(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)   چکیده هدف از این پژوهش بررسی اثر پیش­بینی­کننده باورهای ارتباطی ناکارآمد و رضایت جنسی بر سازگاری زناشویی در افراد تحت درمان با متادون، اثر پیش­بینی­کننده مدت­زمان مصرف و مدت­زمان درمان با متادون بر باورهای ارتباطی ناکارآمد، رضایت جنسی و سازگاری زناشویی، و همچنین مقایسه گروه درمان نشده با افراد دارای حداقل 6 ماه درمان نگهدارنده در متغیرهای فوق بود. جامعه آماری شامل معتادان مراجعه­کننده به مراکز ترک اعتیاد شیراز و همسران آن­ها در سال 1392 بود که از میان آن­ها افراد نمونه، به روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب شدند. 74 معتاد مراجعه کننده به این مراکز به اتفاق همسرانشان در مطالعه شرکت کردند. روش جمع­آوری داده­ها، از طریق پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپنیر، رضایت جنسی لارسون و باورهای ارتباطی ناکارآمد بود. آنالیز داده­ها با استفاده از نرم­افزار آماری SPSS نسخه 21 و آزمون t و رگرسیون انجام شد. میانگین سنی معتادان دریافت­کننده متادون 45 سال بود. میانگین مدت مصرف مواد و مدت درمان آن­ها به ترتیب 17 و 2 سال بود. کمترین و بیشترین میزان مدت تأهل افراد به ترتیب 3 و 38 سال بود. یافته­ها حاکی از این بود که مدت­زمان مصرف مواد، سازگاری زناشویی را به صورت منفی پیش­بینی می­کند؛ مدت­زمان درمان اعتیاد فرد باورهای ارتباطی ناکارآمد همسر فرد را به صورت منفی پیش­بینی می­کند؛ باورهای ارتباطی ناکارآمد همسر فرد، در گروه سوءمصرف­کننده مواد (متقاضی ترک) بیشتر از افراد دارای درمان نگهدارنده می­باشد؛ نقش باورهای ارتباطی ناکارآمد در پیش­بینی رضایت زناشویی فرد منفی است؛ همچنین نقش رضایت جنسی فرد در پیش­بینی رضایت زناشویی همسر مثبت و نقش باورهای ارتباطی ناکارآمد فرد در پیش­بینی رضایت زناشویی همسر منفی است. کیفیت زندگی زناشویی در معتادان ضعف­های بسیاری دارد که اکثر آن­ها در اثر باورهای غلط همسران و همچنین عدم رضایت کافی از رابطه جنسی می­باشد. بنابراین برگزاری کلاس­های بلندمدت در زمینه آموزش شیوه­های ارتباطی در همسران و نیز به کارگیری روش­های ویژه­ برای اصلاح خطاهای شناختی ضرورت پیدا می­کند. همچنین کیفیت روابط جنسی و عوامل تأثیر گزار بر آن در معتادان با افراد عادی متفاوت است که نیازمند بررسی دقیق­تر در این زمینه می­باشد.  کلیدواژه­ها: سوء­مصرف مواد، درمان نگهدارنده با متادون، باورهای ارتباطی ناکارآمد، رضایت جنسی، سازگاری زناشویی فهرست مطالب عنوان                             صفحه فصل اول.. 1 کلیات تحقیق… 2 -1-1 مقدمه. 2 -2-1 بیان مسئله. 7 -3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش…. 10 -4-1 اهداف پژوهش…. 14 -5-1 سؤالات پژوهش…. 16 -6-1 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه. 17 فصل دوم. 19 پیشینه تحقیق… 20 2-1- مروری بر تاریخچه­ی سوءمصرف مواد. 20 2-2- تعاریف و مفاهیم اعتیاد. 21 2-3- انواع مواد مخدر و اثرات جسمی و روانی آنها 24 2-4- روش­های مصرف مواد اعتیادآور. 25 2-5- مشکلات ناشی از اعتیاد به مواد مخدر. 26 2-5-1- مشکلات جسمی.. 26 2-5-2- مشکلات روانی.. 26 2-5-3- مشکلات اجتماعی.. 27 2-6- سوابق روانی و صفات خلقی معتادان.. 27 2-7- اشکال درمان سوءمصرف مواد. 29 2-7-1- روش­های دارویی.. 29 2-7-2-  روش­های غیردارویی.. 29 2-8- درمان دارویی اعتیاد به مواد مخدر. 30 2-8-1- سم­زدایی.. 30 2-8-2- درمان نگهدارنده. 32 2-9- باورهای ارتباطی ناکارآمد.. 39 2-10- پیشینه نظری.. 43 2-10-1- عوامل مؤثر بر سازگاری و ناسازگاری زناشویی.. 49 2-10-2- نظریه مبادله در خصوص کیفیت رابطه. 51 2-10-3- پیش­آیندها و سبک­های ارتباط زناشویی نگهدارنده اعتیاد. 52 2-11- پیشینه پژوهشی.. 54 2-12- فرضیه­های پژوهش…. 58 فصل سوم. 60 روش تحقیق… 61 3-1- جامعه، نمونه و روش نمونهگیری.. 61 3-2- ابزار تحقیق.. 63 3-2-1- مقیاس باورهای ارتباطی ناکارآمد (RBI). 63 3-2-2- پرسشنامه رضایت جنسی لارسون.. 65 3-2-3- پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپنیر فرم اصلاح شده (RDAS). 65 3-3- طرح تحقیق.. 66 3-4- روش اجرا 67 3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 67 فصل چهارم. 68 یافته‌ها و نتایج… 69 4-1- نتایج مربوط به سؤالات پژوهش…. 69 4-2- نتایج مربوط به فرضیات پژوهش…. 71 فصل پنجم.. 77 بحث و نتیجه‌گیری… 78 5-1- تبیین یافته­ها 78 5-2- تلویحات ضمنی برای درمانگران.. 87 5-3- محدودیت­ها 89 5-4- پیشنهادها 89 منابع.. 91 منابع فارسی… 92 منابع انگلیسی 97…… 1-1-        مقدمه اعتیاد[1] یکی از بزرگترین معضلات و مشکلات جوامع بشری از دیرباز تاکنون بوده است که از جنبه­های مختلف رفتاری، اجتماعی، اقتصادی بر زندگی افراد تأثیر منفی می­گذارد و مهم­تر از همه با تأثیر بر ابعاد مختلف سلامت جسمی، مشکلات فراوانی را برای فرد، خانواده و جامعه به وجود می­آورد. کمتر پدیده­ای را می­توان یافت که همانند اعتیاد به طریقی خاموش و تدریجی، تخریبی چنین شگرف بر حیات یک جامعه داشته باشد. همواره محققان در پی کشف تأثیر مصرف موادی چون سیگار، هروئین، الکل، حشیش و … بر ابعاد مختلف سلامتی انسان بوده­اند. مصرف مواد مخدر سابقه­ای طولانی دارد و از زمان باستان به اشکال خاص و تحت دلایل گوناگون وجود داشته است. اما «اعتیاد به مواد مخدر» به مثابه وضعیتی خاص، پدیده نسبتاً جدیدی است که از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی شناخته شده است (لوین[2]، 1979). سوءمصرف مواد[3] و اعتیاد –که به حق در میان مردم به بلای خانمان­سوز شهرت یافته است- پدیده­ای است که ماحصل تعامل عوامل متعدد می­باشد. تمامی صاحب­نظران و متخصصان حوزه اعتیاد بر این امر اتفاق نظر دارند که سوءمصرف مواد را نمی­توان صرفاً مشکلی جسمانی، روانی یا اجتماعی دانست و پیدایش آن را بایستی نتیجه تعامل چندین مشکل دانست (مؤسسه ملی سوء مصرف مواد[4]، 2007؛ به نقل از اکبری زردخانه و جوادی، 1388). یکی از مفاهیم روانی- اجتماعی که در بروز اعتیاد باید به آن توجه داشت، نهادها و شبکه روابط متقابل فرد معتاد است. از مهم­ترین نهادها در پدیده اعتیاد، خانواده است (اکبری زردخانه و جوادی، 1388). یکی از مهمترین عوامل در سوءمصرف و همچنین پرهیز از مواد مخدر، خانواده و نحوه عملکرد آن می­باشد. پژوهش­ها نشان داده­اند که مشکلات در عملکرد خانواده با رفتار ضد اجتماعی، پرخاشگری و اعتیاد ارتباط دارد. در مجموع، رابطه بین اختلال در عملکرد خانواده و اعتیاد معنادار است (قمری، 1390). بسیاری از تعارضات خانوادگی موجب روی آوردن به مصرف مواد و به صورت متقابل مصرف مواد موجب دامن زدن به آن­ها می­شود. از جمله می­توان به مشکلات و اختلال­ها در برقراری رابطه جنسی با همسر اشاره کرد که پژوهش­های پیشین اهمیت این بعد از روابط خانواده و تأثیر آن بر افزایش تعارضات و کاهش سازگاری زناشویی[5] را نشان داده­اند. همچنین می­توان برای مسائل و مشکلات جنسی و زناشویی اثری متقابل بر روی پدیده­ی اعتیاد درنظر گرفت به طوری­­که دلایل گوناگونی برای گرایش به مصرف مواد ذکر شده است: برخی از افراد در پی پذیرفته شدن در جامعه هستند و بعضی دیگر بدین وسیله سعی می­کنند خود را رشدیافته­تر نشان دهند (جسور[6]، 1984). پژوهش­های پیشین از جمله زینالی، وحدت و حامدنیا (1386) در بررسی زمینه­های روی آوردن به مواد مخدر دلایل مختلفی مانند ناراحتی عصبی و روانی، دردهای جسمی، مشکلات جنسی و … را دروازه­های ورود به مواد مخدر معرفی می­کنند. همچنین تحقیقات نشان می­دهد که طردشدگی و فقدان رابطه گرم و عاطفی در بین خانواده­های معتادین بسیار بالاست (املکام و هیرس[7]، 1988). دفتر مطالعات و پژوهش­های ستاد مبارزه با مواد مخدر (1379) در بررسی مشخصات دموگرافیک معتادان، احساس عدم کفایت و ناتوانی، جدایی و طرد شدن را جزء مهمترین علل گرایش به مصرف مواد مخدر معرفی کرده است. در بررسی رابطه بین مصرف مواد مخدر و مشکلات روانی، اجتماعی و رفتاری تحقیقات زیادی صورت گرفته است. در سطح روان­پریش­گرایی (گوسوپ[8]، 1978، به نقل از آیزنک[9]، 1997) و روان­رنجورخویی نظام شخصیتی آیزنک (ویجرز[10]، ویسبک[11]، وودرز[12]، کلر[13]، میشل[14] و بونینگ[15]، 2003) در معتادان به مواد مخدر و افراد عادی تفاوت معنادار وجود دارد. به طوریکه سطح آن­ها در معتادان به مواد مخدر بالاتر است. مصرف داروهایی چون هروئین، کوکائین، آمفتامین، الکل و نیکوتین موجب آزادسازی دوپامین در مسیرهای عصبی می­شوند (میچل[16]و همکاران، 1989، به نقل از آزاد فلاح، 1379). بنابراین می­توان فرض کرد که آزادسازی دوپامین در مسیرهای عصبی نظام فعال­سازی، ارتباط نزدیکی با حالت­های هیجانی ناشی از مصرف این داروها دارد (آجیل­چی، نادری و قائمی، 1389). بنابراین با توجه به فعالیت و حساسیت بیشتر نظام فعال­ساز رفتاری و ضعف نظام بازداری رفتاری در افراد مصرف­کننده مواد رفتارهای مهارنشده فرد را افزایش می­دهد که شامل رفتارهای جنسی نیز می­شود که در اکثر موارد ناخشنودی شریک جنسی را به همراه دارد. یکی از متغیرهای بسیار مؤثر و مهم در رضایت جنسی[17]، کیفیت و چگونگی ارتباط زوجین با یکدیگر است. پژوهش­های متعدد، ارتباط معنی­دار بین رضایت جنسی و رضایت از تعاملات و ارتباطات زناشویی را به اثبات رسانده است (بانمن و واجل[18]، 1985؛ آکر، 1992؛ داک و بارنس[19]، 1994؛ سیمون و گاگنوس[20]، 2000؛ ویلیام و ساندرا[21]، 2005؛ کولاتا، 2006؛ متز[22]، 2007 به نقل از الیوت و آمبرسون[23]، 2008). بارینتوس[24] (2006) معتقد است که از میزان رضایت جنسی زوجین می­توان به عنوان وسیله اندازه­گیری تعاملات آنان استفاده نمود. بسیاری از مطالعات نشان می­دهد که زوج­ها، بالقوه و پنهانی تعارضاتی پیرامون مسائل جنسی دارند اما آن را به عنوان یک راز تلقی کرده و از بیان آن اجتناب می­نمایند (اسپوتن[25]، 1996؛ لارسون[26]، 1998؛ سیمون و گاگنوس؛ 2000؛ متز، 2005؛ به نقل از کرو[27]، 2007). همچنین اگر همسران نیازهای خود را مطرح نکنند و یا در ارتباط با یکدیگر به نیازهای هم پی نبرند و به راه­حل مثبتی جهت دستیابی به نیازهایشان نرسند؛ استرس، ناکامی، سرخوردگی، خشم و درنهایت دل­زدگی بروز پیدا می­کند (جاکوبسن[28]، والدرون[29] و مور[30]،1980). بنابراین یکی دیگر از عوامل بسیار مهم در داشتن خشنودی زناشویی شیوه­ی برداشت و تفکرات منطقی همسران درمورد روابط فی مابین است. مراحل ترک اعتیاد را می­توان به چهار مرحله که پیش از قصد[31]، مرحله قصد[32]، اقدام[33] و نگهداری[34] تقسیم­بندی نمود و در برخی مطالعات مراحل ترک، پنج مرحله­ای در نظر گرفته شده است (توکلی قوچانی، آرمات، مرتضوی، 1381). در پژوهش­های پیشین علل و عوامل زیادی برای اقدام به ترک معتادان شناسایی شده است که باعث می­شود فرد از هر مرحله به مرحله بعد وارد شود و همچنین ورود به هر مرحله و ادامه درمان باعث تغییرات در زمینه­های مختلف اقتصادی، خانوادگی، اجتماعی و فردی طبقه­بندی شده است. مراکز درمان با متادون یکی از انواع درمان­هایی است که به منظور کمک به بیماران و کاستن از مشکلات بهداشتی اجتماعی آن­ها توصیه می­گردد. این مراکز به طور مستقیم و غیرمستقیم روی پیش­آگهی اعتیاد تأثیر می­گذارد. متادون یک ماده صنعتی است که خواص فیزیولوژیک و ضددرد مشابه تریاک دارد اما نشئه­آور به حساب نمی­آید و کنارگذاشتن مصرف آن هم از تریاک و هروئین آسانتر است. در درمان با متادون این ماده به شکل خوراکی و به صورت کنترل شده در مراکز خاص به بیماران تحویل می­گردد (فرهادی­نسب و مانی کاشانی، 1387). در این پژوهش در پی آنیم که دریابیم درمان نگهدارنده متادون چه تغییراتی در رفتار معتادان و همسران آن­ها در رابطه با متغیرهای فوق ایجاد خواهد کرد. چرا که امروزه درمان نگهدارنده با آگونیست­های مواد افیونی درمان اصلی وابستگی در بسیاری از کشورهای جهان است (مناجاتی، 1382).