شپشك آردآلود مركبات یکی از آفات کلیدی مرکبات می باشد. سابقه نسبتا” طولانی کاربرد سموم شیمیایی علیه این آفت، پدیده مقاومت آفت نسبت به آفت کشها و اثرات مخرب زیست محیطی نیاز به روشهای جایگزینی که فاقد اثرات نامطلوب یاد شده باشد را توجیه می کند. در این مطالعه اثر سمیت تنداكسیر (عصاره فلفل تند)، پالیزین (صابون حشره­كشی)، سیرینول (عصاره سیر)، فن­پروپاترین و در آزمایشی جداگانه افزودن سینرجیست برتر به سموم فوق به منظور کاهش غلظت سموم، مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی از کدوی حلوایی و جوانه سیب زمینی برای پرورش شپشک آردآلود مرکبات استفاده شد و مراحل زیستی شپشك آردآلود تحت تاثیر غلظت های مختلف سموم مورد استفاده قرار گرفت و تلفات بعد از 96،72،48،24، ساعت شمارش گردید در این آزمایش در كاربرد حداكثر دز مصرفی روی پوره سن 2 شپشك آرد آلود مركبات میزان تلفات ایجاد شده برای تنداكسیر و پالیزین در ppm 3000 به ترتیب 93/2 ± 96/90 و 92/1 ± 16/89 درصد و برای سیرینول در ppm3500، 11/1 ± 11/87 و برای فن پروپاترین درppm 1000، 88/3 ± 97/80 ارزیابی شده است. آزمایش دیگری روی پوره سن 3 انجام گرفت كه میزان مرگ ومیر برای تنداكسیر و پالیزین در بالاترین غلظت (ppm 4000)، به ترتیب 93/2 ± 44/89 و 92/1± 38/81 درصد و برای سیرینول در بالاترین غلظت (ppm5000 (، 21/1 ± 05/78 درصد و برای فن پروپاترین در بالاترین غلظتppm) 1000)، 8/1 ± 01/79 ارزیابی شده است. نتایج بدست آمده از آزمایشات انجام گرفته روی پوره سن 1 و حشره كامل نشان می دهد كه كمترین دز مصرفی روی پوره سن 1 بیشترین مرگ ومیر را داشته و بیشترین دز مورد استفاده از سموم گیاهی، هیچ تاثیری روی حشره كامل نداشته است و در اثربخشی فن­پروپاترین روی حشره کامل 18/1 ± 98/70 درصد تلفات به ثبت رسیده است. در آزمایشی جداگانه تاثیر پذیری سینرجیست با افزودن به سموم فوق مورد بررسی قرار گرفت كه میزان تلفات در بالاترین دز تند اكسیر و پالیزین (ppm1500) كه 59/2 ± 44/94 و 29/3 ± 66/86 درصد و در بالاترین غلظت برای سیرینول (ppm2500)، 60/3 ± 33/83 درصد و در بالاترین دز فن پروپاترین (ppm 500)، 10/2 ± 22/77 ارزیابی شد آزمایشات انجام گرفته در سطح 1% اختلاف معنی داری با شاهد مشاهده می شود. این تحقیق در راستای تاثیر پذیری سموم مورد استفاده روی كفشدوزك montrouzieri Cryptolaemus نیز مورد بررسی قرار گرفت كه سموم گیاهی فوق هیچ تاثیر سوئی روی كفشدوزك نداشته است ولی در مقابل فن پروپاترین در بالا ترین دز استفاده شده 70- 66 درصد تلفات را به همراه داشت.

 

کلمات کلیدی: پالیزین، سیرینول، تنداکسیر، فن­پروپاترین، سینرجیست برتر، Planococcus citr، montrouzieri Cryptolaemus

 

فهرست مطالب

فصل 1: مقدمه   1

1-1- کلیات و اهداف.. 2

فصل 2: بررسی منابع   4

2-1- شپشک‌های آردآلودآلود مركبات.. 5

2-1-1- مناطق انتشار و موقعیت جغرافیایی شپشک آردآلود مرکبات در جهان و ایران.. 5

2-1-2 میزبان های شپشك آردآلود مركبات.. 7

2-1-3 کلیاتی از مورفولوژی و بیولوژی شپشک آردآلود مرکبات(P. citri).. 8

2-1-4- زمستان گذرانی شپشک آردآلود مرکبات.. 10

2-1-5- -نحوه خسارت آفات روی مرکبات.. 11

2-2- روشهای كنترلی شپشك آردآلود مركبات.. 12

2-2-1- کنترل بیولوژیکی.. 13

2-2-2- كنترل شیمیایی.. 15

2-2-3 كنترل توسط سموم گیاهی.. 15

2-3- آزمایشات زیست سنجی انجام شده بر روی شپشک آردآلود مرکبات   16

2-4- آزمایشات زیست سنجی انجام شده با حشره کشهای مورد بررسی   21

فصل 3: مواد وروشها   24

3-1- پرورش شپشک آردآلود مرکبات و کفشدوزک كریپتولموس:.. 25

3-2- تعیین محدوده غلظت ها:.. 26

3-3- غلظتهای تعیین شده سموم مورد استفاده برای پوره سن 2:   27

3-4- غلظتهای تعیین شده سموم همراه با سینرجیست برتر برای پوره سن 2:.. 27

3-5- غلظتهای تعیین شده سموم مورد استفاده برای پوره سن3 :   28

3-6- طرح آزمایش:.. 29

3-7- طرح پایه و تجزیه وتحلیل آماری:.. 31

فصل 4: نتایج   32

4-1- اثر سمیت تنداكسیر، سیرینول، پالیزین و فن­پروپاترین بر روی پوره سن 2 شپشك آردآلود مركبات.. 33

4-2- اثر سمیت تنداكسیر، سیرینول، پالیزین و فن­پروپاترین با افزودن سینرجیست برتر بر روی پوره سن 2 شپشك آردآلود مركبات   39

4-3- بررسی سمیت تنداكسیر، پالیزین، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن 3 شپشك آردآلود مركبات.. 45

4-4- بررسی سمیت تنداكسیر، پالیزین، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن 1 شپشك آردآلود مركبات.. 51

4-5- بررسی سمیت تنداكسیر، پالیزین، سیرینول و فن­پروپاترین روی حشره كامل شپشك آردآلود مركبات.. 51

4-6- بررسی سمیت تنداكسیر، پالیزین، سیرینول و فن­پروپاترین روی كفشدوزك كریپتولموس با دو روش گوارشی و تماسی.. 53

فصل 5: بحث   57

5-1- نتیجه گیری:.. 63

5-2- پیشنهادات:.. 63

فصل 6: منابع   64

 

 

 

 

 

 

فهرست اشكال

شکل ( ‏2‑1) حشره ماده و پوره سن 2.. 9

شکل ( ‏2‑2) حشره نر و دستجات تخم.. 9

شکل ( ‏2‑5) سیكل زندگی شپشك آردآلود مركبات و كفشدوزك كریپتولموس   9

شکل ( ‏2‑6) خسارت شپشك آردآلود مركبات.. 12

شکل ( ‏2‑7) كفشدوزك كریپتولموس در حال تغذیه از شپشك آردآلود مركبات   15

شکل ( ‏3‑1) سموم گیاهی استفاده شده در این بررسی.. 30

شکل ( ‏3‑2) طرح آزمایش انجام شده در 4 تیمار با 6 تكرار.. 31

شکل ( ‏4‑1) اثر بخشی دزهای مختلف تند اکسیرروی پوره سن 2.. 37

شکل ( ‏4‑2) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین روی پوره سن 2.. 37

شکل ( ‏4‑3) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول روی پوره سن 2.. 38

شکل ( ‏4‑4) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن 2 شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسهای.. 38

شکل ( ‏4‑5) اثر بخشی دزهای مختلف تنداکسیر + سینرجیست برتر روی پوره سن 2.. 43

شکل ( ‏4‑6) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول +سینرجیست برتر روی پوره سن 2.. 43

شکل ( ‏4‑7) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین + سینرجیست روی پوره سن 2   44

شکل ( ‏4‑8) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین با افزودن سینرجیست برتر روی پوره سن 2 شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای.. 44

شکل ( ‏4‑9) اثر بخشی دزهای مختلف تنداکسیرروی پوره سن3.. 49

شکل ( ‏4‑10) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین روی پوره سن 3.. 49

شکل ( ‏4‑11) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول روی پوره سن 3.. 50

شکل ( ‏4‑12) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن 3 شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای.. 50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول ( ‏3‑1) مشخصات حشره كشهایی كه در این پروژه مورد بررسی قرار گرفته است.. 26

جدول ( ‏3‑2) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن 2.. 27

جدول ( ‏3‑3) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده همراه سینرجیست برای پوره سن 2.. 28

جدول ( ‏3‑4) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن 3.. 28

جدول ( ‏4‑1) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   33

جدول ( ‏4‑2) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 34

جدول(‏4‑3) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 34

جدول ( ‏4‑4) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   36

جدول ( ‏4‑5) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن 2 بر واحد ppm   37

جدول ( ‏4‑6) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر.. 39

جدول ( ‏4‑7) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر.. 40

جدول ( ‏4‑8) مقایسه میانگین درصد مرگ ومیر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر(24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 40

جدول ( ‏4‑9) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   42

جدول ( ‏4‑10) LC50 و LC90 سموم + سینرجیست برتر در اثر بخشی بر پوره سن 2 بر واحد ppm.. 43

جدول ( ‏4‑11) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی صفت درصد مرگ و میر   46

جدول ( ‏4‑12) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 46

جدول (‏4‑13) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 47

جدول ( ‏4‑14) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   48

جدول ( ‏4‑15) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن 3 بر واحد ppm   49

جدول ( ‏4‑16) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   51

جدول ( ‏4‑17) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 52

جدول (‏4‑18) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 52

جدول (‏4‑19) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   53

جدول (‏4‑20) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   54

جدول (‏4‑21) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ ومیر.. 55

جدول (‏4‑22) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 55

جدول ( ‏4‑23) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   56

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 1: مقدمه
 

1-1- کلیات و اهداف
مركبات از گیاهانی است كه از دیرباز در ایران مورد كشت و پرورش قرار گرفته است. کشت اقتصادی مرکبات در ایران از سیصد سال پیش در شمال کشور آغاز گردیده و سپس به جنوب کشور نیز گسترش یافته است (مافی، 1376). امروزه مرکبات به دلیل نقشی که در سلامت انسان دارد، در بیش از 113 کشور جهان تولید می شود. مرکبات در ایران با سطح زیر کشت 218،422 هکتار و تولید سالانه حدود 3،769،996 تن در جهان مقام ششم را داراست (كوفمان[1]، 1996).

بر اساس آمارهای موجود در سال 1376 استان مازندران با 2/38% سطح بارور باغ های مرکبات مقام اول و سه استان فارس، کرمان و هرمزگان به ترتیب مقام های دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند www.Entomology.Wise.edu)).

در بین آفات مرکبات شپشك آردآلود مرکباتPlanococcus citri Risso (Hom:Coccidae) یکی از آفات غیر بومی ایران می باشد كه در دهه 1320 شمسی وارد ایران گردید. كریوخین اولین كسی بود كه از شپشك آرد آلود مركبات در ایران نام برده (كریوخین[2]،1946). کریوخین معتقد است که این آفات در سالهای 1295 الی 1297 از اروپا به وسیله گیاهان زینتی به ایران منتقل شده و سالهای متمادی در گلخانه های بزرگ باقی مانده و سپس به وسیله درختان زینتی به باغات منتقل شده و چون شرایط طبیعی استان های گیلان و مازندران برای رشد و نمو آفات مناسب بوده، به سرعت تکثیر یافته است.

این آفت به جز مرکبات گیاهان دیگری مانند چای، شمشاد، ازگیل ژاپنی، خرزهره، برگ بو و خرمندی را نیز آلوده می‌کند. شپشك آردآلود مركبات در دهه (1380-1370) در شمال کشور حالت طغیانی پیدا کرده و خسارت شدیدی را به باغ های مرکبات وارد کرده است. این آفت به برگ، میوه و شاخه های جوان مرکبات بدون هیچ رجحانی حمله کرده و سطح آنها را می‌پوشاند. بر اثر فعالیت این حشره روی درختان و ترشح زیاد عسلک، قارچ فوماژین تکثیر یافته و علاوه بر افزایش ضعف درخت در اثر کاهش فتوسنتز، بازار پسندی میوه‌های باقی مانده را نیز به شدت کاهش می‌دهد(كالتاجیرون[3]، 1989). بنابراین با توجه به اهمیت شپشك آردآلود مرکبات مطالعه در خصوص كنترل آفت ضروری می باشد.

كاربرد سموم شیمیایی موجب بروز مقاومت در آفات و كاهش جمعیت عوامل کنترل کننده طبیعی آنها در مزارع و باغات ها خواهد شد. مطالعه کفشدوزک­ها (Coccinellidae)، به دلیل نقش مؤثری که در کنترل بیولوژیکی و مبارزه تلفیقی با آفات دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است ( هودك[4]، 1967). اکثریت گونه های این خانواده حشره خوار هستند گونه های شکارگر این خانواده اغلب شکارگر شته ها، شپشک ها،کنه ها و سفیدبالک ها هستند (میدكاد[5]، 2000). به همین دلیل کفشدوزک های شکارگر بیش از سایر حشرات شکارگر در کنترل بیولوژیک مورد استفاده قرار گرفته اند.

كفشدوزك كریپت یكی از گونه­های خانواده Coccinellidae می­باشد كه یكی از موارد مهم در برنامه مدیریت كنترل شپشك آردآلود مركبات می­­باشد كه بر اساس تحقیقات گوردون تمام مراحل زیستی کفشدوزک کریپتولموس در باغ هایی که به شپشك مرکبات آلوده می‌باشند، به فراوانی دیده می‌شوند (گوردون[6]،1985). لذا مطالعه حاضر با اهداف عمومی زیر انجام گرفته است:

عدم استفاده از حشره كشهای شیمیایی سنتتیك به منظور كاهش آلودگی های زیست محیطی ، حفظ دشمنان طبیعی ، جلوگیری از بروز پدیده مقاومت در آفات و کاهش میزان سمیت در پستانداران.
بررسی امكان كنترل شپشك آردآلود مركبات با استفاده از سموم گیاهی كم­خطر و حفاظت از دشمنان طبیعی و كفشدوزك muls Cryptolaemus montrouzieri.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 2: بررسی منابع