بهه نظهرمی رسد. هدف از انجهام پهژوهش حاضهر، بررسهی میهزانتحمل به سرمای زمستانه هفهت رقهم تهوتفرنگهی تحهتش رای  کنت رل شهده و مقایس ه ک ارآیی برخ ی ص فاتفیزیولوژیکی مرتب  با تحمل به سهرما بههمنظهور شناسهاییروشههای م ؤثر و کارآمهد در غرب ال ارقهام ت وتفرنگ ی متحمل به سرمای زمستانه است.

 

مواد و روش ها مواد گیاهی و تیمارهای دمایی این پژوهش در قالب آزمایش کرتهای خرد شده بهر پایههطرح بلوکهای کامل تصادفی در سهه تکهرار در دانشهکدهکش اورزی دانش گاه ب وعلی س ینا، در س ال 1393 انج ام گرفت. در هر تکرار، چهار بوته تهوت فرنگهی از ههر رقهمبرای هر سطح از تیمار دمایی مورد ارزیهابی قهرار گرفهت.

کرت اصلی شامل تیمهار دمهایی) 4+، 5-، 10-، 15-، 20- و 25- درجه سانتیگراد( و کرت فرعی شهامل هفهت رقهمتوتفرنگی )ارقام ʼکویین الیزا[1]ʼ ،ʻکردستانʼ ،ʻبل  مور[2]ʻ، ʼیالوا[3]ʼ ،ʻتنسی بیوتی[4]ʼ ،ʻکارسنبرگ[5]ʻ و ʼچانهدلر [6]ʻ( بهود.همه این ارقام روزکوتاه به وده و پهس از ارزیهابی مقهدماتیتحمل یخزدگی زمسهتانه از بهین 21 رقهم تهوتفرنگهی درشرای  مزرعهای انتخاب شدند.

در اوایل فروردین نشاهای مناسب از هر رقم که دارای قطر طوقه تقریبا  یکسانی بودند، انتخاب و در گلدانههای 2 لیتری حاوی پرلیت، ورمیکمپوست و کوکوپیت به نسهبت10:30:60 کشت شدند و تا زمان اعمال تیمارهای دمایی در فضای آزاد نگهداری شدند. در طی مدت نگهداری باتوجه به رشد مناسب بوتهها، نیازی به محلولپاشی عناصر غذایی نبود و بوتهها از رشد مطلوبی در مرحله خوگیری به سهرمابرخوردار بودند.

ب رای اعم ال تیماره ای دم ای پ ایین از ی  اتاق  سرماساز ترموگرادیان )ساخت شرکت کیمیا رهآورد، ایران( استفاده شد. اعمال تیمارهای دمایی براساس میانگین دمهایمحی  و با درنظر گرفتن فرآیند سازگاری بوتهها به سرما و انطباق بیشتر با شرای  طبیعی، بهصورت مرحلهای به شهرحزیر اعمال شد: 4+ درجه سانتیگراد )تیمار شاهد 30 مهر( ،5- درجه سانتیگراد) 30 آبان( ،10- درجه سانتیگراد) 15 آذر( ،15- درجه سانتیگراد) 30 آذر( ،20- درجه سهانتی -گراد) 15 دی( و 25- درجه سانتیگهراد ) 30 دی(. قبهل ازاعمال تیمارهای سرما، برگهای بوتههها بههمنظهور حهذفآلودگیهای سطحی بهه طهور کامهل بها آب مقطهر شستشهوشدند. سهپس در ههر مرحلهه چههار گلهدان از ههر واحهدآزمایشی در اتاق  سرماساز قابل برنامهریزی قرار گرفتهه وکاهش دما بهطور تدریجی با سرعت 2 درجه سانتیگراد در ساعت تا رسیدن به دمای موردنظر انجهام گرفهت. پهس ازباقی ماندن نمونهها به مدت 75 دقیقه در تیمار دمایی مورد نظر، روند افزایش دما به طور تدریجی با سهرعت 2 درجههسانتیگراد در ساعت انجهام گرفهت و سهپس گلهدانهها ازاتاق  سرماساز خارج و در دمهای 4+ درجهه سهانتیگهرادنگهداری شدند. نمونههای شهاهد بهه مهدت 5 سهاعت دردمای 4+ درجه سانتیگراد قرار داده شهدند تها نشهت پایههارقام اندازهگیری شهده و در محاسهبه درصهد نشهت یهونیسایر تیمارهای دمایی لحا  شود [28].

اندازه گیری درصد نشت یونی و شفاص  صافارتیخ زدگی

برای تعیین درصد نشت نسبی و درصد خسارت یخزدگهیدر ارقام، بعد از اعمال تیمارهای سرمایی، از برگههای ههرگلدان 3 نمونه برگ به صورت دیس ههایی بهه قطهر یه سانتیمتر تهیه و در ی  قوطی 60 میلیلیتری قابل اسهتریلدرب دار، حاوی 40 میلیلیتر آب مقطر غوطهور شد [18]. سپس قوطیهای حاوی نمونه به مدت 24 ساعت در دمای اتاق روی شیکر قرار داده شدند و پس از آن نشت یونی اولیههبا استفاده از دستگاه ههدایت سهنج مهدلCond 720  )سهاختآلم ان(، ان دازهگی ری ش د. ب ه منظ ور آزاد ش دن باقیمان دهالکترولیتها از بافت سلول، نمونههها بهه مهدت 30 دقیقهه دراتوکلاو با دمای 121 درجه سانتیگراد قرار داده شهدند و پهساز 24 ساعت مرحله انکوباسیون، نشهت یهونی ثانویهه انهدازه-گیری شد. سپس براساس رابطه 1، درصد نشهت یهونی بهرگ

)EL( در هر دما برای هر رقم محاسبه گردید [28]:

 EL (%) = (EC1 / EC2) ×100                           )1(

در این رابطه ،1EC الکترولیتهای نشت یافته از نمونهه یهخ–زده و 2EC حداکثر)کل( نشت یونی نمونه بعد از اتوکلاو است.

همچنین شاخص خسارت یهخ  زدگهی )It( در ههر دمهابرای هر رقم با استفاده از رابطه 2 محاسبه گردید [28]:

)2( (0It (%) = 100(Rt – R0)/(Rf -R در این رابطهه ، Rt میهزان نشهت در دمهایR0 ،t  نشهتنمونه یخ نزده )دمای 4 درجه سانتیگراد( و Rf نشت نمونه پس از اتوکلاو )دمای 121 درجه سانتیگراد( میباشد.

 

محتوی آب نابی برگ

به منظور اندازهگیری محتوای نسبی آب برگ، از هر واحهدآزمایشی پنج دیس  برگی به قطر ی  سانتیمتر تهیه شد و وزن تر نمونهها تعیین گردید. در ادامه قطعههای برگهی بههمدت چهار ساعت و در شرای  تاریکی، در آب مقطر قهرارداده شدند. بعهد از ایهن مهدت، آب سهطحی نمونهههها بهادستمال کاغذی خش  شده و نمونهها دوباره توزین شهدهو وزن تورژسانس محاسبه گردید. سپس نمونهها به مهدت24 ساعت در دمای 70 درجه سانتیگراد در آون قهرار دادهشدند و وزن خش  هر نمونهه محاسهبه گردیهد. محتهواینسبی آب برگ از طریق رابطه 3 محاسبه گردید [32]:  

)3(      RWC (%) = (FW − DW)/(TW − DW) × 100     در رابطه فهوق ،FW  وزن تهر نمونهه برگهی،DW  وزن خش  و TW وزن تورژسانس نمونه برگی میباشد.

 

کلروفیل برگ

25/0 گرم از برگ هر نمونه در ی  هاون چینی با 5 میلی-لیتر آب مقطر ساییده شهد و بهه صهورت تهوده یکنهواختیدرآمد )عمل ساییدن و له کردن بافت در محی  خن  و کم نور انجام گرفت(. مخلوط حاصل با آب مقطر به حجم 25 میلیلیتر رسانده شد .5/0 میلیلیتر از مخلوط بهدست آمهدهبا 5/4 میلیلیتر استون 80 درصد مخلوط و سپس به مهدت10 دقیقه و با سرعت 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ شهد.سپس محلول رویی برداشته شهد و بها اسهتفاده از دسهتگاهاسپکتروفتومتر، میزان جذب آن در طول مهوج ههای 646 و 663 نانومتر قرائت و غلظهت کلروفیهل کهل بها اسهتفاده ازرابطه 4 محاسبه شد [11]:  

)4(    )02/8 × 663A646 × 20/2( + )A( = کلروفیل کل

)میلیگرم در لیتر(

 

شاص های فلورسنس کلروفیل

پارامترهای فلورسنس کلروفیل بهرگ شهامل 0F فلورسهنسپایه ،Fm حداکثر فلورسنس در اولین پالس اشباع نوری بعد از سازگاری به تاریکی ،Fv تغییرات فلورسنس )0Fm – F( و Fv/Fm شاخص حداکثر عملکرد کوانتومی فتوسیستم II، به–وسیله دسهتگاه کلروفیهل فلهورومتر پرتابهل مهدلOS-30P  )Opti-Sciences Inc., USA( اندازهگیهری شهد. بهدینمنظهور ، پس از اعمال تیمارهای دمایی، از ههر گلهدان 3 بهرگ مناسهبانتخاب و با نصب کلیپهای مخصو  به مدت 30 دقیقهه درشرای  تاریکی قرار داده شدند. بعد از انطباق شهرای  تهاریکی،با اتصال سنسور فلورومتر به کلیپهها، ارتبهاط قسهمت برگهیسازگار شده با تاریکی و منبع نور تنظیم شده فلورومتر برقهرارگردید و پارامترهای فلورسنس کلروفیل قرائت شد [22].

تجزیه آماری دادهها با استفاده از نرمافزار آمهاری SAS  

)نسخه 1/9( با کمه  رویههGLM  و مقایسهه میهانگینههابراساس آزمون چنددامنهای دانکن در سهطح احتمهال یه درصد انجام گرفت.

 

 

 نتایج و بحث

اثرات دما، رقم و برهمکنش آنها بر درصهد نشهت یهونی بهرگ،شاخص خسارت یخزدگی، محتهوی آب نسهبی بهرگ، غلظهتکلروفیل برگ و مقادیر نسبی پارامترهای فلورسنس کلروفیهل، درسطح ی  درصد معنیدار شد )جدولههای 1 و 2(. باتوجهه بههمعنیدار شدن اثرات برهمکنش، نتایج مقایسه میهانگین هها نشهان

داد ک ه در رابط ه ب ا ص فات درص د نش ت ب رگ و ش اخص خسارت برگ، با کاهش هرقدر بیشهتر دمها، دامنهه تفهاوت بهینارقام بیشتر میشود و دامنه اختلاف ارقام بهرای ایهن صهفات دردمای 25- درجه سانتیگراد بیشتر از سایر تیمارهای دمایی بهود،درحالیکه در دماهای 4+ و 5- درجه سانتیگراد، کمترین دامنههاختلاف بین ارقام مورد آزمایش مشاهده شد )جدول 3(.

 

جدول 1. تجزیه واریانس اثر تیمارهای دما و رقم بر درصد نشت یونی، خسارت یخزدگی، محتوی آب نسبی و کلروفیل

                                                                   نشت نسبی برگ      خسارت نسبی یخزدگی       محتوی آب نسبی برگ      کلروفیل

 0/001  1/72**   
 11/09 

2672/33**                                
 9/22 

7033/60**                        
 1/55                  

5080/68**                     
2 

5
بلوک 

تیمار دمایی
 0/001 

 0/17**                          

 0/01**
 7/54 

156/07**                      62/93**  
 5/44 

841/38**                             

180/20**                             
 5/59                 

851/92**                         

122/55**                       
10 6 

30
خطای A رقم دما × رقم
 
 11/09
 2/57
 7/06                
72
خطای B
 4/78
 9/73
 9/28                 
–           
ضریب تغییرات(%)
** – بیانگر اختلاف معنیدار در سطح 1 درصد

جدول 2. تجزیه واریانس اثر تیمارهای دما و رقم بر مؤلفههای فلورسنس کلروفیل برگ

                                                            حداقل فلورسنس         حداکثر فلورسنس         فلورسنس متغیر          شاخص فلورسنس

 0/0003 

            0/191**                           
 1247/64 

481697/71**             
 922/13 

525095/71**
 14/67 

 2828/12**
           بلوک                   2 

     تیمار دمایی              5
 0/0004 

            0/032**                            

 0/004**
 1422/28 

59043/93**                   

 3173/88**
 1323/92 

59736/93**

 4439/97**
 27/06 

 579/95**

 372/82**
خطای A 10 رقم     6 

        دما × رقم              30
 0/0004
 950/81
 938/89
 14/37
         خطای B               72
 2/79
 7/99
    6/15            
3/36                    
ضریب تغییرات                     (%) –
** – بیانگر اختلاف معنیدار در سطح 1 درصد

 

 

 

در مورد سایر صفات مورد ارزیابی نیز بها کهاهش دمها،دامنه تفاوت ارقام بهویژه در دمای 25- درجه سهانتی گهرادافزایش قابل توجهی نشان داد )جدول 3(.

نکته حهایز اهمیهت دیگهر، واکهنش متفهاوت ارقهام بههدماهای پایین بود. روند تغییهرات صهفات در برخهی ارقهامکاملا  متفاوت از روند تغییر آن صفات در ارقام دیگر تحت دماهای پایین میباشد. بررسی رونهد تغییهر صهفات مهوردارزیههابی در رقههم ʼیههالواʻ در دماهههای 20- و 25- درجههه سانتی گراد در مقایسه با سایر ارقام، مؤید این نکته میباشهد)جدول 3(.

 

درصد نشت یونی برگ

در تیماره ای دم ایی 4+، 5- و 10- درج ه س انتیگ راد ،درصد نشت نسهبی بهرگ در ارقهام مهورد آزمهایش تقریبها یکسان بود، اما با کاهش دمها بهه 15- درجهه سهانتیگهراد،درصد نشت یونی برگ در ارقام ʼچاندلرʼ ،ʻتنسهی بیهوتیʻ و ʼبل  مورʻ افزایش قابهل تهوجهی نشهان داد بههویهژه درارقام ʼچاندلرʻ و ʼتنسی بیوتیʻ که درصد نشت یونی برگ به بیش از 40 درصد رسید. در دمهای 20- درجهه سهانتی-گراد، درصد نشت نسبی برگ در ارقام فوقالهذکر افهزایشبیشتری در مقایسه با سایر ارقام مورد آزمایش نشان داد کههبیانگر حساسهیت بیشهتر ایهن ارقهام بهه دماههای پهایین درمقایسه با سایر ارقام مهورد آزمهایش اسهت. در دمهای 25- درجه سانتیگهراد، بیشهترین درصهد نشهت یهونی) 61/71 درصد( مربوط به رقم ʼچانهدلر ʻ و کمتهرین درصهد نشهتیونی) 45/32 درصهد( مربهوط بهه رقهمʼ کارسهنبرگ ʻ بهود)جدول 3(. رقم ʼیالواʻ تا دمهای 20- درجهه سهانتیگهراد،نشت یونی نسبتا  کمی داشت اما بها کهاهش بیشهتر دمها بهه25- درجه سانتیگراد، درصد نشت نسبی برگ در این رقم شدیدا  افزایش یافت. چنین افزایش شدیدی در سایر ارقهاممشاهده نشد و نشان میدههد رقهمʼ یهالوا ʻ تها دمهای 20- درجه تحمل نسبتا  خوبی در برابر سرما دارد، اما بها کهاهشبیشتر دما، میزان تحمل این رقهم بهه سهرما شهدیدا  کهاهشیافت.

به احتمال قوی، غشاهای سلولی اولین نهواحی هسهتندکه تحت تأثیر آسیبهای یخزدگی قهرار مهیگیرنهد . تهنشدمای پایین باع  کاهش سیالیت غشهاء شهده کهه در کنهارپراکسیداسیون لیپیهد ها موجهب تخریهب غشهاء و درنتیجههافزایش نشت یهونی مهیگهردد [7]. در پژوهشهی بهر روینهالهای زیتون، تنش یهخ زدگهی موجهب تسهریع تخریهبغشاء و درنتیجه، افزایش نشت یونی شد [2]. نشهت یهونیکمتر در ارقام متحمل مهی توانهد بهه دلیهل پایهداری بیشهترخصوصیات فیزیکی و شیمیایی غشای پلاسهمایی باشهد. ازآنجا که مقدار قابل توجهی از الکترولیتهها از نمونههههایشاهد منجمد نشده خارج میشوند، شاخص خسارت یهخ -زدگی که در آن نشت یونی نمونه یخ نهزده و نشهت یهونینمونههای کاملا  آسیب دیده در دمهای 121 درجهه سهانتی-گراد نیز در محاسبات مهدنظر قهرار مهی گیهرد ، بسهیاری ازعوامل ایجاد خطا در ارزیابی میزان خسارت سهرمازدگی راحذف نموده و آزمون نشت یونی را دقیقتر میسازد [28].

 

درصد صاارت یخزدگی

درصد خسارت نسهبی بهرگ در همهه ارقهام در دمهای 4+ درجه سانتیگراد معادل صفر میباشد، اما با کهاهش شهدیددما، مقادیر این شاخص بسته به نهوع رقهم، افهزایش یافهت)جدول 3(. از آنجا که محاسبه شاخص خسارت یخزدگهی

)It(، مبتنی بر تصحیح درصهد نشهت یهونی از بهرگهها دردماهای مختلف میباشد، میتوان نتیجه گرفت کهه الگهویتغییرات این شاخص در ارقام مورد آزمایش همانند الگهویتغییر درصد نشت یونی برگ در این ارقام باشهد. براسهاسنتایج تحقیق حاضر ،با کاهش دما به 15- درجه سانتیگراد ،درصد خسهارت ناشهی از یهخزدگهی در ارقهامʼ چانهدلر ʻ، ʼتنسی بیوتیʻ و ʼبله  مهورʻ در مقایسهه بها سهایر ارقهام،افزایش قابل توجهی یافته درحالیکه در دمهای 25- درجههسانتیگراد، ارقام ʼکارسنبرگʼ ،ʻکویین الیزاʻ و ʼکردسهتان ʻ به ترتیب کمترین درصد خسارت برگ را داشتند )بین 39-21 درصد( و با چهار رقم دیگر که خسارت نسبی برگ در آنها بین 65-53 درصد میباشد، اختلاف قابلتوجهی نشان دادند )جدول 3(. شاخص خسهارت یهخزدگهی  )It( روش برآورد خسارت از طریق نشهت یهونی را دقیهقتهر سهاختهاست [28]. 

درجه خسارت به بافت بها  خسهارت وارده بهه غشهای

پلاسمایی سلولهای مزوفیل همبستگی دارد [34]. بیشترین

جدول 4. ضرایب همبستگی بین صفات مورد ارزیابی در شرایط دمای پایین 

شاخص  فلورسنس
فلورسنسمتغیر
 حداکثر  فلورسنس
 فلورسنسپایه
 کلروفیل
محتوی نسبیآب برگ
خسارت 

یخ زدگی
نشت یونی
صفات
 
 
 
 
 
 
 
 1
نشت یونی
 
 
 
 
 
 
 1
 0/990**
خسارت یخزدگی
 
 
 
 
 
 1
-0/659**
-0/628**
محتوی نسبی آب
 
 
 
 
 1
 0/752**
-0/933**
-0/924**
کلروفیل
 
 
 
 1
0/313**
 0/271**
-0/459**
-0/419**
فلورسنس پایه
 
 
 1
0/461**
0/941**
 0/739**
-0/917**
-0/907**
حداکثر فلورسنس
 
 1
0/996**
0/379**
0/950**
 0/743**
-0/910**
-0/903**
فلورسنس متغیر
 1
0/946**
0/956**
0/502**
0/908**
 0/644**
-0/927**
-0/926**
شاخص فلورسنس
 

خسارت ناشی از تنش یخزدگی به یخزدگهی درون سهلولیمربوط میباشد. گیاهان متحمل به یخزدگی، میتوانند یهخ -زدگی برونسلولی را بدون پذیرش خسارت تحمهل کننهد،اما قادر به تحمل یخزدگی درونسلولی نمیباشند [1].  

همبستگی مثبت و معنیداری) **99/0 = r( بین درصد نشت یونی و درصد خسهارت یهخزدگهی وجهود دارد کههباتوجه به محاسبه درصد خسارت براسهاس درصهد نشهتیونی، چنین همبستگی قابل توجیه است. این دو صفت نیهزهمبستگی منفی و معنیداری در سطح ی  درصد بها سهایرصفات مورد ارزیابی نشان دادند )جدول 4(.

 

** – بیانگر اختلاف معنیدار در سطح 1 درصد

 

محتوی آب نابی برگ

با کاهش دما، در همهه ارقهام مهورد آزمهایش، محتهوی آب نسبی برگ نیز کاهش یافت، اما واکهنش ارقهام بهه دماههایپایین متفاوت بود )جدول 3(. رقم ʼتنسهی بیهوتیʻ کهه دردمای 4+ درجه سانتیگراد کمترین محتوی آب نسبی بهرگرا در مقایسه با سایر ارقهام داشهت، در دمهای 25- درجهه،بیشترین محتوی آب نسبی برگ را در مقایسه با سایر ارقهامدارا بود. این امر در حهالی اسهت کهه رقهمʼ کردسهتان ʻ در دمای 4+ درجه سانتیگراد در مقایسه با سایر ارقام، محتوی آب نسبی بهرگ بهالایی داشهت، امها در دمهای 25- درجههسانتیگراد کمترین محتوی آب نسبی برگ را در مقایسه بهاسایر ارقام دارا بود )جدول 3(. از دست رفتن آب بافتههاط ی مرحل ه س ازگاری ب ه س رما، در بس یاری از گیاه ان مش اهده ش ده اس ت [16، 21]. ک اهش نس بی آب ب رگ ،قسمتی از فرآیند سازگاری به سرما و بهرای القهای تحمهلکامل به یخزدگی در توتفرنگی ضروری است [31]. دمای پایین بهطور معمول موجب القای تنش آبی در گیاهان می-ش ود. پ س از ق رار گ رفتن گیاه ان در دم ای 1/3 درج ه سانتیگراد )دمای شب/روز(، پتانسیل آب برگهها بههطهورقابل ملاحظهای به 6/1- مگاپاسکال کاهش یافت. بهه نظهرمیرسد تنش آبی نقش اصلی را در القهای تحمهل بهه یهخ-زدگی بازی میکند [31]. 

همبستگی مثبت و معنیداری بهین محتهوی آب نسهبیبرگ با میزان کلروفیهل و پارامترههای فلورسهنس کلروفیهلمشاهده شد )جهدول 4(. سهرعت کهاهش آب از بهرگ در

ارقام مقاوم نظیر ‘کویین الیه زا’، ‘کارسهنبرگ ’ و ‘کردسهتان ’ تحت تیمار تنش سرما بیشتر از سرعت کاهش آب در ارقام حساس مانند ‘چاندلر’، ‘تنسی بیوتی’ و ‘بل  مهور ’ اسهت)جدول 3(. به نظر میرسد کاهش شدیدتر آب از بهرگ درارقام مقاوم به واسطه باز بودن روزنهها باع  حفه  امکهانورود 2CO و با رفع مقاومت روزنهه ای در فتوسهنتز همهراهاست. پایین بودن محتوی آب نسبی برگ در دماهای پهاییندر ارقام مقاوم مهی توانهد ناشهی از شکسهتن مولکهولههایدرشت مانند پلیساکاریدها و تولید قندهای سادهتهر باشهدکه منجر به افزایش پتانسیل اسمزی و کهاهش محتهوی آبنسبی میگردد.

 

غلظت کلروفیل

کاهش دما موجب کاهش کلروفیل کل در تمام ارقام گردید )جدول 3(. واکنش ارقام مختلف به کهاهش دمها تقریبها  ازرون د یکسهانی تبعی ت ک رد بهها ای ن تف اوت ک ه رقههمʼکارسنبرگʻ توانایی بیشتری در حف  کلروفیل در دماههای20- و 25- درجه سانتیگراد نشان داد. رقم ʼکویین الیهزا ʻ تا دمای 15- درجه سانتیگراد، بیشترین کلروفیهل بهرگ رادر مقایسه با سایر ارقام مورد آزمایش دارا بود، اما با کاهشدما به 20- درجه سانتیگراد، برخلاف رقهمʼ کارسهنبرگ ʻ، کاهش کلروفیل برگ در این رقم همانند سهایر ارقهام قابهلملاحظه بود )جدول 3(.

تحت دماهای پهایین، میهزان پراکسیداسهیون در غشهایکلروپلاستها و تیلاکوئیدهها افهزایش یافتهه و بهه کهاهشمیزان رنگیزهها منتهی میگردد [8]. یکی از مهمترین دلایل کاهش کلروفیلها تخریب آنها به وسهیله گونههههای فعهالاکسیژن میباشد [24]. نتایج آزمایشی با بررسهی اثهر تهنشسرما روی گیاه فلفل نشان داد که کاهش کلروفیل میتوانهدی  علامت مشخص از تنش اکسیداتیو باشد [10]. به نظهرمیرسد ارقام مقاوم نسبت به ارقهام حسهاس بها اسهتفاده ازمکانیسم دفاعی بهتری، از تولید و اثرات منفی اکسیژن فعال جلوگیری کرده، میزان کلروفیل خود را بیشتر حفه  نمهودهو با داشتن فتوسنتز و انرژی بیشتر باع  افزایش تحمل بههتنش سرما میشوند.

همبستگی منفی و معنیداری بین میزان کلروفیل برگ با درصد نشت یونی و درصهد خسهارت یهخزدگهی مشهاهده گردید که نتایج فوق را تأیید مینماید )جدول 4(. همچنین همبستگی مثبت و معنیدار بین میزان کلروفیهل و شهاخصفلورسنس کلروفیل نشان میدهد در ارقام مقهاوم، کلروفیهلموجود در مراکز واکنش در دماهای پهایین تخریهب نشهده،لذا در ایهن ارقهام، کهارآیی کوانتهومی فتوسیسهتمII  تحهت  شرای  تنش بیشتر از ارقام حساس به دمای پایین است.

 

فلورسنس کلروفیل برگ

نتایج تحقیهق حاضهر نشهان داد مؤلفهه حهداقل فلورسهنسکلروفیل برگ) 0F( با کاهش دما تا 20- درجه سهانتی گهراددر همه ارقام روند افزایشی نشان داد، اما بها کهاهش بیشهتردما به 25- درجه سانتیگراد ،0F  در تمام ارقام بهطور قابهلملاحظهای کاهش یافت. واکنش متفاوت ارقام بهه دماههایپایین نیز در اینجا کاملا  مشهود بود )جدول 3(.

برخلاف روند تغییر پارامتر 0F  تحهت دماههای پهایین،روند تغییرات سایر مؤلفههای فلورسنس کلروفیهل ) Fv ،Fm و Fv/Fm(  نسبتا  مشابه بود و بها کهاهش دمها، مقهادیر ایهنشاخصها کاهش یافت. با کاهش دما به 5- درجه سهانتی -گراد، مقادیر حداکثر فلورسنس کلروفیل) Fm( و فلورسنس متغیر) Fv( کاهش قابل ملاحظهای نشهان داد. کهاهش قابهلملاحظه دیگری نیز در دماهای 20- و 25- درجهه سهانتی-گراد برای کلیهه مؤلفههههای فلورسهنس کلروفیهل مشهاهدهگردید. بهطورکلی، دامنه اخهتلاف ارقهام بهرای مؤلفههههایفلورسنس کلروفیل در دمای 25- درجه سانتیگهراد بیشهتراز س ایر تیماره ای دم ایی ب ود )ج دول 3(. در آزم ایش مشابهی بر روی گیاه آرابیدوپسیس، اندازهگیری مؤلفهههایفلورسنس کلروفیل، نمونهها را از نظر تحمل بهه سهرما بههسه گروه تقسیم کرد که تمایز و اختلاف گروهها همهراه بهاتداوم کاهش دما، بیشتر شد [23]. 

در دماه ای پ ایین، کمت رین مق دار ک ارایی کوانت ومی

فتوسیستم (Fv/Fm( II، در ارقام ʼچاندلرʻ و ʼتنسی بیهوتی ʻ مش اهده ش د. ک اهش مق دار کلروفی ل ب رگ و ران دمانکوآنتومی فتوسیستم II در ارقام حساس درنتیجهه خسهارتبه غشای کلروپلاست طی تهنش سهرما مهیباشهد [38]. در آزمایشی بر روی گیاه آرابیدوپسیس، با تداوم کهاهش دمها،حداقل انتشار فلورسهنس کلروفیهل بههطهور قابهل تهوجهیافزایش یافت و این افزایش بهه طهور معنهیداری بهه میهزانتحمل به سرمای نمونهها بستگی داشت.

افزایش 0F در دماهای پهایین ممکهن اسهت بهه خهاطرمحدودیت در انتقال الکترون ناشی از محهدودیت حرکهتمولکولهای حامل نظیر پلاستوکوئینونهها و یها بهه خهاطرآسیبهای برگشتپهذیر در فتوسیسهتمII   باشهد [23]. در آزمایشی که از مؤلفههای فلورسنس کلروفیل بهرای غربهالارقام توتفرنگی متحمل به سرمازدگی بهاره اسهتفاده شهد،نت ایج نش ان داد زم  انیک ه گ ل ه ا در دم ای 3- درج هسانتی گراد نگهداری شدند، فلورسنس متغیر) Fv( در تمهامارقام با گذشت زمان کاهش یافت اما میزان کاهش در ارقام مختلف، متفاوت بود. کهاهش فلورسهنس متغیهر در بیشهترارقام متحمل به سرما معنیدار نبهود، درحهالیکهه در ارقهامحساس به یهخ زدگهی، رونهد کهاهش معنهیداری مشهاهدهگردید [15].

در اکثر گیاهان در شرای  طبیعی نسبت Fv/Fm در دامنه بین 85/0–75/0 است کهه متناسهب بها عملکهرد کوانتهومیفتوشیمی بوده و همبسهتگی بهالایی بها عملکهرد کوانتهومیفتوسنتز خالص برگ سالم دارد [6]. خسارتهای وارده بههساختار کلروپلاست، ظرفیت فتوسنتزی آنرا مختل میکنهد[26]. کاهش Fv/Fm، شاخص خهوبی بهرای تعیهین صهدمهبازدارندگی نوری حاصهل از دامنهه وسهیعی از تهنشههایمحیطی وارده به گیاه نظیر سرمازدگی، یخزدگی، خشهکی وآلودگی هوا است [3، 5، 17]. بهه نظهر مهیرسهد خسهارتشدید به برگ در دمای 25- درجه سانتیگراد سبب از بهینرفتن مراکهز واکهنش در فتوسیسهتمII  شهده و عمهلا  ههیچواکنشی توس  گیرندههای نوری واقع و انتقهال داده نمهی-شود، بههمین دلیل همه مؤلفههای فلورسهنس کلروفیهل دراین دما، کاهش قابل توجهی نشان دادند .

توتفرنگی رقم ʼچاندلرʻ از ارقام مهم اسپانیا و نواحی ساحلی جنوب آمریکا میباشد و مناسب منهاطق گهرم و یهاکشتهای گلخانهای است [13]. این رقم برای منهاطقی بهازمستان های سرد مناسب نبوده و از تحمل کمهی در برابهردماهای پایین برخوردار است. ارقام ʼتنسی بیوتیʻ و ʼبل  مورʻ نیز که از ارقام اصلاحی در ایالت کالیفرنیا مهی باشهند،تحم ل چنهدانی در براب ر دماه ای پ ایین نش ان ندادن د، درحالیکه رقم ʼکارسنبرگʻ )که منشهاء آن نهواحی شهمالاروپاست( با کمترین درصد نشت یونی و بیشترین ظرفیهتفتوسنتزی )براسهاس مقهدار کلروفیهل بهرگ و مؤلفههههایفلورسنس کلروفیل( از ارقام متحمل بهه دمهای 25- درجههسانتیگراد بود، لذا به نظر میرسد منشهای ارقهام در میهزانتحمل آنها به سرما نقش داشته باشهد. در آزمایشهی، توانهاییسازگاری به دمای پایین در نمونههایی از آرابیدوپسیس که از مناطق گرم و سرد منشاء گرفتهاند، با یکهدیگرتفاوت زیهادینشان دادند که با نتایج این پژوهش مطابقت دارد [23].

 

نتیجهگیری

براساس نتایج تحقیق حاضر، رقم ʼکارسهنبرگ ʻ بهه عنهوانمتحملترین رقم به دماهای پایین در مقایسه با سهایر ارقهاممورد آزمایش انتخاب و معرفهی مهیگهردد. ارقهامʼ کهویینالیزاʻ و ʼکردستانʻ بهترتیهب در مقهام دوم و سهوم از نظهرتحمل به یخزدگی قرار گرفتند، درحالیکه ارقام ʼچاندلرʻ و ʼتنسی بیهوتی ʻ بها بیشهترین درصهد نشهت یهونی بهرگ وبیشترین خسارت یهخ زدگهی در مقایسهه بها سهایر ارقهام وکمترین مقدار کلروفیهل بهرگ و همچنهین کمتهرین مقهدارنسبی مؤلفههای فلورسنس کلروفیل به عنوان ارقام حسهاسبه دماهای پایین شناسایی شدند. رقهمʼ یهالوا ʻ کهه از ارقهاماصلاح شده از کشهور ترکیهه اسهت بهرخلاف سهایر ارقهامحساس، تا دمای 20- درجه تحمل بسهیار خهوبی در برابهرسرما نشان داد اما با کاهش دما به 25- درجه سهانتی گهراد،خسارت یخزدگی در این رقم بهطور قابل توجهی افهزایشیافت و بهطورکلی پاسخ این رقم به دماههای پهایین بسهیارمتفاوت از سایر ارقام بود. ارقهامی کهه تحمهل بیشهتری بههسرما داشتند، میتوانند در برنامههای اصلاحی تولیهد ارقهامجدید بهعنوان والد بهکار گرفته شوند. همچنین ایهن ارقهاممنابع ارزشهمندی بهرای پهژوهش در زمینهه مکانیسهمههایفیزیول وژیکی مقاوم ت ب ه ت نش س رما م یباش ند. نت ایج پژوهش حاضر نشان داد شاخص فلورسهنس کلروفیهل بههعنوان ی  تکنی  مزرعهای کارآمد و غیرتخریبهی، کهارآییقابل توجهی در تجزیه و تحلیهل فرآینهدهای فتوسهنتزی وارزیابی سریع آسیبهای غیرقابل مشاهده در برگها دارد وغربال ارقام توتفرنگی متحمل به سرمای زمسهتانه بها ایهنروش، به آسانی و در عین حال، با اطمینان و دقت خاصهیامکانپذیر است.

 منابع

میرمحمدی میبدی ع م و ترکش اصفهانی س) 1383( مدیریت تنشهای سرما و یخزدگی گیاههان زراعهی و بههاغی. انتشههارات جهههاد دانشههگاهی واحههد صههنعتی اصفهان. اصفهان .312 .
Azzarello E, Mugnai S, Pandolfi C, Masi E, Marone E and Mancuso S (2009) Comparing image (fractal analysis) and electrochemical (impedance spectroscopy and electrolyte leakage) techniques for the assessment of the freezing tolerance in olive. Trees. 23(1): 159-167.
Baker NR and Rosenqvist E (2004) Applications of chlorophyll fluorescence can improve crop production strategies: an examination of future possibilities. Journal of Experimental Botany. 55(403): 1607-1621.
Berova M, Zlatev Z and Stoeva N (2002) Effect of paclobutrazol on wheat seedlings under low temperature stress. Bulg. Plant Physiol. 28(1-2): 75-84.
Bilger W, Schreiber U and Lange O (1987) Chlorophyll fluorescence as an indicator of heat induced limitation of photosynthesis in Arbutus unedo Plant Response to Stress. Pp. 391-.993
Björkman O and Demmig B (1987) Photon yield of O2 evolution and chlorophyll fluorescence characteristics at 77 K among vascular plants of diverse origins. Planta. 170(4): 489-.405
Small Fruits Review. 1(3): 61-.76

Lang V, Mantyla E, Welin B, Sundberg B and Palva ET (1994) Alterations in water status, endogenous abscisic acid content, and expression of rab18 gene

               

فصل اول- كلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………… 3

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………… 5

1-4- فرضیات پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 8

1-4-1- فرضیه كلی………………………………………………………………………………………………………… 8

1-4-2- فرضیات فرعی…………………………………………………………………………………………………… 8

1-5- مفاهیم نظری…………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6- تعاریف عملیاتی مفاهیم………………………………………………………………………………………. 10

 

فصل دوم- ادبیات پژوهشی

 

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-2- تعریف سبک……………………………………………………………………………………………………….. 15

2-3- تعریف تفکر………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-4- اشکال تفکر………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-5- خصوصیات تفکر………………………………………………………………………………………………….. 17

2-6- سبک تفکر…………………………………………………………………………………………………………… 18

2-6- 1- سبک تفکر قانونی…………………………………………………………………………………………. 22

2-6- 2- سبک قضائی………………………………………………………………………………………………….. 23

2-6- 3- سبک کلی نگر………………………………………………………………………………………………. 23

2-6- 4- سبک تفکر سلسله مراتبی……………………………………………………………………………. 24

2-6-5- سبک آزاداندیشی…………………………………………………………………………………………… 24

2-7- ضرورت توجه به سبک های تفکر……………………………………………………………………… 23

2-8- اصول مطالعه سبک تفکر……………………………………………………………………………………. 24

2-9- عوامل موثر تحول در سبک تفکر………………………………………………………………………. 25

2-9-1- فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………..     25

2-9-2-جنسیت…………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-9-3- سن………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-9-4- سبک های تفکر والدین…………………………………………………………………………………. 27

2-9-5- مدرسه و شغل………………………………………………………………………………………………… 27

2-10- تعریف نوآوری…………………………………………………………………………………………………… 28

2-11- تفاوت خلاقیت و نوآوری…………………………………………………………………………………. 29

2-12- نوآوری سازمانی………………………………………………………………………………………………… 30

2-13- نوآوری و رقابت…………………………………………………………………………………………………. 32

2-14- استراتژی نوآوری………………………………………………………………………………………………. 33

2-15- فرآیند نوآوری در سازمان………………………………………………………………………………… 34

2-16- مولفه های نوآوری…………………………………………………………………………………………….. 35

2-16-1- فرهنگ سازمانی…………………………………………………………………………………………… 35

2-16-2-منابع انسانی…………………………………………………………………………………………………… 38

2-16-3- ساختار………………………………………………………………………………………………………….. 41

2-17- موانع نوآوری سازمانی………………………………………………………………………………………. 43

2-18- توصیه هایی در خصوص موفقیت نوآوری درسازمان ……………………………………. 44

2-19- پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………… 39

 

فصل سوم- روش پژوهش

 

3-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 54

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 54

3-3- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………….. 54

3-4-  نمونه‌ آماری………………………………………………………………………………………………………… 55

3-5- ابزار اندازه‌گیری…………………………………………………………………………………………………… 55

3-6- شیوه جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………….. 56

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………… 57

3-8- پایایی……………………………………………………………………………………………………………………. 57

س

 

 

 

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 59

4-2- توصیف ویژگی های دموگرافیک نمونه آماری…………………………………………………… 59

4-2-1-  جنسیت…………………………………………………………………………………………………………. 59

4-2- 2- سن…………………………………………………………………………………………………………………. 60

4-2- 3- مدرک تحصیلی……………………………………………………………………………………………… 61

4-2-4- سنوات خدمت………………………………………………………………………………………………… 62

4-3-آزمون کالموگروف اسمیرنف………………………………………………………………………………… 63

4-4-بررسی فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………. 64

 

 

فصل پنجم- بحث و نتیجه‌گیری

 

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 74

5-2- نحوه شکل گیری سوال ها و فرضیات……………………………………………………………….. 75

5-3- بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………. 75

5-3-1- بررسی فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………… 75

5-4- محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………. 79

5-5- پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………………. 80

5-6- پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………………………………………………………… 80

 

منابع

منابع­فارسی…………………………………………………………………………………………………………………….. 81

منابع­انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………….. 90

 

 فهرست جداول

 

جدول 3-1- سوالات سبک تفکر…………………………………………………………………………………. 55

جدول3-2- سوالات نوآوری سازمانی…………………………………………………………………………… 56

جدول 3-3- ضرایب پایایی کل پرسشنامه های سبک تفکر و نوآوری سازمانی………. 57

جدول 4-1-توزیع  فراوانی و درصد نمونه نمونه بر حسب جنسیت ……………………….. 59

جدول 4-2- توزیع  فراوانی و درصد بر حسب  سن………………………………………………….. 60

جدول4-3- توزیع  فراوانی بر حسب مدرک تحصیلی……………………………………………….. 61

جدول 4-4- توزیع فراوانی بر حسب سنوات خدمت…………………………………………………. 62

جدول 4-5- گالموگراف………………………………………………………………………………………………… 63

جدول 4-6- ضریب همبستگی بین سبک تفکر و نوآوری سازمانی………………………….. 64

جدول 4-7- ضریب همبستگی بین تفکر قانونگذارانه و بعد فرهنگی………………………. 64

جدول 4-8- ضریب همبستگی بین  تفکر  قانونگذارانه وبعد ساختاری…………………… 65

جدول 4-9- ضریب همبستگی بین تفکر قانونگذارانه و بعد منابع انسانی……………….. 65

جدول4-10- ضریب همبستگی بین تفکر قضائی و بعد فرهنگی…………………………….. 66

جدول 4-11- ضریب همبستگی بین تفکر قضائی و بعد ساختار سازمانی………………. 67

جدول4-12- ضریب همبستگی بین تفکر قضائی و بعد منابع انسانی………………………. 67

جدول 4-13- ضریب همبستگی بین تفکر کلی نگر و بعد فرهنگی…………………………. 68

جدول 4-14- ضریب همبستگی بین تفکر کلی نگر و بعد ساختار………………………….. 68

جدول 4-15- ضریب همبستگی بین تفکر کلی نگر و بعد منابع انسانی…………………. 69

جدول 4-16- ضریب همبستگی بین تفکر سلسله مراتبی و بعد فرهنگی……………….. 69

جدول 4-17- ضریب همبستگی بین تفکر سلسله مراتبی و بعد ساختار………………… 70

جدول4-18- ضریب همبستگی بین تفکر سلسله مراتبی و بعد فرهنگی………………… 70

جدول 4-19- ضریب همبستگی بین تفکر آزاد اندیشی و بعد فرهنگی………………….. 71

جدول 4-20- ضریب همبستگی بین تفکر آزاد اندیشی و بعد ساختار……………………. 71

جدول 4-21- ضریب همبستگی بین تفکر آزاد اندیشی و بعدانسانی………………………. 72

جدول 4-22  نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه هر یک از انواع سبک تفکر و نوآوری سازمانی

………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72

 

فهرست نمودارها

 

نمودار4-1- توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری برحسب جنسیت…………………………… 60

نمودار 4-2- توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری برحسب سن…………………………………. 61

نمودار 4-3- توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری برحسب مدرک تحصیلی……………… 62

نمودار  4-4- توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری برحسب سنوان خدمت………………. 63

داد استفاده کرده و نتایج را در این تحقیق منعکس خواهیم کرد تا جنبه های علمی آن را افزایش داده و بحث های انجام گرفته را با مقادیر آماری لازم تکمیل کنیم. انتخاب سوالات مطرح شده در این پرسشنامه با توجه به تئوری هایی که در ادامه این پژوهش مورد بحث قرار خواهیم داد صورت گرفته است؛ از جمله این تئوری ها می توان به تئوری گسترش نوآوری ، تئوری اعتماد و تئوری پذیرش فناوری اشاره نمود .

از نتایج حاصل از این بررسی ها می توان برای برنامه ریزی و سیاست گذاری و طراحی و پیاده سازی رای گیری اینترنتی در کشورمان استفاده کرد. بعلاوه با استفاده از نکاتی که ارائه خواهد شد می توان سیاست هایی را اتخاذ کرد که باعث افزایش مشارکت افراد در رای گیری ها ( چه سنتی و چه الکترونیکی ) شود و نمونه ای دیگر از کاربرد این تحقیق در اصلاح نحوه تعامل دولت با شهروندان است که چگونه و با چه اقداماتی بتواند اعتماد مردم را جلب کرده و شرکت در انتخابات آزاد را بعنوان یک وظیفه در ذهن آنها ماندگار کند.

واژه های کلیدی : رای گیری آنلاین- کاربرد ICT در انتخابات- دولت الکترونیک- فاکتورهای مشارکت در انتخابات- مدیریت افکار عمومی

فهرست مطالب

فصل اول.. 1

مقدمه و طرح مسئله.. 1
1.1……………………………………………………………………………………………….. سوالات تحقیق ( فرضیه ها ).. 3

فصل دوم.. 5

مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیقاتی.. 5
2.1………………………………… کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست و محدودیت های آن.. 5

2.2.   وضعیت فعلی انتخابات الکترونیک.. 9

2.3.   آینده رای گیری الکترونیک.. 12

2.4.   دموکراسی و رای گیری الکترونیک.. 14

2.5.   ترکیب انتخابات و نوآوری های جدید.. 16

2.6.   مزایای ویژه پیاده سازی رای گیری توسط اینترنت ( روش سوم ).. 17

2.7.   انتخابات و امنیت.. 17

2.8.   روش های انتخاب بین کاندیداها.. 18

2.9.   تهدیدات امنیتی.. 19

2.10………………………………………………………………………………………………………………………… الزامات امنیتی.. 21

2.11.        روشهای تامین امنیت در طراحی سیستم های انتخابات الکترونیک.. 23

2.12.                                                                                                            مقایسه روشهای تامین امنیت.. 24

2.13.                                                                                      دولت الکترونیک و فرآیند رای گیری.. 25

2.14.                                                نظریه های عمومی در مسیر تطبیق و پذیرش فناوری.. 28

فصل سوم.. 35

فرضیه های تحقیق و مدل مفهومی ارائه شده برای انتخابات اینترنتی 35
3.1.   فرضیات تحقیق.. 35

3.2.   مدل منطقی انتخابات اینترنتی.. 38

3.3.   تشریح مدل.. 38

فصل چهارم.. 41

روش و متدولوژی تحقیق.. 41
4.1……………………………………………………………………… جامعه آماری و ابزار جمع آوری داده.. 41

4.2.   تحلیل داده.. 43

4.3……………………………………………………………………………………………. اعتبار سنجی و قابلیت اتکا.. 44

فصل پنجم.. 45

5. آنالیز داده ها.. 45
5.1.   تحلیل توصیفی.. 45

   

5.2.   تحلیل پایایی پرسشنامه و قابلیت اعتماد داده ها.. 47

5.3.   آزمون همبستگی متغیر ها.. 48

5.4.   تحلیل و تست فرضیه ها.. 50

فصل ششم.. 58

نتایج تحقیق ، پیشنادات و محدودیت ها.. 58
6.1……………………………………………………………………………………………………………….. تشریح نتایج مطالعه.. 59

6.2…………………………………………………………………………………………………………………… محدودیت های تحقیق.. 61

6.3………………………………………………………………………………………… پیشنهاد برای مطالعات آینده.. 62

6.4……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. کلام آخر.. 63……. منابع و ماخذ   i

            پیوست 1 : پرسشنامه.. iv

            پیوست 2 : آمار توصیفی.. x پیوست 3 : آمار مشارکت رای واجدین شرایط در انتخابات ایران.. xv

پیوست 4 : نمودار پراکندگی متغیرهای مستقل………………………………………………xvii

فهرست اشکال

شکل ‏2‑1 : کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست ( Electronic Journal of e-Government ,2003)   6

شکل ‏2‑2: رابطه تکنولوژی ها در رای گیری  ( 2001 Watson and Mundy ,).. 15

شکل ‏2‑3 : چارچوب روش MixNet برای تامین امنیت  (2004 Aditya, ).. 23

شکل ‏2‑4: تقسیم بندی استقبال کنندگان ( 1995Rogers, ).. 30

شکل ‏2‑5: فرآیند تصمیم گیری پذیرش نوآوری (1995 Rogers, ).. 31

شکل ‏2‑6: مدل پذیرش فناوری (1989 Davis , ).. 32

شکل ‏3‑1: مدل منطقی انتخابات الکترونیک.. 38

 

 

فهرست جداول

جدول ‏2‑1 : کاربردهای دولت الکترونیک در مدیریت جامعه و افکار عمومی  ( Joseph & Kitan,2008 ).. 26

جدول ‏5‑1: خلاصه آمار توصیفی بدست آمده.. 46

جدول ‏5‑2: بررسی اعتبار پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفا.. 48

جدول ‏5‑3: آزمون ضریب همبستگی.. 50

جدول ‏5‑4 : خلاصه تحلیلی فرضیه ها.. 50

جدول ‏5‑5 : نتایج آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر تجربه تکنولوژیکی بر گرایش به مشارکت.. 51

جدول ‏5‑6 : ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر تجربه تکنولوژیکی بر گرایش به مشارکت.. 52

جدول ‏5‑7 : جدول ANOVA فرضیه چهارم.. 55

جدول ‏5‑8 : جدول Coeficiency فرضیه چهارم.. 55

جدول ‏5‑9 : خلاصه آزمون رگرسیون فرضیه پنجم.. 56

جدول ‏5‑10: نتایج آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر متغیر اعتماد به دولت بر ترغیب به مشارکت.. 57

جدول ‏5‑11: ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر متغیر اعتماد به دولت بر ترغیب به مشارکت.. 57

 

 

1    فصل اول
 

 

 

مقدمه و طرح مسئله

استفاده از سیستم های رای گیری اینترنتی برای برگزاری انتخابات ملی ، یکی از کاربردهای جدید فناوری اطلاعات است که می توان از آن برای بهبود کیفیت سیستم رای گیری موجود استفاده کرد. در واقع استفاده از اینترنت، تنها یکی از روشهای کاربرد فناوری اطلاعات در مبحث رای گیری الکترونیک[1] که خود زیر مجموعه ای از یک مفهوم گسترده تر به نام دولت الکترونیک یا دموکراسی الکترونیک است ، می باشد  ( Zissis and Lekkas ,2011 ) .

تاکنون بارها از ابزارهای الکترونیکی برای برگزاری رای گیری در کشورهای مختلف جهان استفاده شده است اما هنوز استفاده از این ابزارها و بخصوص استفاده از اینترنت برای برگزاری انتخابات در سطح ملی برای مردم جهان عادی نشده و به دلیل جدید بودن این مبحث، بسیاری از مردم ترجیح می دهند از روش سنتی استفاده کنند ( Riza Adita and Byoungcheon Lee,2004 ) و این در حالی است که Alvarez and Hall (2007 )  بیان می کند ” رای گیری اینترنتی آینده ی رای گیری در کشور آمریکا خواهد بود و بنابراین مسئله این نیست که آیا از اینترنت برای اینکار استفاده کنیم یا نه، بلکه بحث بر سر این است که چگونه و در چه زمانی این کاربرد بصورت کامل پیاده سازی شود و مورد بهره برداری موثر قرار بگیرد.”[2]

همه ما شاهد این موضوع بوده ایم که جایگزینی سیستم سنتی با سیستم مدرن در هر زمینه ای ، باعث ایجاد تغییرات مهم و اساسی در فرایند کاری آن زمینه شده است ( William Fielding ,2008 ) ؛ بنابراین استفاده از فناوری اطلاعات در زمینه انتخابات نیز از این امر مستثنی نیست و فناوری اطلاعات می تواند روند برگزاری انتخابات را تغییر داده و بهبود بخشد ( Briony j Oates, 2003 ) . یکی از این تغییرات می تواند اثرگذاری آن روی نگرش رای دهندگان بالقوه که در شرایط فعلی در رای گیری ها شرکت نمی کنند باشد که با جذب آنها مشارکت افزایش خواهد یافت. بنابراین یکی از سوالاتی که این کتاب در صدد پاسخ گویی به آن است تاثیر انتخابات الکترونیک بر ترغیب افراد جدید برای مشارکت در انتخابات خواهد بود.

از آنجا که رای گیری اینترنتی بعنوان یک کاربرد جدید از فناوری اطلاعات در سطح جهان مطرح شده است، هنوز کشورها در حال تحقیق و بررسی و اعتبارسنجی در مورد آن هستند. پژوهش حاضر نیز تلاش دارد با بررسی و تحقیق در زمینه عوامل موثر بر ترغیب رای دهندگان بالقوه برای شرکت در رای گیری و استفاده از روش رای گیری اینترنتی ، یافته های خود را بعنوان دانش جدیدی در این عرصه به جهان عرضه کند و بخصوص با ارائه اطلاعات آماری و پژوهشی ، راه را برای برگزاری این نوع انتخابات در کشور فراهم نماید. فاکتورهایی که در این تحقیق به بررسی آنها خواهیم پرداخت شامل دیدگاه افراد نسبت به دولت، رای دادن و استفاده از تکنولوژی در کنار فاکتورهای آماری و سایر فاکتورهای شخصیتی و فرهنگی[3] شهروندان می باشد. هرچه تاثیر این فاکتورها را بهتر درک کنیم، می توان برای اتخاذ سیاست های آینده، بهبود فرایند رای گیری موجود و طراحی و توسعه فناوری های مربوطه بهتر تصمیم گیری کرد و علاوه بر پیشبرد تکنولوژیکی، برنامه ریزی هایی انجام داد که میزان مشارکت مردم در رای گیری را افزایش دهد ( John H.Strange, 2006 ) . به همین خاطر فرضیه هایی که در اینجا مطرح خواهند بود بگونه ای طراحی شده اند که این فاکتور ها را پوشش داده و با طراحی پرسشنامه بر اساس آنها و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، بتوان به هدف بیان شده در این تحقیق دست یافت .

1.1.  سوالات تحقیق ( فرضیه ها )
این تحقیق بنا دارد به پنج سوال اصلی که هر سوال نماینده یکی از بخشهای پرسشنامه است پاسخی ارائه دهد . این سوالات بر اساس تئوری هایی که در فصل دوم در مورد آنها صحبت خواهیم کرد تدوین شده اند . یکی از سوالات این تحقیق در بخش قبل مطرح شد که عبارت بود از : تاثیر انتخابات الکترونیک بر ترغیب افراد جدید برای مشارکت در انتخابات ؛ سایر فرضیه های مطرح شده عبارتند از :

سن افراد در میزان تمایل آنها برای استفاده از روش الکترونیکی انتخابات تاثیر گذار است.
به کمک این فرضیه می خواهیم مشخص کنیم که اولا، سن می تواند عاملی تاثیر گذار در رغبت افراد برای استفاده روش الکترونیکی جهت مشارکت در انتخابات باشد یا خیر و ثانیا، در صورت مثبت بودن پاسخ، چه سنینی اقبال بیشتری به این قضیه نشان خواهند داد .

تجربه در امر استفاده از اینترنت یک عامل تاثیر گذار در انتخاب روش الکترونیکی برای شرکت در انتخابات است .
هدف از مطرح کردن چنین فرضیه ای سنجش میزان اهمیت آشنایی یا عدم آشنایی افراد با محیط اینترنت و دنیای مجازی در استفاده از انتخابات الکترونیک است. آیا باید انتظار داشت که فقط افرادی که قبلا برای انجام اموراتشان از اینترنت استفاده می کردند، از روش جدید انتخابات استقبال نمایند یا اینکه اگر کسی به مشارکت در انتخابات علاقه داشته باشد ولی حتی اگر به استفاده از تکنولوژی جدید کاملا آشنا نباشد نیز برای تطبیق دادن خود با شیوه جدید تلاش خواهد کرد؟ چگونه می توان افرادی که زیاد با محیط مجازی سروکار ندارند را به استفاده از         e-Voting ترغیب کرد؟

کسانی که به تکنولوژی های جدید اعتماد دارند و آن را مفید می دانند تمایل بیشتری به استفاده از انتخابات الکترونیک بجای روش های سنتی انتخابات دارند .
افرادی که از حس اعتماد خوبی نسبت به دولت برخوردار هستند کسانی هستند که می توان آنها را به استفاده از e-Voting ترغیب کرد.
در فصل دوم این کتاب به بررسی تئوری های مورد نیاز این فرضیه ها پرداخته و آنها را معرفی میکنیم و موارد کاربرد آنها را در تحقیقات مشابه شرح خواهیم داد، در این فصل علاوه بر معرفی تئوریات، پیرامون نقش فناوری اطلاعات در سیاست و وضعیت فعلی و آینده انتخابات الکترونیک بحث خواهیم کرد .

تا کنون محققان و دانشگاه های داخلی مطالعات خوبی در زمینه انتخابات الکترونیک انجام داده اند اما مطالعات انجام شده در زمینه های فنی و امنیتی این موضوع بوده و کمتر به مسائل اجتماعی و سیاسی قضیه پرداخته بودند. در مجالی که این مطالعه در اختیار قرار داده به مطالعه جنبه های روانی مسئله پرداختیم و عواملی که بر ترغیب افراد برای استفاده از روش الکترونیکی برای مشارکت در انتخابات دخالت دارند را مشخص کرده و نسبت اثر گذاری هر یک را مشخص کرده ایم.

در فصل سوم فرضیه های این تحقیق را به تفصیل معرفی کرده و دلیل هر سوال و نتیجه ای که از آزمایش آنها انتظار داریم را بیان می کنیم . در این فصل مدل منطقی ای را که برای موفقیت پیاده سازی انتخابات الکترونیکی در ایران پیش بینی کرده ایم معرفی کرده و بخش های مختلف آن را شرح می دهیم. سپس در فصل چهارم نحوه و ابزار جمع آوری داده ها و انواع تست های اعتبار سنجی و تست قابلیت اعتماد انجام شده روی این داده ها را بررسی میکنیم و روش تحلیل انتخابی را شرح خواهیم داد . جامعه آماری انتخاب شده برای جمع آوری داده ها نیز در این فصل معرفی خواهد شد . فصل پنجم به آنالیز داده ها خواهد پرداخت و با استفاده از نرم افزار SPSS انواع تست های آماری و تحلیلی را بر روی داده های جمع آوری شده صورت خواهد داد. در این فصل صحت یا رد سوالات مطورحه در این مطالعه آزمایش خواهد شد و قابلیت اعتماد نتایج بدست آمده اندازه گیری می شوند. اطلاعات آماری شرکت کنندگان در امر جمع آوری داده محاسبه شده و داده های غیر معتبر از جمع داده های بدست آمده کنار گذاشته خواهند شد.

در نهایت در فصل ششم نتایج بدست آمده از تحلیل انجام گرفته به تفصیل شرح داده خواهند شد . در این فصل محدودیت هایی که برای مطالعات با موضوع انتخابات الکترونیک وجود خواهد داشت معرفی شده و پیشنهاداتی برای بهتر شدن مطالعات آینده ارائه می گردد .

مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیقاتی

رای گیری اینترنتی زیرمجموعه ای از مفهوم گسترده دولت الکترونیک و دموکراسی الکترونیک می باشد ( Zissis and Lekkas ,2011 ) . در این بخش ابتدا مقدماتی پیرامون کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست را بیان خواهیم کرد و وضعیت فعلی و آینده انتخابات الکترونیک در مناطق مختلف جهان را بررسی میکنیم؛ سپس از مخاطرات این روش و روشهای تامین امنیت آن صحبت کرده و در نهایت به مرور مقالاتی که در گذشته و با موضوعات مربوط به تطبیق و پذیرش تکنولوژی ، و تئوری ها و مدل هایی که برای پیاده سازی و کاربرد دولت الکترونیک ارائه شده اند پرداخته و می بینیم که چه کارهایی در این موارد صورت گرفته است تا بتوانیم از آنها در تحقیق حاضر یاری بگیریم. البته در این بازبینی بر جنبه هایی از مقالات تمرکز می کنیم که اطلاعاتی در مورد رای گیری الکترونیک در اختیار ما قرار می دهند.

1.1.  کاربرد فناوری اطلاعات[1] در سیاست و محدودیت های آن
بطور کلی ICT میتواند در سه سطح از فعالیت های سیاسی بکار گرفته شود (  Tsagarou,1999 ) :

1- جمع آوری و کسب اطلاعات

2- بعنوان ابزار ارزیابی و بررسی اطلاعات جمع آوری شده

3- تسهیل کننده اخذ تصمیم نهایی

این مراحل می توانند به ترتیب یا بصورت موازی با هم به انجام برسند (  jankowski ,2000 ) . همانگونه که در شکل مشاهده می کنید، دسترسی آزادانه و راحت به اطلاعات درباره یک مسئله سیاسی پیش نیازی برای بحث و تفکر و ارائه نظر درمورد آن مسئله می باشد و از طرف دیگر عملی کردن آن مسئله نیازمند این است که افراد در مورد آن به بحث و تبادل نظر بپردازند حال خواهی این فعالیت یک فعالیت رسمی سیاسی نظیر رای گیری باشد یا یک فعالیت سیاسی غیر رسمی نظیرتظاهرات.

در این بخش به چگونگی بکارگیری فناوری اطلاعات در سه سطح بیان شده و نحوه پشتیبانی آن از این سطوح خواهیم پرداخت ضمن اینکه با محدودیت هایی که فناوری اطلاعات در این راه با آنها مواجه است آشنا خواهیم شد.

کسب اطلاعات
baber (1984) و ( hal (1999  بیان می دارند که عدم دسترسی شهروندان به اطلاعات مورد نیازشان راجع به یک فعالیت سیاسی می تواند باعث عدم مشارکت آنها در آن فعالیت شود ؛ بنابراین با توجه به این حقیقت ، می توان از فناوری اطلاعات به منظور فراهم آوردن و در دسترس قرار دادن اطلاعات استفاده کرد. بعنوان مثال وب سایتهایی که توسط سازمان های دولتی یا احزاب و طرفداران آنها ایجاد و اداره می شوند و همچنین سرویس های خبری آنلاین را می توان از جمله موارد کاربرد فناوری اطلاعات در کسب اطلاعات برشمرد.  بعلاوه می توان ازفناوری اطلاعات و تکنولوژی های ارتباطات دیجیتالی برای انتشار بیست و چهار ساعته اخبار وقایع سیاسی جاری و به اشتراک گذاری نظرات کاربران و سیاسیون استفاده کرد .

با این وجود گروهی از متخصصین ضمن تاکید بر ضروری بودن وجود راه های کسب و تبادل اطلاعات توسط شهروندان، استفاده از فناوری اطلاعات را برای اطلاع رسانی و رفع نیازهای اطلاعاتی عموم جامعه ناکافی دانسته اند؛ آنها معتقدند که حتی اگر وب سایت های فراوانی برای اطلاع رسانی درباره مسائل سیاسی وجود داشته باشد، هیچ تضمینی نیست که شهروندان ازآنها استفاده کنند. این افراد به مطالعات انجام شده استناد کرده و بیان می دارند که در انتخابات گذشته افرادی که بیشتر از وب سایت های سیاسی یا اخبار تلوزیون استفاده می کردند کسانی بودند که نسبت به فعالیت های سیاسی علاقه مند بودند و افرادی که هنوز تصمیمی برای شرکت یا عدم شرکت در انتخابات نگرفته بودند جزو مخاطبان پروپا قرص اخبار و اطلاعات سیاسی هم نبوده اند و کمتر به سایت های با مضمون سیاسی وارد می شدند ( Norris et al;1999 ) . یکی دیگر از عواملی که باعث نگرانی این متخصصین در استفاده از فناوری اطلاعات برای فعالیت های سیاسی شده است این است که ازدیاد کانال های خبری  و رسانه های انتقال اطلاعات که توسط فناوری اطلاعات فراهم شده است ممکن است باعث کم اهمیت جلوه دادن مسائل سیاسی نزد شهروندان شود بعلاوه وب سایتهایی که راجع به مسائل سیاسی بحث می کنند باید ظاهری رسمی داشته باشند و اگر در این سایت ها بیش از حد از گرافیک استفاده شود و کمتر متن بکار برده شود از ابهت فعالیت های سیاسی می کاهد (  Nielsen; 2000  ) .

بررسی و ارزیابی اطلاعات
با بررسی انتخابات سالهای 1997 تا 2003 که در انگلستان برگزار شده اند مشخص شد که همواره میزان مشارکت شهروندان در حال کاهش بوده است ( Cabinet office; 2002 ) اما این کاهش فقط در میزان مشارکت نبوده بلکه توجه مردم و اعضای احزاب نسبت به فعالیت های سیاسی نیز با کاهش روبرو بوده است ( Bryan el al 1998 ) اما علارقم این کاهش در فعالیت های رسمی سیاسی ، همواره اعضای گروه های سیاسی غیر رسمی مانند گروه های مخالف جنگ ، حمایت از حقوق زنان ، گروه های ضد جهانی سازی و غیره که فقط یک هدف سیاسی دارند و به یک موضوع خاص می پردازند رو به افزایش بوده است ( Demos; 2002 , Cabinet office; 2002 ) .

اینکه افراد ترجیح می دهند بجای مشارکت در یک شکل و ارگان رسمی در چنین گروه های غالبا غیر رسمی ای حضور یابند نشان دهنده نگرانی آنها از نادیده گرفته شدنشان و نشنیده ماندن نظر آنها در زمینه های دیگر است که این امر بخاطر فاصله ای است که بین دولت و شهروندان بوجود آمده است ( Hale et al 1999 ) . در این موقعیت است که فناوری اطلاعات می تواند با فراهم کردن لینک های ارتباطی بین شهروندان و دولت این فاصله یا گپ را پر کند و باعث شود شهروندان بتوانند از راههای گوناگون و با سهولت بیشتری نظرات خود را منتقل کنند. برای مثال ایمیل کانال ارتباطی ای است که از رسمیت چندانی برخوردار نیست ولی نسبت به روشهای سنتی ( ارسال نامه بین اعضای یک حزب یا بین  حزب و دولت) دارای سرعت بیشتری است یا سایت هایی مانندFaxYourMP.com  این امکان را برای اعضای یک حزب فراهم می کنند که بتوانند نامه های خود را بصورت الکترونیکی به این سایت ها بفرستند و این سایت آن را برای همه اعضای حزب فکس کند ( FaxYourMP.com ) .

اما از طرفی استفاده از فناوری اطلاعات برای توسعه و گسترش لینک های ارتباطی بین شهروندان و نمایندگان آنها نیازمند این است که دولت و نمایندگان خود را متعهد به مراجعه و سرکشی از این کانالها و دریافت نظرات ارسالی از طرف شهروندان بدانند وگرنه وجود راه های ارتباطی هیچ کمکی به شنیده شدن نظر افراد نخواهد کرد و فاصله بین دولت و شهروندان افزایش خواهد یافت. طبق گزارشی که سایت FaxYourMP.com ارائه کرده است گزارش شده که از بین ده هزار فکسی که از طریق این سایت و در بازه زمانی آوریل تا سپتامبر 2002 ارسال شده است تنها شصت و یک درصد از آنها ظرف چهارده روز که حداکثر زمان مورد قبول برای پاسخگویی است پاسخ داده شده اند و این نشان دهنده این امر است که حتی با وجود کانال های ارتباطی ، طرف مقابل باید خود را متعهد به مراجعه به این کانالها و دریافت نظرات بداند.

فناوری اطلاعات می تواند بعنوان کانال ارتباطی بین شهروندان نیز مورد استفاده قرار بگیرد. قبل از بکار گیری فناوری ، گروه های طرفدار احزاب بیشتر بر اساس کلاس هویتی گرد هم جمع می شدند بنابراین نظرات همه آنها تقریبا یکسان بود و هیجانی وجود نداشت و همین امر باعث می شد که این گروه ها به تدریج ضعیف شده و حالت راکد به خود بگیرند (Norris 1999 ) بعدها با بکارگیری فناوری اطلاعات تلاش شد که با جایگزینی این گروه ها با انجمن های اجتماعی که سطح گسترده تری از افراد در آن شرکت خواهند

 

فصل اول- کلیات تحقیق

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-2-بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………………….7

1-4- هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-4-1-اهداف جزیی…………………………………………………………………………………………………………………………8

 

فصل دوم- مروری بر تحقیقات انجام شده(ادبیات و مستندات ، چارچوب ها و مبنای ، سابقه و پیشینه تحقیق)

2-1-بخش اول: رسانه های جمعی…………………………………………………………………………………………………….11

2-1-1-انواع ارتباط…………………………………………………………………………………………………………………………11

2-1-2-رسانه های گروهی……………………………………………………………………………………………………………….13

2-1-3-پیدایش رسانه ها………………………………………………………………………………………………………………….14

2-1-3-1-رسانه های چاپی………………………………………………………………………………………………………………14

2-1-3-2-رسانه های الکترونیکی(رادیو و تلویزیون)……………………………………………………………………………17

2-1-3-3-رسانه های جدید الکترونیک(رسانه های تله ماتیک)……………………………………………………………..18

2-1-4- شکل گیری فرهنگ رسانه ای……………………………………………………………………………………………….19

2-1-5- نظریه های رسانه…………………………………………………………………………………………………………………20

2-1-5-1-نظریه جامعه توده وار……………………………………………………………………………………………………….20

2-1-5-2-نظریه مارکسیسم(کلاسیک)……………………………………………………………………………………………….21

2-1-5-3-نظریه اقتصاد سیاسی رسانه………………………………………………………………………………………………..22

2-1-5-4-نظریه مکتب فرانکفورت……………………………………………………………………………………………………23

2-1-5-5-نظریه کارکردگرایی ساختاری…………………………………………………………………………………………….24

2-1-6-کارکرد و نقش رسانه های ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………25

2-2-بخش دوم: سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………27

2-2-1-تاریخچه مفهومی سرمایه     اجتماعی………………………………………………………………………………………….27

2-2-2-ماهیت سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………..29

2-2-3-طبقه­بندی سرمایۀ اجتماعی…………………………………………………………………………………………………….31

2-2-4-انواع سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………33

2-2-5-نظریه های سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………..36

2-2-5-1-جمیز کلمن……………………………………………………………………………………………………………………..36

2-2-5-2-فرانسیس فوکومایا…………………………………………………………………………………………………………….38

2-2-5-3-پیر بوردیو……………………………………………………………………………………………………………………….40

2-2-6-سرمایه اجتماعی در خانواده…………………………………………………………………………………………………..44

2-2-6-1- سرمایه اجتماعی درون خانواده………………………………………………………………………………………….46

2-2-6-2-سرمایه اجتماعی فراسوی خانواده……………………………………………………………………………………….47

2-3- بخش سوم: چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………..49

2-4- بخش چهارم: پیشینه تجربی تحقیق……………………………………………………………………………………………56

2-4-1- پژوهش­های انجام شده در داخل کشور………………………………………………………………………………….56

2-4-2- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………………………….60

2-4-3-  جمع­بندی تحقیقات انجام شده…………………………………………………………………………………………….63

 

فصل سوم- مواد و روش ها / روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-2- روش سنجش…………………………………………………………………………………………………………………………65

3-3- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………….66

3-3-1- متغیر مستقل: رسانه جمعی…………………………………………………………………………………………………..66

3-3-2-متغیر وابسته: سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………..68

3-3-2-1- اعتماد …………………………………………………………………………………………………………………………..68

3-3-2-2- شبکه روابط اجتماعی و پیوندهای خانوادگی………………………………………………………………………71

3-3-2-3-مشارکت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………73

3-4- فرضیه­های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………76

3-4-1- فرضیه های اصلی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..76

3-4-2- فرضیه های فرعی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..76

3-5- واحد تحلیل……………………………………………………………………………………………………………………………77

3-6- سطح مشاهده………………………………………………………………………………………………………………………….77

3-7- جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………..77

3-8- شیوه نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….78

3-9- پایایی و روایی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………79

 

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصل از تحقیق

4-1-توصیف شاخص های دموگرافیک (بررسی ویژگی های عمومی)……………………………………………………82

4-1-1 -وضعیت جنسیت آزمودنی ها ……………………………………………………………………………………………….82

4-1-2- وضعیت سن آزمودنی ها………………………………………………………………………………………………………84

4-1-3-وضعیت میزان تحصیلات آزمودنی ها……………………………………………………………………………………..85

4-1-4 -وضعیت تاهل آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………….87

4-1-5- وضعیت اشتغال آزمودنی ها………………………………………………………………………………………………….88

4-2- وضعیت متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………91

4-2- 1- نمره های مؤلفه های متغیر سطح استفاده از رسانه های الکترونیکی………………………………………….91

4-2-2- وضعیت متغیر سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………….93

4-2-3-وضعیت متغیر اعتماد اجتماعی……………………………………………………………………………………………….95

4-2-4- وضعیت متغیر شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی…………………………………………………………………..96

4-2-5-وضعیت متغیر تعامل اجتماعی……………………………………………………………………………………………….98

4-2- 6- نمره های متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه های آن…………………………………………………………………100

4-3-فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….103

4-3-1-بین متوسط میزان استفاده از اینترنت در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه وجود دارد………………103

4-3-2- بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون داخلی در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………103

4-3-3- بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون خارجی در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………104

4-3-4- بین متوسط میزان استفاده از اینترنت در طول هفته و اعتماد اجتماعی رابطه وجود دارد………………105

4-3-5-بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون داخلی در طول هفته و اعتماد اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………106

4-3-6-بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون خارجی در طول هفته و اعتماد اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………107

4-3-7- بین متوسط میزان استفاده از اینترنت در طول هفته و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………108

4-3-8- بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون داخلی در طول هفته و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی رابطه وجود دارد…………………………………………………………………………………………………………………………….109

4-3-9-بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون خارجی در طول هفته و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی رابطه وجود دارد…………………………………………………………………………………………………………………………….110

4-3-10-بین متوسط میزان استفاده از اینترنت در طول هفته و تعامل اجتماعی رابطه وجود دارد………………111

4-3-11- بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون داخلی در طول هفته و تعامل اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………111

4-3-12-بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون خارجی در طول هفته و تعامل اجتماعی رابطه وجود دارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………112

 

فصل پنجم- بحث و تفسیر و نتیجه گیری و جمع بندی

5-1-نتایج تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………… 122
5-1-1:نتایج مشخصات فردی پژوهش……………………………………………………………………………………………..122

5-1-2-نتایج توصیفی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………123

5-1-3- نتایج فرضیه های اصلی……………………………………………………………………………………………………..124
5-1-2-نتایج فرضیه‌های فرعی………………………………………………………………………………………………………..125

5-2- بحث و بررسی……………………………………………………………………………………………………………………..128

5-3-محدودیتهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………132

5-4-پیشنهادات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………133

5-4-1-پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………………………….133

5-4-2-پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………134

 

فهرست منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………….136

منابع غیرفارسی……………………………………………………………………………………………………………………………..141

پیوست………………………………………………………………………………………………………………………………………….144

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………..150

چکیده:

در راستای بررسی بررسی رابطه بین  رسانه های ارتباط جمعی برمیزان سرمایه اجتماعی خانواده های ساکن بندرعباس به بررسی  میزان  استفاده از رسانه های ارتباط جمعی ، سرمایه اجتماعی ، اعتماد اجتماعی ، شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی ، تعامل اجتماعی ، رابطه رسانه های ارتباط جمعی بر میزان سرمایه اجتماعی مورد سنجش واقع شد.

تحقیق حاضر از نوع توصیفی -همبستگی می باشد.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه خانواده های ساکن بندرعباس در سال 1392 می باشند. جامعه آماری  پژوهش کلیه خانوارهای ساکن بندرعباس در سال 1392 را تشکیل می دادند که حجم نمونه شامل 384 نفر می باشد که از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند.برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد برای تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss از جدول فراوانی ،درصد،نمودارهای ستونی آزمون، ضرایب همبستگی تاوbکندال  و اسپیرمن  و رگرسیون چند متغیره استفاده گردید.

یافته ها حاکی از آن بود بین متوسط میزان استفاده از اینترنت در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه وجود ندارد. بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون داخلی در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین متوسط میزان استفاده از تلویزیون خارجی در طول هفته و سرمایه اجتماعی رابطه وجود ندارد. متغیرهای میزان استفاده از تلویزیون داخلی و میزان استفاده از تلویزیون خارجی می تواند سرمایه اجتماعی را پیش بینی کنند.

مقدمه

وسایل ارتباط‌ جمعی ‌به تمام‌ ابزارهای‌ غیر شخصی‌ ارتباط گفتـه می‌شود كه‌ به وسیله آن، پیام‌های‌ دیداری‌ و یا شنیداری‌ به طور مستقیم به مخاطبان‌ انتقال‌ می‌یابند. تلویزیون‌، رادیو، سینما، اینترنت‌، ماهواره‌ و مجلات‌، روزنامه ها ‌ و… در زمره وسایل ارتباط‌ جمعی‌ محسوب‌ می‌شوند. افراد باید برای زندگی جمعی از اهداف، مقاصد، آگاهی هاو همچنین از تفکر و برداشت دیگران مطلع گردند تا به ارائه واکنشی در برابر آنان قادر گردند همچنین آگاه سازی جامعه و آموزش همگانی و توسعه مشاركت در پرتو رشد وشتاب روزافزون وسایل ارتباط جمعی  اهمیت فراوان دارد و نقش اطلاع رسانی به مردم وبالا بردن فهم و شعور سیاسی جامعه از اهم وظایف وسایل ارتباط جمعی است(معتمد نژاد، 109:1385).  وسایل ارتباط جمعی در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی وسایل ارتباط جمعی استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با وسایل ارتباط جمعی بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از وسایل ارتباط جمعی دریافت می‌کند. به عبارتی در دوران معاصر که به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی و ارتباطی معروف است، بخش عظیمی از جامعه­پذیری نسل‌ها از طریق وسایل ارتباط جمعی انجام می شود و نفوذ و تأثیروسایل ارتباط جمعی تا جایی است که برخی از نظریه پردازان ارتباطی­براین باورند که وسایل ارتباط جمعی اولویت ذهنی وحتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند واگرچگونه­فکرکردن را به مایاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکرکنیم رابه مامی‌آموزند (دادگران، 126:1385). بی­گمان در مورد همه مسایل جهان، بزرگترین رسالت اطلاع رسانی بر دوش وسایل ارتباط جمعی است. امروزه وسایل ارتباط جمعی باگسترش مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی، هویت انسان معاصر را نیز تحت تاثیر قرار داده­اند، به طوری که می توان هویت انسان مدرن را هویت رسانه ای شده نام گذاشت. افزایش نقش وسایل نوین ارتباط جمعی دربخش های مختلف زندگی بشری سبب شده است ازآنهادرتحولات گوناگون استفاده شود و نقش وسایل

میکرون کنترل کرده و بهبود دهند تا کارآیی تایرها، هم با مواد جدید و هم با مواد سنتی، ارتقاء یابد. آنها مواد
بسیار جدید را نیز بررسی نمودهاند. آئروژلهای سیلیکاتی یکی از این مواد هستند. نانو ایروژلها از 98% هوا
(به صورت حبابهای نانو) در بستر سیلیکا ساخته شدهاند که علاوه بر سبک بودن، مقاومت حرارتی بسیار
بالایی دارند. محققان دانشگاه میسوری
آمریکا ادعا کردهاند که نانوآئروژل خاصی ساختهاند که میتواند به
جای تایرهای لاستیکی استفاده شود. شرکت Goodyer نیز از این نانو آئروژلها در ساخت تایر استفاده کرده،
نتایج تحقیق خود را به صورت اختراع ثبت کرده است.و بالاخره یکی از بهترین این تحقیقات را شرکت Cabot
صورت داده است. در سال 2003 شرکت Cabot یک نمونه از پرکنندههای نانو، تولید شرکت nano products
با نام تجاری PüreNano را در تایر به کار برده است. استفاده از پرکننده نانو سیلیکون کاربید منجر به بهبود<     /p>