فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول_ طرح تحقیق……………………………………………………………..1

1_ 1_ مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………2

1_ 2_ طرح مسئله……………………………………………………………………………………………………………….2

1_ 3_ اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………………………….5

1_ 4_ اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………6

1_ 5_ پیشینة پژوهش………………………………………………………………………………………………………….6

1_ 6_ سؤال اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………..14

1_ 7_ سوالات فرعی…………………………………………………………………………………………………………15

1_ 8_ فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………..15

1_ 9_ فرضیات فرعی………………………………………………………………………………………………………..15

1_ 10_ مفاهیم کلیدی……………………………………………………………………………………………………….16

1_ 11_ روش گردآوری…………………………………………………………………………………………………….35

1_ 12_ سازماندهی پژوهش……………………………………………………………………………………………….35

فصل دوم_ بررسی اندیشه های محمد فتح الله گولن (اسلام آناتولی) ……………..37

2_ 1_ مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….38

2_ 2_ محمد فتح الله گولن…………………………………………………………………………………………………38

2_ 3_ اندیشه های محمد فتح الله گولن ………………………………………………………………………………43

2_ 3_ 1_ اندیشه های سیاسی …………………………………………………………………………………………..43

الف_ اسلام، سیاست و مردم ………………………………………………………………………………….43

ب_ نوع حکومت …………………………………………………………………………………………………46

ج_ دولت …………………………………………………………………………………………………………….48

ج_ 1_ دولت از نگاه اسلام ……………………………………………………………………………………50

د_ انقلاب ……………………………………………………………………………………………………………51

ه_ جهانی شدن …………………………………………………………………………………………………….51

ه_ 1_ جهانی شدن از دیدگاه اسلام ………………………………………………………………………..52

و_ امنیت در جامعة داخلی و بین المللی ………………………………………………………………….52

 

2_ 3_ 2_ اندیشه های اقتصادی ………………………………………………………………………………………..54

الف_ بازار ……………………………………………………………………………………………………………55

ب_  جایگاه اقتصاد از نگاه دین ……………………………………………………………………………..57

ج_ تأکید اسلام بر کار و تولید ……………………………………………………………………………….57

2_ 3_ 3_ اندیشه های فرهنگی …………………………………………………………………………………………58

الف_ آموزش ……………………………………………………………………………………………………….58

الف_ 1_ اهمیت آموزش در اسلام ………………………………………………………………………….61

ب_ اندیشة تمدنی ………………………………………………………………………………………………..62

2_ 3_ 4_ اندیشه های دینی ………………………………………………………………………………………………67

الف_ دین ……………………………………………………………………………………………………………67

الف_ 1_ نگاهی به اجتماعی بودن دین اسلام از دیدگاه قرآن ……………………………………..68

الف_ 2_ جهت گیری قرآن ……………………………………………………………………………………68

ب_ عمل گرایی ……………………………………………………………………………………………………71

ج_ توجه به اندیشه های لیبرالیستی با رویکرد اسلامی ……………………………………………….71

فصل سوم_ مروری بر سیاست های رجب طیب اردوغان ……………………………75

3_ 1_ مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….76

3_ 2_ سیاست اقتصادی اردوغان………………………………………………………………………………………..77

3_ 3_ سیاست خارجی اردوغان………………………………………………………………………………………….79

3_ 3_ 1_ تلاش مضاعف برای عضویت ترکیه در اتحادیة اروپا………………………………….79

3_ 3_ 2_ نوعثمانی گری به عنوان الگوی سیاست خارجی جدید ترکیه و جهت گیری در مورد مسائل مربوط به خاورمیانه…………………………………………………………………………………………..80

الف_ نکوهش اقدامات خشن اسرائیل در سرزمین های اشغالی……………………………………84

ب_ موضع گیری پیرامون بیداری اسلامی………………………………………………………………….87

ب_ 1_ ترکیه و تونس……………………………………………………………………………………………87

ب_ 2_ ترکیه و مصر……………………………………………………………………………………………..88

ب_ 3_ ترکیه و لیبی……………………………………………………………………………………………..89

ب_ 4_ ترکیه و سوریه…………………………………………………………………………………………..91

3_ 3_ 3_ چند جانبه گرایی……………………………………………………………………………………93

3_ 3_ 4_ به صفر رساندن مشکلات با همسایگان…………………………………………………….96

3_ 3_ 5_ نقش میانجی بازی کردن در مسائل مختلف منطقه ای و جهانی……………………98

3_ 4_ سیاست داخلی اردوغان……………………………………………………………………………………………99

3_ 4_ 1_ اقدامات اجتماعی، فرهنگی……………………………………………………………………..99

3_ 4_ 2_ اصلاح روابط ارتش و دولت…………………………………………………………………100

فصل چهارم_ مؤلفه های همگرایی و واگرایی گولن و اردوغان ……………………102

4_ 1_ مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………..103

4_ 2_ شباهت های محمد فتح الله گولن و رجب طیب اردوغان……………………………………………103

4_ 2_ 1_ نگاه چند وجهی…………………………………………………………………………………..103

4_ 2_ 2_ توجه جدی به کشور های همسایه…………………………………………………………104

4_ 2_ 3_ تمایلات اسلام گرایانه………………………………………………………………………….106

4_ 2_ 4_ اعتدال طلبی و میانه روی……………………………………………………………………..107

4_ 2_ 5_ سیاست باز و منعطف نسبت به اقلیت ها………………………………………………..108

4_ 2_ 6_ تکیه به فعالیت های اقتصادی به عنوان زیر بنای کلیة امور…………………………110

4_ 2_ 7_ اعتقاد به مفاهیم امروزی……………………………………………………………………….112

4_ 2_ 8_ دولت گرایی ………………………………………………………………………………………113

4_ 2_ 9_ تفسیری روان و مدرن از اسلام………………………………………………………………113

4_ 2_ 10_ عمل گرایی ………………………………………………………………………………………115

4_ 2_ 11_ گرایش به عثمانی گری مدرن………………………………………………………………117

4_ 2_ 12_ تلاش برای ارائة الگوی اسلام آناتولی به جهان اسلام و سایر مناطق…………119

4_ 2_ 13_ مخالفت با برپایی دولت اسلامی…………………………………………………………..120

4_ 2_ 14_ قبول دین در حوزة خصوصی……………………………………………………………..121

4_ 2_ 15_ داشتن شخصیت کاریزماتیک……………………………………………………………….123

4_ 3_ تفاوت های محمد فتح الله گولن و رجب طیب اردوغان…………………………………………….124

4_ 3_ 1_ تفاوت در نوع رهبری…………………………………………………………………………..124

4_ 3_ 2_ محدودیت اردوغان و آزادی عمل گولن از نظر محدودة عمل……………………124

4_ 3_ 3_ مخالفت با کمالیست ها و نظامیان…………………………………………………………..125

4_ 3_ 4_ عدم سیاست ورزی گولن و سیاسی عمل کردن اردوغان…………………………..126

4_ 3_ 5_ سیاست های استقلال گرایانه اردوغان و مشارکتی گولن……………………………127

4_ 3_ 6_ تمایلات پان ترکیستی و ملی گرایانه………………………………………………………129

4_ 3_ 7_ استفاده ابزاری از دین اسلام………………………………………………………………….130

فصل پنجم_ اسلام گراها و کمالیست ها …………………………………………..132

5_ 1_ مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………..133

5_ 2_ چرخش گفتمانی اسلام گرایان………………………………………………………………………………..133

فصل ششم_ خلاصه، بحث و نتیجه گیری ………………………………………….146

نتیجه گیری……………………………………………………………………..207

فهرست منابع ……………………………………………………………………215

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:

طرح تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 _ 1 _ مقدمه

بی شک یکی از مهمترین کشور های خاورمیانه، کشور ترکیه است. این کشور به عنوان یک پل ارتباطی بین دو قارة آسیا و اروپا _و به تعبیر بهتر یک پل ارتباطی بین شرق و غرب_ به حساب می آید. واقع شدن در بین سه منطقة مهم جهان _یعنی اروپا و حوزه بالکان، منطقه قفقاز و منطقه خاورمیانه_ به خودی خود بر اهمیت این کشور افزوده است ضمن آنکه هر یک از مناطق یاد شده و کشور ترکیه دارای اثرات متقابلی در زمینه های مختلف بر روی هم می باشند. در این میان اهمیت دو چندان کشور ترکیه شاید از آن رو باشد که این کشور علاوه بر اثر گذاری متقابل نسبت به هر یک از این مناطق، تسهیل کننده این اثرات از یک منطقه به منطقه دیگر نیز به حساب می آید.

کشور ترکیه در این سال ها، به دنبال احیای دوران تاریخی و طلایی خود _یعنی دوره مربوط به امپراتوری عثمانی_ به شیوه های نوین است، دوره ای که این کشور هم از لحاظ قدرت نظامی و اقتصادی یک قدرت بلامنازع در منطقه بود و هم از لحاظ قدرت دینی و مذهبی _به سبب در اختیار داشتن مقام خلیفه_ در جهان اسلام، یک قدرت تمام عیار بود.

 

1 _ 2 _ طرح مسأله

با توجه به آیه و لکم فی رسول الله اسوه حسنه و با توجه به سنت رسول الله که جزء منابع فقهی دین اسلام (هر قرائتی و مذهبی) است و با توجه به ابعاد گوناگون زندگی پیامبر (اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دینی و ….) به این برداشت از دین اسلام می رسیم که دین اسلام دینی کامل و دارای برنامه برای همه جنبه های زندگی انسان است. اما بعد از فوت ایشان، قرائت های مختلفی از سوی اصحاب پیامبر درباره دین اسلام و کارکردهای آن ظهور کرد، که در کل به دو قرائت کلی تقسیم می شوند، قرائتی که معتقد به اکتسابی بودن افعال سیاسی بندگان، اصالت دادن به نقل در مقابل عقل، اکتفا به کسب حداقل شرایط زمامداری از سوی خلفا، تکیه محض به قرآن، تصویب در احکام سیاست شرعی و خطا ناپذیری در این احکام و جبر و زور در عرصه حکومت بودند (قرائت اهل تسنن) و قرائتی که معتقد به اختیاری بودن افعال سیاسی بندگان، کارکرد عقل در مقابل نقل، لزوم وجود امام معصوم در رأس حکومت و در نبود امام معصوم لزوم وجود فقیه عادل با داشتن حداکثر شرایط، تکیه به انواع منابع دینی و واحد بودن حکم خدا در هر مسئله از مسائل شرعی بودند (قرائت اهل تشیع).

اگر در گذشته قرائت هایی که به اجمال برشمردیم مربوط به یک قومیت و یا یک کشور بود، با وجود کشورها و قومیت های گوناگون امروزی، قرائت های متناسب با وضعیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ژئوپلیتیکی هر کشور و هر قومی ظهور کرده است.

کشور ترکیه به عنوان کشوری مسلمان و مهم در منطقه به دلیل وضعیت جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی خود دارای قرائتی مخصوص به خود از دین اسلام است، قرائتی که بجای منبعث شدن صرف از منابع و متون اصیل دینی بیشتر تحت تاثیر اوضاع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود و محیط پیرامون خود می باشد.

قرائتی که هم اکنون در کشور ترکیه از اسلام جاری است بیش از همه مدیون بدیع الزمان سعید نورسی است. سال های پایانی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با بحران های پیش روی جهان بویژه ترکیه همراه است، چنان که اوائل قرن بیستم، جنگ جهانی اول و دوم، سقوط خلافت عثمانی، روی کار آمدن رژیم لائیک، تلاش برای اسلام زدایی و منع هویت اسلامی و …. زمینه را برای سیطره افکار و اندیشه های سکولاریستی و ضد دینی فراهم نمود. نقش نورسی در سر و سامان دادن وضعیت های اجتماعی_فرهنگی جامعه ترکیه، با ترسیم موقعیت ها بهتر روشن می شود. احساس می شود در چنان فضایی، ظهور یک شخصیت علمی_عرفانی، عرصه جدیدی را ایجاد کرده است که اگر چنین اتفاقی نمی افتاد بخش های مهمی از جامعه مسلمانان ترکیه، پس رفت علمی_فرهنگی می داشت و تحول فکری آن بزودی امکان پذیر نبود، همچنین وی به فعالیتهای آموزشی و علمی برای ایجاد تحول جامعه اعتقاد عمیقی داشت. بعد از مرگ نورسی پیروان وی در همان مسیری که او پا گذاشته بود، قدم نهادند. موفقترین آنها فتح الله گولن بود.

گولن در درجه اول از بدیع الزمان متاثر بوده است. بدیع الزمان سعید نورسی در پی آن بود که با فعالیتهای آموزشی، نسلی ایجاد کند که هم در اسلام ریشه داشته باشد و هم در دنیای مدرن و علمی مشارکت کند. گولن نیز در این جهت با نورسی همسو بود. گولن بر آن بود که از مجرای آموزش، از افول مسلمین جلوگیری کند. یکی از مهمترین مؤلفه های گفتمان گولن پیوند اسلام و آموزش است. گولن و پیروان وی می کوشیده اند تا جنبشی سیاسی_مذهبی به طرفداری از مدرنیسم، ناسیونالیسم ترکی، تساهل و دموکراسی بدون قربانی کردن احکام مذهبی برپا کنند. توانایی این جماعت برای آشتی دادن ارزش های سنتی، اسلامی با زندگی مدرن و علم باعث جذب مخاطبان زیادی به سمت گولن شده است. گرد هم آوردن اندیشه ها و گروه های انسانی متفاوتی از جمله فقیر و ثروتمند، تحصیل کرده و بی سواد، ترک و کرد و نیز مسلمان و غیر مسلمان و هم چنین افزایش جایگاه اقتصادی ترکیه در کنار ارتقاء جایگاه فرهنگی مردم ترکیه در سطح منطقه ای و جهانی از جمله نتایج بارز پیروی از این تفکر می باشد .

وجود تفکری مثل تفکر گولن در ترکیه موقعی می توانست کارساز باشد که دولت موافق با تفکرات مذکور بر سر کار باشد. دولت هایی که تا کنون بر سر کار بودند (بجز دولت حزب جمهوری خلق) به دلیل تفاوت ماهیتی که با نظام لائیک ترکیه داشتند نتوانستند آنطور که باید تفکر اسلامی گری را در ترکیه رواج دهند با اینکه هر کدام از این دولت ها به فراخور شرایط و ملاحظاتی که داشتند قدم هایی را در این راه برداشتند.

پیروزی های پی در پی حزب عدالت و توسعه از سال 2002 در اکثر انتخابات رایج در سطح جامعه ی ترکیه، موفقیت های چشم گیر این حزب در عرصه های گوناگون جامعه ی ترکیه و بالاخره نزدیکی و شباهت های تفکرات و سیاست های این حزب با فتح الله گولن و جنبش نور ما را بر آن داشت که به بررسی وجود و یا عدم وجود رابطه بین این دو تشکل بپردازیم.

 

1 _ 3 _ اهمیت موضوع

در اوایل قرن بیست و یکم حزب عدالت و توسعه در کشور ترکیه به پیروزی رسید، اقبال مردم به حزب عدالت و توسعه به حدی بود که این حزب توانست بدون اینکه با احزاب دیگر این کشور دست به ائتلاف برای تشکیل دولت بزند، به تنهایی اقدام به تشکیل دولت کند و دو پست نخست وزیری و ریاست جمهوری را توأمان در اختیار گیرد، این دولت با انجام اقداماتی در عرصه های مختلف کشور ترکیه، ذهنیت تشکیل امپراتوری عثمانی در قرن بیست و یکم را به شیوه جدید تقویت کرد؛ همزمانی تقریبی این مسئله با اوج گیری شهرت گروه نورجیه و مخصوصاً رهبر این گروه یعنی “فتح الله گولن”  و اسلام تبلیغی وی _که مدعی است بهترین بازخوانی از دستورات دین مبین اسلام است_، باعث شد که در مورد این دو مسئله و ارتباط یا عدم ارتباط آن دو در عرصه های مختلف کشور ترکیه مطالعه بکنیم.

 

1 _ 4 _ اهداف پژوهش

هدف اصلی این پژوهش بررسی افکار و اندیشه های فتح الله گولن و سیاست ها و مسائل دولت ترکیه (اردوغان) و میزان تطابق آن ها با یکدیگر است.

همچنین بررسی تاثیر موقعیت (اقتصادی، سیاسی، تاریخی، نظامی و اجتماعی) کشور ترکیه و باورها  و اندیشه های اسلامی دولت اردوغان در سیاست های  این دولت  نسبت به  مسائل داخلی و خارجی کشور ترکیه از جمله اهداف فرعی پژوهش می باشد.

 

1 _ 5 _ پیشینه پژوهش

در بررسی پیشینه و ادبیات پژوهش هر چند تکثر و منابع متعددی وجود دارند امّا در یک نگرش کلی می توان به موارد ذیل اشاره داشت:

_ سید عباس هاشمی (1391) در پژوهشی با عنوان “هویت و جایگاه سیاسی علویان ترکیه” به این نتیجه رسیده است که علی رغم ادعای دولت (حزب جمهوری خلق) مبنی بر اجرای بی کم و کاست اصل جدایی دین از سیاست در عمل چنین نبوده و همچنان که از متون احکام دادگاه عالی قانون اساسی نیز استنتاج می شود، جدایی دین از سیاست در ترکیه، بار معنایی جدایی کامل از دین از سیاست را ندارد، بلکه در این نوع جدایی _که در عین حال مختص ترکیه نیز هست_ دولت به عنوان تنظیم کننده حوزه تفسیری و اجرایی دین عمل می کند که در این نقش، دولت مسئولیت احیای دین و حتی تفسیر دین را به شکل مستقیم بر عهده دارد. این دخالت مستقیم دولت با هدف جهت دهی و حتی یکسان سازی هویت دینی در جامعه انجام می شود.

_ رحمت الله فلاح (1391) در پژوهشی با عنوان “انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و گفتمان اسلام گرایان نوین ترکیه” بیان می کند که اسلام به عنوان منشاء مشروعیت، وحدت دین و دولت و سرچشمه هویت آن، نه فقط خواستگاه حکومت که نمادی از یکپارچگی جامعه ترکیه بود و نقش شناختی از کردار و اندیشه، گنجینه ای از حافظه و نیز احساسی از اقتدار ارائه می کرد. هم حکومت و هم جامعه درونمایه عمیق دینی و تکامل مشترک داشتند، هر چند اسلام آناتولی همواره تحت تأثیر تنش بین حوزه های علمیه اسلام سنتی و کلبه های صوفی اسلام دگر اندیش و بدعت گرا بود.

_ مرتضی شیرودی و رسول نوروزی فیروز (1392) در مقاله ای با عنوان “سیاست در اسلام لیبرالی (بررسی و نقد اندیشه های سیاسی در گفتمان اسلام میانه رو ترکی) اظهار میدارند که برجسته ترین عالم ترک، که به مسئله ارتباط میان اسلام و مدرنیته غربی پرداخت، بدیع الزمان سعید نورسی (1873 _ 1960 م) بود، که تمام عمر خود را وقف اسلام و قرآن کرد و در صدد بود اسلام را به دینی پویا در دنیای مدرن بدل کند. وی فقیهی شافعی و فیلسوفی بود که، با ایجاد سبکی نو در تفقه اهل سنت، در صدد برآمد فقهی متناسب با مقتضیات زمان ایجاد و از اینکه لائیک ها اسلام را به حاشیه ببرند جلوگیری کند. آن ها همچنین در جای دیگری از مقاله خودشان اظهار می دارند پس از نهضت بیداری اسلامی، تلاش می شود گفتمان اسلام میانه رو _که با اتکا بر برداشتی کثرت گرایانه از اسلام توانسته است در عرصه داخلی از سد لائیسیته متصلب آتاتورکی عبور کند و نیز اسلام گرایان سیاسی (اربکانی) را به حاشیه براند_ الگویی برای حکومت داری مطلوب اسلامی در نظام های جدید سیاسی و بدیلی برای جریان انقلاب اسلامی ایران در کشورهای عربی معرفی شود.

_ افشین متقی و مصطفی رشیدی (1392) در مقاله ای تحت عنوان “تبیین ژئوپلیتیکی الگوهای اسلام گرایی در جهان اسلام از منظر برساخت گرایی” این مطلب را بیان می کنند که الگوی اسلام ترکی سعی در ارائه خوانشی لیبرالی و سکولار از اسلامی دارد که در اصل و ریشه با لیبرالیزم و سکولاریزم منافات دارد. الگوی اسلام لیبرالی سبب جدایی دین از سیاست و در نتیجه سبب انشقاق ژئوکالچر اسلامی و ژئواکونومی جهان اسلام از یکدیگر می شود که منتهی به تضعیف کشورهای جهان اسلام در برابر غرب می گردد. به نوعی می توان گفت اسلام لیبرالی سبب شکنندگی جهان اسلام می گردد. آن ها همچنین در قسمت دیگر مقاله این گونه بیان می کنند که امروزه نام فتح الله گولن با اصطلاح اسلام روشنگر یا  معتدل  ترک گره خورده است، زیرا  وی و  هوادارانش، جنبش دینی_مدنی مدرنی را تأسیس کردند که مدرنیته را با دین ورزی، ناسیونالیزم، تسامح و مردم سالاری پیوند داده و اسلام، ناسیونالیزم و آزادیخواهی را در یک کانون واحد گرد آورده است. به نظر آن ها هدف اصلی جنبش گولن، ایجاد جامعه ی اسلامی متعهد و در عین حال، برخوردار از علم و معرفت،

فناوری جدید و مترقی است تا دوران تفوق جهان غرب بر جهان اسلام به سر آید.

_ رسول نوروزی فیروز (1391) در مقاله ای تحت عنوان “اسلامِ ترکی تقابل با اسلام انقلابی (مروری بر اندیشه های فتح الله گولن)” می گوید: گولن تعریفی از دین ارائه می دهد که مشابه رویکرد سکولارها به دین می باشد. یعنی دین را مقوله ای فردی در نظر می گیرد نه امری عمومی. لذا با اسلام گرایی سیاسی و حزب سیاسی شدن مخالفت می کند. از این رو به اسلام گرایی سیاسی اربکان1، حکومت هایی نظیر ایران و عربستان انتقاد دارد. در نگاه وی اسلام گرایی سیاسی افراط در امور دینی است. همچنین اشاره دارند به اینکه بارزترین مؤلفه اندیشه ی گولن، ارتباط برقرار کردن میان اسلام و نیازهای روزانه حیات اجتماعی انسان است و تلاش دارد از اسلام برای نیازها و مقتضیات زمانه پاسخ فراهم آورد. هدف او ایجاد ادبیاتی در تفقه و اندیشه است که عوام جامعه بتوانند با آن ارتباط برقرار نمایند و در زندگی روزمره خود بکار گیرند. اندیشه های گولن ریشه در اندیشه های سعید نورسی و نیز متفکر ملی گرای عثمانی ضیاء گوکالپ دارد. سعید نورسی بر ارتباط میان اسلام با عقل، علم و مدرنیته تأکید دارد. و این پرسش و یا اندیشه که آیا برخورد شرق و غرب ضروری یا مطلوب است را رد می کند و معتقد به استفاده از عقل در مسایل مربوط به اعتقادات اسلامی است. او همچنین به رابطه میان آزادی و ایمان توجه دارد. و معتقد است که بدون آزادی ایمان حقیقی به وجود نمی آید. ضیاء گوکالپ بر لزوم ترکیب عناصر برگرفته از فرهنگ ترکیه با عناصرمبتنی برعلوم و فناوری غربی تاکید می کرد. در نگاه وی ترکیه از چهارمنبع برخوردار می باشد،

____________________

1_ Erbakan

میراث بجای مانده از عثمانی ها، سکولاریسم، اقتصاد بازار و دموکراسی.

_ نصر (1386): در مقاله ای تحت عنوان “پراگماتیسم اسلامی” عنوان می کند در ایجاد اسلام گرایی میانه رو، رابطه نظریه و عمل، و تأثیر محیط عملیاتی بر نظریه ها کاملاً مشهود است. حتی افرادی چون رجب طیب اردوغان و عبدالله گل که روزی از اعضای برجسته احزاب اسلام گرای سیاسی به رهبری نجم الدین اربکان بودند نیز ازاین حزب فاصله گرفتند و با تأسیس حزب عدالت و توسعه از نگرش اربکانی دست کشیده و با عمل گرایی، اسلام گرایی را وارد عرصه های جدیدی کردند. این عمل گرایی سبب شده حزب عدالت و توسعه به سمت اندیشه های فتح الله گولن متمایل شود تا جایی که گولن را پدر معنوی حزب عدالت و توسعه نامیدند. همچنین وی اظهار می دارد که مواضع گولن به اسلام گرایان کمک کرده که آزادنه دست به انتخاب های جدید درحوزه عمل بزنند بدون اینکه بامحدودیت های اخلاقی و شرعی مواجه شوند .

_ هاکان یاووز1 (2003) در مقاله ای با عنوان “هویت سیاسی اسلامی در ترکیه” نظر گولن در مورد دولت را اینگونه بیان می کند که دولت در اندیشه گولن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در نگاه وی دولت عالی ترین نهادی است که همواره بایستی آن را تقویت نمود. وی در مقاله ای دیگر با عنوان “فضاهای فرصت، هویت و معنای اسلامی در ترکیه، در فعالیت اسلامی” می گوید فتح الله گولن سه هدف را در فعالیتهای خود دنبال می کرد: او اولاً در پی آگاهی بخشی به مسلمین بود، ثانیاً می خواست بین علم ودین رابطه برقرار و آموزه های ماتریالیسم را ابطال کند، ثالثاً او می خواست با

____________________

1_ Yavuz m. Hakan

تجدید نظر در قرائت سنتی از اسلام، خاطره جمعی مسلمانان را بازسازی کند. راهی که او برای رسیدن به این اهداف برگزیده بود آموزش بود. او می خواست از مجرای آموزش، نسلی طلایی ایجاد کند. این نسل، ایمان، دانش، اخلاق و هنر را باهم می آمیخت و می توانست منشاء تحولات مطلوب و مورد نظر گولن شود.

_ سیده مطهره حسینی و دیگران (1391): در مقاله ای با عنوان “اتحادیه ی اروپا در سیاست خارجی ترکیه در دوران حزب عدالت و توسعه” عنوان می کنند مهمترین راهبردهای حزب عدالت و توسعه عبارت است از: 1_ آموزش و پرورش اصلاحات 2_ همکاری های اقتصادی با دیگر کشورها 3_ تشویق سرمایه گذاری 4_ ارتقای مردم سالاری و حقوق بشر.

_ کاظم حسنین و پاپ ماکسیمیلیان (2013): در مقاله ای در مجله اشپیگل با عنوان “اتحاد راهبردی لرزان بین گولن و اردوغان؟” می گویند: پس از پیروزی انتخاباتی حزب عدالت و توسعه در سال 2002 میلادی، جناح اردوغان و گولن اتحاد راهبردی با یکدیگر تشکیل دادند. اتحادی که باعث حمایت شدید آن ها از یکدیگر شده است، گولن آرای حزب عدالت و توسعه را تأمین کرده و اردوغان از این جماعت حمایت می کند.

_ علی امیدی و فاطمه رضایی (1389): در مقاله ای تحت عنوان “عثمانی گرایی جدید در سیاست خارجی ترکیه” اظهار میدارند که عملکرد دولت ترکیه طی سالهای اخیر نشان دهنده آن است که این کشور می خواهد هدف خود مبنی بر ارائه چهره جدیدی از ترکیه که می تواند پلی میان دنیای اسلام و غرب باشد، را با اتخاذ رویکردی واقع گرایانه و از طریق پیگیری مواضع متعادل و میانه رو جامه عمل بپوشاند.

_ هالدون گولپ1 (1388) در مقاله ای تحت عنوان “چالش مدرنیته و سکولاریسم” بیان می کند که با وجود این که جزء جزء کشور ترکیه تحت تاثیر سکولاریسم قرار گرفته، ولی وسیله ای شده در جهت پیشبرد اهداف شهرسازی و صنعتی کردن، که این امر به افراط و تندروی حکومت سکولاریسم در ترکیه منجر شده است. وی همچنین در بخش دیگری از مقاله خود اظهار می دارد که اگر مذهب عاملی برای تاثیر گذاری بر روی پدیده های اجتماعی و سیاسی باشد، خود موجب ایجاد یک تمایل مذهبی برای جستجو در علم سیاست می شود، که در این صورت اسلام به عنوان یک مذهب، نظریه معروف اسلام سیاسی را صادر می کند.

_ آرمین امینی و رضا ذبیحی (1390): ماهیت حزب اسلام گرای عدالت و توسعه در مقایسه با حزب اسلام گرای پیشین یعنی رفاه میانه روتر است و نگرانی های کمتری را میان نخبگان سکولار ترکیه بر می انگیزد. در واقع نخبگان اسلام گرای حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان و عبدالله گل، سکولاریسم  را  نه به عنوان الزام، بلکه به عنوان باور پذیرفتند و به حرکت در چارچوب اصول سکولار باور علمی و عملی دارند.

_  حسین  مسعود نیا و داود  نجفی (1390):  در  پژوهشی  با عنوان  “سیاست خارجی نوین ترکیه و تهدیدهای امنیتی فراروی جمهوری اسلامی ایران” می گویند: سیاست خارجی دولت اسلام گرای ترکیه موسوم به نئو عثمانی گرایی، تداوم سیاست عثمانی گرایی در دوره کمالیسم و امپراتوری عثمانی به معنی نفوذ در جهان اسلام و تلاش برای کسب رهبری آن، رقابت با ایران، حفظ و گسترش

____________________

1_ Galop

روابط با غرب بویژه ایالات متحده و تلاش برای کسب موقعیت برتر ترکیه در منطقه است.

_ سیده لیلی عظیمی (1390): طی مقاله ای با عنوان “برابری سیاسی در تجربه ی حزب عدالت و توسعه ترکیه” عنوان می دارد برابر سیاسی یکی از محوری ترین پایه های دموکراسی است که طیفی از اندیشمندان و متفکران جهان غرب، به تقابل آن با اسلام سیاسی باور دارند. این گروه با استدلال هایی متفاوت اسلام سیاسی را فاقد ظرفیت و توان لازم در تحقق برابری سیاسی تلقی کرده اند. ترکیه یکی از نمونه های منحصر بفرد بشمار می رود که رویکردها و اقدامات حزب اسلام گرای عدالت و توسعه، منطق تقابل اسلام سیاسی با اصول و مبانی دموکراسی را با چالش مواجه ساخته است.

_ عبداله قنبرلو (1391): طی مقاله ای با عنوان “ملاحظات امنیت ملی و غرب گرایی در سیاست خارجی ترکیه” می گوید تا پیش از به قدرت رسیدن اسلام گرایان، تمرکز ترکیه به سمت جهان غرب و بالاخص اتحادیه اروپا بود و در مسائل مناطق دیگر چندان فعالیت نداشت، اما پس از آن روند متفاوتی شکل گرفت. این کشور ضمن حفظ مناسبات مسالمت آمیز با جهان غرب، به سمت چند جانبه گرایی پیش رفت. در مناسبات ترکیه با دیگر قطبهای قدرت از جمله روسیه و چین، پیشرفتهای جدیدی حاصل شد.

_ کیمن (2007): الگویی که ترکیه ارائه می دهد مبتنی برقرائت های خاص از اسلام است که بر خلاف قرائت های رادیکال، جهان غرب را دشمن جهان اسلام تلقی نمی کند و در تلاش است با خلق وجه اشتراکاتی میان غرب و اسلام همزیستی مسالمت آمیز میان این دو را تضمین نماید و از این روست که به اسلام میانه رو شهرت یافته است.

_ بولنت ارس1 و عمر کاها2 (1381): طی پژوهشی با عنوان “جنبش اسلام لیبرالی در ترکیه: اندیشه های محمد فتح الله گولن” نگرش و دیدگاه های جنبش محمد فتح الله گولن

گفتار اول:تعریف طلاق. 10

بند اول : طلاق ازنظر لغت و اصطلاح: 15

‌ بند دوم: تاریخچه طلاق. 16

بند سوم: طلاق توافقی در قانون حمایت خانواده 17

بند چهارم: تعریف خلع و مبارات.. 19

گفتار دوم: علل گرایش به طلاق توافقی. 21

بند اول: سهولت طلاق. 21

بند دوم: کم‌رنگ شدن نهاد خانواده 22

بند سوم: نقص قانون. 22

گفتار سوم: موجبات طلاق. 23

بند اول : به اراده‌ی مرد 23

بند دوم : طلاق به خواسته‌ی زن. 26

بند سوم: طلاق به توافق. 28

مبحث دوم : اقسام طلاق. 30

گفتار اول: اقسام طلاق ازنظر حکم وضعی و فقه 30

بند اول: طلاق بدعی. 31

بند دوم: طلاق سنی. 31

بند سوم: طلاق بائن مطابق اجماع فقهای امامیه بر 6 نوع است: 32

بند چهارم : طلاق رجعی. 32

گفتار دوم: طلاق ازنظر‌ قانون مدنی. 33

بند اوّل: طلاق قبل از نزدیکی. 34

بند دوّم: طلاق یائسه 35

بند سوّم: طلاق خلع و مبارات.. 35

بند چهارم: سومین طلاق. 35

بند پنجم: طلاق به‌عوض… 36

بند ششم :طلاق شوخی یا کنایی. 37

بند هفتم:طلاق قضایی. 37

فصل دوم: ماهیت طلاق توافقی. 38

مبحث اول: ماهیت ازنظر عمل حقوقی. 41

گفتار اول: عقد یا ایقاع بودن طلاق. 42

بند اول:عقد. 43

بند دوم:ایقاع. 43

گفتار دوم : خلع و مبارات.. 44

بند اول: تشابه خلع و مبارات.. 45

بند دوم:تفاوت خلع و مبارات.. 45

گفتار سوم: مبانی خلع و مبارات.. 48

بند اول:مبانی فقهی خلع و مبارات.. 49

بند دوم: ماهیت حقوقی خلع و مبارات.. 52

مبحث دوم: شرایط خلع و مبارات.. 53

گفتار اول: شرایط زوج. 53

بند اول: بلوغ. 54

بند دوم: عقل. 54

بند سوم: اختیار 55

بند چهارم: قصد و رشد. 56

گفتار دوم: شرایط زوجه 58

بند اول: شرایط عمومی‌ 59

بند دوم: شرایط اختصاصی. 59

مبحث سوم: زمان طلاق. 63

گفتار اول: طلاق قبل از نزدیکی یا طلاق در زمان نامزدی. 65

گفتار دوم: طلاق توافقی بعد ازدواج. 66

مبحث چهارم: شرایط عمل حقوقی. 67

 

گفتار اول: شرایط ماهوی. 67

بند اول: وجود رابطه‌ی زوجیت.. 67

بند دوم: وجود عوض… 68

گفتار دوم: شرایط شکلی. 70

بند اول: داوری. 70

بند دوم: صیغه‌ی طلاق. 75

بند سوم : شهود عادل. 77

گفتار سوم: شرایط عوض… 78

فصل سوم: آثار طلاق. 80

مبحث اول: آثار غیرمالی طلاق. 81

گفتار اول: قطع رابطه زناشویی. 81

گفتار دوم: حضانت فرزندان. 82

گفتار سوم: عده و فلسفه‌ی آن. 88

مبحث دوم: آثار مالی طلاق. 90

گفتار اول: مهریه 90

گفتار دوم: نفقه 93

گفتار سوم: توارث.. 97

مبحث سوم: طبیعت طلاق پس از رجوع. 100

گفتار اول: رجوع زن به‌عوض و زمان آن. 102

نتیجه گیری. 103

منابع……. 110

مقدمه :
خانواده مهم‌ترین و قدیمی‌ترین گروه اجتماعی است که از آغاز زندگی بشر وجود داشته است و بدون آن زندگی در اجتماع متصور نیست. کانون خانواده مرکز حفظ سنن ملی و اخلاقی، رشد عواطف و احساسات انسان است. کسانی که از حمایت خانواده برخوردار نیستند، بی‌پناه و در معرض فساد و تباهی و بیهودگی قرار می‌گیرند. اما گاهی اوقات، خانواده نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد و ناچار از هم فرومی‌پاشد.

درباره طلاق عقاید و نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای آن را زیان‌آور و بسیار خطرناک دانسته و به‌طورکلی آن را محکوم کرده‌اند و عده‌ای از وجود آن در شرایطی در‌ اجتماع طرفداری کرده‌اند.

به‌هرحال نمی‌توان طلاق را ازنظر اجتماعی به‌کلی محکوم کرد : زیرا اگر بین زن و شوهر هیچ‌گونه هماهنگی و توافق اخلاقی وجود نداشته باشد، نمی‌توان گفت که زن و مرد باید یک‌عمر در رنج و سختی به سر ببرند و به زندگی زناشویی ادامه دهند. البته شکی نیست که طلاق امری مذموم و ناپسند است.

تا توانی پا منه اندر فراق             ابعض الاشیاء عندی الطلاق (مولوی)

اما در پاره‌ای از موارد چاره‌ای جز آن نیست و باید به‌عنوان یک ضرورت پذیرفته شود.

در فقه و حقوق جامعه ما به‌طورمعمول و غالب اختیار طلاق در دست مرد است و جدایی زوجین، معلول اراده‌ی زوج می‌باشد؛ اما در شرع مقدس اسلام مواردی وجود دارد که صریحاً اجازه می‌دهد که زوجه از حاکم درخواست طلاق کند. در این شرایط دخالت قاضی محکمه نقش مهمی را در حل اختلاف و احقاق حقوق افراد در پی خواهد داشت تا خانواده را به انتخاب راه‌حل‌های مناسبی در جهت اصلاح طرفین دعوی و اصلاح جامعه راهنمایی نماید.

بیان مسئله‌
‌ رشد و بالندگی و سلامت خانواده سبب رشد تعالی جامعه می‌گردد حفظ و بقا و کمک به اکمال آن بر همه خصوصاً بر دولتمردان و قانون‌گذاران واجب است‌ اما گاهی اوقات با هیچ تدبیری نمی‌توان و نباید زن و مرد را وادار به زندگی مشترک زیر یک سقف کرد چراکه تفاهم و مهربانی و عشق نهاد خانواده را استوار نگه می‌دارد. واژه‌ی طلاق ازنظر لغوی به معنی بازنمودن گره‌ ،رها کردن، آزاد ساختن و واگذاشتن است و ازلحاظ شرعی عبارت است از زایل نمودن قید نکاح با صیغه مخصوص.

سال‌ها پیش طلاق پدیده‌ای مذموم و بسیار زشت به شمار می‌رفت و افراد در شرایط بسیار سخت به آن فکر می‌کردند یا گاه آن‌قدر در پیچ‌وخم مراحل قانونی دادگاه‌ها سردرگم می‌شدند که از طلاق گرفتن منصرف می‌شدند اما اکنون متأسفانه با گسترش نوعی از طلاق، دیگر نیاز نیست زمانی طولانی را در راهرو دادگاه‌ها بگذرانند. آن‌ها می‌توانند با گذشتن از حقوق خود از قبیل، مهریه، حضانت و ملاقات فرزند، جهیزیه، نفقه و… به‌راحتی به دادگاه مراجعه کنند و پس از مدت کوتاهی به‌صورت توافقی از هم جدا شوند.

‌ در این تحقیق سعی بر این است که ثابت کنیم طلاق توافقی عقد یا ایقاع است ،ازلحاظ حقوقی طلاق ایقاعی است که بااراده مرد محقق می‌شود، اما بر اساس مقررات قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق در سال 1371 و متعاقباً تصویب قانون حمایت خانواده در سال 1392 برای طلاق و جدایی می‌بایستی زوجین یا یکی از آن‌ها به دادگاه مراجعه نموده و گواهی عدم امکان سازش دریافت نمایند تا بتوانند از همدیگر جدا شوند. با توجه به سیر قانون‌گذاری در موضوع نکاح، کنترل و محدودیت‌های وارده بر این عقد، همچون بعضی از قراردادها بر مبنای مصالح و منافعی اعم از فردی و اجتماعی بوده است. حفظ کیان خانواده به‌عنوان جزئی مهم از پیکره اجتماع، از مهم‌ترین مصالح مدنظر قانون تلقی می‌گردد. یکی از راه‌های انحلال نکاح طلاق است که منوط به تحقق موجباتی است که ازجمله‌ی این موارد عبارت‌اند از اراده‌ی مرد درخواست زن و توافق زوجین می‌باشد‌ . بااینکه طلاق در دست مرد می‌باشد ولی مرد نباید از این اختیار سوءاستفاده کرده و زوجه را به‌زانو درآورد و قانونگذار موظف است که در برابر طلاق روشی را در پیش گیرد که امکان سوءاستفاده از این نهاد قانونی را از بین ببرد و مانع از این شود که اساس خانواده به‌راحتی از هم فروریزد و درعین‌حال این امکان را برای زوجین ناسازگار به وجود آورد که از بند پیوندی که تقدس خود را ازدست‌داده است رها شوند. بنابراین هم منافع فرد و هم منافع جامعه تضمین می‌شود اما در حال حاضر اراده مرد به‌تنهایی و بدون حکم دادگاه کافی برای طلاق نیست و این مصلحتی است که قانون جهت بقای خانواده و جلوگیری از خودسری مرد در این زمینه اندیشیده است، حال با توجه به اختیار شرعی و مطلق مرد در طلاق و ایقاع بودن ماهیت طلاق جهت گریز و استخلاص زنان از این مشکلات اجازه داده می‌شود تا زوجه با اعطای مالی به زوج از او طلاق بگیرد شارع و به‌تبع

1-4- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 5

1-5- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 6

1-6- تعریف واژه‌های تحقیق………………………………………………………………………………….. 6

فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-1- تاریخچه مواد مخدر در جهان………………………………………………………………………….. 8

2-2- مصرف مواد مخدر در آمریکا در قرن بیستم………………………………………………………… 9

2-3- تاریخچه مواد مخدر در ایران  ………………………………………………………………………. 11

2-4-اعتیاد……………………………………………………………………………………………………….. 13

2-5-علائم اعتیاد……………………………………………………………………………………………….. 14

2-5-1- علل خانوادگی………………………………………………………………………………………. 15

2-5-2- علل اجتماعی………………………………………………………………………………………… 17

2-6-معتاد………………………………………………………………………………………………………… 18

2-7-اعتیاد از منظر اجتماع……………………………………………………………………………………. 18

2-8-علائم تشخیص فرد معتاد……………………………………………………………………………… 19

2-8-1- علائم فیزیکی……………………………………………………………………………………….. 19

2-8-2-علائم رفتاری…………………………………………………………………………………………. 19

2-9-افراد مستعد به اعتیاد……………………………………………………………………………………. 19

2-10-اعتیاد و سلامت………………………………………………………………………………………… 20

2-10-1-سلامت جسمی…………………………………………………………………………………….. 20

2-10-2- سلامت شناختی…………………………………………………………………………………… 20

2-10-3-سلامت روانی………………………………………………………………………………………. 20

2-10-4-سلامت عاطفی…………………………………………………………………………………….. 21

2-10-5-سلامت اجتماعی…………………………………………………………………………………… 21

2-10-6-سلامت روحی……………………………………………………………………………………… 22

2-11-نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد……………………………………………………………….. 22

2-12-اعتیاد جرم یا بیماری………………………………………………………………………………….. 23

2-13-تاسیس انجمن معتادان گمنام در کالیفرنیای جنوبی…………………………………………….. 27

2-14-تشکیل جلسات NA در کالیفرنیای جنوبی………………………………………………………. 27

2-15-جهانی شدن شدن NA……………………………………………………………………………….. 36

2-16-تاسیس مجمع خدمات جهانی NA……………………………………………………………….. 41

2-17-تالیفات در خصوص NA……………………………………………………………………………. 42

فصل سوم: مبانی نظری

3-1- آنتروپوپولیس (انسان‌گرایی)………………………………………………………………………….. 45

3-2- تاریخچه انسان‌گرایی…………………………………………………………………………………… 46

3-3- روش‌شناسی تحقیق تفکرات و مبانی نگاه به انسانی بودن بر اساس الگوهای معماری و شهرسازی…46

3-4- الگوی ترقی گرا………………………………………………………………………………………. 46

3-5- استقرار انسانی چون ریشه فضایی – زمانی، یک شهرسازی متداوم…………………………. 50

3-6-تصور شهر………………………………………………………………………………………………… 55

3-6-1 خوانایی…………………………………………………………………………………………………. 55

3-6-2 یک شهر نمی‌تواند ………………………………………………………………………………….. 56

3-6-3- از تصور ذهنی‌اش جدا می‌شود………………………………………………………………….. 56

3-7- تصور ذهنی از شهر و جهت‌یابی……………………………………………………………………. 57

3-8- تصور شهر و رشد فرد………………………………………………………………………………… 57

 

3-9- به طرفداری از تصوری گسنرده……………………………………………………………………… 58

3-10- تصور و معانی………………………………………………………………………………………… 59

3-11 محیط خوانا……………………………………………………………………………………………… 59

3-12- نظرات پاتریک گدس……………………………………………………………………………….. 60

3-13- نظرات جین جیکوب………………………………………………………………………………… 60

3-13-1- جذابیت و کارایی………………………………………………………………………………… 61

3-13-2- انسان، انسان را می‌جوید………………………………………………………………………… 61

3-13-3- خیابان: حفاظت از زندگی………………………………………………………………………. 61

3-14- اصول طراحی با دیدگاه انسان‌گرایه………………………………………………………………. 62

3-15- مراحل رسیدن به طرح………………………………………………………………………………. 63

3-15-1- ایدوئوگرام…………………………………………………………………………………………. 63

3-15-2- مفاهیم پویایی……………………………………………………………………………………… 63

3-15-3- ویژگی‌های پویایی……………………………………………………………………………….. 63

3-15-4- انعطاف‌پذیری……………………………………………………………………………………… 63

3-15-5-انسان، انسان را می‌جوید…………………………………………………………………………. 63

فصل چهارم: بررسی اقلیم

4-1- سابقه تاریخی کرمانشاه………………………………………………………………………………… 67

4-2- جاده ابریشم و کرمانشاه………………………………………………………………………………. 68

4-3- آب‌وهوا…………………………………………………………………………………………………… 68

4-4-بارش……………………………………………………………………………………………………….. 69

4-5- شرایط دما………………………………………………………………………………………………… 69

4-6-جریان بادها……………………………………………………………………………………………….. 70

4-7-جغرافیای انسانی…………………………………………………………………………………………. 70

4-7-1- جمعیت……………………………………………………………………………………………….. 70

4-8- ویژگی‌های اقتصادی…………………………………………………………………………………… 71

4-8-1- کشاورزی…………………………………………………………………………………………….. 71

4-8-2- دامداری………………………………………………………………………………………………. 71

4-8-3- صعنت………………………………………………………………………………………………… 72

4-8-4- خدمات……………………………………………………………………………………………….. 72

4-9- جاذبه‌های طبیعی……………………………………………………………………………………….. 73

4-10- جاذبه‌های فرهنگی-تاریخی………………………………………………………………………… 75

4-11- هتل‌ها و مراکز اقامتی موجود در کرمانشاه………………………………………………………. 77

4-12- پارک‌ها…………………………………………………………………………………………………. 77

فصل پنجم: تحلیل سایت و برنامه فیزیکی

5-1- بستر کالبدی سایت…………………………………………………………………………………….. 79

5-2- بررسی سایت……………………………………………………………………………………………. 80

5-3- برنامه‌ فیزیکی……………………………………………………………………………………………. 81

5-4- نقشه‌ها…………………………………………………………………………………………………….. 82

فهرست منایع و ماخذ………………………………………………………………………………………….. 86

چکیده:

پیشرفت جوامع امروزی، ردپای سنت‌های اصیل و تعاملات را در زندگی انسان‌ها کم‌رنگ نموده است. کم‌رنگ نمودن تعامل انسان‌ها به دنبال خود تنهایی و به دنبال آن گرایش و وابستگی به مواد و در نتیجه اعتباد در میان جوامع را به دنبال داشته است، که کشور ما هم از این قاعده مستثنا نیست.

گسترش اعتیاد در میان اقشار مختلف جامعه با تحصیلات متفاوت منجر به تاسیس مراکز ترک اعتیاد در دنیا شده است. در این میان افراد معتاد به دلایل مختلف مثل، ترس از آبرو، از بین رفتن موقعیت اجتماعی و … اقدام به مراجعه به مراکز ترک اعتیاد می‌کنند. اما متاسفانه امروزه مراکز ترک اعتیاد زیادی وجود دارد، که با استناد به آمارها می‌توان دریافت که آن‌چنان در کار خود موفق نبوده‌اند.

در این پایان‌نامه سعی شده است با تغییر در شرایط ساختاری معماری این مراکز با رویکرد انسان‌گرایانه به این مکان نگاه شود. به طوری که در این مراکز شرایطی از نظر معماری فضای مرکز و هم از نظر روانی برای معتاد ایجاد گردد که خود فرد معتاد ترغیب شود، که جهت ترک اعتیاد اقدام نموده و همچنین تعامل میان افراد معتاد در این مکان‌ها از نظر روحی و روانی نه تنها منجر به عود اعتیاد آن‌ها نشود، بلکه باعث شود بدون ترس پا در مسیر هموارتری جهت ترک اعتیاد قرار دهند. و همچنین با ایجاد فضایی برای آموزش این افراد در این مراکز زمینه‌‌ی ایجاد کسب‌وکار برای افراد معتاد پس از بهبودی و ترک مرکز فراهم شود.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

موضوع مواد مخدر و مبتلایان به این معضل اجتماعی موضوعی است که در همهکشورها کم و بیش مورد توجه بوده و برخوردهای مختلفی در کشورهای دنیا با مقوله مواد مخدر از فرایند تولید تا مصرف انجام میشود. در برخی از کشورها مرتبطین با مواد مخدر از تولید کنندگان تا معتادین محکوم به مرگ و اعدام می‌باشند و در برخی دیگر برخورد با تولید کننده و مصرف کننده متفاوت است.

در کشور ایران چندین سال است که مصرف کنندگان مواد مخدر یعنی معتادین از دایره ی متهمین ومجرمان خارج و بعنوان بیمار به آنها نگاه می‌شود. گذشته از اینکه آیا این نگاه در کاهش میزان تولید و مصرف موثر بوده، یا حتی تاثیرات معکوس داشته است، در حال حاضر و با توجه به فرض بیمار بودن معتادین لازم است بسته‌ی درمانی این آسیب دیدگان، جامع و کامل دیده شود. متاسفانه اعتیاد موضوعی نیست که جنس یا قشر خاصی را دربرگرفته و با سایر گروه‌ها کاری نداشته باشد، بلکه اغلب گروه‌هایسنی،چه مرد و چه زن در معرض خطر این معضل مهم اجتماعی هستند. یکی از اشکالات عمده که شاید بتوان آن‌ر ابعنوان خطای ذهنی بخشی از مدیران دانست ، اینست که اغلب مدیرانی که در جبهه‌ی دوم مقابله با اعتیاد هستند یعنی مدیرانی که می‌بایست بخش سخت‌افزاری جامعه را برای حرکت به سلامتی آسیب‌دیدگان اعتیاد آماده کنند، تصورشان از معتادین از حیث جنسیت تنها جامعه مردان است، متاسفانه در مواد مخدر صنعتی امروزه جمعیت قابل ملاحظه‌ای از زنان نیز دچار آلودگی شده و با توجه به این‌که عنصر تربیت در خانواده می‌بایست توسط زن به ثمر بنشیند، عملا اعتیاد به مواد مخدر امروز بعنوان یک خطر تشکیل و دوام خانواده‌ها را تهدید مینماید. در جامعه مردان، فرد معتاد چنانچه مورد درمان قطعی قرار نگیرد در بدترین حالت برای فراهم نمودن هزینه‌ی مصرف خود دست به اقداماتی مانند سرقت می‌زنند که به جهت خطر بالا و ریسک جدی آن یا به سرعت

فصل 2: مروری بر منابع  7

2-1- مقدمه. 8

2-2- ماهیت و مفهوم انگیزش.. 8

2-3- نظریه‏های انگیزش.. 10

2-3-1- نظریه‏های محتوایی. 11

2-3-2- نظریه‏های فرآیندی. 15

2-4- مدلهای انگیزش.. 19

2-4-1- مدل مشخصههای شغلی. 20

2-4-2- مدل انتظار پورتر و لاولر. 26

2-5- مدل جامع سنجش انگیزش.. 29

2-6- نتیجه‌گیری. 44

فصل 3: روش تحقیق و ارائه مدل  46

3-1- مقدمه. 47

3-2- روش تحقیق. 47

3-3- مدل مفهومی تحقیق. 48

3-4- ابعاد و جنبه‏های تحقیق. 49

3-5- روش‏های جمع‏آوری اطلاعات. 51

3-6- روایی و پایایی پرسشنامه. 53

3-7- قلمرو موضوعی تحقیق. 55

3-8- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق. 55

3-9- جامعه آماری. 55

3-10- نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه. 55

3-11- روش‏های تجزیه و تحلیل اطلاعات. 56

3-11-1- ضریب همبستگی پیرسون. 57

3-11-2- رگرسیون چندگانه. 57

3-12- جمع بندی. 58

فصل 4: نتایج و تفسیر آنها 60

4-1- مقدمه. 61

4-2- مطالعه موردی. 61

4-3- ویژگیهای جمعیت شناختی. 62

4-4- بررسی آزمونهای استنباطی. 65

4-4-1- بررسی میزان همبستگی بین شرکتها 66

 

4-4-2- بررسی میزان همبستگی بین رضایت از پاداش‏های فردی و اهمیت پاداش‏های فردی  67

4-4-3- بررسی و تایید مدل پیشنهادی. 68

4-5- نتیجهگیری. 72

فصل 5: جمع‌بندی و پیشنهادها 74

5-1- جمع‏بندی. 75

5-2- پیشنهادها برای محققان آینده 77

5-3- محدودیتهای تحقیق. 77

مراجع  79

پیوست‌ها 82
فهرست اشکال

شکل (2-1) فرآیند انگیزش (فیضی، 1385) 10

شکل (2-2) سلسله مراتب نیازهای مازلو. 12

شکل (2-3) مدل مشخصههای شغلی هاکمن و اولدهام (رابینز، 1997). 21

شکل (2-4) 23

شکل (2-5) مدل اصلاح شده پورتر و لاولر. 26

شکل (2-6) وارد کردن اثر ساختار سازمانی در مدل ویژگیهای شغلی(هاکمن و اولدهام) 32

شکل (2-7) وارد کردن اثر ساختار سازمانی در مدل ویژگیهای شغلی(براس) 32

شکل (2-8) وارد کردن اثر عوامل فراموش شده داخلی و خارجی. 33

شکل (2-9) بازسازی حالات روانشناختی. 35

شکل (2-10) تصحیح رابطه بین تلاش و پاداش مطلوب. 37

شکل (2-11) مدلسازی رضایت و انگیزش و وارد کردن اثر قدرت نیاز به رشد فردی. 39

شکل (2-12) شفاف سازی ارتباط مدل با نظریه انتظار وروم 40

شکل (2-13) اصطلاحات عمده در مدل انتظار و مشخصههای شغلی و مفاهیم آنها 42

شکل (2-14) استانداردسازی اصطلاحات دو مدل. 43

شکل (2-15) تجمیع مدلهای اصلاح شده مشخصههای شغلی و انتظار. 44

شکل (3-1) چارچوب مفهومی برای الگوی تحلیلی تحقیق. 49

شکل (3-2) مراحل انجام تحقیق. 59

شکل (4-1) موقعیت پنج معادله رگرسیونی در مدل پیشنهادی. 69

شکل (4-2) مدل تجدید نظرشده 72
فهرست جداول

جدول (4-1) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن. 63

جدول (4-2) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنس.. 63

جدول (4-3) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات. 64

جدول (4-4) توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل. 64

فهرست مطالب:

1-1- مقدمه. 2-4

1-2 – بیان مساله. 6

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 6-7

1-4- اهداف تحقیق. 7-8

1-5- واژه­های کلیدی.. 8

فصل دوم:  بررسی و مرور پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه. 10-11

2-2- بیماری­های گیاهی.. 11-12

2-2-1- بیماری­های برنج.. 12

2-2-2- بلاست برنج.. 12-14

2-2-3- مطالعه بیولوژیکی قارچ عامل بیماری بلاست.. 14-15

2-3-روشهای کنترل بیماریهای گیاهی.. 15

2-3-1- روشهای کنترل بلاست برنج.. 15

2-3-1-1- پیش­آگاهی.. 16-17

2-3-1-2- کنترل زراعی.. 17-19

2-3-1-3- کنترل بیولوژیکی.. 19-21

2-3-1-4- کنترل شیمیایی.. 21-23

2-3-1-5- استفاده از ارقام مقاوم. 23-25

2-4- مقایسه اقتصادی روشهای کنترل بیماری بلاست برنج.. 25-29

فصل سوم مواد و روشهای تحقیق

3-1- منطقه مورد مطالعه. 31-33

3-1-1- معرفی استان گیلان. 31-32

3-1-2- برنج در استان گیلان. 32

3-2-1- شهرستانهای استان گیلان. 32

3-2-2- شهرستان لنگرود. 32-33

3-3 – روش تحقیق. 33

3-4- جامعه و نمونه آماری.. 33

3-5- ابزار گردآوری داده­ها 34

3-5-1- ابزار پژوهش… 34-35

3-6- روایی و پایایی ابزار اندازه­گیری.. 35-36

3-6-1- روایی. 35

3-6-2- پایایی.. 36

3-7 – متغیرهای تحقیق و تعاریف عملیاتی.. 36-37

3-7-1- متغیر مستقل. 36

3-7-1-1- ویژگی­های فردی. 36

3-7-1-2- ویژگی­های نظام زراعی.. 36

3-7-1-3- ویژگی­های اقتصادی.. 36

3-7-1-4- دانش کنترل بلاست برنج.. 37

3-7-1-5- نفوذپذیری اجتماعی.. 37

3-7-1-6-  مشارکت اجتماعی.. 37

3-7-1-7- فعالیتهای آموزشی- ترویجی.. 37

3-7-1-8- دانش فنی. 37

3-7-1-9- اثرات زیست­محیطی کنترل بیماری بلاست برنج. 37

3-7-2- متغیر وابسته. 37

3-8- فرضیه­های تحقیق. 38

3-9 – روش تجزیه تحلیل داده­ها. 38-39

3-9-1- آمار توصیفی. 38

3-9-2- آمار استنباطی. 39

فصل چهارم: تجزیه تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه. 41

4-2- یافته­های توصیفی 41-57

4-2-1- ویژگیهای فردی 41-42

4-2-2- ویژگیهای نظام زراعی 43

4-2-3- ویژگیهای اقتصادی 44

4-2-4- دانش کنترل بلاست برنج 45-53

4-2-4-1- دانش کنترل شیمیابی بلاست برنج.. 45-47

4-2-4-2- دانش کنترل زراعی برنج 48-53

4-2-5- نفوذپذیری اجتماعی 53-54

4-2-6- مشارکت اجتماعی 54

4-2-7- فعالیتهای آموزشی- ترویجی 55

4-2-8- دانش فنی 56-56

4-2-9- اثرات زیست­محیطی کنترل بلاست برنج 56-57

4-3- آمار استنباطی 57-60

4-3-1- مقایسه ویژگیهای فردی، زراعی و اقتصادی کشاورزان دوگروه با استفاده از آزمون کای­دو 57

4-4- مقایسه هزینه­های کنترل شیمیایی با کنترل زراعی 60-61

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مرور کلی بر تحقیق 63-64

5-1-1- مقدمه 63

5-1-2- اهداف تحقیق. 64

5-1-3- محدوده تحقیق. 64

5-1-4- محدودیت تحقیق 64

5-1-5- روش و نوع تحقیق 64

5-1-6- متغیرهای تحقیق. 64-65

5-1-7- فرضیه­های تحقیق 65

5-2- نتیجه­گیری 65-73

5-2-1- یافته­های توصیفی 65-70

5-2-2- یافته­های استنباطی 70-71

5-2-2- مقایسه هزینه­های کنترل زراعی و شیمیایی.. 71

5-3- بحث 71-73

5-4- پیشنهادها 74-75

5-4-1- پیشنهادهای پژوهش حاضر 74

5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده 74-75

منابع. 76-84

پیوستها 85-96

چکیده انگلیسی 97

صفحه عنوان انگلیسی 98

فهرست جداول

جدول 1-1- تولید برنج در کشورهای اصلی صادر­……………….………………………………………..5

جدول  2-1- سرانه مصرف برنج در آفریقا و برخی کشورهای در حال توسعه………………………..11

جدول  3-1- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه…………….……..…………………………………35

جدول  3-2- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه………………………….……………………………35

جدول  3-3- ارزشهای عددی گویه های پرسشنامه………….……………..……………………………35

جدول 3-4- میزان اعتماد (پایایی) پرسشنامه با استفاده از روش آلفای كرونباخ………….…..……….36

جدول 4-1- توزیع فراوانی ویژگیهای فردی شالیکاران (320=n)….…………..………………….41-42

جدول 4-2- توزیع فراوانی ویژگیهای نظام زراعی شالیکاران……………………….…&hell ip;………………43

جدول 4-3- توزیع فراوانی ویژگیهای اقتصادی شالیکاران……………………………………………….44

جدول 4-4- توزیع فراوانی شالیکاران و کارشناسان براساس دانش کنترل بلاست برنج………….……46

جدول 4-5- توزیع فراوانی شالیکاران براساس دانش کنترل شیمیایی بلاست ر برنج…………….46-47

جدول 4-6- توزیع فراوانی شالیکاران براساس دانش کنترل زراعی بلاست ر برنج……………….49-53

جدول 4-7- میزان نفوذپذیری اجتماعی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (367n= )…..………..53

جدول 4-8- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه برحسب میزان نفوذپذیری اجتماعی (367 =…( n 54

جدول 4-9- میزان مشارکت اجتماعی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (367n= )………..……..54

جدول 4-10- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه بر حسب میزان مشارکت اجتماع.………………54

جدول 4-11- میزان فعالیتهای آموزشی- ترویجی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (367n= )…..55

جدول 4-12- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه بر حسب میزان فعالیتهای آموزشی (367n= )….55

جدول 4-13- میزان دانش فنی شالیکاران به ترتیب اهمیت موضوع (367n= )…………….…………56

جدول 4-14- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه بر حسب میزان دانش فنی………….……………56

جدول 4-15- اثرات زیست­محیطی کنترل بلاست برنج به ترتیب اهمیت موضوع (367n= )….……56

جدول 4-16- توزیع فراوانی شالیکاران مورد مطالعه بر حسب میزان اثرات زیست­حیطی…..………..57

جدول 4-17-مقایسه ویژگی فردی، زراعی واقتصادی کشاورزان دو گروه بااستفاده ازآزمون کای­دو…60

جدول 4-18- مقایسه ویژگی فردی، زراعی و اقتصادی کشاورزان……………………………………………….60

جدول 4-19- محاسبه هزینه های کنترل زراعی و شیمیایی…………………………………………………………61

جدول 4-20- مقایسه اقتصادی روش کنترل زراعی و شیمیایی بر اساس نسبت منافع به هزینه­ها……..61

جدول الف- 1- نفوذ­پذیری اجتماعی………………………………………………………………………………………90

جدول الف- 2-. مشارکت اجتماعی………………………………………………………………………………………..90

جدول الف-3- فعالیت­های آموزشی-ترویجی …………………………………………………………………………91

جدول الف- 4- دانش فنی……………………………………………………………………………………………………..91

جدول الف- 5- اثرات زیست­محیطی کنترل بلاست برنج…………………………………………………………..92

 

فهرست تصاویر

شکل 1- 1 تولید برنج در آسیا-  آمار سازمان خوار و بار جهانی سال ٢٠١٣……….………….…………………….4

شکل 3- 1 نقشه استان گیلان……..………………………………………………………………………………31

شکل 4- 1 توزیع فراوانی شالیکاران بر اساس روش کنترل بیماری…………………….…………………45

 

چکیده

برنج یکی از محصولات زراعی عمده استان گیلان بوده و نقش مهمی در درآمد خانوار روستایی دارد. میزان محصول برنج هر ساله توسط عوامل مختلفی همچون آفات، بیماری­ها و علفهای­ هرز مورد تهدید قرار می­گیرد. بیماری بلاست یکی از خسارت­زا­ترین بیماریهای­ برنج بوده و هر ساله موجب کاهش کمیت و کیفیت محصول در مزارع شمال کشور می­گردد و در این میان زارعین بیشتر از روش شیمیایی برای کنترل بیماری استفاده می­کنند. امروزه با توجه به خطرات سموم شیمیایی روی سلامت انسان و محیط­زیست بیشتر بر روشهای زراعی و بیولوژیک جهت کنترل بیماری بلاست برنج تاکید می­گردد و از آنجایی که در استان گیلان از کنترل بیولوژیک استفاده نمی­شود در این تحقیق مقایسه اقتصادی دو روش شیمیایی و زراعی رایج در شالیزارهای استان گیلان (شهرستان لنگرود)، مد­نظر قرار گرفته است. مقایسه اقتصادی دو روش کنترل زراعی و شیمیایی بین 33 نفر از کارشناسان و 373 نفر از شالیکاران شهرستان لنگرود انجام شد که برای این کار از روش نمونه­گیری تصادفی استفاده شد. روش جمع­آوری داده­ها به صورت پرسش­نامه­ای بوده و داده­های جمع­آوری شده توسط نرم­افزار    SPSSمورد ارزیابی قرارگرفتند. همچنین میزان نفوذ­پذیری اجتماعی، دانش فنی، مشارکت اجتماعی، فعالیت­های ترویج و میزان اهمیت به محیط ­زیست پاسخگویان بررسی و در بخش اقتصادی از روش نسبت منافع به هزینه­ها جهت تعیین اقتصادی­ترین روش کنترل بیماری استفاده گردید. همچنین مقایسه ویژگیهای فردی، زراعی و اقتصادی دو گروه کشاورزان استفاده­کننده از روش زراعی و شیمیایی توسط آزمون آماری کای­دو نشان داد که بین جنسیت، سن و سابقه برنجکاری با روش کنترل انتخابی توسط پاسخگویان ارتباط معنی­داری وجود ندارد ولی بین سطح زیر­کشت و روش کنترل در سطح 05/0 آماری، ارتباط معنی­داری وجود دارد. علاوه بر این بین نظرات کارشناسان و کشاورزان در مورد روش کنترل بیماری بلاست برنج، اختلاف معنی­داری وجود داشت به­طوری که کارشناسان ترکیبی از روشهای کنترل را توصیه می­کنند ولی بیشتر کشاورزان از روش شیمیایی استفاده می­کنند. ضمناً تحقیقات حاضر نشان داد بر اساس قیمتهای سال 1392 و با توجه به هزینه­های کنترل زراعی در مقایسه با کنترل شیمیایی در هر هکتار شالیکاری، کنترل زراعی از نظر اقتصادی قابل جایگزین با کنترل شیمیایی خواهد بود.

1- 1- مقدمه

برنج یکی از محصولات غذایی درجه یک جهان است. در انگلیسیIce/paddy ، در عربی به آن Irz، در فارسی برنج و در زبان اردو چاوال می­گویند. نام علمی آنOryza sativa  است. برنج گیاهی از خانواده گرامینه است .(Wasim, 2002) کشت برنج که امروزه در تغذیه صدها میلیون انسان در سراسر جهان نقش مهمی را عهده­دار است در چین و هندوستان سابقه هفت هزار ساله دارد. اعتقاد بر این است که منشا متداول­ترین گونه برنج، قاره آسیا است. برنج محصول عمده گیاهان زراعی مهم کشورهای در حال توسعه است و قوت غالب بیش از یک سوم جمعیت دنیا را تشکیل می­دهد. ٩٠%  کل تولید برنج از آسیا­ست و تمدنهای این ناحیه پیوند عمیقی با برنج دارند. دانه­ی برنج دارای ٧/٧% پروتئین، ٢/٧٥% مواد غیر ازته، ٤/٠% چربی، ٢/٢% سلولز و ٥/٠% خاکستر می­باشد. قابلیت هضم برنج به مراتب بیش از سیب­زمینی، گندم، شیر و سایر محصولات غذایی است (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). از نظر ارزش غذایی و میزان کالری تولیدی، برنج بر اکثر مواد غذایی مورد مصرف انسان برتری دارد. ضریب هضم مواد آلی دانه بدون پوسته در حدود ٩٢% و ضریب هضم پروتئین آن در حدود ٨٦% می­باشد. بیش از ٧٠% برنج دنیا در مناطق نیمه­گرمسیری مرطوب آسیا کشت می­شود و تنها نقاط کوچکی از مناطق خشک به کشت آن اختصاص دارند، با این حال تولید برنج در بعضی مناطق نیمه­خشک، به ویژه در کشورهایی که آب و هوای مدیترانه­ای دارند، مانند ایالات متحده آمریکا، مصر، یونان، اسپانیا، ایتالیا حائز اهمیت است، زیرا در این مناطق برنج گذشته از اهمیت اقتصادی که دارا می­باشد، به لحاظ آنکه می­تواند در خاکهای شور و نمکزده کشت شود، در روند اصلاحی این خاک­ها نقش مهمی را ایفا می­کند (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩).

نخستین اقداماتی که در پایان قرن نوزدهم در استرالیا برای برنجکاری دیم به عمل آمده با شکست مواجه شد. بعدها شالیکاری نقش عمده­ای در عمران و آبادانی این مناطق ایفا می­کرد. شرایط اقلیمی حاد نیز به ایجاد گونه­های خاصی از برنج از قبیل برنج کوهستانی یا برنج نشا­شده در آبهای عمیق انجامید. در اثر دخالت عوامل انسانی و انتخاب محیطی، انواع مختلفی که در برابر شوری آب یا قلیایی­بودن آن یا سردی هوا در شب مقاوم بود به تدریج به وجود آمد. انواع متعدد برنج که بدین ترتیب بدست آمده به منزله­ی گنجینه ژنتیکی ارزشمندی از ژرم­پلاسم بود که باید با برنامه اصلاح نژاد فعلی و آینده، حفظ شود (نورمحمدی و همکاران، ١٣٨٩). در آفریقا برنج غذای اصلی مردم گینه­بیسائو، گینه، ساحل­عاج، لیبریا، سنگال و سیرالئون بوده و جایگزین غلات دیگری همچون سورگوم، ارزن و ذرت شده است. بنابراین افزایش تقاضا برای آن وجود دارد. این افزایش تقاضا همراه با افزایش جمعیت بوده و میزان تولید جوابگوی نیاز مردم نیست .(Seck et al., 2010)

بهترین منطقه رشد برنج بین ٤٥ درجه عرض جغرافیایی شمالی و ٤٠ درجه عرض جغرافیایی جنوبی است. برنج در دمای بالا و رطوبت بالا رشد بهتری دارد. درجه حرارت مطلوب 20 درجه سانتی­گراد در طول دوره رشد مورد نیاز است .(Wasim, 2002)

در روسیه برنج با توجه به گسترش روش­های پیشرفته آبیاری اتوماتیک به طور اصولی و علمی توسعه­ یافته است. عملکرد برنج به ٤-٥/٣ تن در هکتار رسیده ­است. در گذشته هزینه کارگر تنها هزینه تولید بود. هزینه­های کنترل شیمیایی بیماری­ها، آفات و علف­های ­هرز منجر به افزایش عملکرد به ٨/٤-٣/٤ تن در هکتار و کاهش مصرف نیروی کار به ١٢٠-٦٠ نفر ساعت در هکتار شد. اما استفاده از آفت­کش­ها و سموم، خطرات زیست­محیطی زیادی دارد. جهت بهبود رشد برنج، باید به طور کامل از کاربرد آفت­کش­ها بوسیله­ی هواپیما جلوگیری و از روش­هایی مانند استفاده از ارقام مقاوم به آفات و بیماریها استفاده شود (Tchebotaryov et al., 2004).