چالش عظیم تبدیل نموده است. تحولاتی همچون تراکم جمعیّت، دشواری رفت و آمد در محیط­های شهری، آلودگی­های هوا و ناامنی­های اجتماعی، و… برخی از مشکلاتی است که ذهن کارشناسان و صاحب­نظران در حوزه­های مختلف را به خود مشغول نموده است. یكی از تحولاتی كه در حوزه مدیریت شهری می توان به آن اشاره نمود، تغییرات كاربری اراضی می باشد كه بدون درنظر گرفتن پتانسیل و قابلیت اراضی، تأثیرات بسیار منفی و غیرقابل جبرانی مانند تغییر در پوشش گیاهی، افزایش زمین های بایر و شخم خورده، قطع درختان جنگلی، دگرگونی و تخریب اراضی، افزایش فرآیند بیابانی شدن، آلودگی آبها و منابع زیستی و… به همراه داشته است(موسایی و همكاران، 1389، 77). بر همین اساس عوامل متعددی من جمله؛ نبود زیرساخت های لازم، هجوم جمعیت به شهرها ، ضعف طرح های شهری و فقدان مدیریت شهری کارآمد باعث نابسامانی کاربری اراضی شهری شده و فضایی ناامن را برای شهروندان به ارمغان آورده و توسعه پایدار شهری را به خطر انداخته است(عظیمی، 1387، 39). لذا هدف از این فصل ارائه یک دیدگاه کلی از موضوع  تحقیق به خواننده می­باشد. مطالب این فصل به صورت کلاسیک تدوین شده و شامل مواردی چون بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، کاربرد نتایج تحقیق، سوالات تحقیق، قلمرو تحقیق، جنبه نوآوری تحقیق، محدودیت­های تحقیق، تعاریف واژه­های تحقیق و ساختارتحقیق می­باشد.

2-1- بیان مسأله

حیات بشر بر روی كره زمین بخصوص از زمانی كه انسان به تكنولوژی دست یافت منشاء تحولات عظیمی در سطح زمین گردید(Gant & etal, 2011, 270). امروزه، شهرنشینی و توسعه شهری یکی از پدیده­های ویژه است. رشد سریع شهرها و پیشی گرفتن آن از توانائی­ها و منابع مدیران شهری، ارائه خدمات شهری مناسب را برای مدیران شهری به یک چالش عظیم تبدیل نموده است. تحولاتی همچون تراکم جمعیّت، دشواری رفت و آمد در محیط­ های شهری، آلودگی­های هوا و ناامنی­های اجتماعی، و… برخی از مشکلاتی است که ذهن کارشناسان و صاحب­نظران در حوزه­های مختلف را به خود مشغول نموده است. یكی از تحولاتی كه در حوزه مدیریت شهری می توان به آن اشاره نمود، تغییرات كاربری اراضی می باشد كه بدون درنظر گرفتن پتانسیل و قابلیت اراضی، تأثیرات بسیار منفی و غیرقابل جبرانی مانند تغییر در پوشش گیاهی، افزایش زمین های بایر و شخم خورده، قطع درختان جنگلی، دگرگونی و تخریب اراضی، افزایش فرآیند بیابانی شدن، آلودگی آبها و منابع زیستی و… به همراه داشته است(موسایی و همكاران، 1389، 77). بر همین اساس عوامل متعددی من جمله؛ نبود زیرساخت های لازم، هجوم جمعیت به شهرها ، ضعف طرح های شهری و فقدان مدیریت شهری کارآمد باعث نابسامانی کاربری اراضی شهری شده و فضایی ناامن را برای شهروندان به ارمغان آورده و توسعه پایدار شهری را به خطر انداخته است(عظیمی، 1387، 39). لذا هدف از این فصل ارائه یک دیدگاه کلی از موضوع  تحقیق به خواننده می­باشد. مطالب این فصل به صورت کلاسیک تدوین شده و شامل مواردی چون بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، کاربرد نتایج تحقیق، سوالات تحقیق، قلمرو تحقیق، جنبه نوآوری تحقیق، محدودیت­های تحقیق، تعاریف واژه ­های تحقیق و ساختارتحقیق می­باشد.

3-1- اهمیت و ضرورت موضوع

تغییرات جمعیتی سبب تغییر فعالیت های اقتصادی شده و نقطه آغاز تغییرات كاربری اراضی به شمار می رود(محرابی، 1389، 82). در واقع بهره برداری بی رویه، تغییرات نادرست كاربری اراضی و دست اندازی بشر به عرصه های منابع طبیعی، روز به روز بر برهم زدن تعادل های منطقه ای می افزاید. در دهه های اخیر شاهد تغییر کاربری اراضی در بسیاری از شهرها هستیم كه تحت تأثیرعوامل مختلفی شکل گرفته است به طور مثال در اراضی رها شده، سطوحی از مراتع به مناطق مسکونی و ویلاسازی تبدیل شده اند(راهداری، 1385، 25). کاربری زمین همواره یکی از مهمترین عواملی بوده است که انسان از طریق آن محیط‌زیست خود را تحت تأثیر قرار داده است و از نظر تاریخی مهمترین تغییر کاربری اراضی که انسان انجام داده است، از میان بردن جنگل‌ها و تبدیل آنها به اراضی کشاورزی و سکونتگاهها بوده است(دلیر و همكاران، 1386، 67). رشد شهر منجر به تغییر کاربری زمین و پوشش زمین دربسیاری از مناطق سراسر جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است. همچنین رشد جمعیت بی سابقه همراه با فعالیت های توسعه بدون برنامه ریزی قبلی منجر به وارد کردن خسارت به اراضی کشاورزی و تفریحی و … شده است. تغییرهای كاربری اراضی شهری  ناشی از نیروهای انسانی در نتیجه تصرف انسان از محیط زیست است كه شناخت این تغییرات را به یك ضرورت تبدیل كرده است(Chang, 2007, 22).  امروزه کاربری زمین شهری، جزو مفاهیم پایه و اصلی دانش شهرسازی و در واقع شالوده شکل گیری آن است و به اندازه ای اهمیت دارد که برخی از برنامه ریزان شهری در کشورهای پیشرفته آن را مساوی با برنامه ریزی شهری می دانند(حسین راده و ملكی، 1386، 62). بررسی کاربری اراضی شهری،  چگونگی نحوه استفاده،  توزیع، حفاظت، سامان دهی مکانی – فضایی   فعالیت ها و عملکردهای شهری را بر اساس خواست و نیازهای جامعه شهری را مورد مطالعه قرار می دهد(بایبوردی و همكاران، 1384، 20). همچنین با گسترش شهرنشینی و رشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، این مفهوم به صورتی وسیع تر در قالب طرح های: آمایش سرزمین، طرح ریزی کالبدی، جامع، ساختاری – راهبردی و تفصیلی، از جایگاه خاصی برخوردار می گردد. لذا با  توجه به این نكته كه نظارت ومدیریت بر کاربری اراضی شهری یکی از مهم ترین بخش از وظایف مدیریت شهری می باشد؛ بررسی و نحلیل چگونگی روند تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح تفصیلی جدید در مقایسه با طرح تفصیلی قدیم ضروری به نظر می‌رسد.

4-1- اهداف تحقیق

اهداف این تحقیق عبارتند از:

1-4-1) وضعیت موجود کاربری اراضی شهری در محلات شهرداری منطقه سه تبریزبه منظور بررسی مغایرتها درقبال پیشنهادات طرح تفصیلی جدید؛

1-4-2) بررسی کاربری های اراضی شهری  پیشنهادی طرح تفصیلی جدید؛

1-4-3) بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری طرح تفصیلی جدید وقدیم نسبت به یكدیگر در شهرداری منطقه سه تبریز.

5-1- کاربرد نتایج تحقیق

1-5-1) نتایج حاصل از این تحقیق می تواند به عنوان الگویی برای شهرداری­های استان آذربایجان­شرقی باشد تا با استفاده از نتایج تحقیق و شناخت و بررسی تغییرا ت کاربری اراضی شهری خود، بتوانند گامی موثر در جهت مدیریت کاربری اراضی شهری بردارند.

1-5-2) دانشجویان دانشگاهها می توانند از این تحقیق به عنوان یکی از منابع پژوهشی استفاده نموده و تحقیقات دیگری را در جهت کاملتر نمودن نتایج این تحقیق انجام دهند.

6-1- سوالات تحقیق

1-6-1) وضعیت موجود کاربری در محلات شهرداری  منطقه سه  شهر تبریز چگونه است؟

1-6-2) وضعیت پیش­بینی شده کاربری در طرح­های  تفصیلی جدید چگونه بوده است؟

1-6-3) روند تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح تفصیلی جدید با مقایسه طرح تفصیلی قدیم در شهرداری منطقه سه تبریز چگونه بوده است؟

7-1- قلمرو تحقیق

قلمرو تحقیق را از نظر زمانی و مکانی  و موضوعی می توان به شرح زیر تفکیک نمود :