1-6 کلیاتی در مورد سیاست اقتصادی………………………………………… 6

1-6-1 اهداف سیاست اقتصادی………………………………………… 6

1-6-2 تقسیم­بندی اهداف سیاست اقتصادی………………………………………… 7

1-7 تعریف نااطمینانی و بی­ثباتی اقتصادی………………………………………… 8

1-7-1 نااطمینانی سیاست­های اقتصادی………………………………………… 8

فصل دوم : مروری بر مبانی نظری

مقدمه………………………………………..10

2-1نظریات مکاتب اقتصادی در مورد نقش دولت در اقتصاد………………………. 12

2-1-1 مکتب کلاسیک…………………………………………. 12

2-1-2 مکتب کینزی………………………………………… 12

2-1-3 مکتب پولیون……………………………………….. 13

2-1-4 مکتب کلاسیک­های جدید……………………………………….. 14

2-1-5 مکتب کینزین­های جدید………………………………………14

2-2 مبانی نظری رشد اقتصادی………………………………………… 16

2-2-1 الگوی هارود……………………………………….. 16

الف- معادلۀ هارود به عنوان یک امر بدیهی…………………………………… 17

ب – معادله هارود به عنوان راه رشد تعادلی……………………………………. 18

2-2-2 الگوی دومار ……………………………………….18

2-2-3 الگوی رشد نئوکلاسیک…………………………………………. 19

2-2-4 تئوری­های رشد درونزا ……………………………………….23

الف- مدل رشدAK…………………………………………

ب- مدل­هاى درونزاى مبتنى بر تحقیق و توسعه………………………….. 26

فصل سوم : مروری بر مبانی تجربی

مقدمه……………………………………….. 29

3-1 مطالعات خارجی………………………………………… 30

3-2مطالعات مربوط به ایران……………………………………….. 42

فصل چهارم : ساخت شاخص نااطمینانی سیاست­های دولت

مقدمه……………………………………….. 48

4-1مراحل ساخت شاخص نااطمینانی سیاست­های دولت……………… 49

4-1-1 آزمون LM-TEST…………………………………………

4-1-2 برآورد الگوی ARCH وGARCH…………………………………………

4-1-3 تعیین ضریب اهمیت هر متغیر……………………………………….. 53

4-1-4 رتبه­بندی سری زمانی نوسانات متغیرها…………………………… 55

4-1-5 ترکیب سری زمانی واریانس­ها و ساخت شاخص…………………… 55

فصل پنجم : تصریح و برآورد مدل رشد

مقدمه……………………………………….. 58

5-1 تصریح مدل رشد اقتصادی………………………………………… 59

5-2 متغیرهای مدل رشد اقتصادی………………………………………… 63

5-2-1 نسبت سرمایه­گذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی………… 63

5-2-2 نسبت سرمایه­گذاری دولتی به تولید ناخالص داخلی…………….. 64

5-2-3 متوسط سطح تحصیلات نیروی کار…………………………………. 66

5-2-4 نرخ رشد صادرات نفت و گاز………………………………………. 67

5-2-5 نااطمینانی سیاست­های اقتصادی دولت……………………………. 68

5-3 بررسی پایایی متغیرها………………………………………. 68

5-4 برآورد ضرایب تابع رشد اقتصادی………………………………………… 71

5-5 برآورد ضرایب تابع پویای کوتاه­مدت رشد اقتصادی…………………….. 73

5-6 نتیجه­گیری و تفسیر ضرایب………………………………………… 76

5-6-1 نسبت سرمایه­گذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی……………. 76

5-6-2 نسبت سرمایه­گذاری دولتی به تولید ناخالص داخلی……………….. 76

5-6-3 سرمایه انسانی………………………………………… 76

5-6-4 نرخ رشد صادرات نفت و گاز………………………………………. 76

5-6-5 شاخص نااطمینانی سیاست­های اقتصادی دولت…………………… 77

5-7 پیشنهادات………………………………………… 77

فهرست منابع و مآخذ……………………………………….. 78

پیوست­ها :

پیوست1: نتایج کامپیوتری بررسی پایایی متغیرها ……………………….83

پیوست 2 : نتایج حاصل از برآورد مدل رشد……………………………….. 89

پیوست3: نتایج حاصل از برآورد الگوهای ARCH وGARCH……………….

پیوست4: داده ­های آماری………………………………………… 98

چکیده:

نااطمینانی نسبت به سیاست­های اقتصادی دولت موجب می­شود که صاحبان سرمایه نتوانند بازده بلندمدت سرمایه خود را با اطمینان کافی محاسبه کنند. لذا افزایش نااطمینانی سیاست­های اقتصادی دولت موجب کاهش ارزش مورد انتظار بازده سرمایه، کاهش سطح سرمایه­گذاری و لذا ایستایی و رکود اقتصادی خواهد شد.

در این مطالعه اثر نااطمینانی حاصل از سیاست­های اقتصادی دولت بر رشد اقتصادی در ایران طی دورۀ 1386-1340 با استفاده از تکنیک­های همجمعی و تصحیح خطا مورد ارزیابی قرار گرفته است. متغیر مورد استفاده جهت ارزیابی اثر نااطمینانی سیاست­های اقتصادی دولت بر رشد اقتصادی یک شاخص ترکیبی بوده که از متغیرهای مخارج دولتی(اعم از جاری و عمرانی)، درآمد مالیاتی، حجم نقدینگی و حاشیۀ نرخ ارز  و با استفاده از الگوهای  ARCHوGARCH  حاصل شده است.

نتایج بررسی حکایت از آن دارد که افزایش نااطمینانی سیاست­های اقتصادی دولت باعث کاهش رشد اقتصادی در دورۀ مورد بررسی شده است. به طوری که در مدل­های بلندمدت و کوتاه­مدت   اثر این شاخص بر رشد اقتصادی منفی و معنی­دار است. بر این اساس می­توان به دولت پیشنهاد کرد که جهت افزایش رشد اقتصادی می­تواند از طریق ایجاد ثبات رویه در اجرای سیاست­های اقتصادی و ایجاد محیط باثبات و امن اقتصادی در جامعه عمل کند.

فصل اول: کلیات

مقدمه:

نرخ رشد اقتصادی از جمله مواردی است که مورد توجه اغلب اقتصاد­دانان و سیاست­گذاران اقتصادی است، زیرا طبق نظریۀ کوزنتس[1] نرخ رشد اقتصادی از مهم­ترین عوامل تاثیرگذار بر توزیع درآمد و در نتیجه رفاه اجتماعی انسانها است. لیکن با وجود اهمیت بسیار زیاد آن، عوامل تعیین­کنندۀ نرخ رشد یک کشور هنوز یکی از مباحث ناشناخته اقتصاد است؛ به طوری که در مدل­های اولیه رشد اقتصادی عوامل تعیین­کنندۀ رشد به عواملی چون افزایش ذخیرۀ سرمایه، جمعیت وکارایی فنی محدود می­شد[2]؛ در حالی که یکی از مباحث مهم در توضیح دهندگی رشد اقتصادی سیاست­ های اقتصادی است که توسط دولت­ها وضع می شود. سیاست­های اقتصادی دولت با ایجاد یک محیط باثبات و تشویق سرمایه­گذاری موجب تسریع روند سرمایه­گذاری و افزایش رشد اقتصادی خواهند شد.

1-1- دولت و رشد اقتصادی

مطالعات مربوط به نقش دولت در اقتصاد را به طور کلی می­توان در دو گروه طبقه­بندی کرد. برخی ازمطالعات( دنیل و بارو1990)[1] به بررسی رابطه اندازۀ دولت و رشد اقتصادی پرداخته­اند و برخی دیگر از این مطالعات (فیشر، لنسینک والمار، گرجی و مدنی)[2] به اثرات نامطلوب سیاست­گذاری دولت بر روی رشد اقتصادی توجه داشته­اند. گروه اول متغیر هزینه­های دولت به تولید ناخالص داخلی را به عنوان شاخصی از اندازۀ دولت و مقیاس فعالیت­های دولت دراقتصاد در نظرگرفته­اند وگروه دوم انحراف معیار متغیرهای بودجه­ای نظیر مالیات ها و مخارج دولتی را به عنوان شاخصی از بی­ثباتی فعالیت­های دولت در اقتصاد بررسی کرده­اند. در تقسیم­بندی دیگری فعالیت­های دولت را می­توان به سه گروه نقش بودجه­ای،    تصدی­های دولت و اختلال­های ناشی از فعالیت­های غیر بودجه­ای تقسیم کرد[3]. مطالعۀ حاضر به بررسی اثرات نامطلوب سیاست­های دولت بر اقتصاد درقالب نقش بودجه­ای دولت می­پردازد. دولت مرکز ثقل قدرت، اداره و تنظیم امور مختلف است که برای تحقق اهداف خود، وظایفی را بر عهده می­گیرد. اقتصاددانان مهمترین وظایف دولت را در وظایف ذاتی آن شامل امنیت، بهداشت وآموزش می­دانند. برخی این وظایف را برای دولت کافی ندانسته و برای حفظ تعادل اقتصادی، دخالت دولت در اقتصاد را به دلیل شکست بازار ضروری می­دانند.

چگونگی دخالت دولت در اقتصاد و تعیین وظایف آن یکی از مسائل مهم از بدو شکل­گیری اندیشه اقتصادی مدرن بوده است و نظریه­پردازان اقتصادی دیدگاه­های متفاوتی در این مورد داشته ­اند.

2-1- ضرورت انجام مطالعه

گروه سیاسی حاکم بر اقتصاد ایران قبل و بعد از انقلاب همواره فراتر از محدودۀ کلاسیک ایفای نقش کرده است و به همین دلیل آثار مثبت و منفی بسیاری بر اقتصاد برجای گذاشته است که ارزیابی و شناسایی نحوۀ تأثیرگذاری عملکرد دولت برای برنامه­ریزی و اصلاح اشتباهات گذشته و عملکرد بهتر در آینده ضروری به نظر می­رسد. در واقع تغییرات سیاست­های اقتصادی دولت گاه اثر مثبت و گاه اثر منفی بر رشد اقتصادی داشته است ولی آنچه که مهم است تغییرات مداوم و غیر­قابل پیش­بینی این      سیاست­هاست، که همواره اثر مخربی بر رشد اقتصادی و توسعه پایدار کشور داشته است  (گرجی و مدنی)[1]، قابل پیش­بینی بودن سیاست­ها و اعتبار دولت با کاهش نا­اطمینانی باعث رشد اقتصادی بیشتر می­شود[2].

لذا با توجه به اهمیت موضوع شناخت نحوۀ تأثیر­گذاری نا­اطمینانی حاصل از اجرای سیاست­های اقتصادی دولت و شدت و جهت آن بر رشد اقتصادی ایران ضروری به نظرمی­رسد.

3-1- هدف مطالعه

در این مطالعه هدف بررسی تأثیر نوسانات و نا­اطمینانی حاصل از سیاست­های اقتصادی دولت (اعم از پولی، مالی و ارزی) بر روی رشد اقتصادی است. نظریه­هایی که رابطۀ بین ثبات سیاست­های اقتصادی و رشد اقتصادی را بررسی می­کنند غالباٌ دامنۀ کار را به بررسی تأثیر مستقیم ثبات سیاست­های اقتصادی بر رشد اقتصادی محدود می­کنند. اما علاوه بر رابطۀ مستقیم بین این دو پدیده، باید به تأثیر غیر­مستقیم   نا­اطمینانی سیاست­های دولت بر رشد اقتصادی، از کانال عواملی که این رشد را تعیین می­کنند (مانند سرمایه­گذاری ، تورم، رشد جمعیت، و توزیع درآمد) نیز توجه داشت. رشد اقتصادی مستلزم جوی است که در آن بخش خصوصی بتواند برای فعالیت­های خود برنامه­ریزی کرده و سرمایه خود را درگیر    فعالیت­های بلند­مدت کند، به ویژه پروژه­های ساختاری و پایه­ای که موتور رشد اقتصادی و تحولات تکنولوژیکی می­باشند. این پروژه­ها غالباٌ مستلزم سرمایه­گذاری سنگین بوده  و تنها در افق­های بلند­مدت سودآور می­باشند. نا­اطمینانی نسبت به سیاست­های اقتصادی دولت موجب می­شود که صاحبان سرمایه نتوانند بازده بلند­مدت سرمایۀ خود را با اطمینان کافی محاسبه کنند. افزایش نا­اطمینانی سیاست­های اقتصادی موجب کاهش ارزش مورد انتظار بازده سرمایه، کاهش سطح سرمایه­گذاری و لذا ایستایی و رکود اقتصادی می­گردد. در بلند­مدت رشد اقتصادی مستلزم آزادی اقتصادی، ثبات سیاسی و قابل پیش­بینی بودن سیاست­های اقتصادی است.

4-1- ضرورت دخالت دولت در اقتصاد

در یک جمع­بندی از نظریات مکاتب مختلف مهمترین توجیه دخالت­های دولت، تلاش در جهت رفع کاستی­های بازار، ثبات­سازی و ایجاد بستر مناسب برای سرمایه­گذاری خصوصی و رفع نا­اطمینانی­های اقتصادی می­باشد. در غیر این صورت دخالت­های دولت بیش از آنکه موجب رفع موانع، اختلالات بازار و بی­ثباتی­ها شود، خود با تبدیل به عامل اختلال، فضای نا­امنی و بی­ثباتی را گسترش داده و رشد اقتصادی را پایین نگه خواهد داشت.

بروز اختلالات و نوسانات دائمی در اقتصاد و عملکرد ضعیف و کند تعدیل کننده­های خودکار(مثل مکانیسم نرخ بهره و قیمت­ها) مهمترین دلیل دخالت دولت در اقتصاد است. به عبارتی در میان اهداف متعددی که دولت­ها با دخالت در اقتصاد دنبال می­کنند شاید تأمین ثبات و رشد اقتصادی از اهمیتی خاص برخوردار باشد.

5-1- وظایف کلی دولت

به طور کلی پنج وظیفه مشترک و اساسی برای همه دولت ها می توان در نظر گرفت:

– پی ریزی ساختار قانون.

– ایجاد فضای سیاست گذاری باثبات، از جمله ثبات اقتصاد کلان.

– سرمایه­ گذاری در خدمات اساسی اجتماعی و زیر ساخت­ها.

– پشتیبانی از گروه­ های آسیب ­پذیر.

– حفاظت از محیط زیست.

در مورد وظیفۀ دوم دولت یعنی ایجاد فضای سیاست­گذاری باثبات اقتصاد کلان می توان گفت برای ایجاد ثبات در اقتصاد اجرای سیاست­های دولت لازم است. بدون اجرای سیاست­های دولت، اقتصاد دستخوش نوسانات فراوانی خواهد شد و ممکن است درگیر دوره­های طولانی بیکاری و تورم شود، مشکل جدی­تر زمانی بروز می­کند که بیکاری و تورم ممکن است همزمان بروز کند. لذا برای ایجاد ثبات و امنیت در اقتصاد سیاست­های دولت لازم الاجرا است؛ ولی ممکن است اجرای خود این سیاست­ها مسبب بی­ثباتی و نا­­­­­­­اطمینانی شود.

 ثبات سیاست­های اقتصادی دولت پیش­شرط تأمین توسعه اقتصادی بلند­مدت و پایدار است. آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی و ثبات سیاست­های اقتصادی سه بعد اصلی هر نظام

2- مروری برتحقیقات گذشته. 6
2-1- خواص مکانیکی TWBها. 11
2-1-1- تست کشش. 11
2-1-2- خواص کششی. 13
2-1-3- سختی. 14
2-2- شکل پذیری. 16
2-2-1- روش های تست شکل پذیری. 16
2-2-2- شکل پذیری TWB ها. 23
2-2-3- جریان ماده. 25
2-3- آنالیزهای زوال. 28
2-3-1- شکل های زوال. 28
2-3-2- معیارهای زوال. 29
2-4- مدل سازی المان محدود TWBها. 32
 
2-4-1- مدل سازی ناحیه جوش. 32
2-4-2- مدل های سختی وتسلیم ماده. 35
2-4-3- مدل سازی فرآیند شکل دهی. 37
2-5- شکل دهی به کمک فشارسیال(هیدروفرمینگ). 38
3-  تئوری. 41
3-1-  تغییرشکل الاستیک- پلاستیک . 41
3-1-1- تعریف مدل ماده. 42
3-1-2- استحکام ماده. 48
3-2-  مدل های سختی. 50
3-2-1-  مدل پلاستیک کامل. 50
3-2-2-  مدل سختی ایزوتروپیک. 51
3-3- نسبت های تنش تسلیم وخزش. 54
3-4- سطح تسلیم. 55
3-4-1- سطح تسلیم وان- مایسز. 55
3-4-2- سطح تسلیم هیل. 55
3-4-3- تابع تسلیم ایزوتروپیک. 56
3-4-4- تابع تسلیم غیرایزوتروپیک. 57
3-5- قانون جریان. 59
3-6- تعریف رفتارتسلیم غیرایزوتروپیک براساس نسبت های کرنش لنکفورد   61
 
3-6-1- غیرایزوتروپی عرضی. 62
3-6-2- غیرایزوتروپی صفحه ای. 63
3-6-3- غیر ایزوتروپی کلی. 63
3-7- چشم اندازکلی برای مدل سازی زوال وآسیب. 65
3-7-1- آسیب وزوال در مواد چکش خوار. 66
3-7-2- سیر پیشرفت آسیب. 67
3-7-3- معیارشروع آسیب برای شکست درفلزات. 68
3-7-4- معیارشروع آسیب برای ناپایداری تسلیم درورق ها  70
3-8-  تماس. 81
3-8-1- سطوح تماس. 81
3-8-2- تعریف جفت تماس. 84
3-8-3- تعریف تماس کلی. 85
3-8-4-  تعریف شبیه سازی تماس براساس سطح. 85
3-8-5- میرایی درتماس ها. 86
4- خواص مکانیکی ومتالورژیکی. 87
4-1- مواد وجوشکاری. 87
4-2-  خواص مکانیکی فلزات پایه وناحیه جوش. 90
4-3- رفتار غیرایزوتروپیک پلاستیک. 97
4-3-1-  سطح تسلیم Yld2000-2d. 98
 
4-3-2- سطح تسلیم Hill’48. 99
4-4- نمودارحد شکل دهی. 101
4-5- شبیه سازی تست کشش کروی. 104
5- TWB های هم جنس. 110
5-1- مدل سازی خط جوش ودرنظرگیری رفتارایزوتروپی/ غیرایزوتروپی برای ورق های پایه. 113
5-2-  مکان والگوی اولین زوال. 115
5-3- پیشرفت آسیب. 121
6- TWB های غیرهمجنس. 122
6-1- مکان والگوی اولین زوال. 124
6-2- پیشرفت آسیب. 128
7- تست هیدروفرمینگ. 130
7-1- مکان والگوی اولین زوال. 133
7-2- پیشرفت آسیب. 137
7-3- مقایسه دو روش شکل دهی مکانیکی وهیدروفرمینگ. 139
7-4- حرکت خط جوش. 143
8- تست کشش ساده تک محوره. 147
8-1- مکان والگوی اولین زوال. 152
8-2- پیشرفت آسیب. 157
9- نتیجه گیری وپیشنهادات. 160
9-1- جمع بندی ونتیجه گیری. 160
9-2- پیشنهادات. 162
مراجع. 164
 
فهرست جدول ها
عنوان……………………………………………………………………………………………صفحه
 
جدول (4-1): ترکیبات شیمیایی فلزات پایه برحسب درصدوزنی   88
جدول (4-2): ضخامت فلزات پایه وترکیبات ضخامت برای نمونه های جوش داده شده درTWB های هم جنس . 89
جدول (4-3): ضخامت فلزات پایه وترکیبات حاصله برای نمونه های جوش داده شده درTWB های غیرهم جنس.. 89
جدول (4-4): خواص الاستیک نمونه های مورد استفاده درTWB های هم جنس   95
جدول (4-5): پارامترهای سختی ایزوتروپیک درفلزات پایه ونمونه های مورد استفاده درTWB های هم جنس . 96
جدول (4-6): ضرایب معادله تسلیم غیرایزوتروپیک Yld2000-2d برای فلزات پایه . 100
جدول (4-7): ضرایب معادله تسلیم غیرایزوتروپیک Hill’48 برای فلزات پایه.  100
جدول (5-1): نتایج شبیه سازی شده واندازه گیری شده بیشینه حدشکل دهی درتست کشش کروی.. 114
جدول (5-2): نسبت ضخامت ودرصد کاهش بیشینه حدشکل دهی.  121
جدول (6-1): نتیج شبیه سازی شده بیشینه ارتفاع شکل دهی درتست کشش کروی.  123
جدول (7-1): نتیج شبیه سازی شده بیشینه ارتفاع شکل دهی درتست هیدروفرمینگ.. 132
جدول (7-2): نتایج شبیه سازی شده بیشینه حدشکل دهی دوفرآیند شکل دهی مکانیکی وهیدروفرمینگ.. 139
جدول (8-1): کرنش مهندسی شبیه سازی شده وباراعمالی متناظرآن درلحظه زوال درتست کشش تک محوره.. 152
فهرست شکل ها وتصویرها
عنوان……………………………………………………………………………………………صفحه
 
شکل (2-1): نمایی ازفرآیند جوشکاری اصطکاکی.. 9
شکل (2-2): نمونه ای ازیک ابزارتولیدکننده اصطکاک درجوش اصطکاکی.  10
شکل (2-3): تست Swift cup : الف) قبل ازشکل دهی ب) بعدازشکل دهی.  18
شکل (2-4): نمونه هایی ازورق های تحت تست Swift cup.. 18
شکل (2-5): نمایی ازفرآیند تست کشش کروی.. 20
شکل (2-6): نمونه ای ازورق های شبکه بندی شده درتست کشش کروی.  20
شکل (2-7): نمایی از ابزارآلات مورد استفاده درتست OSU.  21
شکل (2-8): نمونه ای ازنمودارحد شکل دهی.. 22
شکل (3-1): پاسخ تنش- کرنش ماده درحالت وجودآسیب درماده.  66
شکل (3-2): نمودارحدشکل دهی.. 72
شکل (3-3): ناحیه دارای نقص درمعیارزوال مارسینیاک- کوزینسکی.  76
شکل (3-4): انتقال نمودارحدشکل دهی برپایه کرنش (a) به نمودارحدشکل دهی ماسچنبورن- سون (b). مسیرخطی تغییرشکل به مسیرعمودی آن انتقال پیدا می کند.. 81
شکل (4-1): ابعاد نمونه تست کشش طبق استاندارد KSB 0801.  90
شکل (4-2): ابعاد سطح مقطع به ترتیب ازبالا به پایین برای نمونه های: الف) 6111-T4(SG) ب) 6111-T4(DG) ج) 5083-H18(SG) د) 5083-H18(DG) و) 5083-O(SG) ه) DP590(SG) ی) DP590(DG) . 92
شکل (4-3): مقایسه نمودارهای سختی فلزات پایه ونواحی جوش: a) 6111-T4 b) 5083-H18 c) 5083-O d) DP590 .. 94
شکل (4-4): نمودارهای حدشکل دهی فلزات پایه وجوش های مربوطه: a) 6111-T4 b) 5083-H18 c) 5083-O d) DP590 .. 103
شکل (4-5): نمایی ازنمونه های مورد استفاده درتست کشش کروی.  105
شکل (4-6): نمایی ازمدل مورداستفاده درتست کشش کروی: الف) ابعاد مورد نیاز ب) مدل سرهم بندی شده درنرم افزار.. 106
شکل (4-7): نواحی تقسیم بندی شده ورق ها درتست کشش کروی: الف) نمونه200×200میلیمتر ب) نمونه 200×120میلیمتر.. 108
شکل (5-1): نمایی ازسه مدل مختلف مورد استفاده درخط جوش.  111
شکل (5-2): نمایی ازشبکه بندی درنمونه های هم جنس درتست کشش کروی .الف) ورق های 6111-T4، 5083-O، DP590 ب) ورق 5083-H18.. 112
شکل (5-3): نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در6111-T4(SG) درتست کشش کروی.  117
شکل (5-4):   نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در6111-T4(DG) درتست کشش کروی.  118
شکل (5-5): نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در5083-H18(SG) درتست کشش کروی.  118
شکل (5-6): نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در5083-H18(DG) درتست کشش کروی.. 119
شکل (5-7): نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در5083-O(SG) درتست کشش کروی.  119
شکل (5-8): نتایج حاصله آزمایشگاهی وشبیه سازی شده (مدل C وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال در DP590 (SG)درتست کشش کروی.  120
شکل(5-9): نمودارهای پیشرفت آسیب درنمونه های: الف):6111-T4(SG,DG) ب)5083-H18(SG,DG) ج)5083-O(SG) د)DP590(SG).. 121
شکل (6-1): نتایج حاصله شبیه سازی شده (مدل B وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال درنمونه شماره (1) درتست کشش کروی.. 126
شکل (6-2): نتایج حاصله شبیه سازی شده (مدل B وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال درنمونه شماره (2) درتست کشش کروی.. 126
شکل (6-3): نتایج حاصله شبیه سازی شده (مدل B وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال درنمونه شماره (3) درتست کشش کروی.. 127
شکل (6-4): نتایج حاصله شبیه سازی شده (مدل B وغیرایزوتروپیک) ازاولین رخداد زوال درنمونه شماره (4) درتست کشش کروی.. 127
شکل (6-5): نمودارهای پیشرفت آسیب در: الف) نمونه شماره (1) ب) نمونه شماره (2) ج) نمونه شماره (3) د) نمونه شماره (4).  129
شکل (7-1): نمایی ازسطح اعمالی فشاردرتست هیدروفرمینگ.  131
شکل (7-2): نتایج شبیه سازی نمونه شماره (1) درتست هیدروفرمینگ.  135
شکل (7-3): نتایج شبیه سازی نمونه شماره (2) درتست هیدروفرمینگ.  135
شکل (7-4): نتایج شبیه سازی نمونه شماره (3) درتست هیدروفرمینگ.  136
شکل (7-5): نتایج شبیه سازی نمونه شماره (4) درتست هیدروفرمینگ.  136
شکل (7-6): نمودارهای پیشرفت آسیب درنمونه های TWB غیرهمجنس در تست هیدروفرمینگ:الف) نمونه شماره (1) ب) نمونه شماره (2) ج) نمونه شماره (3) د) نمونه شماره (4).. 138
شکل (7-7): نتایج شبیه سازی شده ازمکان والگوی اولین زوال دردوتست شکل دهی مکانیکی (سمت چپ) وشکل دهی هیدروفرمینگ (سمت راست). الف) نمونه شماره (1) ب) نمونه شماره (2) ج) نمونه شماره (3) د) نمونه شماره (4).. 142
شکل (7-8): نمایی ازگره های انتخابی برای حرکت خط جوش به ترتیب ازسطح بسترتا خط تقارن.. 144
شکل (7-9): نمودارهای جابه جایی خط جوش : الف) نمونه شماره (1) ب) نمونه شماره (2) ج) نمونه شماره (3) د) نمونه شماره (4).  144
شکل (7-10): نمودارهای جابه جایی خط جوش : الف) شکل دهی مکانیکی ب) هیدروفرمینگ.. 145
شکل (8-1): نمایی ازسه نوع مختلف جوشکاری درTWB ها درتست کشش تک محوره.. 148
شکل (8-2): سطح مقطع نمونه های استاندارد نوع  جوشکاری درتست کشش تک محوره.. 149
شکل (8-3): نمایی از شبکه بندی درنمونه های تست کشش تک محوره: الف) نوع  ب) نوع  ج) نوع .. 151
شکل (8-4): نتایج شبیه  سازی شده ازمکان والگوی اولین زوال درتست کشش تک محوره درنمونه های با جوشکاری نوع .. 154
شکل (8-5): نتایج شبیه  سازی شده ازمکان والگوی اولین زوال درتست کشش تک محوره درنمونه های با جوشکاری نوع .. 154
شکل (8-6): نتایج شبیه  سازی شده ازمکان والگوی اولین زوال درتست کشش تک محوره درنمونه های با جوشکاری نوع .. 155
شکل (8-7): نمودارهای تغییر باراعمالی درحین تغییرشکل درتست کشش تک محوره.. 156
شکل (8-8): نمایی ازپیشرفت پدیده آسیب درچهارنمونه مختلف درتست کشش تک محوره: الف) نمونه شماره (1) ب) نمونه شماره (2) ج)نمونه شماره (3) د) نمونه شماره (4).. 157
شکل (8-9): نمایی ازپیشرفت پدیده آسیب درسه نوع مختلف جوشکاری درتست کشش تک محوره: الف) نوع  ب) نوع  ج) نوع .. 158
فهرست نشانه های اختصاری
 
DG = Dissimilar Guages
DM = Dissimilar Material
DP = Dual- Phase
FLC = Forming Limit Curve
FLD = Forming Limit Diagram
FLSD = Forming Limit Stress Diagram
FSW = Friction Stir Welding
HAZ = Heat Affected Zone
HDST = Hemispherical Dome Stretch Test
HSLA = High Strength Low Alloy
IF = Interstitial Free
IHBF = Integral hydro- bulge forming
LDH = Limiting Dome Height
LDR = Limiting Draw Ratio
M-K = Marciniak- Kuczynski
MSFLD =Müschenborn- Sonne Forming Limit Diagram
OSU = Ohio State University
SG = Similar Guages
SM = Similar Material
TMB = Tailor Made Blank
TWB = Tailor Welded Blank
VPF = Viscous Pressure Forming

– مقدمه
 
 
در سال های اخیر، تقاضا برای کاهش وزن وهمچنین استفاده از ورق های فلزی با مقاومت بالا نظیر آلیاژهای آلومینیوم، منیزیم وآهن ، بدلایل زیست محیطی واقتصادی،به طورمداوم درحال افزایش است. این تقاضا در صنایع خودروسازی وهوافضا به طور مشهودی دیده می شود. کارخانجات خودروسازی سعی درساخت خودروهایی با کاهش مصرف سوخت وآلودگی دارند که گاهی اوقات از طرف قانون لازم الاجرا است. درکنارصرفه جویی هایی که دراثر مصرف سوخت کمترحاصل می شود، فاکتور دیگری برای وسایل سبک تر درنظرگرفته می شود وآن کاهش صدمات به محیط زیست است. متعادل نمودن محیط زیست روز به روز درحال سخت تر شدن است واین به دلیل استفاده ازتکنولوژی های نو بدون درنظر گرفتن هزینه های زیست محیطی آن ها بوده است.
امکان داشتن یک توزیع متنوع چه درجنس مواد وچه درخواص هندسی در یک قطعه می تواند توزیع بهینه مواد را در آن قطعه فراهم آورده وباعث کاهش چشمگیروزن وهزینه

1-3- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 4 

1-4- سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 9  

1-5- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 9  

1-6- مواد و روش های مورد استفاده ………………………………………………………………………………… 10

1-6-1- مواد و روش های مورد استفاده در پژوهش………………………………………………………………… 10

1-6-2- روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………. 10

1-6-3- روش استاندارد سازی و وزن دهی داده ها…………………………………………………………………. 11

1-6-4- قاعده تصمیم گیری مورد استفاده در اولویت بندی تناسب اراضی…………………………………….. 11

1-6-5- فرایند تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 12

1-7- مشکلات تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 12

1-8- واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………………………………. 13

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 16

2-2-ماهیت کاربری اراضی………………………………………………………………………………………………… 17

2-3- ماهیت و مفهوم ساماندهی مکانی –فضایی مراکز خدمات شهری………………………………………… 19

2-3-1- مفاهیم خدمت……………………………………………………………………………………………………… 20

2-3-2- خدمات شهری …………………………………………………………………………………………………… 21

2-4- ماهیت و اهمیت انواع تاسیسات و تجهیزات و خدمات شهری……………………………………………. 24

2-5- جایگاه و اهمیت ایستگاه های آتش نشانی در نظام کاربری اراضی شهری …………………………….. 27

2-6- ملاک های مطرح در مکان گزینی ایستگاه های آتش نشانی ……………………………………………….. 28

2-6-1- جمعیت……………………………………………………………………………………………………………… 29

2-6-2- مساحت و شعاع پوشش………………………………………………………………………………………… 29

2-6-3- شبکه ارتباطی………………………………………………………………………………………………………. 30

2-6-4- کاربری اراضی…………………………………………………………………………………………………….. 30

2-6-5- پتانسیل خطر………………………………………………………………………………………………………. 31

2-6-6- جهت توسعه شهر………………………………………………………………………………………………… 31

2-6-7- اندازه قطعه زمین………………………………………………………………………………………………….. 31

2-6-8- جمع بندی دیگری از اصول،شاخص ها و معیارهای موثر در مکان گزینی مراکر آتش نشانی……. 32

2-7- سوالات اساسی در مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی…………………………………………………….. 34

2-8- تجزیه و تحلیل های مبتنی بر مکان یابی بهینه فضای مراکز آتش نشانی…………………………………. 35

2-9- اصول مدیریتی مراکز آتش نشانی درارتباط با مکان یابی فضایی………………………………………….. 35

2-10- نتایج مکان گزینی بهینه فضایی ایستگاه های آتش نشانی در سطح شهر ها………………………….. 36

2-11- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………… 37

فصل سوم: ویژگی های محدوده مورد مطالعه

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 39

3-2-معرفی محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………….. 39

3-2-1- موقعیت ریاضی و نسبی ……………………………………………………………………………………….   39                                            

3-2-2- ویژگی های توپوگرافیکی و ژئومورفولوژیکی مورد مطالعه……………………………………………… 40              

3-2-2-1-توپوگرافی شهر…………………………………………………………………………………………………. 41

3-2-2-2-شیب………………………………………………………………………………………………………………. 42

3-3-ویژگی های جمعیتی و اقتصادی…………………………………………………………………………………… 45

3-3-1-روند تحول جمیعت شهر اردبیل……………………………………………………………………………….. 46

3-3-2-روند تحولات جمعیت شهر اردبیل در طی دهه های مختلف سرشماری……………………………… 48

3-3-3-ترکیب سنی و جنسی جمعیت شهر اردبیل…………………………………………………………………… 49

3-3-3-1- ترکیب سنی جمعیت…………………………………………………………………………………………. 49

3-3-3-2- ترکیب جنسی جمعیت………………………………………………………………………………………. 50

3-3-4- تراکم جمعیت در سطح شهر اردبیل………………………………………………………………………….. 50

3-3-5- بعد خانوار………………………………………………………………………………………………………….. 51

3-3-6- خصوصیات اقتصادی …………………………………………………………………………………………… 53

3-4- ویژگی های کالبدی………………………………………………………………………………………………….. 54

3-4-1-بررسی وضعیت کمی و کیفی کاربریهایموجود حوزه نفوذ شهر اردبیل………………………………… 54

3-4-2- توسعه کالبدی شهر اردبیل در دوره های مختلف زمانی………………………………………………….. 56

3-4-2-1- توسعه شهر تا سال 1354…………………………………………………………………………………… 57

3-4-2-2- توسعه شهر بین سال های 1359-1354………………………………………………………………….. 57

3-4-2-3- توسعه شهر بین سال های 1370-1359………………………………………………………………….. 58

3-4-2-4- رشد شهر در فاصله زمانی 1385-1370…………………………………………………………………. 58

3-4-3- وضعیت کاربری ها در طرح جامع…………………………………………………………………………… 61

3-4-4- نحوه توزیع خدمات محله ای در مناطق مختلف………………………………………………………….. 63

3-5- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………….. 68

فصل چهارم: بیان داده ها و اطلاعات

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 70        

4-2- فرایند گام به گام مورد اجرا در راستای پاسخ به سوالات تحقیق…………………………………………… 70                                  

4-3- وضعیت کمی و کیفی عملکرد و جانمایی ایستگاه های آتش نشانی در سطح شهر اردبیل………….. 71

4-4-تشکیل ماتریس معیارهای ارزیابی………………………………………………………………………………….. 76

4-5- استاندارد سازی و ارزش گذاری نقشه های معیار……………………………………………………………… 78

4-5-1-تراکم جمعیت………………………………………………………………………………………………………. 84

4-5-2-فاصله از مراکز آموزشی………………………………………………………………………………………….. 85

4-5-3-فاصله از معابر شهری…………………………………………………………………………………………….. 87

4-5-4-فاصله از کاربری های مسکونی…………………………………………………………………………………. 88

4-5-5-فاصله از مراکز درمانی و بهداشتی……………………………………………………………………………… 90

4-5-6-فاصبه از مراکز تجاری……………………………………………………………………………………………. 91

4-5-7-فاصله از انبار و تاسیسات……………………………………………………………………………………….. 92

4-5-8-فاصبه از کاربری های فرهنگی و ورزشی…………………………………………………………………….. 93

4-5-9- فاصله از مراکز اداری…………………………………………………………………………………………….. 94

4-5-10- فاصله از مراکز صنعتی…………………………………………………………………………………………. 95

4-6-روش وزن دهی داده­ها………………………………………………………………………………………………. 97

4-7- اولویت بندی گزینه های مکانی بر اساس مدل (WLC)……………………………………………………. 102

4-8- جمع بندی و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………. 105

منابع و ماخذ    106

چکیده

کاربری های امدادی با توجه به فعالیت هایی که بر عهده دارند نسبت به سایر خدمات شهری از اهمیت ویژه­ای بر خوردار می باشند. تحلیل مکانی ایستگاه های آتش نشانی از نظر ایمنی،دسترسی، ساختار های فضایی و کالبدی، عوامل اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی می تواند در جهت کاهش آسیب پذیری شهر تا د زیادی موثر باشد.انتخاب بهترین مکان برای ایستگاه های آتش نشانی تحت تاثیر معیارها و ضوابط مختلفی از جمله شعاع پوششی، جمعیت. تراکم آن نزدیکی به شبکه معابر (دسترسی­ها)و کاربری اراضی (همسایگی­های سازگار و همسایگی های نا سازگار) هستند بدین منظور و با توجه به معیار های مکان گزینی و با توجه به توانمندی ها و وضع موجود شهر ونیز با ارزیابی تجزیه و تحلیل وضعیت ایستگاه های آتش نشانی، نحوه توزیع مکانی و الگوی فضایی آنها مشخص گردید و چنین نتیجه شد که تعداد
ایستگاه های موجود شهر اردبیل جهت پوشش شهر کافی نبوده و بیش از نیمی از محدوده فعلی شهر، خارج از شعاع پوششی استاندارد (3 تا 5 دقیقه) هستند و نیازمند مکان یابی ایستگاه های جدید می باشند، تا بتواند زمینه ای فراهم آورد تا کل فضای شهر تحت پوشش ایستگاه های موجود و پیشنهادی قرار گیرد.بر اساس تحلیل و مطالعه وضع موجود اردبیل و نتایج به دست آمده از مشاهدات میدانی در حال حاضر شهر اردبیل دارای 4 ایستگاه آتش نشانی می­باشد بر این اساس در افق 14700 و در گزینه مطلوب جمعیت (551297) به 11 ایستگاه مادر و مساحتی تقریبا 5/5 هکتاری نیاز است. بنابرین این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی در پی آن می­باشد تا با استفاده از مدل خطی وزنی (WLC) بهترین مکان­ها را برای استقرار مراکز آتش نشانی مشخص نماید. با توجه به تعداد معیارهای دخیل در مکان­یابی بهینه مراکز آتشنشانی در مقاله حاضر سعی شده است تلفیقی از قابلیت­هایGIS و مدل WLC در ارئه الگوی مناسب مکان گزینی مراکز آتشنشانی مورد آزمون قرار گیرد. در نهایت بررسی مناطق اولویت دار در خروجی نهایی حاصل از مدل WLC نشان داد که این مناطق منصف به شرایط مطلوب از نظر معیارهای تعیین شده هستند. این امر نشانگر توانمندی­های این فنون و ابزارها در نقش آفرینی به عنوان سیستم پشتیبانی تصمیم گیری (DSS)، برای انتخاب گزینه­های مناسب است.

واژگان کلیدی: سازماندهی- مراکز آتش نشانی- مکان یابی- تحلیل چند معیاری

فصل اول

(طرح تحقیق)

 1-1- مقدمه

استقرار هر عنصر شهری درموقعیت فضایی- کالبدی خاصی از سطح شهر، تابع اصول و قواعد و سازوکار (مکانیسم های)خاصی است که در صورت رعایت شدن به موفقیت و کارایی عملکردی آن عنصر در همان مکان مشخص خواهد انجامید و غیر این صورت چه بسا مشکلاتی بروز کند .استقرار بسیاری از عناصر شهری بیشتر تابع سازکارهای اقتصادی و رقابت آزاد است ،اما برای خدمات عمومی که ایستگاه های آتش نشانی نیز جزء این نوع از خدمات شهری می باشد. نمی توان به سازکارهای بازار واگذار بسنده کرد، بدیهی است خدمات رسانی به موقع و مطمئن توسط ایستگاه های آتش نشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در مکان های مناسب است که بتواند در اسرع وقت و بدون مواجه شدن با موانع و محدودیت های محیط شهری از یک طرف و با ایجاد حداقل آثار منفی بر روی زندگی ساکنان شهر ازطرف دیگر به محل حادثه رسیده و اقدامات اطفا و یا امداد را به انجام برسانند. به رغم اینکه وجود نابرابری در استاندارد زیست در بین ساکنین یک شهر پدیده جدیدی در هیچ یک از شهرهای جهان نیست اما در کشورهای کمتر توسعه یافته به دلیل فاحش تر بودن تفاوت­های اجتماعی-اقتصادی و پیدایش سکونتگاههای زیر استاندارد و گسترش خوشه نشینی، تفاوت های فضایی شهر تشدید شده است(عبدی و دانشپور،1378،37). سکونت اقشار کم درامد در مکانهایی که جاذب سایر گروههای اجتماعی نیست، به تمرکز فقر می انجامد و این فرایند به جدایی گزینی طبقه کم درامد از سایر گروهای اجتماعی منجر میشود(شاه حسینی،1384،158). الگوی توزیع مراکز خدمات شهری از جمله عواملی است که باعث ارزش متفاوت زمین شهری شده و به جدایی گزینی های گروهای انسانی دامد میزند. بنابرین نقشه برنامه ریزان شهری در ایجاد و تقویت جدایی گزینی های اجتماعی و تفاوت در سطح زندکی شهروندان امری بدیهی و غیر قابل انکار است.ایستگاههای آتشنشانی از جمله مراکز مهم و حیاتی خدمات رسانی در شهرها هستند که نقش مهمی در تامین ایمنی و اسایش شهروندان و توسعه شهر ها دارند. بدیهی است خدمات رسانی به موقع ایستگاههای آتشنشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در مکانهای مناسب است که بتئانند در اسرا وقت و بدون مواجه شدن با موانع و محدودیت های محیط شهری از یک سو و با ایجاد کمترین آثار منفی بر زندگی ساکنان شهری از سوی دیگر، به محل حادثه برسند و اقدامات امداد را به انجام برسانند. عوامل متعددی در مکان یابی تجهیزات شهری دخالت دارند تحلیل همه جانبه آنها به وسیله روش­های سنتی مکان یابی به دلیل حجم زیاد
داده­ها امکان پذیر نیست. از طرفی، عدم توجه به این عوامل در مکان یابی تجهیزات شهری موجب هدر رفتن سهم عمده ای از منابع مادری و از دست دادن حجم زیاد انرژی و نیروی کار انسانی در شهر ها گردیده است.لذا استفاده از ابزار تحلیل گر توانمندی چون GIS که بتواند با جحم وسیعی از داده ها کار کند ضروری است.

1-2- شرح و تبیین مسئله  

در پی رشد سریع جمعیت و رشد شتابزده و غیر منطقی شهرهاو مطرح شدن نیازها برای خدمات عمومی و حاکم شدن اقتصاد بازار و پیروی از اصول اقتصاد نئوکلاسیک که در آن رقابت در جستجوی سود بیشتر باعث کاهش سهم کاربری های عمومی (ایمنی،امدادی و … ) و افزایش سهم کاربری های مسکونی و سودآور می شود . لزوم دخالت دولت و برنامه­ریزی جهت گسترش عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان و متعادل خدمات را برای همه افراد ضزوزی می سازد . در این راستا برنامه ریزان سعی دارند با ارائه الگوی مناسب تخصیص زمین به کاربری های مورد نیاز شهرها و مکان گزینی مناسب آنها در کالبد شهر، جهت تأمین رفاه و ایمنی شهرها و آسایش شهرنشینان تأثیر گذاشته و امکان زیست بهتری را در شهرها فراهم آورند (ولی زاده ، 1384؛7). کاربری­های ایستگاه آتش نشانی یکی از انواع کاربری­های اساسی در شهرهاست که مکان یابی بهینه آنی، ایمنی و رفاه شهروندان را بدنبال خواهد داشت.توجه صرف به ساخت و استقرار ایستگاههای آتش نشانی ازنظر کمی و عدم توجه به کاربری­های مجاور و سایر عوامل مهم درمکان یابی آنها موجب کاهش کارایی ایستگاه از نظر امدادرسانی به موقع می گردد. علاوه بر موضوع­های ذکر شده در رابطه با کمبود ایستگاه­های آتش نشانی، مکان یابی نادرست و عدم هماهنگی با بافت و سیمای شهری از مسائل و موضوعات مشترک بسیاری از شهرهای ایران محسوب می گردد. بدین ترتیب با پرداختن به موضوع مکان یابی، محلی مناسب جهت استقرار ایستگاههای آتش نشانی برگزیده به طوری که در صورت وقوع حادثه، تیم های تخصص امدادرسان قادر باشند در سریع ترین زمان ممکن خود را برای نجات به حادثه دیدگان به محل برسانند.

تجهیزات و تاسیسات پایه و اساس سکونتگاه های شهری را تشکیل داده و کمبود و نقص آنها مشکلاتی را برای شهروندان به وجود می آورد. اعتبار و اهمیت هر شهر بسته به این خدمات و تاسیسات دارد. هرچه ارائه این خدمات بهتر باشد زندگی در آن راحت تر و هزینه زندگی در آن برای شهروندان کمتر خواهد بود. اگر این خدمات در مکان های مناسب و به اندازه کافی باشد از هزینه های اقتصادی و زمانی ساکنین به نحو محسوسی کاسته خواهد شد و لازمه این امر تحقیق و کنکاش علمی و کارشناسی است که باید از سوی سازمان ها و ارگان های مختلف حمایت شود.(سعیدی خواه، :1383ص35 ). رشد روزافزون و افقی شهرها به همراه افزایش جمعیت آنها موجب بالارفتن قیمت زمینهای شهری، رشد عمودی آنها و افزایش تراكم جمعیت شهری شده است. توسعه نامتناسب شهرها به همراه این رشد افسار گسیخته در سالهای اخیر و توجه نكردن مدیران شهری به توسعه پایدار، مشكلات عدیدهای را بخصوص برای شهرهای جهان سوم به وجود می آورد و مسئولیت بیشتری بر دوش برنامه ریزان شهری می نهد. اهمیت مكانیابی اصولی، كاربریها و خدمات شهری را بارزتر میكند. اغلب نظریه های مكانیابی و مكان گزینی به كاربریهای صنعتی و تجاری توجه نموده و عوامل تولید از قبیل بازار، سرمایه، نیروی كار و فاصله بازار تا محل تولید را متغیرهای اساسی مكانیابی در نظر گرفته و مدلهای خاصی را با اولویت دادن به یك یا چند عامل ارائه داده اند، در حالی كه متغیرهای مؤثر بر مكانیابی ایستگاه های آتش نشانی از نظر نوع و تعداد و تنوع تفاوتهایی با متغیرهای مؤثر بر مكانیابی واحدهای صنعتی و تجاری دارند و باید دقیقاً بررسی شوند(گوگه و پرهیزکار،1381:98). امروزه یافتن مکان یا مکان های مناسب برای ایجاد یک فعالیت در حوضه جغرافیایی معین، جزء مراحل مهم
پروژه های اجرایی بویژه در سطح کلان و ملی به شمار می آید. مکان های نهایی باید همه شرایط و قیود مورد نیاز را ارضاء نماید و عدم بررسی این شرایط و قیود قبل از اجرای چنین پروژه هایی نتایج نامطلوب فراوان به دنبال خواهد داشت (مهدی پور، 1385:ص44 ). تعیین محل و تعداد ایستگاه های آتش نشانی در یك منطقه معین شاید مهمترین تصمیمی است كه رئیس سازمان آتش- نشانی با آن مواجه است. البته نكته مهم این است كه راه حل بهینه، راه حلی است كه مجموع خسارات ناشی از آتش سوزی و هزینه ارائه خدمات را حداقل نماید.یکی از مهمترین پارامترها در ارایۀ با کیفیت ایستگاه­های آتش­نشانی، زمان ارائۀ خدمات این مراکز است. محل ایستگاه­های آتش­نشانی نقش بسیار اساسی در کاهش زمان پاسخ به تقاضا دارد، و از این­رو، مکان­گزینی بهینۀ این ایستگاه­ها در سطح شهرها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در واقع خدمات رسانی به موقع و مطمئن توسط این مراکز بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در
مكان های مناسب است. شهر اردبیل از جمله شهرهای نسبتا بزرگ و پرجمعیت کشور است که به دلیل تراكم زیاد جمعیت و توسعه پهنة شهری از یك سو و از سوی دیگر انتخاب این شهر به عنوان مركز استان و وقوع حوادث بالا، نیاز مبرمی به خدمات رسانی بهینه مراکز آتش­نشانی و ایمنی دارد.

مكان گزینی ایستگاه های آتش نشانی در شهرنسبتا بزرگی چون اردبیل همواره با مشكلات عدیده ای روبه رو بوده است. تعدد عوامل مؤثر در مكان یابی ایستگاههای آتش نشانی و افزایش روزافزون مشكلات زندگی شهری لزوم استفاده ازروشهای مؤثر و سیستمهای رایانه ای را در مكانیابی ایستگاه های آتش نشانی بیش از پیش آشكار ساخته است

1-3- پیشینه تحقیق

   در مقیاس جهانی در زمینه مکان یابی ایستگاههای آتش نشانی با استفاده ازسیستم ها اطلاعات جغرافیایی، مطالعات جامع و کامل صورت گرفته است در فوریه سال 2000 میلادی ، پروژه مکان یابی ایستگاههای آتش نشانی ویرجینیا و کانزاس ، تحت راهنمایی شرکت کردی ویتا به کمک GIS انجام گرفت . در ژانویه سال 2004 میلادی ، لی ویه در مکان یابی سایت های خدماتی چند منظوره از الگوریتم ژنتیک در محیط GIS استفاده نموده است .

به لحاظ اهمیت بسیار زیاد مساله نجات جان انسان­ها در اطفای حریق، پژوهش­های بسیاری از دیرباز در كشورهای توسعه یافته در زمینه انتخاب مكان­های مناسب احداث ایستگاههای آتش نشانی انجام گرفته است. پژوهش­های اولیه در این مورد بر مبنای انتخاب مكان ایستگاه­ها بر اساس سطح پوشش ارائه خدمات توسط هر یك از آنها قرار داشت (Guo an & Tang, 2008: 908)

در سال 1376 هجری شمسی ، پرهیزکار ضمن مطالعه روش ها و الگوهای مکان گزینی، با مطالعه موردی در مکان یابی مراکز آتش نشانی شهر تبریز، توانایی GIS را نسبت به سایر

1-3-1- گیاه شناسی 8

1-3-2- طبقه بندی 8

1-3-2-1- رزهای دو رگه چای (Rosa hybrida tea) 8

1-3-2-2- رزهای فلوری باندا (Floribunda roses) 8

1-3-2-3- رزهای مینیاتور (Miniature roses) 9

1-3-2-4- رزهای رونده (Ramblers or Climbers roses) 9

1-3-2-5- رزهای درختچه ای (Standard roses) 9

1-4- گل مریم 9

1-4-1- تاریخچه 9

1-4-2- گیاهشناسی 10

1-5- عوامل موثر در ماندگاری گل های شاخه بریده 11

1-5-1- آبیاری 11

1-5-2- تغذیه 11

1-5-3- دما 12

1-5-4- نور 12

1-5-5- برداشت 12

1-5-6- آلودگی هوا و بهداشت 13

1-5-7- اتیلن 13

1-5-7-1- بازدارنده های اتیلن 15

فصل دوم، ادبیات و پیشینه پژوهش 18

2-1- پیری در گیاهان 19

2-2-مروری بر منابع بررسی شده گل رز 21

2-3- مروری بر منابع بررسی شده گل مریم 22

فصل سوم، فرآیند پژوهش 24

3-1- محل و زمان اجرای آزمایش 25

3-2- شرایط گلخانه محل پرورش گیاهان 25

3-3- تیمارهای آزمایش 25

3-4- روش اعمال تیمارها 25

3-5- صفات مورد ارزیابی 26

3-5-1- عمر ماندگاری 26

3-5-2- وزن تر نسبی 27

3-5-3- محتوای آب نسبی برگ 27

3-5-4- مواد جامد محلول 28

3-5-5- جذب محلول 28

3-5-6- شاخص ثبات غشاء سلول 28

3-5-7- آنزیم كاتالاز 29

3-5-8- آنزیم سوپر اكسید دیسموتاز 29

3-6- روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 30

فصل چهارم، یافته های پژوهش 31

4-1- صفات ارزیابی شده 33

4-1-1- عمر ماندگاری 33

4-1-2- وزن تر نسبی 34

4-1-3- محتوای آب نسبی 35

4-1-4- مواد جامد محلول 36

4-1-5- جذب محلول 37

4-1-6- شاخص ثبات غشاء سلول 38

4-1-7- فعالیت آنزیم کاتالاز 39

4-1-8- فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز 40

4-2- همبستگی بین صفات ارزیابی شده 41

فصل پنجم، بحث و نتیجه گیری 42

بحث و تفسیر 43

نتیجه گیری كلی 45

پیشنهادات 46

منابع 47

چكیده انگلیسی 51

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان جداول                                  صفحه

جدول 4-1- جدول علائم اختصاری تیمارها 26

جدول 4-2- جداول تجزیه واریانس 32

جدول 4-3- همبستگی بین صفات مورد ارزیابی 32

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

عنوان نمودارها                                 صفحه

نمودار 4-1- اثر تیمارهای مختلف بر ماندگاری گل های رز و مریم 36

نمودار 4-2- اثر تیمارهای مختلف بر وزن تر نسبی گل های رز و مریم 37

نمودار 4-3- اثر تیمارهای مختلف بر محتوی آب نسبی گل های رز و مریم 38

نمودار 4-4- اثر تیمارهای مختلف بر محتوای مواد جامد محلول ساقه گل های رز و مریم 39

نمودار 4-5- اثر تیمارهای مختلف بر جذب محلول گل های رز و مریم 40

نمودار 4-6- اثر تیمارهای مختلف بر شاخص ثبات غشاء سلول گل های رز و مریم 41

نمودار 4-7- اثر تیمارهای مختلف بر فعالیت آنزیم کاتالاز گل های رز و مریم 42

نمودار 4-8- اثر تیمارهای مختلف بر فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز گل های رز و مریم 43

 

چكیده

گل های رز و مریم از مهم ترین گل های شاخه بریده دنیا می باشند. مهم ترین فاكتور در ارزیابی گل های شاخه بریده رز و مریم در بازارهای داخلی و خارجی، حفظ كیفیت و مدت ماندگاری آن می باشد. بنابراین هدف از این تحقیق بررسی اثرات كاربرد پس از برداشت اتانول و ساكارز روی خصوصیات كیفی و عمر گلجای گل های شاخه بریده رز و مریم می باشد. این آزمایش در قالب آزمایش فاكتوریل بر پایه طرح كاملاً تصادفی با 12 تیمار و 3 تكرار انجام شد. گل ها شاخه بریده رز و مریم پس از برداشت درون محلول های نگهدارنده حاوی ساكارز 4 درصد ، اتانول 5/2 درصد و اتانول به همراه ساكارز 4 درصد قرار داده شدند. نتایج نشان داد كه استفاده از اتانول به همراه ساكارز باعث افزایش ماندگاری گل های بریده رز و مریم می شود. تیمار تركیب اتانول به همراه ساكارز خصوصیات كیفی و عمر گلجای را نسبت به تیمار شاهد به طور معنی داری در سطح احتمال 1 درصد افزایش داد و كاربرد پس از برداشت تركیب اتانول به همراه ساكارز بر روی عملكرد صفات اندازه گیری شده موثرتر از كاربرد اتانول و ساكارز به تنهایی بود. در نهایت نتایج این آزمایش نشان داد كه خصوصیات كیفی و عمر گلجایی گل های شاخه بریده رز و مریم با استفاده از تیمارهای اتانول و ساكارز بهبود می یابد.

كلمات كلیدی: اتانول، رز، ساكارز، عمر گلجای، مریم

 

 

 

 

 

                     

 

 

 

 
 
فصل اول 

کلیات پژوهش
 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

در دهه های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه مدیریت پس از برداشت محصولات باغبانی به ویژه گل های بریده حاصل شده است. ضرورت بازار رسانی مناسب و عرضه محصولات تولیدی در بازارهای جهانی از عواملی است كه سهم عمده ای در شكل گیری روش های جدید و مناسب بسته بندی، انبار گل ها داشته    است (Reid and Jiang, 2001 ).

گل های شاخه بریده عمر انباری محدودی دارند. بر این اساس، از دهه 1970 به بعد محققین متعددی بر روی فیزیولوژی پس از برداشت گل های بریده جهت طولانی تر كردن عمر آن ها، تحقیق را آغاز كردند. امروزه تفاوت های قابل ملاحظه ای در كشورها بین روش های نگهداری گل های بریده وجود دارد. در بین كشورهای اروپایی، هلند پیشرفته ترین تكنولوژی برای تیمارهای پس از برداشت را دارا می باشد. استفاده از انبارهای خنك و محلول های محافظ باعث شده تا هلندی ها بتوانند به روش هایی دست پیدا كنند كه به طور موثری در نگهداری گل بریده موثر می باشد (Silva, 2003).

پیری یک عامل مهم در کاهش کیفیت و عمر پس از برداشت گیاهان زینتی است و گیاهان زینتی بر این اساس به دو گروه تقسیم می­شوند: برخی دارای عمر پس از برداشت کوتاه و برخی دارای عمر پس از برداشت طولانی هستند. افزایش عمر پس از برداشت گیاهان زینتی بسته به میزان فراهم آوردن آب برای گیاه است. پژمردگی سریع گلبرگ­ها و برگ­ها در اثر انسداد آوندی و عدم حضور آب در گیاهان زینتی اتفاق می­افتد. حفظ شادابی گیاهان زینتی نیاز به درك فاکتور­هایی دارد که در گیاه مورد نظر موجب از بین رفتن این شادابی می­گردد. از طرفی یک سری از عوامل قبل از برداشت بر عمر پس از برداشت گل­ها تاثیر می­گذارند، مثلا آبیاری و تغذیه مناسب و همچنین مبارزه به موقع با بیماری­هاو علف­های هرز باعث می­شود که گیاه تولیدی سالم باشد و به همین دلیل عمر پس از برداشت محصول افزایش یابد (Reid and Jiang, 2001).

مدیریت در زمان کشت و برداشت باعث حفظ کیفیت محصول و بالا رفتن عمر پس از برداشت آن می­شود. به عنوان مثال برداشت در زمان مناسب یکی از عوامل حفظ کیفیت محسوب می­شود. برداشت گل­های بریده در اوایل صبح یعنی زمانی که دما پایین تر است و محتوای آب گیاه بالاتر است انجام می­شود و در زمان برداشت در نظر گرفتن فاصله بازار نیز در مدیریت زمان برداشت مهم است. برداشت برای بازار­های دور زمانی که گل­ها جوانه و در حال رنگ گرفتن هستند انجام می شود و برای بازار­های محلی زمانی صورت می­گیرد که بخشی از گل­ها باز شده باشند (Coy, 2000).

عمر گل های بریده از یک سو مرتبط با شرایط درونی گیاه (مثل رقم آن) و از یک سو مرتبط با شرایط بیرونی، مثل زمان برداشت گل است. به طور کلی پیری در گل ها با افزایش نفوذ پذیری غشاهای سلولی در اثر حمله گونه های فعال اکسیژن تسریع می یابد که معمولاً با کاهش پروتئین و اسیدهای نوکلئیک در اثر فعالیت پروتئازها و نوکلئازها مختلف همراه می باشد. از طرف دیگر، عواملی مثل گرده افشانی، خشکی و تنش های دمایی با تغییر سطح هورمونی و تولید گونه های فعال اکسیژن، پیری گل ها را تسریع می کند. پیری نیز یک فرآیند اکسیداتیو می باشد و در آن گونه های فعال اکسیژن و سیستم آنتی اکسیدانی دخالت دارد. کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و افزایش پراکسیده شدن لیپیدهای غشای سلولی به عنوان دلیلی بر پیری در گونه های مختلف گیاهی ذکر شده است (Barbara, 2011).

ناهنجاری­های موجود در گل­های شاخه بریده به دو دسته تقسیم می­شوند:

ناهنجاری­های عفونی که در اثر پاتوژن­ها، قارچ­ها و باکتری­ها ایجاد می­شوند.
ناهنجاری­هایی که در اثر عوامل تغذیه­ای و محیطی به وجود می­آیند.
مدیریت این عوامل منجر به افزایش عمر گلجایی و حفظ کیفیت گیاهان زینتی می­گردد (Whipker, 2000). مطالعات نشان می­دهد که عمر گلجای با تنفس رابطه عکس دارد و با مدیریت مناسب مثل تیمار خنک کردن اولیه، استفاده از ترکیبات نگهدارنده مناسب می­توان عمر گلجایی را بهبود بخشید (Reid and Jiang, 2012). مدیریت پس از برداشت یک مساله مهم در مورد گیاهان زینتی است و در این زمینه نسبت به سایر محصولات باغبانی توجه کمتری شده است. مصرف کنندگان نیاز دارند که گیاهان زینتی دارای عمر گلجایی طولانی باشند که بخشی از آن از طریق ایجاد واریته­های جدید و بخشی از طریق اعمال مدیریت پس از برداشت افزایش در عمر گلجای تامین می­شود (Silva, 2003). در مدیریت پس از برداشت برخی ترکیبات شیمیایی به منظور حفظ کیفیت گل و افزایش عمر گلجایی آن به کار می­رود.

با توجه به موضوعات یاد شده به حداقل رساندن ضایعات پس از برداشت گل های بریده و افزایش عمر آنها، با در نظر گرفتن هزینه های بالای تولید امری بسیار ضروری است. بررسی نسبت های مواد شمیایی مورد استفاده در محلول های نگهدارنده جهت شناسایی مؤثرترین محلول، برای هر نوع از گل ها ی شاخه بریده و همچنین برای هر رقم به طور اختصاصی و از طرف دیگر بررسی اثر متقابل گل های شاخه بریده از تیره های مختلف بر روی یکدیگر، از هدف ها و ضرورت هایی است که جهت حفظ و توسعه این صنعت الزامی می باشد. با عنایت به این كه امروزه تولید گل های شاخه بریده یكی از جنبه های مهم اقتصادی كشورهای پیشرفته می باشد، تولید این گروه از محصولات كشاورزی از اهمیت اقتصادی ویژه ای برخوردار است. مشكل مهم در تولید گل و گیاهان زینتی نگهداری و جابجایی صحیح آن ها در جهت حفظ كیفیت و بازارپسندی تا زمان رسیدن آن ها به دست مصرف كنندگان می باشد. تا كنون تحقیق جامع و كاملی در خصوص نگهداری توام گل های شاخه بریده رز و مریم و نیز اثرات متقابل آن ها بر یكدیگر انجام نشده است. برای این منظور تحقیق پیشرو در نظر داشته قدمی را در جهت شناسایی بهترین و اقتصادی ترین روش و محلول نگهدارنده برای گل ها و ارقام مورد نظر آن ها بردارد. امید است كه نتایج حاصل از این تحقیق بتواند تا حدی، هر چند كوچك، این مشكلات را مرتفع ساخته و نتایج حاصل از آن بتواند برای تولید كنندگان و فروشندگان گل های شاخه بریده، دانشگاه ها و مراكز علمی، وزارت جهاد كشاورزی و … مفید و سودمند واقع شود.

 

1-2- اهداف

ارزیابی تغییرات برخی از خصوصیات كمی و كیفی گل شاخه بریده رز در پس از برداشت
ارزیابی تغییرات برخی از خصوصیات كمی و كیفی گل شاخه بریده مریم در پس از برداشت
بررسی تیمار ساكارز، اتانول و اتانول به همراه ساكارز بر خصوصیات كمی و كیفی گل های شاخه بریده رز و مریم در نگهداری همزمان گل های شاخه بریده
بررسی تیمار ساكارز، اتانول و اتانول به همراه ساكارز بر خصوصیات كمی و كیفی گل های شاخه بریده رز و مریم در نگهداری جداگانه گل های شاخه بریده
بررسی تركیب ساكارز و اتانول بر خصوصیات كیفی و ماندگاری گل های شاخه بریده رز و مریم

 

1-3- گل رز

گل رز (Rosa spp.) به عنوان ملکه گل ها از زمان عهد باستان مورد توجه بشر بوده است. در آن موقع استفاده از خواص دارویی آن بیشتر مورد توجه بوده، ولی به تدریج کشت و کار آن در باغ ها گسترش یافت. علاقه و اشتیاق انسان به داشتن این گل در تمام فصول سال باعث گردید تا تولید آن در گلخانه انجام گیرد. در حال حاضر گل رز یکی از محبوب ترین گل های جهان است و از لحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد.

صفات مورد پسند گل رز در بازار های جهانی عبارت است از:

شاخه بلند و محکم که توانایی نگهداری استوار گل را داشته باشد

کردند.همچنین بین نظرات اساتید ودانشجویان درعناصر(راهبردهای تدریس،زمان،مواد ومنابع،مکان وارزشیابی)تفاوت معنی داری وجود داشت.

واژگان کلیدی :ارزیابی،کیفیت،برنامه درسی،مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی،آموزش عالی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                        صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                         

فصل اول : طرح پژوهش

مقدمه ——————————————————————– 2

بیان مساله ——————————————– 3

اهمیت و ضرورت تحقیق—–——————————— 7

هدف های تحقیق ———————————————————–  8

سؤال های تحقیق———————————————————— 9

تعاریف مفهومی وعملیاتی —————————————————– 11

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مبانی نظری

آموزش عالی ————————————————————————  16

وظایف واهداف عمده آموزش عالی ———————————————- 17

تاریخچه آموزش عالی ——————————————————–19

رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت و برنامه­ریزی آموزشی ————————————–20

 

تاریخچه وسیر تحول رشته مدیریت آموزشی ———————————————–  20

رابطه رشته مدیریت آموزشی با سایر رشته­ها ————————————————  21

مدیریت آموزشی در ایران ————————————————————–22

مبانی نظری برنامه­درسی —————————————————————–24

روند تحولات برنامه­درسی —————————————————————24

مفهوم برنامه درسی ——————————————————————– 27

عناصر برنامه درسی ——————————————————————- 31

عناصر نه گانه———————————————————————— 33

ملاک های تعیین اهداف ————————————————————— 35

ضرورت تدوین اهداف آموزشی ——————————————————– 36

منابع تعیین اهداف ——————————————————————– 36

ملاک های انتخاب محتوا ————————————————————- 37

ملاک های انتخاب روش های تدریس ————————————————— 41

رابطه عناصر برنامه­درسی ————————————————————– 46

برنامه درسی در آموزش عالی ———————————————————- 47

اهداف  برنامه­درسی در آموزش عالی ————————————————— 48

سطوح برنامه­های درسی در آموزش عالی ———————————————— 49

مبانی نظری کیفیت

 

تعاریف کیفیت —————————————————————— — 51

کیفیت در آموزش عالی ————————————————————— 54

مبانی نظری ارزیابی

مفهوم ارزیابی ————————————————————————-58

پیشینه ارزشیابی آموزشی ————————————————————– – 59

اهداف و نقش های ارزیابی ———————————————————— – 60

مفهوم ارزیابی برنامه درسی ————————————————————  63

ارزیابی درونی ———————————————————————- 63

ویژگی های ارزیابی درونی ———————————————————— 65

تاریخچه کوتاهی از تحولات ارزشیابی برنامه­درسی —————————————– 65

الگوهای ارزیابی ——————————————————————— 66

ارزشیابی کیفیت برنامه­درسی ———————————————————–72

نقش ارزشیابی برنامه درسی در بهبود کیفیت برنامه های آموزش عالی ————————– 72

چالش‌ها و موانع ارزیابی کیفیت در ایران ————————————————- 77

پیشینه پژوهش

پژوهش های داخلی —————————————————————– 79

پژوهش های خارجی —————————————————————- 85

خلاصه دانش ومطالعات موجود درباره موضوع وارائه چارچوب نظری تحقیق ——————-89

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

روش انجام پژوهش —————————————————————— 94

جامعه ونمونه آماری ——————————————————————94

نمونه پژوهش ———————————————————————– 95

ابزار پژوهش———————————————————————— 96

 

ویژگی های فنی ابزار —————————————————————- 97

شیوه تحلیل داده ها —————————————————————– 97

فصل چهارم: یافته های تحقیق

یافته های جمعیت شناختی تحقیق ——————————————————- 100

بررسی سوال شماره یک پژوهش ——————————————————- 104

بررسی سوال شماره دو پژوهش ——————————————————– 107

بررسی سوال شماره سه پژوهش ——————————————————– 110

بررسی سوال شماره چهار پژوهش —————————————————— 114

بررسی سوال شماره پنج پژوهش ——————————————————- 116

بررسی سوال شماره شش پژوهش —————————————————— 119

بررسی سوال شماره هفت پژوهش —————————————————— 122

بررسی سوال شماره هشت پژوهش —————————————————— 124

 

بررسی سوال شماره نه پژوهش ——————————————————–127

توصیف و تحلیل پرسشهای باز پاسخ ————————————————— 132

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

خلاصه یافته ها

سوال اول پژوهش —————————————————————— 135

سوال دوم  پژوهش —————————————————————– 136

سوال  سوم پژوهش —————————————————————– 138

سوال چهارم  پژوهش ————————————————————— 139

سوال پنجم پژوهش —————————————————————– 140

سوال ششم پژوهش —————————————————————– 142

سوال هفتم پژوهش—————————————————————— 143

سوال هشتم پژوهش—————————————————————– 144

سوال نهم  پژوهش—————————————————————— 145

بحث—————————————————————————– 147

محدودیت های پژوهشی————————————————————- 149

پیشنهادات تحقیق——————————————————————- 149

پیشنهاد های پژوهشی—————————————————————-151

فهرست منابع  ———————————————————————152

منابع فارسی————————————————————-152

منابع انگلیسی———————————————————-163

پیوست ها———————————————————————–

 

بدون تردید برنامه های درسی در دانشگاه ها وموسسات آموزش عالی،در توفیق یا شکست این موسسات نقش کلیدی وبسیار تعیین کننده ای ایفا می کنند.به عبارت روشنتر،برنامه های درسی آینه ی تمام نمای میزان پیشرفت وانعکاسی از پاسخگو بودن دانشگاه ها به نیاز های در حال تغییر جامعه هستند.با عنایت به نوآوری ها وتغییرات شگرفی که در عرصه های گوناگون در حال وقوع است،رسالت مستند سازی یافته ها ونشر وترویج آن ها در قالب برنامه های درسی سازمان یافته ومدون به عهده دانشگاه هاست.متاسفانه به رغم اهمیت برنامه های درسی در موسسات آموزش عالی،میزان توجه به آن ها کافی نیست وحتی تلاش وهمت لازم برای بررسی،ارزشیابی،اصلاح وتغییر آن ها در دستور کار قرار نگرفته است.(فتحی واجارگاه به نقل از استارک[1]،1386،ص3).ارزیابی برنامه های نظام آموزش عالی مساله بسیار مهمی است که به طور منظم وعلمی باید درهمه رشته های دانشگاهی انجام گیرد.بدیهی است که ارزیابی جزءجدا نشدنی هرگونه فعالیت آموزشی اعم از برنامه ریزی واجرا می باشد.بنابراین بیشتر برنامه های درسی تنظیم شده ارزشیابی نشده اند.حتی تغییر در برخی برنامه های درسی بدون ارزیابی مناسب آن برنامه،اکثرا با نظارت یک یا چند نفر از مدرسان ومسئولان انجام می شود(عزیزی،1379،ص22). ضرورت ارزشیابی در آموزش عالی بدین دلیل است که: 1.ارزیابی از نظام های آموزشی یکی از ضروریات پویایی این نظام ها است.به عبارت دیگر،عدم

      3                                                                             فصل   اول: کلیات تحقیق
وجود فرآیند ارزیابی مستمر در نظام های آموزشی،موجب رکود آن ها می گردد.2.کیفیت آاموزشی وپژوهشی از جمله دغدغه هایی است که همیشه نظام های دانشگاهی برای دستیابی به آن تلاش می کنند.ارتقای مستمر کیفیت آموزش عالی مستلزم استفاده از ارزیابی آموزشی است (محمدی وهمکاران،1386).دردهه اخیرعواملی مانندبحران های اقتصادی،رشد سریع جمعیت،تقاضا برای آموزش بیشتر،رابطه بین آموزش واشتغال وتغییرات سریع تکنولوژی واطلاع رسانی خصوصا در سال های اخیربرروی اشتغال ومهارت های لازم برای بازارکاراثر گذاشته وموجب گردیده تابرنامه ریزی آموزشی مسئولیت گسترده ای برای ترسیم وظایف نهاد های آموزشی مانند مدارس،دانشگاه ها وموسسات آموزشی تخصصی ومراکز کار آموزی(آموزش های رسمی وغیررسمی)را برعهده گیرد.لذا لازم است که کوشش های برنامه ریزی آموزشی متحول شود وضرورت این تحول در آستانه قرن21بیش از گذشته احساس می شود(کافمن وهرمن،1990ترجمه بازرگان ومشایخ1374).مهم ترین هدف ارزیابی در آموزش عالی بهبود،تضمین وارتقای کیفیت دانشگاهی است(بازرگان،1376).زیرا یک دوره آموزش به هنگام تدوین برنامه درسی ممکن است کاملا متناسب با نیازهای فردی واجتماعی بوده باشداما با گذشت زمان وتغییرات تکنولوژیکی بویژه نیازهای متحول بخش های اقتصادی واجتماعی،دگرگونی های فرهنگی تناسب خود را از دست داده باشداز این روباارزیابی برنامه های درسی می توان هماهنگی آن رابا نیازهاوانتظارات فرد وجامعه مشخص کرد(بازرگان،1375).

بیان مساله

آموزش عالی به عنوان یکی از مهم ترین مراحل آموزش رسمی و یادگیری مداوم در سیر حیات خود از سده های هشتم ونهم قبل از میلاد تا کنون در جهت تحقق یافتن استعداد های آدمی ورفع نیازهای یادگیری ورشد وتوسعه جوامع انسانی به طور کلی،وظایف ورسالت های متعددی را بر مبنای شرایط مختلف بر عهده داشته وبنا بر دلایل متعدد از جمله جذابیت آن به عنوان نهاد عمده توسعه علم،نو آوری ویادگیری در جامعه روز به روز بر متقاضیان خود افزوده است.به  طوری که طبق یکی از آمار های اعلام شده تعداد دانشجویان در دنیا از

     4                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
51 میلیون نفر در سال 1981 در طی 14 سال به 82میلیون نفر در سال1995رسیده واین روند رشد تا کنون یعنی در آستانه قرن 21 ادامه داشته است(عارفی،1384،ص21).).مراکز آموزش عالی ودانشگاه ها امروزه یکی از منابع مهم آموزش ، پژوهش و دانش یا وسیله  انتقال تجارب فرهنگی و علمی انسان ها و مکان های مباحثه و مذاکره و پژوهش پیرامون مسائل علمی،اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی و ایجاد نوآوری و خلاقیت در جهت انجام اصلاحات و توسعه پایدار اقتصادی،اجتماعی ،فرهنگی و مروج فرهنگ صلح و احترام به اصول اخلاقی و ارزش های دموکراتیک و تفکر انتقادی به شمار می آید،(بیانیه جهانی آموزش عالی ،1378،ص18).چرا که در دنیای کنونی با روندها ،تحولات و چالش های متعددتر و مهم تری نسبت به سالهای قبل روبرو هستند که باعث توسعه دانش ها و وظایف آنها گشته و به تعبیر جان سدلک[2] از منعکس کننده روابط اقتصادی فرهنگی،اجتماع به تعیین کننده روابط مذکور از طریق توسعه علم و ارائه خدمات تحول یافته است.بدین ترتیب مراکز آموزش عالی و دانشگاه ها راهنمایان عمده رشد و تکوین نظریه ها ،ایده ها و نوآموری ها،پرورش دهنده تفکر اقتصادی،توانایی های فردی و جمعی جهت انتخاب و کاربرد نظریه ها و ایده ها در همه صحنه های اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی می باشدو این همه بدون کاستن از نقش های سنتی مراکز آموزش عالی نیز امکان پذیر نیست(یمنی،1382).

یکی از مهم ترین موضوع ها وچالش های پیش روی امروزنظام های آموزش عالی در سطح جهانی،چگونگی کنار آمدن با تحولات وتغییرات محیطی است.آن چه بر اهمیت این موضوع می افزاید،حرکت کند ولاک پشتی نظام آموزشی وعلمی در دانشگاه هادر مقایسه با رشد شتابان تحولات فرهنگی،اجتماعی،علمی وتکنولوژیکی است.این بدان معنی است که رهبران ونخبگان علمی وجامعه ی دانشگاهی برای حفظ منزلت،شان واستمرار نقش پیشتاز دانشگاه باید سرشت این تحولات رادرک کرده،از بروز شکاف میان روندهای آموزشی بانیاز های متحول فراگیران،جامعه وبازار کارجلوگیری نمایند.بر این اساس وباتوجه به تحولات مشترک جهانی، چون گسترش فناوری های اطلاعاتی،افزایش تقاضا برای آموزش عالی و. . . اصل تغییرواصلاح درنظام آموزش عالی به دغدغه ی ذهنی همه کشورهاتبدیل شده است(ابراهیم آبادی،1380

      5                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
.مسئولان ودست اندرکاران برنامه های درسی در دانشگاه هاوموسسات آموزش عالی باید قبل از هر قضاوت وتصمیم گیری نسبت به برنامه های درسی موجود،نخست به طور سیستماتیک به شناسایی جریان های تکنولوژیکی،اقتصادی،سیاسی،جمعیتی،اجتماعی وفرهنگی که بر آموزش عالی وعناصر آن تاثیر می گذارند،بپردازند وازنوع ومیزان تاثیرات ومسائل وچالش های ایجاد شده ناشی از آن ها در هریک از اجزای مربوطه آگاه گردند(عارفی،1384،ص32).ایفای نقش موثر آموزش عالی ایران باتوجه به موقعیت کنونی یعنی شرایط جهانی شدن،منوطبه انجام تغیرات لازم در عناصر خود از جمله برنامه های درسی است(عارفی،1384،ص77).بنابر این از سویی در شرایط کنونی با اختیاراتی که به تدریج به دانشگاه ها داده شده،امکان تغییرات تدریجی یاتحولی در برنامه های درسی وایجاد انعطاف وتنوع در آن هابوجود آمده است(گویا،1384،ص117).زیرا طبق ماده هشت آیین نامه مورخ10/2/1379دانشگاه ها می توانندبا توجه به عوامل مختلف به تجدید نظروبهبود برنامه های درسی خوددر رشته های مختلف با رعایت اصول وروش های علمی برنامه ریزی درسی،بهره گیری از بررسی های کارشناسانه، یافته های پژوهشی مربوطه هم فکری ومشارکت با صاحب نظران سایر دانشگاه ها در جهت رسیدن به کیفیت مناسب تراقدام نمایند(وزارت علوم ،تحقیقات وفناوری،1379،ص2).واین زمینه بازنگری واصلاح برنامه درسی رافراهم کرده است؛واز سوی دیگر به دلیل تغییرات در نظام آموزش عالی ایران وجود بازنگری در برنامه های درسی گوناگون ضروری تشخیص داده شده است ونکته مهم تر اینکه نقش برنامه های درسی در تحقق اهداف آموزش عالی حساس ومهم می باشند(عارفی،1384،ص46).اگر چه مطالعات متعددی در ایران وسایر جوامع انجام شده که هر کدام ازجنبه هایی خاص به بررسی برنامه های درسی در آموزش عالی پرداخته اند وبه نتایجی هم رسیده اند؛بطور مثال در این زمینه می توان به پژوهش”شعبانی ورکی”و”موسی پور” که برنامه های درسی دوره دکتری رشته های فلسفه تعلیم وتربیت وبرنامه ریزی درسی را مورد بررسی قرار داده اند،پژوهش “میرزا محمدی” که به بررسی تطبیقی برنامه های درسی دکتری رشته برنامه ریزی درسی در ایران وچند دانشگاه

      6                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
مطرح جهان پرداخته است،وچندین پژوهش ورساله کارشناسی ارشد ودکتری در دانشگاه های مختلف کشور نظیر پژوهش عارفی که به بررسی برنامه های درسی رشته علوم تربیتی(گرایش مدیریت آموزشی) در آموزش عالی ایران پرداخته است اشاره نمود.با توجه به تحقیقات انجام شده دراین زمینه، به عنوان نمونه،نتایج پژوهش”شعبانی ورکی وموسی پور”که حاکی از نقاط ضعف برنامه درسی دوره دکتری در دو رشته فلسفه تعلیم وتربیت وبرنامه ریزی درسی ازجمله،ضعف جدی جهت گیری آموزش وپرورش،کم توجهی به تربیت تخصصی،تاکید زیاد بر حفظ مطالب در آزمون جامع؛نتایج پژوهش “میرزا محمدی” که مشخص  کرداز جهت پرداختن به بخش پژوهش تفاوت کاملا ملموس است،بدین معنا که وضعیت کشورهای مورد مطالعه در پرداختن به پژوهش های کیفی،استفاده از فن آوری در پژوهش،طرح های پژوهشی پیشرفته وشیوه های تحلیل داده هادر پژوهش های کمی وکیفی در مقایسه با وضعیت ایران در این رشته،در سطح خیلی بالا تری قرار دارد.نتایج پژوهش “عارفی” نشان می­دهد که وضع موجود برنامه­های درسی در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا پاسخگوی شرایط و نیازها نیست ولی تجدیدنظر در برنامه­درسی مقطع کارشناسی ضروری­تر است.

بی شک یکی از عناصر آموزش عالی که نقش غیر قابل انکاری را در تحقق امور یاد شده داردبرنامه های درسی هستند که از عوامل تشکیل دهنده کیفیت آموزشی محسوب می شوند و بایستی از تناسب لازم در راستای تحقق اهداف و رسالت های آموزش عالی برخوردار باشند. هر برنامه درسی در آموزش عالی بایستی مطابق با واقعیت ها ،نیازها ،تحولات و نیزاز جامعیت لازم برخوردار بوده تا از آن طریق رشد قابلیت ها ومهارت هایی در دانشجویان مورد توجه قرار گیرد که بتوان آن را در دنیای کنونی هم از بعد فردی وهم از بعد اجتماعی به عنوان بروندادهای موثر آموزش عالی محسوب نمود،بطوریکه دارای مهارت ها ودانش های ضروری برای ایفای نقش در دنیای پیچیده امروز بوده وتوان رویارویی با ساختار های متغیر آن را داشته باشند،در غیر این صورت از نظر بسیاری از مردم،والدین،کار فرمایان،حکومت ها ودانشجویان سرمایه گذاری انجام شده آنان،از بازدهی خوبی برخوردار نخواهد بود(عارفی،1384،ص61

      7                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
ضرورت توجه به برنامه های درسی در دانشگاه ها منجر به این شد تا یکی ازرشته های دانشگاهی از زوایا وابعاد متفاوت مورد بررسی قرار بگیرد وبرای این منظور رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی که ضرورت توسعه کیفی آن در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری احساس می شود ،انتخاب گردید.اکنون سوال این است «کیفیت برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی در دوره کارشناسی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی چگونه است»؟

اهمیت و ضرورت تحقیق :

دست اندر کاران وتصمیم گیرندگان جوامع در ارتباط با کلیه عناصر موجوددر جامعه خوداز جمله آموزش عالی ودرون دادهای خاص آن هم چون برنامه های درسی باید به طورمداوم به بررسی،ارزیابی وتجدید نظر بپردازند،توجه ناکافی به بازبینی های مداوم نسبت به برنامه های درسی یکی از دلایل عمده نارسایی کیفی است؛از این رو ایجاد زمینه ای لازم از سوی دست اندرکاران برای ارزیابی وبررسی برنامه ها وتبدیل آن ها به برنامه های درسی مناسب تر ومرتبط با نیاز ها، از وظایف عمده ای است که می توان به کمک آن جایگاه دانشگاه ها را در دنیای حاضر به عنوان پایگاه های اصیل دانش،پژوهش وتوسعه حفظ نمود(مهر محمدی،1376).

از این رو انجام این تحقیق در بردارنده نتایج ذیل است:

فایده نظری پژوهش:

این پژوهش می تواند به چارچوب نظری رشته علوم تربیتی(گرایش مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی )کمک نماید.

فواید کاربردی پژوهش:

توجه به علایق ونیازهای دانشجویانی که در این رشته مشغول به تحصیل هستند.
      8                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
 

این بررسی می تواند مقدمه طراحی برنامه های درسی دوره کارشناسی در این رشته وارائه راهکار هایی برای رسیدن به وضع مطلوب از سوی برنامه ریزان وزارت علوم باشد.
اطلاعات بدست آمده از این پژوهش به مسئولان تعیین بودجه سازمان های آموزشی کمک می کند تا در تصمیمات خود برای تعیین بودجه عقلانی تر وواقع بینانه تر عمل نمایند.
هیات علمی دانشگاه ها نیز با استفاده از نتایج این تحقیق می توانند به تجدید نظرواصلاح برنامه درسی بپردازند ونقاط ضعف آن را از بین برده ونقاط قوت آن را تقویت نمایند.
 

هدف های تحقیق :

هدف کلی پژوهش:

 ارزیابی کیفیت برنامه های درسی رشته علوم تربیتی(گرایش مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی) در مقطع کارشناسی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی به منظور ارائه راهکار های مناسب در این زمینه می باشد.

اهداف جزیی:

ارزیابی کیفیت اهداف برنامه درسی رشته مدیریت و برنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان و اعضای هیات علمی.
ارزیابی کیفیت محتوای برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.
3.ارزیابی کیفیت روش های تدریس در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی

      9                                                                              فصل   اول: کلیات تحقیق
4.ارزیابی کیفیت زمان در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

5.ارزیابی کیفیت مواد ومنابع در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

6.ارزیابی کیفیت فعالیت های یادگیری در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

7.ارزیابی کیفیت گروهبندی در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

8.ارزیابی کیفیت مکان در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

9.ارزیابی کیفیت ارزشیابی در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی.

سؤال های تحقیق

1-1 اهداف مدون در برنامه مصوب رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخورداراست؟

1-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درموردمیزان مطلوبیت عنصر هدف تفاوت وجود دارد؟

2-1محتوای برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی ازدیدگاه دانشجویان واعضای هیات  علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار است.

2-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی در موردمیزان مطلوبیت عنصر محتوا تفاوت وجود دارد؟

      10                                                                            فصل   اول: کلیات تحقیق
3-1فعالیت های یادگیری در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

3-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر فعالیت های یادگیری تفاوت وجود دارد؟

4-1روش های تدریس در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

4-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر روش های تدریس تفاوت وجود دارد؟

5-1زمان در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

5-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر زمان تفاوت وجود دارد؟

6-1مواد ومنابع آموزشی در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

6-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر مواد ومنابع آموزشی تفاوت وجود دارد؟

7-1گروهبندی در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

7-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر گروهبندی تفاوت وجود دارد؟

8-1مکان در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

8-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر مکان تفاوت وجود دارد؟

9-1ارزشیابی در برنامه درسی رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی از چه میزان مطلوبیتی برخوردار  است؟

9-2آیا بین دیدگاه دانشجویان واعضای هیات علمی درمورد میزان مطلوبیت عنصر ارزشیابی تفاوت وجود دارد؟

تعاریف مفهومی و عملیاتی

ارزیابی

تعریف نظری:فرآیند نظام دارجمع آوری،تحلیل،تفسیر اطلاعات که به منظور تعیین میزان تحقق هدف های برنامه درسی انجام می شود ارزیابی گویند(سیف،35:1382).

تعریف عملیاتی:در این پژوهش منظور از ارزیابی عبارت از نمراتی که دانشجویان واعضای هیات علمی در پرسشنامه محقق ساخته بدست آورده اند.

کیفیت

تعریف نظری:مجموع ویژگی ها وخصوصیات یک فر آورده یا خدمت که نمایانگر توانایی آن دربرآوردن خواسته های بیان شده یا اشاره شده باشد(بازرگان،1380).

تعریف عملیاتی:بررسی میزان مطلوبیت برنامه درسی علوم تربیتی(گرایش مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی)باتوجه به عناصر نه گانه کلاین که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته اندازه گیری شده است.

برنامه درسی

تعریف نظری:پیش بینی وتهیه مجموعه فرصت های یاددهی-یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به اهداف تعیین شده(لوی،1923ترجمه مشایخ1378).

تعریف عملیاتی:برنامه درسی رشته علوم تربیتی،کلیه دروسی که با عناوین گوناگون در طول دوره کارشناسی رشته علوم تربیتی(گرایش مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی)به دانشجویان دانشگاه های دولتی ارائه می گردد.

     

      12                                                                            فصل   اول: کلیات تحقیق
عناصر برنامه درسی :

اهداف

 تعریف نظری :یک برنامه درسی به قصد ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده اجراءمی شود،این تغییرات همان اهداف برنامه است.(فریده مشایخ،1378).

تعریف عملیاتی :در این پژوهش منظور بررسی میزان مطلوبیت اهداف مصوب در برنامه  رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی می باشد.

محتوا

تعریف نظری:ماده برنامه درسی است از آنچه که باید آموخته شود(قورچیان،1374).

تعریف عملیاتی: دراین پژوهش منظور بررسی میزان مطلوبیت محتوای ارائه شده در طول دوره رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی می باشد.

فعالیت های یادگیری

تعریف نظری:اشاره به در گیری فراگیران در امر یادگیری دارد(ملکی،1379).