تجارت دوجانبه خدمات شامل درآمد سرانه، نرخ ارز و مسافت است. در صنعت گردشگری به علت اینکه افزایش هزینه­های حمل و نقل با تغییر مقصد گردشگری قابل حذف است تجارت خدمات گردشگری کمتر تحت تاثیر مسافت قرار می گیرد.

 

کلید واژه ها: تجارت خدمات، گردشگری، بحران مالی، تجارت دوجانبه

JEL: F14,G01,L83,

تشکر و قدردانی

منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزیت نعمت.

در نگارش این پایان نامه از راهنمایی، مشاوره و مساعدت های بی شائبه اساتید گرانقدری بهره بردم که سپاسگذاری از ایشان را برخود واجب می دانم.

جناب آقای دکتر سید کمیل طیبی که با بزرگواری راهنمایی اینجانب برا برعهده گرفتند و در فرایند نگارش آن، باسعه صدر بنده برا از هدایت های علمی-پژوهشی خویش بهرمند ساخنتد.

جناب آقای محمد زاهدی که با در اختیار گذاشتن بعضی منابع و پاسخ به برخی ابهامات در حین تحقیق، مساعدت نمودند.

سرکار خانم زهرا زمانی که در طی نگارش پایان نامه، سخاوتمندانه من را هدایت و مساعدت نمودند. امید است که خداوند توان جبران تمام زحمات ایشان را به من بدهد.

 و در پایان با تشکر فراوان از پدر و مادر عزیزم که بی تردید محبت های دلسوزانه آنان، همیشه در خاطرم باقی خواهد ماند.

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:…………………………………………………………………………………………………………………………………………1

1-1-شرح و بیان مسئله:……………………………………………………………………………………………………………….1

1-2- اهمیت و ارزش پژوهش:…………………………………………………………………………………………………….3

1-3-کاربرد پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………….4

1-4- اهداف پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………..4

1-5- فرضیه­ها یا سوال پژوهش:……………………………………………………………………………………………………4

1-6- روش پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………….5

1-7-کلید واژه­ها:………………………………………………………………………………………………………………………..5

فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع

مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….7

2-1- مباحث نظری:……………………………………………………………………………………………………………………..8

2-1-1- تعریف خدمات:……………………………………………………………………………………………………………..8

2-1-2- تجارت خدمات:…………………………………………………………………………………………………………..10

2-2- تعریف گردشگری و حقایق آشکار شده در این زمینه…………………………………………………………….13

2-2-1- مفهوم گردشگری ………………………………………………………………………………………………………..13

 

2-2-2- گردشگری و تجارت بین الملل:……………………………………………………………………………………..17

2-2-3- نظریه­های افتصادی تعیین کننده­ی گردشگری بین المللی:…………………………………………………..18

2-3- بحران مالی:……………………………………………………………………………………………………………………..20

2-3-1-مفهوم بحران مالی:…………………………………………………………………………………………………………20

2-3-2-آثار بحران مالی:…………………………………………………………………………………………………………….23

2-4- رابطه بحران مالی و تجارت:……………………………………………………………………………………………….24

2-5-شواهدی از اثرگذاری بحران مالی بر اقتصاد گردشگری بین الملل:…………………………………………….28

2-5-1- فاکتورهای اقتصادی گردشگری تحت تاثیر بحران (جهان):…………………………………………………28

2-5-2-مقایسه منطقه ای اثر بحران مالی بر گردشگری :………………………………………………………………….33

2-5-3- اثر بحران مالی بر زیر شاخه­های گردشگری:…………………………………………………………………….34

2-6- روند گردشگری بین الملل بعد از بحران:……………………………………………………………………………..35

2-7- مطالعات گذشته:………………………………………………………………………………………………………………..37

2-7-1 مطالعات داخلی:……………………………………………………………………………………………………………..37

2-7-2 مطالعات خارجی:……………………………………………………………………………………………………………39

2-8- خلاصه و نتیجه گیری:………………………………………………………………………………………………………44

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….45

3-1- ارائه الگو…………………………………………………………………………………………………………………………45

3-1-1- الگوی جاذبه تجاری……………………………………………………………………………………………………..45

3-2- الگوی تجربی مطالعه…………………………………………………………………………………………………………49

3-3- معرفی متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………51

3- 4- روش تخمین الگو:…………………………………………………………………………………………………………..55

3-5-جامعه آماری:……………………………………………………………………………………………………………………..56

3-5-1- محدوده ی مورد بررسی………………………………………………………………………………………………..56

3-5-2- موقعیت اقتصادی کشورهای مورد بررسی:……………………………………………………………………….57

3-6-خلاصه و نتیجه گیری:……………………………………………………………………………………………………….59

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل الگو

مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………..60

4-1-آزمون های مورد استفاده…………………………………………………………………………………………………….60

4-1-1-آزمون F  لیمر:………………………………………………………………………………………………………………61

4-1-2- آزمون هاسمن:…………………………………………………………………………………………………………….61

4-1-3- آزمون ناهمسانی واریانس:…………………………………………………………………………………………….62

4-1-4-آزمون مانایی………………………………………………………………………………………………………………..62

4-2-نتایج تخمین الگو……………………………………………………………………………………………………………….62

4-2-1 بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات:……………………………………………………………62

4-2-2 بررسی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری:……………………………………………..64

4-3-خلاصه و نتیجه گیری:………………………………………………………………………………………………………..66

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد

مقدمه:……………………………………………………………………………………………………………………………………….68

5-1-خلاصه پژوهش:………………………………………………………………………………………………………………………………..68

5-2-تحلیل کلی نتایج………………………………………………………………………………………………………………..69

5-3-آزمون فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………….70

5-3-1-آزمون فرضیه اول:………………………………………………………………………………………………………….70

5-3-2-آزمون فرضیه دوم:………………………………………………………………………………………………………….71

5-4- پیشنهاد­ها و توصیه­های سیاستی………………………………………………………………………………………….72

5-5-پیشنهاد

مقدمه:

بحران مالی، جزئی از مهم­ترین عارضه­های اقتصادی است که در یک منطقه اقتصادی رخ می­دهد و نهایتا کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار می­دهد. اقتصاد دنیا تا کنون شاهد بحران­های مالی و اقتصادی زیادی بوده است که دو مورد از آن­ها، بحران سال 1997 و سال 2008 است که هر کدام به دلایل جداگانه­ای اتفاق افتاده­اند. یکی از مهم­ترین بخش­های اقتصاد هر کشور تجارت بین الملل است که شامل تجارت کالا و خدمات است. تجارت بین الملل تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می­گیرد. یکی از این عوامل بحران مالی است. واضح است که بحران مالی تجارت بین المللی را از طریق شاخص­های اقتصادی زیادی تحت تاثیر قرار می­دهد.

 ماهیت خدمات باعث شده است که تجارت خدمات دارای خصوصیات متفاوتی نسبت به تجارت کالا شود و نیاز به بررسی جداگانه­ای برای این بخش از تجارت را ضروری ساخته است. خدمات دارای زیر بخش­های مختلفی است از بین زیر بخش­های خدمات صنعت گردشگری اهمیت ویژه­ای دارد زیرا قسمت قابل توجه­ای از تجارت خدمات را به خود اختصاص داده است و صنعتی است که اکثر خدمات از جمله (حمل و نقل، مالی، بیمه، درمانی، ورزشی و حتی خدمات تجاری) را شامل می­شود. لذا هدف این فصل ضمن بیان ارتباط بحران مالی و تجارت، آشنایی مختصری در مورد تجارت خدمات به ویژه خدمات گردشگری و نحوه انتقال آثار بحران بر این بخش است.

1-1-شرح و بیان مسأله:

شروع بحران مالی از اقتصاد آمریکا و توسعه سریع آن به سایر اقتصاد­های دنیا، با توجه به یکپارچگی و درهم تنیدگی اقتصادی دنیا طی دهه­های اخیر منجر به شکل­گیری مهم­ترین رویداد و بحران مالی جهان در ابتدای هزاره سوم شده است. بحران مالی اصطلاحی نسبتا جامع است؛ بحران­های بانکی، بحران بدهی­های خارجی، بحران پول رایج، بحران تراز پرداخت­ها و بحران قیمت­های سهام، غالبا مترادف با بحران مالی بکار برده می­شوند. در پی بحران مالی، در سال 2008 رشد تجارت جهانی طبق گذارش صندوق بین المللی پول 4/1 درصد بود که حدود 9/1 درصد نسب به آخرین پیش­بینی این نهاد کم­تر است. کاهش صادرات به همراه افت جریان سرمایه از آثار این بحران بر اقتصاد کشورها بوده است. صادرات غیر نفتی به خصوص تجارت خدمات به عنوان یکی از کانال­های ارتباطی اقتصاد ایران با جهان و یکی از عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد ایران، نیازمند بررسی و مطالعه گسترده است تا سازکارهای تاثیر بحران مالی بر اقتصاد ایران و روش­های استفاده از فرصت­های احتمالی ناشی از بحران شناسایی شود. کشورهای مختلف جهان بسته به نوع تعاملات و پیوند­هایی که با اقتصاد جهانی دارند، از بحران مالی اخیر، تأثیر پذیرفته اند. در این میان کشورهایی که بازارهای مالی آن­ها با یکدیگر در ارتباط بود به طور مستقیم (از طریق بازارهای مالی) و کشورهایی که تعامل کمتری با بازارهای مالی جهان دارند، به طور غیر مستقیم (از طریق تجارت خارجی) تحت تاثیر این بحران قرار می­گیرند.

     سهم بالایی از تجارت خدمات مربوط به صنعت گردشگری است. پذیرش گردشگری در هر کشور به منزله­ی صادرات خدمات برای آن کشور است، حال آن­که مسافرت شهروندان آن کشور به خارج به منزله واردات خدمات محسوب می­شود. در عمل یک رابطه دو جانبه تجاری با مکانیسم دریافت و پرداخت ارزی بین دو کشور شکل می­گیرد و بر حساب جاری آن کشورها تاثیرگذار است. از سال 2008 کاهش تقاضا در گردشگری بین­المللی مشاهده شده است. بحران مالی 2008 باعث اعمال محدودیت بر سر فعالیت­های اقتصادی بین مناطق گردشگری شد؛ بنابراین حجم گردشگری بین­المللی و میزان تجارت حاصل از آن به میزان قابل توجه­ای کاهش یافت. بحران مالی تاثیر شدید و بزرگی بر صنعت گردشگری گذاشت به گونه­ای که میزان اقامت­ها در مناطق گردشگری بسیار کاهش یافت به طوری که متوسط نیمه گردشگران اقامت یک روزه داشتند. (سازمان جهانی گردشگری،2011).

     رشد چشمگیر تجارت خدمات و ارزش افزوده بالای این بخش طی سال­های اخیر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به تجارت غیر کالایی ترغیب نموده است. در ادبیات تجارت بین­الملل، نشان داده شده است که جریان تجاری کالاها تحت تأثیر بحران­های مالی قرار می­گیرد؛ به طوری که آثار متفاوتی را بر حساب جاری کشورها ایجاد می­کند. این در حالی است که کمتر به  مطالعه اثر­گذاری بحران بر تجارت خدمات پرداخته شده است. بدون شک بروز بحران ارزی در کشورهایی که منجر به سقوط پول داخلی و افزایش بی رویه نرخ ارز می­شود، ساز و کار سیستم پرداختی را در عملیات بانکی، بیمه­ای و گردشگری بین­الملل که ماهیت خدماتی دارند دچار خدشه می­سازد. از لحاظ نظری رابطه بین تجارت و گردشگری از دو جهت قابل پیش­بینی است. اولا، توسعه گردشگری در کشور میزبان تقاضای واردات برای کالا و خدمات را افزایش خواهد داد و این رقم در تراز تجاری کشور منعکس می­گردد. در عین حال توسعه صنعت گردشگری باعث افزایش درآمدهای صادراتی خواهد شد (شن و ویلسون[1]،2000). ثانیا، توسعه­ی صنعت گردشگری و ورود گردشگران خارجی به کشور میزبان باعث افزایش فرصت­های تجاری به دلیل آشنایی آن­ها با کالاها و خدمات کشور میزبان می­گردد (کولندران و ویلسون[2]،2000). از طرفی باید به دو مورد توجه شود؛ اولا، مسافرت­های تجاری یکی از مولفه­های مهم مسافرت­های بین­الملل است. ثانیا، تجارت اغلب باعث تداوم مسافرت به کشور مورد نظر می­گردد (شن و ویلسون،2000).

اکنون این سوال مطرح است که وقوع بحران مالی تا چه حدی روابط دوجانبه تجاری بویژه تجارت خدمات را در کشورهای عمده شریک تجاری ایران در صنعت گردشگری تحت تأثیر قرار داده است؟ آیا به واسطه بحران مالی، صنعت گردشگری در این کشورها دچار آسیب جدی می­شود؟ یا روند آن همچنان ثابت باقی می­ماند؟ بنابراین هدف ارزیابی اثر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری و تجاری دوجانبه کل خدمات در کشورهای عمده شریک تجاری ایران در این صنعت است که از طریق الگوی جاذبه تجاری انجام می­شود.

1-2- اهمیت و ارزش پژوهش:

در سند چشم انداز 1404 تجارت خدمات از مهم­ترین اقلام صادارات غیر نفتی ذکر شده و طبق روند برنامه­های توسعه حدود 5/12 درصد ارزش بخش تجارت خدمات رشد داشته است که با توجه به پتانسل بالای کشورهای منتخب به جذب گردشگر می­تواند در رشد و توسعه اقتصادی اثر زیادی داشته باشد. از طرفی بحران­های اقتصادی از جمله بحران مالی، نوسانات زیادی را از طریق رابطه­ی مبادله و تاثیر بر تراز تجاری، رشد و توسعه اقتصادی را کند می­کند. از این رو با توجه به پژوهش­هایی که قبلا صورت گرفته تجارت خدمات نسبت به تجارت کالایی اثر پذیری کمتری از این نوسانات داشته است. بنابراین، می­توان با سیاست­گذاری و تمرکز بیشتر بر تجارت خدمات از اثرگذاری بیشتر شوک­های اقتصادی و بحران­های اقتصادی بر اقتصاد کشور جلوگیری کرد و میزان اثرپذیری تراز تجاری را کاهش داد. در ایران به دنبال رهایی از وابستگی بالا به صادرات نفت، که همواره نوسان زیادی نیز دارد، سعی بر آن بوده است تا با گسترش صادرات غیر نفتی و به ویژه صادرات خدمات با شرایط پر­نوسان بحران مالی مقابله شود.

     تمرکز بر صنعت گردشگری به این علت است که این صنعت موجب رشد و توسعه اقتصادی می­شود و قسمت اعظم تجارت خدمات را شامل می شود. از سوی دیگر موجبات تجارت کالایی را نیز فراهم ساخته است. ایران نیز دارای پتانسیل بالایی در این صنعت است. بنابراین اهمیت و ضرورت این پژوهش در بررسی تاثیر بحران مالی بر تجارت خدمات (گردشگری بین­الملل) است که می­تواند موجبات سیاست گذاری مناسب اقتصادی را در این زمینه فراهم آورد و همچنین اقتصاد داخلی کشورها را از تاثیر نوسانات مالی بین­المللی و بحران­های اقتصادی در امان نگه دارد.

 در این تحقیق توجه به تجارت دوجانبه بین شرکای تجاری ایران بوده است .در مطالعاتی که تا کنون انجام شده است، تمرکز بر تعداد گردشگران ورودی بوده است و به حجم تجارت حاصل از این صنعت پرداخته نشده است.

1-3-کاربرد پژوهش:

مشخص شدن رابطه بین بحران مالی و تجارت خدمات و همچنین شناسایی عوامل موثر بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری در سیاست­گذاری­های اقتصادی جهت کاهش اثرات بحران مالی و افزایش حجم تجارت خدمات گردشگری موثر است. با توجه به نتایج تحقیق میزان اهمیت و اثرگذاری خدمات در تراز تجاری مشخص می­شود. بنابراین سازمان صنایع و معادن و بازرگانی و سازمان­های تامین مالی میزان حمایت از صنایع خدماتی را متناسب با این درجه اهمیت تنظیم می­کنند. همچنین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، برنامه­های توسعه­ای و شکل­دهی به گونه­های مختلف این صنعت را با توجه به انعطاف­پذیری این صنعت نسبت به شرایط مالی مختلف تنظیم می­کنند.

 1-4- اهداف پژوهش:

بررسی عوامل موثر بر جریان تجارت دوجانبه خدمات در کشورهای که بیشترین تجارت خدمات گردشگری را با ایران دارند.
بررسی عوامل موثر بر حجم تجارت دوجانبه خدمات گردشگری در کشورهای که بیشترین تجارت خدمات گردشگری را با ایران دارند.
ارزیابی تاثیر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات در کشورهای که بیشترین تجارت خدمات گردشگری را با ایران دارند.
ارزیابی تاثیر بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات گردشگری در کشورهای که بیشترین تجارت خدمات گردشگری را با ایران دارند.
1-5- فرضیه­ها یا سوال پژوهش:

– بحران مالی بر تجارت دوجانبه خدمات در کشورهای عمده شریک تجاری ایران در بخش خدمات اثر منفی دارد.

-بحران مالی جریان دو جانبه تجارت خدمات گردشگری را در کشورهای عمده شریک تجاری ایران، کمتر از تجارت دوجانبه کل خدمات تحت تاثیر قرار می­دهد.

1-6- روش پژوهش:

پژوهش از نظر اهداف کاربردی و از نظر شیوه­ی پژوهش، توصیفی و تحلیلی است. برای جمع آوری مطالب مربوط به ادبیات موضوع از روش کتابخانه­ای نظیر کتب، مقالات، پایان نامه­ها، مجلات و پایگاه­های اطلاعاتی در اینترنت استفاده می­شود. جامعه آماری این پژوهش ایران و کشورهای است که بیشترین تجارت خدمات گردشگری را با ایران دارد. این کشورها عبارتند از کانادا، ایتالیا، المان، سوریه، ژاپن، بریتانیا و فرانسه است. قلمرو زمانی پژوهش 2003-2010 است.

     به منظور بررسی تجارت دوجانبه از الگو جاذبه تجاری استفاده شده است. الگو­های جاذبه یکی از ابزارهای مهم در تجارت بین­الملل است که امکان برآورد جریان­های تجارت دوجانبه در یک مقطع زمانی خاص و به طور همزمان از دیدگاه کشور صادرکننده و واردکننده را فراهم آورده است.

1-7-کلید واژه­ها:

بحران مالی[3] : عبارت بحران مالی برای موقعیت‌های زیادی به کار می‌رود که در آن‌ها، برخی از نهادهای مالی یا دارایی‌های مالی به صورت ناگهانی بخش زیادی از ارزش خود را از دست می‌دهند. از طرف دیگر می‌توان گفت که بحران‌های مالی نتیجه‌ی مستقیمی از کاهش ثروت‌های کاغذی[4] است که این تغییرات در ارزش دارایی افراد، تحت تأثیر

2-4-1- پی سنگی                                                                                                          14
2-4-2- پی های شن وماسه های                                                                                      14
2-4-3- پی های سیلت ورسی                                                                                          15 
2-5- عوامل ایجاد مسیرهای نشت درخاکریز وپی سدخاکی                                                      16
2-5-1- ترک خوردگی خاکریزدراثرنشست،جمع شدگی ویا جابجایی پی وتکیه گاه ها                       17
2-5-2- فیلترها وزهکش های غیرموثر                                                                                17
2-5-3- اتصال نامناسب خاکریز به پی ویا خاکریز به تکیه گاه                                                     17
2-5-4- وجود لایه آبرفت یانفوذپذیردرپی وتکیه گاه ها                                                           17
2-5-5- وجود درزها وترک ها درپی سنگی وتکیه گاه ها                                                          17
2-6- اثرات نامطلوب نشت                                                                                                  18
2-6-1- گرادیان خروجی بالا وکنترل نشده                                                                           18
2-6-2- پدیده رگاب                                                                                                      19
2-6-3- بلندشدگی ویا شکست شیب ناشی از نیروهای تراوشی                                                  19
2-6-4- ازدست رفتن مقدار زیادی آب                                                                               19
2-6-5- اثرات مکانیکی تراوش(درسنگ ها)                                                                          19
2-7- روش های کاهش نشت درپی سدخاکی                                                                        20
2-7-1- دیوارهای آب بند درطراحی سدهای خاکی                                                                  20
2-7-2- استفاده از دیواره (دیافراگم)آب بند                                                                           21
2-7-3- ریشه رسی                                                                                                       21
2-7-4- سپرفولادی                                                                                                       22
2-7-5- پتوی رسی(نفوذناپذیربالادست)                                                                               22
2-7-6- تزریق                                                                                                              23
2-8- کنترل نشت آب درپی وبدنه سدخاکی                                                                          23
2-9- نواحی حساس به آب شستگی در سدهای خاکی                                                              25
2-9-1- تعبیه فیلتر برای جلوگیری ازآب شستگی مصالح طبیعی (پی سد)                                       26
3-فصل سوم: مواد و روشهای تحقیق
3-1- منطقه مورد مطالعه(سدمخزنی حوضیان الیگودرز)                                                             28
3-2- عملیات حفاری درسدمخزنی حوضیان                                                                            28
3-2-1- انواع روشهای حفاری                                                                                          29
3-2-2- حفاری شوئیدنی                                                                                                     29
3-2-3- مته دورانی                                                                                                       29                              
3-2-4- اوگرمارپیچی ممتد                              30
3-2-5- اوگرمیان تهی                                  31
3-2-6- اوگرهای باقطرزیاد                             31
3-2-7- حفاری ضربه ای                                 31
3-2-8- مته چکشی                                      32
3-2-9- مته ضربه ای بادی                              32
3-3- تاثیرعوامل زمین شناسی وتکتونیکی درحفاری         32
3-4- عملیات تزریق درسدمخزنی حوضیان                   34
3-4-1- تعریف واصطلاحات                                34
3-4-2- تزریق تماسی وتحکیمی                           35
3-4-3- روش های تزریق                                 37
3-4-4- مصالح یامواد تزریق                            38
3-4-5- پارامترهی طراحی  برای پرده تزریق              38
3-4-6-  احداث پرده تزریق تارسیدن به نفوذپذیری استاندارد 39
3-4-7- مشخصات فنی برای عملیات احداث پرده تزریق       40
3-4-8- آرایش گمانه های تزریق پرده آببند              41
3-4-9- عمق  وچگونگی روش حفاری گمانه ها               42
3-5- کنترل کیفیت حفاری وتزریق                        42
3-5-1- انحراف سنجی                                   43
3-5-2- مغزه گیری                                     43
3-5-3- تست  آب(لوژن)                                 44
3-5-4- میزان خورند                                   45
3-5-5- کنترل کیفیت دوغاب                             45
3-6- روش بررسی نشت وفشارآب منفذی درپی   سدحوضیان       45
3-6-1- ابزاردقیق ورفتارنگاری سدخاکی                  45
3-6-2- هدف ازنصب ابزار                               46
3-7- آزمایشات لوژان سدخاکی حوضیان الیگودرز                                                                48
3-7-1- مقایسه میزان تزریق پذیری درتکیه گاهها وپی سدخاکی حوضیان(آزمایش لوژن)                                  48
4-1-1- پرده آببندسدحوضیان الیگودرز                   48
3-7-3- آبگذری ونفودپذیری                             50
4-7-4- پتانسیل تزریق پذیری                           54
3-8- ابزاردقیق ورفتارنگاری پی سدمخزنی حوضیان الیگودرز 58
3-8-1- سیستم رفتارنگاری وابزاردقیق سدحوضیان الیگودرز 58
3-8-2- مقاطع ابزاربندی شده                           59
3-8-2-1- ابزارهای نصب شده درپی سدحوضیان الیگودرز      61
3-8-3- بررسی فشارآب منفذی با ابزارRP درپی سدحوضیان(مقطع B-B ) 61
3-8-3-1- تشریح ابزارهای RP(ابزارالکتریکی پی)نصب شده درپی سدحوضیان(مقطع B-B )                                   62
3-8-4- بررسی ترازپیزومتریک باپیزومترکاساگرانده(SP )درپی سدحوضیان(مقطع B-B )                                   68
3-8-4-1- تشریح ابزارهای SP (پیزومترکاساگرانده)نصب شده درپی سدحوضیان(مقطع B-B )                                   68
3-8-5- تحلیل نمودارهای ابزارالکتریکی پی وپیزومترهای کاساگرانده باتوجه به جداول ونمودارها                            75
4- فصل چهارم : نتیجه گیری وپیشنهادات                  
4-1- نتیجه گیری                                      78
4-2- پیشنهادات                                       81
5- فصل پنجم : فهرست منابع ومآخذ                      82
 
جدول 3-1 : دسته بندی اعداد لوژان………………………………………………………………………………………………50                                                                                      
جدول 3-2 : توزیع فراوانی نفوذپذیری ورفتارهیدرومکانیکی مقاطع موردآزمایش برحسب درصد درحوزه های تزریقی پی وتکیه گاهها………………………………………………………………………………………………………….51
جدول 3-3 : توزیع فراوانی رفتارهای هیدرومکانیکی مقاطع موردآزمایش برحسب درصد درحوزه های تزریقی پی وتکیه گاهها…………………………………………………………………………………………………………………54
جدول 3-4 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارRPB-2 درتراز 1948………………………….62.
جدول 3-5 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارRPB-3 درتراز 1948…………………………..63
جدول 3-6 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارRPB-1 درتراز 1962…………………………..64
جدول 3-7 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارRPB-4 درتراز 1962…………………………..65
جدول 3-8 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارSPB-1 درتراز 1952…………………………..69
جدول 3-9 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارSPB-2 درتراز 1952……………………………70
جدول 3-10 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارSPB-3 درتراز 1962………………………….71
جدول 3-11 : خلاصه برداشت های فشار وترازپیزومتریک ابزارSPB-7 درتراز 1952…………………………72
جدول3-12: تغییرات فشارهای منفذی درمقطعB-B درزمان آبگیری وزمان بالاترین ترازآب مخزن………..74
چکیده                                                                                                   
بطورکلی همه خاک ها وسنگ ها کم وبیش آب را ازخود عبورمی دهندونفوذپذیرندولذاجریان آب به داخل سدهای خاکی،پی وتکیه گاه های آنها اجتناب ناپذیر است،درمطالعه حاضرروی چگونگی وآب بند نمودن وکاهش نشت از پی سدخاکی حوضیان درمنطقه الیگودرز به روش حفاری وتزریق وهمچنین شیوه های اجرایی موثر با کارایی لازم شرح داده شده وبیان می شودبه چه صورت وتاچه حد مطلوبی ازنشت وتراوش آب درپی سدجلوگیری می گردد.دراین تحقیق باتوجه به حجم عملیات وجنس توده سنگ روشهای حفاری وتزریق مورد استفاده قرارگرفت.همچنین نحوه آرایش وعمق گمانه های تزریق درپرده آببندومصالح تزریق شرح داده شده ومیزان تزریق پذیری وآبگذری پی سد باتوجه به نتایج آزمایشات لوژان مورد بررسی قرار گرفته ومشخص شد که پی سد دارای چه نوع درزه هاوشکاف ها بوده وروش تزریق مورد نیاز آن تعیین می شود.سپس ابزار دقیق سد،یعنی رفتارابزارهای نصب شده در پی سد در بحرانی ترین مقطع آن مورد بررسی قرارگرفت که باتوجه به تحلیل نمودارهای بدست آمده با اجرایی پرده آببند میزان آبگذری پی درترازهای1962و1948به ترتیب به میزان 0.03و0.13لیتردرثانیه درمترکاهش یافته وهمچنین کنترل حفاری وتزریق به روشهای مختلف،کیفیت عملیات تزریق وعملکرد پرده آببند درترازهای مختلف پی سدحوضیان مشخص شد.                                                 
کلمات کلیدی: نشت،حفاری وتزریق،پرده آببند،لوژان،ابزاردقیق  
 

مقدمه
تراوش[1] غیر مجاز می­تواند برای سد و مناطق مسکونی پایین دست ایجاد خطر کند. در صورت آبگذری زیاد از پی و تکیه گاه­های سد، ممکن است توجیهات اقتصادی ساخت سد زیر سوال رود. یکی از مهم ترین مسائل در سدهای خاکی مسئله تراوش آب در بدنه سد، شالوده و تکیه گاه­های آن است. بطور کلی همه خاک­ها کم و بیش آب را از خود عبور می­دهند و نفوذپذیرند و لذا جریان آب به داخل سدهای خاکی، پی و تکیه گاه­های آن­ها اجتناب ناپذیر است. بنابراین همواره تراوش در سد به عنوان مشکل تلقی نمی­شود، بلکه مشکل تراوش بیش از حد و اثرات سوء ناشی از تراوش غیرمجاز می­باشد.برای جلوگیری از عبور و نشت آب از پی و جناحین سدها روش­های مختلفی وجود دارد که از جمله آن­ها می­توان به ایجاد پوشش آببند[2]، ایجاد پرده های آببند[3] و دیوارهای آببند ریخته شده درجا[4] اشاره نمود. روش های فوق در طی سال های اخیر بطور گسترده­ای معمول و تدریجاً تکامل یافته است. لذا در صورت استفاده از هر کدام از روش­های فوق باید میزان کارائی آن سنجیده شود.امروزه روشهای مختلفی جهت کاهش وکنترل نشت آب از بدنه وپی سد خاکی شامل اجرای هسته با نفوذ پزیری کم دربدنه سد،رویه آب بند در سطح بالادست سد،ترانشه و پرده آب بند در پی سد، پرده تزریق در پی سد و رویه با نفوذ پذیری کم در کف مخزن از دیوارهای آب بند نازک (دیافراگم) فلزی،بتنی و غیره استفاده می­شود.در این تحقیق به بررسی روشهای پیش بینی شده کاهش وکنترل نشت آب از بدنه وپی سد خاکی حوضیان الیگودرز شامل هسته نا تراوا،دیوارآب بند،پرده آب بند،حفاری وتزریق بتن و کوبش دینامیکی پرداخته می­شود.همچنین به بررسی وتجزیه وتحلیل دلایل  انتخاب و رد روش کوبش دینامیکی جهت اصلاح پی روانگراوروش حفاری وتزریق در پی سنگی پرداخته می­شود.همچنین تشریع مزایا ومعایب هسته­ها با شکل وموقعیت مختلف،نفوذپذیری نسبی هسته،کاربرد مصالح غیر خاکی برای هسته، روشهای مختلف آزمایش،روشهای کنترل وجمع آوری آّب نشتی،کنترل آب نشتی با استفاده از زهکش­ها، زهکش توسط پوسته

1-5-2- تعریف عملیاتی  5

فصل دوم: پیشینه‌ی پژوهش     6

2-1-  تعاریف ارائه شده از اضطراب   7

2-2- علایم اضطراب   8

2-2-1- پاسخهای فیزیولوژیکی  8

2-2-2- پاسخهای شناختی  9

2-2-3- پاسخهای رفتاری  9

2-3- آسیب‌شناسی اضطراب   10

2-3-1- دیدگاه روانکاوی  10

2-3-2- دیدگاه رفتارگرایی  10

2-3-3- دیدگاه انسان‌گرایی و اصالت وجودی  11

2-3-4- دیدگاه زیستی  12

2-3-5- دیدگاه شناختی  12

2-4- درمان اضطراب   14

2-4-1- دیدگاه تحلیل روانی  14

2-4-2- دیدگاه رفتارگرایی  15

2-4-3- دیدگاه انسان‌گرایی و اصالت وجودی  15

2-4-4- دیدگاه زیست شناختی  16

2-4-5- دیدگاه شناختی  16

2-5- پیشینه‌ی پژوهش    16

2-5-1- پژوهش‌های داخل کشور 16

2-5-2- پژوهش‌های خارج از کشور 19

فصل سوم: روش‌ پژوهش     22

3-1- روش پژوهش    23

3-2- متغیرهای پژوهش    23

3-3- جامعه‌ی آماری  23

3-4- نمونه و روش نمونه‌گیری  23

3-5- ابزار پژوهش (BAI) 26

3-6- شیوه‌‌ی اجرای پژوهش    27

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 27

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش     28

الف) یافته‌های توصیفی  29

 

ب) یافته‌های استنباطی  30

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری   40

5-1- بحث و نتیجه‌گیری  41

5-2- محدودیت‌های پژوهش    43

3-5- پیشنهادات   43

فهرست منابع  45

منابع فارسی  45

منابع لاتین  47

پیوست‌ها 48

چکیده

 

هدف: هدف از این مطالعه بررسی میزان شیوع اضطراب در دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر پاوه می‌باشد.

روش: روش بررسی این مطالعه مقطعی و از نوع توصیفی می‌باشد و نمونه‌گیری به روش طبقه‌بندی از نوع انتساب متناسب انجام شد. 290 نفر از دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهر پاوه انتخاب شدند و بوسیله‌ی پرسشنامه‌ای دو قسمتی که بخش اول شامل اطلاعات دموگرافیک و بخش دوم پرسشنامه‌ی اضطراب بک (1990) بود مورد بررسی قرار گرفتند. برای تحلیل آماری از نرم افزار SPSS21 و آزمون آماری کای اسکوئر استفاده گردید.

یافته‌ها: 79% دانش‌آموزان به درجات مختلفی از اضطراب مبتلا بودند. 26% اضطراب خفیف، 29% اضطراب متوسط و 24% اضطراب شدید داشتند، میانگین نمره‌ی اضطراب در دانش‌آموزان 4/17 بود.

میزان شیوع اضطراب در بین دانش‌آموزان دختر بیشتر از دانش‌آموزان پسر بود. یافته­های پژوهش  لزوم توجه به راهکارهای عملی در جهت کاهش اضطراب در دانش­آموزان دختر را متذکر می­سازد.

واژه­های کلیدی: اضطراب، دانش آموزان دختر و پسر

1-1- بیان مسأله

فرضیه های فرعی.. 10

تعاریف نظری و عملیاتی.. 10

تعاریف نظری.. 10

تعاریف عملیاتی.. 11

فصل دوم : ادبیات تحقیق

مقدمه. 13

مفهوم سلامت… 14

مفهوم سازمان. 15

مفهوم سلامت سازمانی.. 18

سطوح وابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه پارسونز. 22

مبنای نظری، سطوح وابعادسلامت سازمانی (OHI)از دیدگاه هوی و همکاران. 31

سطح نهادی وبعدآن : 31

سطح اداری وابعادآن : 31

سطح فنی وابعادآن : 32

ویژگیهای اساسی سازمان های سالم و ناسالم. 33

مقایسه سلامت سازمانی واثربخشی.. 40

مفهوم و تعاریف کیفیت زندگی کاری.. 41

تاریخچه کیفیت زندگی کاری.. 45

رویکردهای کیفیت زندگی کاری.. 46

جدول (2-1)رویکردهای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 50

اهداف کیفیت زندگی کاری.. 51

مولفه ساختار. 52

مولفه انطباق.. 52

مولفه تمرکز. 52

مولفه مشارکت… 52

مولفه فرایند تصمیم گیری.. 53

مولفه تسهیل.. 53

مولفه آموزش و تعلیم. 53

مولفه رابطه اتحادیه مدیریت… 54

مولفه محتوای موضوعات… 54

تعابیر نوین کیفیت زندگی کاری.. 54

مدیریت کیفیت فراگیر. 54

ویژگی های زیر از خصوصیات مدیریت کیفیت فراگیر است: 55

توانمند سازی کارکنان. 55

مهندسی مجدد (باز مهندسی )سازمان. 56

شاخص های کیفیت زندگی کاری.. 56

راهبردهای بهبود کیفیت زندگی کاری.. 58

انسانی تر کردن کار. 58

طراحی شغل.. 59

تعهد سازمانی.. 61

ابعاد و تعاریف تعهد سازمانی.. 62

تعاریفی دیگر از تعهد سازمانی.. 67

اهمیت تعهد سازمانی.. 70

مدل سه بخشی تعهد سازمانی.. 72

عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی.. 73

ویژگیهای شخصی موثر بر تعهد سازمانی.. 80

خصوصیات شغلی و تعهد سازمانی.. 86

دو دیدگاه کلی در مورد تعهد سازمانی.. 86

تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چند بعدی.. 88

الگوهای چند بعدی تعهد سازمانی.. 89

سایر دیدگاه ها درباره تعهد سازمانی.. 90

 

تأثیر مالکیت کارکنان بر تعهد سازمانی.. 92

راهکارهایی برای افزایش تعهد سازمانی.. 94

مروری بر پژوهش های پیشین.. 95

تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور. 95

جمع بندی.. 105

فصل سوم : روش پژوهش

مقدمه. 111

روش تحقیق.. 111

جامعه آماری.. 111

نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 111

ابزارهای اندازه گیری تحقیق.. 111

پرسشنامه تعهد سازمانی.. 112

روایی و پایایی پرسشنامه تعهد سازمانی.. 112

پرسشنامه کیفیت زندگی کاری.. 113

پایایی و روایی گویه های متغیر کیفیت زندگی کاری.. 113

پرسشنامه سلامت سازمانی: 114

روش اجرای پژوهش…. 115

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 115

فصل چهارم : یافته های تحقیق

مقدمه. 117

تعیین  پایایی و روایی پرسش نامه به روش آلفای کرونباخ.. 117

الف: یافته های توصیفی.. 118

توزیع فراوانی کارکنان مورد مطالعه بر حسب متغیرهای دموگرافیک… 119

آمارهای توصیفی در جامعه مورد مطالعه به تفکیک ابعاد کیفیت زندگی کاری.. 120

آمارهای توصیفی در جامعه مورد مطالعه به تفکیک ابعاد سلامت سازمانی.. 121

آمارهای توصیفی تعهد کارکنان مورد مطالعه. 121

ب: آمار استنباطی.. 122

تحلیل رگرسیون. 122

فرضیه اصلی: بین کیفیت زندگی کاری و سلامت سازمانی با تعهد سازمانی در بین کارکنان بیمارستان های غیر دولتی شیراز رابطه معناداری وجود دارد. 124

فرضیه فرعی اول: مولفه های سلامت سازمانی پیش بینی کننده معنی دار تعهد سازمانی در بین کارکنان بیمارستان های غیر دولتی شیراز می باشد. 127

فرضیه فرعی دوم: مولفه های کیفیت زندگی کاری پیش بینی کننده معنی دار تعهد سازمانی در بین کارکنان بیمارستان های غیر دولتی شیراز می باشد. 129

فرضیه فرعی سوم: متغیرهای جمعیت شناختی پیش بینی کننده معنی داری برای تعهد سازمانی کارکنان بیمارستان های غیر دولتی شیراز است. 131

فرضیه فرعی چهارم: مولفه های کیفیت زندگی کاری و مولفه های سلامت سازمانی پیش بینی کننده معنی دار برای تعهد سازمانی کارکنان بیمارستان های غیر دولتی شیراز است. 133

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

خلاصه تحقیق.. 138

جمع بندی یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق.. 138

محدودیت ها 143

پیشنهادها 143

پیشنهادهای پژوهشی.. 143

پیشنهادهای کاربردی.. 144

منابع.. 145

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 4-1- نتایج آزمون پایایی برای طیف های پرسشنامه، به روش آلفای کرونباخ   118

جدول 4-2- توزیع فراوانی کارکنان مورد مطالعه بر حسب متغیرهای دموگرافیک… 119

جدول 4-3- آمارهای توصیفی در جامعه مورد مطالعه به تفکیک مولفه های کیفیت زندگی کاری   120

جدول 4-4- آمارهای توصیفی در جامعه مورد مطالعه به تفکیک مولفه های سلامت سازمانی   121

جدول 4-5- آمارهای توصیفی تعهد کارکنان مورد مطالعه. 121

جدول 4-6- رگرسیون چندمتغیره میان مولفه های سلامت سازمانی با تعهد سازمانی (الف) و میان مولفه های کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی (ب). 122

جدول 4-7- ضرائب همبستگی میان کیفیت زندگی کاری و سلامت سازمانی با تعهد سازمانی   124

جدول 4-8- ضرائب همبستگی میان کیفیت زندگی کاری و مولفه های تعهد سازمانی   125

جدول 4-9- ضرائب همبستگی میان سلامت سازمانی و مولفه های تعهد سازمانی.. 126

جدول 4-10- ضرائب همبستگی میان مولفه های سلامت سازمانی و تعهد سازمانی.. 127

جدول 4-11- ضرائب همبستگی میان مولفه های کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی   129

جدول 4-12- ضرائب همبستگی میان مولفه های کیفیت زندگی کاری و مولفه های تعهد سازمانی   131

جدول 4-13- ضرائب همبستگی میان مولفه های جمعیت شناختی و تعهد سازمانی.. 132

جدول 4-14- بررسی تحلیل واریانس متغیرهای جمعیت شناختی با تعهد سازمانی.. 133

جدول 4-15- ضرائب همبستگی میان مولفه های سلامت سازمانی و مولفه های کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی.. 134

 

چکیده

هدف این پژوهش بررسی رابطه بین سلامت سازمانی و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی در بین کارکنان بیمارستان‌های شهر شیراز بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه کارکنان بیمارستان‌های غیردولتی بودند. با روش تصادفی خوشه ای 4 بیمارستان انتخاب و سپس از کلیه کارکنان بیمارستان ها خواسته شد تا پرسش نامه های تعهد سازمانی (پورتر و همکاران 1974)، کیفیت زندگی کاری و سلامت سازمانی پاسخ دهند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS (والتون 1973) (هوی و همکاران 1991) ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تحلیل شد. نتایج نشان داد که مؤلفه های سلامت سازمانی مانند روحیه، ساخت دهی و یگانگی نهادی پیش بینی کننده معناداری برای تعهد سازمانی هستند. مؤلفه های تعهد سازمانی مانند پرداخت منصفانه، محیط کاری ایمن و بهداشتی، قانون گرایی در سازمان و توسعه قابلیت های انسانی نیز پیش بینی کننده معنادار تعهد سازمانی هستند. میان کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی رابطه معناداری (001/0) وجود دارد. بین سلامت سازمانی و مؤلفه های تعهد سازمانی نیز رابطه معناداری یافت شد. (P<0.001)

 

واژگان کلیدی: سلامت سازمانی، کیفیت زندگی کاری، تعهد سازمانی

 

فصل نخست
کلیات تحقیق
مقدمه
یکی از عواملی که سازمان را در جهت تحقق اهداف آن یاری می رساند، سلامت سازمانی می باشد. سازمان سالم سازمانی است که نه تنها در محیط خود دوام می آورد بلکه در یک برهه ی زمانی طولانی نیز به طور کافی سازش کرده و توانایی بقاء و سازش خود را به گونه ی مداوم گسترش می دهد (هوی و میشل،2000). یکی دیگر از مفاهیمی که امروزه به موضوع اجتماعی عمده ای در سراسر دنیا مبدل شده است، مفهوم کیفیت زندگی کاری است(لوتنس ،2002). در حالی که در دهه های گذشته فقط بر زندگی شخصی(غیر کاری)تاکید می شد. طرفداران نظریه کیفیت زندگی کاری در جستجوی نظام های جدیدی برای کمک به کارکنان هستند تا آنها بتوانند بین زندگی کاری و زندگی شخصی خود تعادل برقرار کنند، ادگار و بودین  کیفیت زندگی کاری را مجموعه شرایط واقعی کار در سازمان می دانند و معتقدند کیفیت زندگی کاری نگرش و احساس کارکنان از کار خود را به صورت خاص نشان می دهد(بودین و ادگار،2003).و مشتمل بر جنبه وسیعی از محیط کاری است که بر سلامت کارکنان تاثیر می گذارد(کول و اتل،2005).و یکی از مهمترین مسائل انگیزشی که امروزه با حجم گسترده ای در مطالعات روان شناسی صنعتی وسازمانی در غرب گسترش یافته، مساله ” تعهدسازمانی ” است (اسماعیلی،1383). تعهد سازمانی عامل موثری در رفتار سازمانی کارکنان و بازده سازمان هاست و عبارت از نگرش های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمانی است که در آن مشغول به کارند . شخص دارای تعهد سازمانی، نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد . در این راستا هر عاملی که تعهد و تعلق خاطر کارکنان را افزایش دهد مهم و شایان توجه است. به همین منظور در این پژوهش سعی بر آن است که رابطه بین سلامت سازمانی و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی در بین کارکنان بیمارستانهای شهر شیراز در سال 1392 بررسی شود.

بیان مسئله
امروزه سازمانها شاهد تغییرات سریع و غیر قابل پیش بینی زیادی در محیط پیرامون خود هستند. محیطی که در آن، رقابت فزاینده جهانی، توسعه و گسترش تکنولوژی اطلاعات و تغییرات در ویژگیهای جمعیت شناختی نیروی انسانی و مشتریان در قلب تغییرات قرار دارند . از سوی دیگر، توسعه و رشد هر جامعه ای در گروی داشتن سازمانهای سالم است. هر جامعه ای اگر به عنوان یک سیستم کلی نگریسته شود، در درون خود دارای سازمانها و نهادهایی است که به عنوان خرده سیستم وظایفی بر عهده دارند که باید

. با خلق پول و تحولات بعدی در جنبه های اقتصادی ، حتی افراد عادی به فکر مهاراین زیان احتمالی رسیدند زیرا در طول زمان ، بر حجم و عمق بازار افزوده می شود و تغییرات سریع عرضه و تقاضا به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی بیش تر جلوه می کرد. در نتیجه مشتریان نهایی کالاها بیش تر از نوسانات قیمت متاثر می­شدند. این تحولات علمی در سایر زمینه ها به ویژه آمار, ریاضی, رایانه به متخصصان کمک کرد که این ریسک را به دو رقم بکشند و در قالب کردارهای موثر نشان دهند و به طراحی ابزار مدیریت ریسک و عرضه آن ها به بازار همت گماردند . اصطلاح

ابزار مشتقه بازارهای ارزی وپولی از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت . البته قبل از آن ابزارها یی نظیر خط ترازنامه, محصولات مالی, ابزارهای مدیریت ریسک و مهندسی مالی استفاده می شد . ابزارهای مشتقه که از بازارهای پایه ای شامل کالا ,انرژی,ارز,پول و سرمایه مشتق شده اند تمامی اصطلاحات قبلی را در بر می گیرند . بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس های مربوطه (کالا ,انرژی,ارز)انجام می پذیرند که سالها به شیوه اعلام قیمت در صحن بازار انجام می گرفت . از سال 1998 این شیوه جای خود را به اعلام قیمت بر روی صفحات مانیتور داد. در عین حال برخی از بورس ها قدیمی با هم ادغام شده مثل “یورکس ” (سوییس و آلمان )گلوبکس ( فرانسه,سنگاپور, برزیل ,مونترال )و شیکاگوکه یک سامانه معاملاتی مشترک رایانه ای طراحی کرده اند . طراحی و فروش محصولات خارج از بورس با هدف رفع نیاز خاص مشتریان است بر خلاف ابزارهای معامله شده در بورس ها، معاملات اخیر از لحاظ مبلغ ارزش ,سررسید تسویه و نرخ مرجع ,خاص مشتری مربوطه طراحی و انجام می پذیرد.

 در این مقاله سعی در معرفی ابزار مشتقه و انواع آن که شامل قرارداد آتی قرارداد اختیار معامله و قرارداد تاخت و . . . .است ,شده است و به بررسی نقش آن در مدیریت ریسک و اقتصاد و سرمایه گذاری پرداخته ایم.

تعریف ابزار مشتقه :

ابزار مالی ای است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش اوراق بهادار ,کالاهای اساسی ,نرخ بهره ,و شاخص اوراق بهادارمربوطه نشأت می گیرد. این ابزار به دارنده آن ا ختیار و یا تعهد خرید یا فروش یک دارایی مالی را می دهد . ارزش آن از ارزش دارایی های مالی مربوطه مشتق می شود.

بنا به تعریف ابزارهای مشتقه معاملاتی هستند که اصل دارایی در آن جابه جا نشده و عملکرد قیمت ابزارهای مشتقه ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه است. به دیگر سخن ,رفتار این ابزارها از رفتار دارایی مربوطه در بازار ناشی می شود . البته دربسیاری از موارد ,دارایی معامله نشده و فقط مابه التفاوت قیمت ها و یا حق بیمه بین طرفین تسویه می شود . معاملات اخیرصرفا برای کسب سود یا سفته بازی بوده و به منظور انجام معاملات در بورس و خارج از بورس انجام می پذیرد.

ابزار مشتقه گونه ای از ابزار مالی است که فقط متخصصان فن ازچند و چون عملکرد آنها آگاهی کامل دارند و معمولاخبرگان حرفه ای روی آن ها سرمایه گذاری می کنند . به طور کلی مشتقه ها   قراردادی بین دو یا چند طرف است که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود در واقع مشتقه ها ابزارهایی برای کاهش یا انتقال ریسک به شمارمی روند . برخی از مشتقه ها که توسط شرکت های بزرگ صادر شده اندبه صورت استاندارد و تضمین شده در بورس سازمان یافته و معامله می شوند و برخی در حاشیه بورس و به صورت خارج از بورس با توافق و مذاکره دو طرف انجام می گیرد.

خصوصیات ابزار مشتقه :

قیمت اوراق مشتقه مانند سایر کالاها و اوراق به عرضه و تقاضا بستگی ندارد بلکه به قیمت دارایی پشتوانه اوراق وابسته است.
مصون سازی در بازار نقد یا تحویل فوری برای آینده کپی می شود یعنی آن چه در بازار امروز وجود دارد با همان شرایط در آینده بدست می آورد.
بدهی در اوراق مشتقه یک ادعای اقتضایی در زمانی مشخص است که آن ها را به مثابه یک اهرم بسیار قوی مطرح می کند. بدهی بیان گر تعهد در مقابل خریدار است.
محلی که طرفین برای مبادله اوراق مشتقه غیر استاندارد حضور می یابند بازار خارج از بورس است که برای یکی ریسک رخ می دهد و دیگری مصون می ماند در این بازار تسویه حساب طرفین در زمان مقرر صورت می گیرد و پرداخت های لازم انجام می پذیرد.
نقش اقتصادی ابزار مالی مشتقه :

انتقال خطر بازار