بخش اول: مفاهیم و کلیات

فصل اول:مفهوم  و تاریخچه داوری  و مقایسه آن با مفاهیم مشابه ……………………………………………………….. 7

مبحث اول: مفهوم داوری و تاریخچه آن……………………………………………………………………………………………………. 7

گفتار اول: مفهوم داور…………………………………………………………………………………………………………………………………… 7

الف: مفهوم لغوی داور………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

ب: مفهوم حقوقی و فقهی داور……………………………………………………………………………………………………………………. 7

گفتار دوم: تاریخچه و انگیزه داوری در حقوق اسلام و ایران……………………………………………………………………. 10

مبحث دوم: مقایسه داوری با نهادهای مشابه…………………………………………………………………………………………….. 12

گفتار اول:داوری و کارشناسی……………………………………………………………………………………………………………………… 13

گفتار دوم: داوری و دادرسی………………………………………………………………………………………………………………………… 13

گفتار سوم:داوری و سازش………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

گفتار چهارم:داوری و وکالت………………………………………………………………………………………………………………………… 15

 

فصل دوم: اقسام داوری و شرایط انتخاب- مشروعیت وعلل رجوع به داوری، معایب و محاسن داوری ……………………………………… 15

مبحث اول: اقسام داوری و شرایط انتخاب…………………………………………………………………………………………………. 15

گفتار اول: اقسام داوری………………………………………………………………………………………………………………………………… 15

الف- داوری اختیاری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 15

ب- داوری اجباری……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

گفتار دوم:شرایط انتخاب……………………………………………………………………………………………………………………………. 17

مبحث دوم: مشروعیت -علل رجوع به داوری، معایب ومحاسن داوری ………………………………………………….. 17

گفتار اول:مشروعیت داوری………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

گفتار دوم: علل رجوع به داوری………………………………………………………………………………………………………………….. 18

گفتار سوم: محاسن و معایب داوری ………………………………………………………………………………………………………….. 20

 

فصل سوم: داوری بازرگانی بین المللی و مقایسه رسیدگی در دادگاهها و داوری…………………………………… 22

مبحث اول: داوری بازرگانی بین المللی………………………………………………………………………………………………………. 22

گفتار اول: قواعد داوری و قواعد اتاق بازرگانی بین المللی……………………………………………………………………….. 23

الف- قواعد داوری………………………………………………………………………………………………………………………………………… 23

ب – قواعد اتاق بازرگانی بین المللی………………………………………………………………………………………………………….. 23

گفتار دوم: قواعد آنستیرال………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

 

گفتار سوم: قوانین ملّی داوری- قانون داوری تجاری ایران……………………………………………………………………….. 30

الف- قوانین ملّی داوری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

ب- قانون داوری تجاری ایران……………………………………………………………………………………………………………………… 31

مبحث دوم: قانون نمونه آنستیرال – موافقت نامه های بین المللی در مورد داوری………………………………. 34

گفتار اول: قانون نمونه آنستیرال…………………………………………………………………………………………………………………. 34

گفتار دوم: موافقت نامه های بین المللی در مورد داوری………………………………………………………………………….. 36

 

بخش دوم: بررسی داوری در حل و فصل اختلافات- سیستم های شناسایی و اجرای آرای داوری

فصل اول:داوری در معاهدات دو جانبه سرمایه گذاری- نحوه رسیدگی و حلّ و فصل دعاوی بین المللی تجاری و اهمیت داوری آن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 41

مبحث اول: داوری در حل و فصل اختلافات مربوط به معاهدات دو جانبه سرمایه گذاری……………………. 41

گفتار اول: داوری و پیمودن مراحل دادرسی داخلی………………………………………………………………………………….. 42

گفتار دوم: داوری میان دولت ها…………………………………………………………………………………………………………………. 44

مبحث دوم: نحوه رسیدگی و حلّ و فصل دعاوی بین المللی تجاری و اهمیت آن………………………………… 45

گفتار اول: نحوه رسیدگی و حلّ و فصل دعاوی بین المللی تجاری…………………………………………………………. 45

گفتار دوم: اهمیت داوری و انواع داوری های بین المللی ……………………………………………………………………….. 46

الف:اهمیت داوری در تجارت ملی , خارجی و بین المللی……………………………………………………………………….. 46

ب: انواع داوری های بین المللی…………………………………………………………………………………………………………………. 47

 

فصل دوم:سیستم های شناسایی و اجرای آرای داورهای خارجی ………………………………………………………….. 48

مبحث اول: سیستم های شناسایی و اجرای احکام خارجی(عام)……………………………………………………………. 48

گفتار اول: سیستم کنترل محدود – سیستم کنترل نامحدود …………………………………………………………………. 48

الف- سیستم کنترل محدود……………………………………………………………………………………………………………………….. 48

ب- سیستم کنترل نامحدود ………………………………………………………………………………………………………………………. 48

گفتار دوم : سیستم ردّ مطلق – سیستم تجدید نظر مطلق……………………………………………………………………… 49

الف- سیستم ردّ مطلق………………………………………………………………………………………………………………………………… 49

ب- سیستم تجدید نظر مطلق …………………………………………………………………………………………………………………… 49

مبحث دوم:سیستم های شناسایی و اجرای آرای داوری های خارجی (خاص) ……………………………………. 49

گفتار اول: سیستم مختلط – سیستم شناسایی وسیع بدون اتکاء بر قراردادهای بین المللی و سیستم محدود…………………….. 50

الف- سیستم مختلط……………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

ب- سیستم شناسایی وسیع بدون اتکاء بر قراردادهای بین المللی…………………………………………………………. 50

ج- سیستم محدود………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

گفتار دوم: حقوق بین الملل و قراردادها و اسناد موجود در مورد شناسایی و اجرای آرای داوری­های خارجی………………………… 50

 

بخش سوم: تبیین حلّ و فصل اختلافات تجاری از طریق داوری فقه- حقوق موضوعه ی ایران و حقوق تجارت بین الملل

فصل اول: جایگاه داوری تجاری وقانون داوری تجاری بین المللی در حقوق اسلامی…………………………….. 54

مبحث اول: قانون داوری تجاری بین المللی  از دریچه حقوق اسلامی……………………………………………………. 54

مبحث دوم: جایگاه موسسه داوری در فقه و مبانی حقوقی اسلام…………………………………………………………… 62

 

فصل دوم: حل و فصل اختلافات تجاری در حقوق موضوعه ی ایران………………………………………………………. 69

مبحث اوّل: قانون مدنی و قانون آئین دادرسی مدنی و قانون اساسی……………………………………………………… 69

گفتار اول :قانون مدنی و قانون آد.م……………………………………………………………………………………………………………. 69

گفتار دوم:قانون اساسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 71

الف- اصل 44 قانون اساسی………………………………………………………………………………………………………………………… 71

ب- اصل 81 قانون اساسی………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

ج- اصل 82 قانون اساسی…………………………………………………………………………………………………………………………… 72

د- محدودیت اختیار دولت و سازمان های دولتی در مراجعه به داوری تجاری بین المللی در نظام حقوقی ایران (اصول 77 و 125 ق.ا.)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

مبحث دوم: بررسی قوانین داوری تجاری بین المللی و تشویق و حمایت سرمایه گذاری……………………… 83

گفتار اوّل: قانون داوری تجاری بین المللی…………………………………………………………………………………………………. 84

گفتار دوّم: قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی………………………………………………………………………. 88

الف- ویژگیهای قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی مصوب 1381 ه.ش…………………………….. 88

ب- تحلیل و تجزیه ی ماده 19 قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی……………………………….. 91

فصل سوم:شیوه های حلّ و فصل اختلافات تجاری بین المللی………………………………………………………………. 94

مبحث اوّل: شیوه های سیاسی و حقوقی و قضایی……………………………………………………………………………………. 95

گفتار اول: شیوه های سیاسی……………………………………………………………………………………………………………………… 95

الف-مذاکره……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 95

ب- میانجی گری………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

گفتار دوّم: شیوه های حقوقی……………………………………………………………………………………………………………………… 97

الف-داوری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 98

ب-دادگاه بین المللی(دیوان بین المللی دادگستری)………………………………………………………………………………… 98 گفتار سوّم: شیوه های قضایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 99

الف-دادگاه های کشور پذیرنده سرمایه………………………………………………………………………………………………………. 101

ب- دادگاه های کشور متبوع سرمایه گذار و کشورهای ثالث…………………………………………………………………… 102

مبحث دوم: شیوه ی داوری…………………………………………………………………………………………………………………………. 105

گفتار اول: معرفی کلی داوری و مقایسه جریان رسیدگی به اختلاف در دادگاه داخلی و داوری…………… 105

گفتاردوم: انواع داوری…………………………………………………………………………………………………………………………………… 109

الف- داوری خاص یا موردی……………………………………………………………………………………………………………………….. 109

ب- داوری سازمانی یا نهادی……………………………………………………………………………………………………………………….. 112

گفتار سوم :شیوه های دیگر حل و فصل اختلافات…………………………………………………………………………………… 113

الف- حمایت دیپلماتیک……………………………………………………………………………………………………………………………… 115

ب- حل و فصل دعاوی ناشی از معاهده و دعاوی ناشی از قرارداد……………………………………………………….. 116

1-ب)قرارداد………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 117

2-ب) قراردادهای بین المللی…………………………………………………………………………………………………………………… 117

3- ب) معاهدات بین المللی…………………………………………………………………………………………………………………….. 118

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 119

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 123

 

مقدمه:

داوری یکی از ریشه دارترین شیوه های حل وفصل دعاوی و اختلا فات در میان عامه مرد م است و نهادی بسیا ر دیرینه است که در ایران باستان و عربستان قبل از اسلام نیز رواج داشته ونمونه های تاریخی فراوانی در این خصوص وجود دارد،این نهاد یکی از احکام امضایی اسلام است.در دنیای کنونی نهاد داوری در حال رشد وتکامل می باشد طوری که موسسات دولتی نیز ترجیح می­دهند در معاملات خود با موسسات خصوصی کشورهای دیگر، داوری را به جای دادگاه ها،جهت حل وفصل اختلافات احتمالی خود بر گزینند.
قضات دادگاه ها انتصابی هستند،ولی داوران عمو ما از سوی طرفین اختلافات انتخاب می شوند وافراد به رای و نظر منتخبین خود احترام فراوان قائل اند. بنا براین آرا صادره از طرف داوری ،به وضوح نشان داده
شده که طرفین احترام کامل به آن گذاشته واز جهت اجرایی مشکلات کمتری در پی داشته و طرفین آن همواره قاعده “المومنون عند شروطهم”را به خاطر دارند وبه آن احترام می­گذارند. با توجه به اهمیت­روز­افزون داوری، آشنائی با این نهاد اهمیت ویژه ای دارد در کشور ما با وجود تصویب مقررات مربوط به داوری
در قانون آیین دادرسی در امور مدنی مصوب سال1379ونیز اصلاحات بعدی سال1381باب هفتم که اختصاص به داوری داشته، طی مواد454الی501به آن اشاره شده است کمتر مورد توجه قرار گرفته،در حالی که در غالب کشور های پیشرفته به لحاظ استقبال مردم، بویژه محافل تجاری ونیز تشویق دولت ها به منظور کاهش بار دستگاه قضائی، داوری در جایگاه والایی قرار گرفته است، لذا در کنار رشد و توسعه روز افزون نهادداوری،متاسفانه در بعد داخلی شاهد رشد وتوسعه قابل توجهی در این زمینه   نبوده ایم و علیرغم این که این نهاد از تاکیدات شرع مقدس و علمای دینی بوده،با گذشت سالیان متمادی،هنوز تا حدود زیادی در میان مردم ناشناخته و مهجور مانده ونه تنها مردم،بلکه کسبه وتجار وهم چنین اغلب قضات دادگاه ها هم به دیده شک وتردید به این نهاد می نگرند.از سوی دیگر سفارشات مکرر دین اسلام در مورد استفاده از داوری در جهت رفع مشکلات مردم به مساله داوری اهمیت زیادی داده است،مهمتر از آن به مساله خود داورنیز توجه بیشتری شده و دربرخی نصوص دینی یادآوری می­شود که از میان خود