سمینار برای دریافت درجه کارشناسی ارشد“M.Sc” مهندسی برق گرایش قدرت
عنوان:
قیمت گذاری توان رادیواکتیو در محیط تجدید ساختار شده
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

سرویس های جانبی در شبکه های به هم پیوسته به منظور انتقال توان بهتر، حفظ قابلیت اطمینان شبکه، بهبود کیفیت توان و همچنین پایداری شبکه از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. توان رادیواکتیو به عنوان یکی از مهمترین سرویس های جانبی که به منظور کنترل ولتاژ در شبکه مورد نیاز می باشد، اخیراً از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. هدف این پایان نامه مدل سازی قیمت گذاری توان راکتیو در حالت بهره برداری بهینه از شبکه های تجدید ساختار شده توسط الگوریتم ژنتیک بوده و به شبیه سازی چند نمونه از سیستم های استاندارد به منظور قیمت گذاری بهینه توان راکتیو همراه با ارضای کلیه محدودیت های موجود در شبکه می پردازد.

تعداد صفحه :75

 

قیمت : شش هزار تومان

الف) منظور از «تطبیق» در این پژوهش…………………………………………………. 5

ب) علیّت……………………………………………………………………………… 6

4- سؤالات پژوهش………………………………………………………………………. 6

الف) سوالات اصلی…………………………………………………………… 6

ب) سؤالات فرعی…………………………………………………………… 7

5- فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………… 7

الف) فرضیه‌های اصلی…………………………………………………………… 7

ب) فرضیه‌های فرعی…………………………………………………………… 8

6- روش پژوهش……………………………………………………………………… 8

7- تاریخچه و سابقه‌‌ی پژوهش…………………………………………………….. 8

فصل اول: کلیات……………………………………………………………. 11

1-1. واژه‌شناسی………………………………………………………………… 12

1-1-1. مفهوم لغوی علّت……………………………………………………………. 12

1-1-2. معانی اصطلاحی علّت در فلسفه………………………………………… 12

1-2. اقسام علل……………………………………………………………………. 15

1-2-1. علل چهارگانه………………………………………………………….. 15

1-2-1-1.  علل ماهیت………………………………………………………………. 16

1-2-1-2. علل وجود………………………………………………………………. 16

1-2-2. علّت تامّه و علّت ناقصه………………………………………………………….. 18

1-2-3. علّت بسیط و مركب……………………………………………………………. 18

1-2-4. علّت بی‌واسطه و باواسطه………………………………………………………….. 18

1-2-5. علّت انحصاری و جانشین‌پذیر……………………………………………………….. 18

1-2-6. علّت داخلی و خارجی…………………………………………………………… 19

1-2-7. علّت حقیقی و اعدادی…………………………………………………………… 19

1-2-8. علّت مقتضی و شرط…………………………………………………………… 19

1-3. منشاء تصور علیّت…………………………………………………………………… 20

1-3-1. نظریه‌ی عقل‌گرایان…………………………………………………………… 20

1-3-2. نظریه‌ی حس‌گرایان…………………………………………………………… 21

1-4. اصل علیّت…………………………………………………………………….. 24

1-4-1. بدیهی بودن اصل علیّت………………………………………………………. 24

1-5. فروع اصل علیّت…………………………………………………………………… 25

1-5-1. تلازم علّت و معلول یا اصل ضرورت علّی……………………………………. 25

1-5-1-1. اثبات «اگر علّت تامه موجود باشد، معلول حتماً موجود است.» ………. 26

1-5-1-2. اثبات «هرگاه معلول موجود باشد، وجود علّت آن واجب و ضروری است.»…. 27

1-5-2. تقارن یا تقدّم علّت بر معلول……………………………………………………. 28

1-5-3. اصل سنخیّت علّت و معلول……………………………………………………… 31

1-5-4. از علّت واحد جز معلول واحد صادر نمی‌شود………………………………….. 33

1-5-4-1. مراد از واحد اول در این قاعده………………………………………………….. 34

1-5-4-2. مجرای قاعده‌ی الواحد………………………………………………………… 36

1-5-4-3. آیا واحد از طرف علّت با واحد از طرف معلول یکی است؟………………. 37

1-5-4-4. مراد از صدور در قاعده‌ی الواحد……………………………………………. 38

1-5-4-5. ارتباط قاعده‌ی الواحد با اصل سنخیت بین علّت و معلول……………….. 39

1-5-5. ملاک نیازمندی معلول به علّت……………………………………………….. 39

1-5-6. بقاء معلول هم نیازمند به علّت است……………………………………… 42

1-5-7. بطلان دور……………………………………………………………………. 43

1-5-8. بطلان تسلسل…………………………………………………………… 44

1-5-8-1. برهانی بر محال بودن تسلسل در ناحیه‌ی علّت‌ها………………….. 46

1-5-9. بطلان اتفاق…………………………………………………………… 47

1-5-10. در عدم، علیّت نیست………………………………………………… 50

فصل دوم: دیدگاه غزالی درباره‌ی علیّت……………………………………………. 51

2-1. معرفی اجمالی غزالی……………………………………………………… 52

 

2-1-1. زندگی‌نامه………………………………………………………….. 52

2-1-2. مراحل فکری غزالی…………………………………………………………… 54

2-1-3. مهم‌ترین آثار غزالی…………………………………………………………… 55

2-2. مکتب اشعری، خاستگاه فکری غزالی……………………………………….. 57

2-3. علیّت در مکتب اشاعره…………………………………………………………. 58

2-3-1. نظریه‌ی ابوالحسن اشعری (324 ه‍..ق)……………………………………. 58

2-3-2. نظریه‌ی تفتازانی (م793 ه‍..ق)…………………………………………… 58

2-3-3. نظریه‌ی قاضی عضدالدین ایجی (م756 ه‍..ق) …………………………..59

2-3-4. دیدگاه اشاعره درباره‌ی «قاعده‌ی ضرورت علّی»………………………….. 59

2-3-5. انگیزه‏های اشاعره از بیان نظریه‌ی عادت………………………………… 60

2-3-6. اشاعره و سنخیت……………………………………………………………. 62

2-3-7. اشاعره و علیّت…………………………………………………………… 63

2-4. تحلیل علیّت در ارتباط با ضرورت و سنخیت………………………………… 64

2-5. دیدگاه غزالی درباره‌ی علیّت……………………………………………….. 66

2-5-1. غزالی و اصل علیّت عامه…………………………………………………. 67

2-5-1-1. انواع روابط میان اشیاء از نظر غزالی………………………………….. 67

2-5-1-1-1.عدم ارتباط میان دو شی‌ء……………………………………………… 67

2-5-1-1-2. ارتباط میان دو شی‌ء………………………………………………… 68

الف- رابطه‌ی تکافؤ و تضایف……………………………………………………………. 68

ب- رابطه‌ی شرط با مشروط………………………………………………………….. 68

ج- رابطه‌ی اقترانی…………………………………………………………………. 69

2-5-1-2. اقسام سه‌گانه‌ی «سبب» از نظر غزالی……………………………….. 71

2-5-1-2-1. اسباب قطعی…………………………………………………………… 71

2-5-1-2-2. اسباب ظنی…………………………………………………………… 72

2-5-1-2-3. اسباب وهمی…………………………………………………………… 73

2-5-1-3. اقسام سه‌گانه‌ی دیگر «سبب» از نظر غزالی………………………….. 74

2-5-1-3-1. سبب [علّت] حسی…………………………………………………….. 74

2-5-1-3-2. سبب فقهی…………………………………………………………… 74

2-5-1-3-3. سبب عقلی…………………………………………………………… 75

2-5-1-4. شواهدی دیگر از معنای علیّت در آثار غزالی…………………………. 76

2-5-2. تحلیل علیّت فلسفی بوسیله‌ی غزالی…………………………………. 77

2-5-3. تحلیل «ضرورت» از نظر غزالی……………………………………………. 78

2-5-4. غزالی و نفی ضرورت علّی………………………………………………. 79

2-5-4-1. اقسام محال حقیقی [ذاتی] از نظر غزالی…………………………. 79

2-5-4-1-1. نفی بدیهیات عقلی…………………………………………………… 80

2-5-4-1-2. نفی هر چیزی كه متضمن مفهوم شی است……………………. 80

2-5-4-1-3. قلب اجناس بدون وجود ماده مشترك………………………………. 80

2-5-5. تعریف و جایگاه نظریه‌ی عادت در تفکر غزالی………………………….. 84

2-5-5-1. «عادت» توجیهی برای نظم موجود در طبیعت………………………. 85

2-5-5-3. ارتباط تجربه و عادت از دیدگاه غزالی………………………………… 87

2-5-5. نظر غزالی درباره‌ی سنخیت……………………………………………… 88

2-5-6. دلایل غزالی در نفی ضرورت علّی……………………………………. 89

2-5-6-1. وقوع و امکان معجزه…………………………………………………………. 89

2-5-6-2. قدرت مطلق الهی………………………………………………………….. 91

2-5-6-3. اثبات معاد جسمانی……………………………………………………….. 92

2-5-6-4. اثبات اختیار الهی…………………………………………………………… 92

2-5-6-5. اثبات صانع بودن خداوند نسبت به جهان…………………………….. 93

2-5-7. بررسی تحلیل فلاسفه از حیث فاعل نزد غزالی…………………………. 94

2-5-8. اشکالات غزالی به ابن‌سینا در بحث علیّت…………………………………. 95

2-5-8-1. ملاک نیاز به علّت حدوث است، نه امکان………………………………. 97

2-5-8-2. نفی علیّت در طبایع و اجسام…………………………………………… 97

2-5-8-3. نظام علیّت ناسازگار با توحید افعالی……………………………………. 97

2-5-8-4. نفی سنخیّت در علیّت………………………………………………….. 98

2-5-8-5. نفی ضرورت علیّت………………………………………………………….. 98

2-5-8-6. بطلان «قِدَم عالم»………………………………………………………. 99

2-5-8-7. انتقاد غزالی به ابن‌سینا در بحث معاد جسمانی……………………. 100

2-5-8-8. تناقض اصل علیّت با صانع و فاعل بودن خداوند………………………… 100

2-5-8-9. قاعده‌ی الواحد مسأله‌ی دیگر مورد اختلاف غزالی و ابن‌سینا……… 101

2-5-9. انسجام یا عدم انسجام آرای غزالی درباره‌ی علیّت…………………….. 101

2-5-9-1. دیدگاه اول؛ دیدگاه جانبدارانه…………………………………………… 102

2-5-9-2. دیدگاه دوم؛ پذیرش عدم انسجام آرای غزالی درباره‌ی علیّت……. 104

2-5-9-3. داوری درباره‌ی دو نظریه‌ی فوق…………………………………………. 104

2-5-9-3-1. تقریر نظام فیض توسط غزالی……………………………………….. 106

فصل سوم: دیدگاه ابن‌رشد درباره‌ی علیّت……………………………………. 111

3-1. معرفی اجمالی ابن‌رشد……………………………………………………. 112

3-1-1. زندگی‌نامه………………………………………………………….. 112

3-1-2. آثار و آرا………………………………………………………………… 114

3-1-3. فلسفه‌ی ابن‌رشد، تحت تأثیر ارسطو……………………………….. 115

3-2. رویارویی ابن‌رشد و غزالی……………………………………………………. 117

3-2-1. ویران‌سازی غزالی و کتاب وی……………………………………………… 117

3-2-2. تکفیر فلاسفه توسط غزالی و جواب ابن‌رشد………………………….. 118

3-3. علیّت از نظر ابن‌رشد………………………………………………………. 119

3-3-1. مروری اجمالی بر مسأله‌ی هفدهم تهافت التهافت………………… 120

3-3-2. ابن‌رشد و رابطه‌ی ضروری بین علّت و معلول……………………… 122

3-3-3. نقدهای ابن‌رشد به غزالی………………………………………….. 124

3-3-3-1. علیّت و اثبات خداوند………………………………………………… 124

3-3-3-2. علیّت و سنت الهی در جهان…………………………………….. 125

3-3-3-3. علیّت و حكمت الهی………………………………………………….. 126

3-3-3-4. علیّت و شناخت خدا……………………………………………….. 128

3-3-3-5. علیّت و عقل…………………………………………………………… 129

3-3-3-6. علیّت و علم حقیقی (حد و برهان) ……………………………………. 130

3-3-3-7. نفی قول به عادت…………………………………………………………. 132

3-3-3-8. علیّت و تمایز اشیاء از یكدیگر…………………………………………… 135

3-3-3-9. مجهول بالطبع ماندن اشیاء……………………………………………… 135

3-3-3-10. علیّت و نفی اتفاق……………………………………………………….. 136

3-3-3-11. نفی علیّت، ایجاد شكّاكیت…………………………………………. 138

3-3-3-12. انتقاد ابن‌رشد نسبت به پاسخ غزالی…………………………………. 140

3-3-4. معجزه از نظر ابن‌رشد………………………………………………………….. 141

3-3-5. انتقادهای ابن‌رشد از ابن‌سینا و بازگشت او به فلسفه‌ی ارسطو…………. 143

3-3-5-1. نفی قاعده‌ی الواحد و صدور عقل‌ها توسط ابن‌رشد…………………….. 146

3-3-5-2. انتقاد ابن‌رشد از نظریه‌ی «فیض» یا «صدور»…………………………….. 151

3-3-5-2-1. نظر ابن‌رشد درباره‌ی علّت کثرت‌ در جهان‌ هستی‌……………………. 155

3-3-5-3. منشاء پیدایش جهان………………………………………………………. 156

3-3-5-4. جماد را نیز می‌توان فاعل نامید………………………………………… 158

3-3-5-5. تقسیم علّت فاعلی……………………………………………………….. 158

3-3-5-6. تعریف فاعل [علت فاعلی] ………………………………………………… 158

3-3-5-7. معلول در چه چیزی به علّت نیازمند است؟………………………………. 159

3-3-5-8. تأخر معلول از علّت…………………………………………………………….. 162

3-3-5-9. نیاز هر متحرکی به محرک، یک اصل یقینی و عام نیست……………….. 162

3-3-5-10. تأثیر حقیقی علل و عوامل مادی…………………………………………. 163

3-3-5-11. نقش علل فاعل الاهی……………………………………………………. 164

3-3-5-12. امکان که زمینه ساز ایجاد است یک حقیقت عینی است………………. 164

فصل چهارم: تحلیل نظرات غزالی و ابن‌رشد و نتیجه‌گیری……………………………. 166

4-1. تحلیل نظرات غزالی و ابن‌رشد……………………………………………………… 167

4-1-1. اصل علیّت عامه………………………………………………………………….. 167

4-1-1-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 167

4-1-1-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 168

4-1-2. اصل ضرورت علّی و معلولی……………………………………………………… 169

4-1-2-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 169

4-1-2-1-1. نقد نظریه‌ی عادت غزالی……………………………………………….. 172

4-1-2-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 174

4-1-3. اصل سنخیّت میان علّت و معلول…………………………………………………. 174

4-1-4. معجزه و علیّت……………………………………………………………………… 174

4-1-4-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 175

4-1-4-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 176

4-1-5. تعریف فاعل…………………………………………………………………………… 177

4-1-5-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 177

4-1-5-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 178

4-1-6. قاعده‌ی الواحد…………………………………………………………………… 178

4-1-6-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 178

4-1-6-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 179

4-1-7. ملاک نیاز معلول به علّت…………………………………………………………. 180

4-1-7-1. تحلیل نظرات غزالی…………………………………………………………… 180

4-1-7-2. تحلیل نظرات ابن‌رشد………………………………………………………….. 181

4-1-8. حدوث و قدم عالم…………………………………………………………………. 183

4-1-8-1. تحلیل نظر غزالی در بحث حدوث و قدم عالم………………………………… 183

4-1-8-2. تحلیل نظر ابن‌رشد در بحث حدوث و قدم عالم……………………………… 184

4-1-9. جدال غزالی و ابن‌رشد با ابن‌سینا……………………………………………. 186

4-1-9-1. تحلیل جدال غزالی با ابن‌سینا………………………………………………. 186

4-1-9-2. تحلیل جدال ابن‌رشد با ابن‌سینا………………………………………………. 188

4-2. اشتراک نظرات غزالی و ابن‌رشد………………………………………………….. 189

4-2-1. انتقاد به ابن‌سینا…………………………………………………………. 189

4-2-2. عدم تبیین مناسب از ارتباط معجزه و علیّت……………………………….. 190

4-2-3. رد قاعده‌ی الواحد………………………………………………………….. 190

4-2-4. اثبات علیّت در رابطه‌ی بین خداوند و معلولات………………………………. 190

4-3. اختلاف نظرات غزالی و ابن‌رشد………………………………………………… 190

4-3-1. اصل علیّت عامه………………………………………………………….. 190

4-3-2. ضرورت علّی و معلولی…………………………………………………………… 191

4-3-3. سنخیّت علّت و معلول…………………………………………………………… 191

4-3-4. تعریف فاعل…………………………………………………………… 191

4-3-5. ملاک نیاز معلول به علّت……………………………………………………………. 191

4-3-6. قدم زمانی عالم…………………………………………………………… 191

4-3-7. رابطه‌ی ضرورت علّی و صانع بودن خدا…………………………………………… 191

4-3-8. ابن‌رشدِ ذات گرا و غزالیِ نومینالیست…………………………………………….. 192

4-4. خاتمه؛ داوری در جدال غزالی و ابن‌رشد در بحث علیّت و فروع ………………….. 193

4-4-1. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث علیّت عامه…………………………….. 193

4-4-2. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث ضرورت علّی و معلولی………………. 193

4-4-3. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث معجزه………………………………….. 193

4-4-4. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در تعریف فاعل…………………………………. 194

4-4-5. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث قاعده‌ی الواحد……………………….. 194

4-4-6. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث ملاک نیاز معلول به علّت…………….. 194

4-4-7. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در بحث حدوث و قدم عالم……………………… 194

4-4-8. داوری میان غزالی و ابن‌رشد در جدال با ابن‌سینا……………………………… 195

4-4-9. نتیجه‌ی کلی پژوهش…………………………………………………………….. 195

4-4-10. یافته‌های پژوهش و آزمون فرضیه‌ها……………………………………………. 197

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………… 201

چکیده:

اصل علیّت و فروع آن یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفی است که در طول تاریخ چالش‌هایی را میان حکما و متکلمین ایجاد کرده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، اشکالاتی است که غزالی پیرامون علیّت مطرح کرده است. در نگاه اول ممکن است به نظر آید متکلمی چون غزالی مخالف مطلق بحث علیّت است. اما می‌توان گفت او اصل علیّت را پذیرفته ولی آن را در موجودات عالم جسمانی جاری ندانسته و تنها آن را در رابطه‌ی بین خداوند و موجودات می‌پذیرد. البته در این پژوهش این نکته درباره‌ی غزالی بررسی خواهد شد که آیا از نظر منطقی می‌توان ضرورت علّی را منکر بود و به علیّت هر چند در حد رابطه‌ی خدا و مخلوقاتش معتقد شد؟ از دیگر سو یکی از فیلسوفانی که به پاسخ‌گویی‌ به غزالی می‌پردازد ابن‌رشد است که در مقام فیلسوفی ارسطویی و مسلمان با چالش‌های غزالی روبرو می‌شود. ابن‌رشد معتقد است که حذف علیّت نتیجه‌ای جز حذف عقل و برهان نخواهد داشت. هر چند غزالی از تالی فاسدهایی همچون نفی قدرت مطلقه‌ و اختیار خداوند و هچنین نفی صانعیت خداوند برای قبول ضرورت علّی نام می‌برد اما در مقابل ابن‌رشد با بیان ارتباط علیّت با مواردی همچون حکمت الهی و علم و همچنین اثبات خداوند سعی در اثبات علیّت دارد. ابتدا به ذکر کلیاتی از بحث علیّت و فروع آن که عمدتاً بر اساس نظرات ابن‌سینا در این بحث می‌باشد، پرداخته و سپس در فصل دوم به تقریر نظرات غزالی و انتقادات وی به ابن‌سینا در این بحث پرداخته‌ایم. در فصل سوم نیز به تقریر پاسخ‌ها و نظرات ابن‌رشد در بحث علیّت و فروع آن پرداختیم. در انتها یعنی در فصل چهارم نیز بعد از تحلیل نظرات غزالی و ابن‌رشد، به داوری میان این دو متفکر جهان اسلام پرداخته‌ایم. به نظر می‌رسد ابن‌رشد در تحلیل علیّت و برخی فروع آن موفق‌تر از غزالی عمل کرده است ولی در این توفیق به ابن‌سینا نمی‌رسد و غزالی نیز نه تنها نتوانسته نظریه‌ی تمام و کاملی را در باب هستی‌شناسی علیّت ارائه دهد بلکه در درهم شکستن نظام فلسفی سینوی نیز ناموفق بوده است.

مقدمه:

1- بیان مسأله

از مشتركات هر نظام فلسفی بحث از علّت و معلول است، كه هر فیلسوفی بسته به مبانی خود به بحث و بررسی در این موضوع می‌پردازد. این قاعده و لوازم آن در طول تاریخ از سوی فلاسفه و متفكرین گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نقش بحث علیّت در علوم مختلف و فلسفه به حدی است كه می‌توان گفت مبنای تمام علوم طبیعی و حتی دینی در این اصل ‌باشد. اهمیت بحث علیّت تا جایی است كه ارسطو، فلسفه را به علم العلل تعریف كرده است. اولین منكران علیّت را هم می‌توان سوفسطاییان دانست. هیوم هم در عالم فلسفه‌ی غرب منكر این اصل شده است. در عالم اسلام نیز رویكردهای متفاوتی در قبال این اصل اتخاذ شده است؛ از یک سو فلاسفه‌ی مسلمان با اثبات و قبول اصل علیّت و ضرورت علّی و معلولی، كه مفاد اصلی این قاعده تلازم ضروری میان علّت و معلول است، نظام فلسفی خود را تبیین كرده‌اند، و از سوی دیگر چهره‌های شاخصی همچون بزرگان اشاعره مانند ابوحامد محمد غزالی و فخررازی، به مخالفت با این اصل پرداخته‌اند.

محور اصلی این پژوهش نقد، بررسی و تبیین مقایسه‌ای نظریات محمد بن احمد بن رشد اندلسی معروف به ابن‌رشد، از فلاسفه‌ی مسلمان قرن ششم هجری، به عنوان چهره‌ای كه رویكردی مشائی دارد و یكی از بزرگان اشاعره یعنی ابوحامد محمد غزالی معروف به امام محمد غزالی با تأکید بر نقدهای غزالی بر ابن‌سینا در بحث علیّت و لوازم آن است، که در راستای نیل به این هدف ابتدا به ذکر کلیاتی از مفهوم علّت و معلول پرداخته و سپس به تببین جنبه‌های مخالفت غزالی با علیّت و نظرات وی در این باب پرداخته‌ایم. برای درک بهتر نظرات غزالی بررسی نظرات ابن‌سینا نیز ضروری می‌نمود که برای دریافت نظرات ابن‌سینا سعی شده است که فصل اول این پژوهش یعنی کلیات بر اساس نظرات ابن‌سینا باشد. در آخر نیز نظرات و دفاعیات ابن‌رشد را در بحث علیّت مطرح کرده و در پایان نتیجه‌گیری از این جدال ارائه کرده‌ایم. اما چرا غزالی و ابن‌رشد؟

غزالی یکی از بزرگ‌ترین متکلمان اشعری است که هم در تبیین و تفسیر نظریه‌ی «عادت‌الله» اشاعره بیش‌ترین نقش را داشته و هم در نقد آرای فلاسفه درباره‌ی علیّت، بالاخص عنصر ضرورت علّی بیش‌ترین تلاش را کرده ‌است. در تبیین نظریه‌ی اشاعره درباره‌ی علیّت، همه‌ی متکلمان اشعری بعد از غزالی، بدون شک وام‌دار او هستند. اگر نگوییم مهم‌ترین نقدها را به علیّت در طول تاریخ غزالی انجام داده‌ است، بی‌تردید یکی از مهم‌ترین متفکرینی است که به این موضوع وارد شده و با نقدهای خود سعی در فرو ریختن بنیان فلسفه‌ی مشاء داشته است. ابن‌رشد نیز در مقام فیلسوفی ارسطویی و مسلمان در تهافت‌التهافت با چالش‌های غزالی روبرو می‌شود و به جهت دفاع از آرای فلاسفه تبیین خود را از علیّت فلسفی ارائه داده است. به نظر می‌رسد بررسی نظرات این دو متفکر پیرامون مسأله‌ی علیّت و فروع آن، گامی مهم در تبیین این مسأله باشد. امید است که بتوانیم در این پژوهش، گامی هر چند کوچک در راستای این هدف برداریم.  

2- اهمیت موضوع

اصل علیّت به عنوان یک اصل کلّی و عام، مورد استناد همه‌ی علومی است که درباره‌ی موضوعات حقیقی بحث می‌کند. از سوی دیگر کلّیت و قطعیّت هر قانون علمی، مرهون قوانین عقلی و فلسفی علیّت است و بدون آنها نمی‌توان هیچ قانون کلّی و قطعی در هیچ علمی به اثبات رسانید.[1]

برای درک بهتر اهمیت مبحث علیّت به موارد ذیل می‌توان اشاره کرد:

الف) علیّت و اثبات حقایق عینی

اثبات وجود حقیقی اشیاء عینی و خارج از نفس، مرهون اصل علیّت است و بدون آن راهی برای اثبات حقایق عینی باقی نمی‌ماند. همچنین اثبات مطابقت ادراکات با اشیاء خارجی نیازمند به قوانین فرعی علیّت است.

توضیح اینکه تصدیق واقع عینی جهان هستی، اگر چه امری قطعی و ضروری است و نیازمند به دلیل نیست، اما این تصدیق ضروری فقط به وجود اجمالی جهان هستی نظر دارد. اینکه هر احساسی، واقعیت عینی دارد، از راه ضرورت حاصل نمی‌شود، لذا باید آن را اثبات نمود. اگر علیّت و نظام علّی و معلولی را نپذیریم اثبات چنین امری ممکن نیست؛ زیرا صورت‌هایی که در ذهن تحت شرایط خاصی پدید می‌آیند، ثابت می‌کنند که علّتی از خارج سبب پیدایش آنها شده است. اگر مبداء علیّت نباشد احساس و یا وجود شیء در حس نمی‌تواند وجود واقع عینی را که در قلمرو دیگری موجود است، کشف نماید.

ب) علیت و استدلال

مبداء علیّت تنها مبدئی است که کلیه‌ی کوشش‌ها در راه استدلال، در کلیه‌ی قلمروهای فکری انسان بکار برده می‌شود، بر آن متوقف است. زیرا غرض از استدلال اثبات امری است که ثابت نشده است. بنابراین دلیل، علّت و واسطه در اثبات است و چیزی را که مجهول است، معلوم می‌گرداند. اگر رابطه‌ی علیّت و معلولیت را درک نکنیم از هیچ استدلالی نمی‌توانیم نتیجه بگیریم. زیرا نتیجه، معلول مقدمه‌ها است و هنگامیکه قانون علیّت از حساب ساقط گردد و هیچگونه ضرورتی بین علّت و معلول وجود نداشته باشد، ارتباطی نیز بین دلیل و آن حقیقت که مورد استدلال قرار گرفته است، نیز باقی نمی‌ماند.

ج) علیت و اثبات خداوند

قانون علیّت، از با ارزش‌ترین قوانین مورد استفاده در فلسفه‌ی الهی است. همین قانون با سایر قوانین منشعب از آن است که ما را ملزم می‌کند که تمام رشته‌های علّی و معلولی را منتهی به یک ذات کامل و غیر معلول بدانیم و همه‌ی نظامات را تحت نظام واحد و قائم به ذات واحد بشناسیم. به همین دلیل است که مرحوم صدرالمتألهین در جلد دوم اسفار می‌نویسد:

أن الطریق إلى إثبات الصانع ینسد بسببه فإن الطریق إلیه هو أن الجائز لا یستغنی عن المؤثر فلو أبطلنا هذه القاعدة لم یمكننا إثبات واجب الوجود.[1]

اگر علیّت نفی گردد، راه اثبات صانع نیز مسدود می‌شود. زیرا طریقه‌ی اثبات صانع این است که هر امر ممکنی محتاج به مؤثر است و چنانچه این طریق باطل شود، امکان اثبات واجب الوجود نخواهد بود.

لازمه‌ی انکار علیّت در میان موجودات، این است که نتوانیم این رابطه را بین خداوند و موجودات نیز اثبات نماییم؛ زیرا اگر در میان موجودات چنین رابطه‌ای وجود نداشته باشد، نسبت هر موجودی به موجود دیگر یکسان و نسبت واحدی خواهد بود که هیچ اختلافی از نظر تأثیر و تأثر در میان این نسبت‌ها نخواهد بود. در این صورت انسان از کجا به لغت و معنای کلمه‌ی «سبب و علّت» آشنا شده و از چه راهی می‌تواند سببیّت خدای تعالی را برای همه‌ی موجودات اثبات نماید.

د) علیت و علم

همه‌ی نظریات علمی در قلمرو مختلف تجربه و مشاهده، بستگی کامل و اساسی به مبداء علیّت و قوانین آن دارد. اگر بین اشیاء رابطه‌ی علّی و معلولی نباشد، در این صورت هیچ قانون و ناموسی هم وجود خارجی نخواهد داشت. زیرا همه‌ی قوانین و نوامیس حاکم بر طبیعت، کیفیت‌های خاص علّی و معلولی اشیاء است. و در این فرض «علم» نیز معنا ندارد، زیرا علم عبارت است از بیان قوانین و نوامیس و روابط واقعی بین اشیاء است و اگر بین هیچ چیز با چیز دیگر رابطه‌ای وجود نداشته باشد، علمی هم وجود نخواهد داشت. پس قانون علیّت و معلولیت پایه و اساس علم است.[1]

هر چند ممکن است به نظر رسد که اصل علیّت، اصلی بدیهی و اینکه هر پدیده‌ای علّتی دارد روشن است، اما مسأله این چنین واضح و بدیهی نیست و حداقل بداهت آن نیازمند تبیین است، به ویژه اگر به این نکته توجه کنیم که اصل علیّت از جانب فیلسوفان و متفکران بزرگی چون غزالی در عالم اسلام و هیوم در جهان غرب مورد تردید قرار گرفته است.

از مطالب گذشته روشن می‌شود که اصل علیّت، اصلی است که از اهمیت شایانی برخوردار است، لذا در این پژوهش با بررسی نظرات دو متفکر بزرگ جهان اسلام یعنی غزالی و ابن‌رشد با تکیه بر نقدهای غزالی به ابن‌سینا در بحث علیّت و پاسخ‌های ابن‌رشد سعی شده تا گامی هر چند کوچک در عرصه‌ی تفکر فلسفی و حقیقت‌جویی برداشته و روشن شود کدام‌یک از این بزرگان در داوری‌های خود به حقیقت نزدیک‌تر بوده‌اند.

3- اهداف پژوهش

پیش از پرداختن به اهداف پژوهش لازم است مفاهیمی که در عنوان این پژوهش أخذ شده ‌است را بررسی کنیم. تطبیق در عنوان این پژوهش به کدام معناست و منظور از

بخش اول: تربیت و مسائل عاطفی

الف: خانواده و تربیت

وظایف والدین
سخنی دیگر درباره نخستین مربی كودك
معلم اول كودك
پی‌ریزی قواعد زندگی
خانواده و تربیت
شریفترین خدمت
مراقبت‌ها در هفت سال سوم
تمایلات نوجوان و جوان
توجه به نیاز آنان
مهرطلبی آنان
هدایت نوجوان و جوان
ب: نیاز به محبت                             43-40

جلوه‌های مهرطلبی
جدائی‌های طولانی
مهرورزی به هنگام بازگشت
چهره متبسم
چند نكته مهم
بخش چهارم: نقش پدر                       50-44

الف: اخلاق پدر

همدمی با فرزندان
در برابر حرف حق
اما سخنی هم با شما
ب: بیگانگی با فرزندان

جوش كار و تلاش
سر در لاك خود
ج: نزاع در خانه

خانه جهنمی
سعادتمندی كانون
گریز از خانه
آثار بد خشونت‌ها
بخش پنجم: نقش مادر                       54-51

الف: اخلاق مادر

مادر و اخلاق اسلامی
حوصلة مادر
ب: مادر و رازهای فرزندان

مادر بهترین رازدار
چند نكته مهم
ج: جنبه‌های مذهبی مادر

مادر و مذهب
نیاز به ایمان
كنترل روابط
در برابر عبادت فرزندان
بخش ششم:  احساس نابسامانی در خانواده            62-54

الف: تبعیض در خانه

ارجحیت پسر بر دختر
در آموزش علم
مساله كار در خانه
مراقبتها در ابراز عواطف
ب: تحقیر در خانه

جوان و مسالة تحقیر
انتقادپذیری از فرزندان
چند نكته مهم
ج: آزادی فرزندان در خانه

جوان و آزادی
نوع آزادی
نكته‌ها در كنترل
د: احترام والدین

سئوالی در ذهن جوان
نیكی به پدر و مادر
رعایت حرمت فرزندان
بخش هفتم: نكته‌های مهم در روابط والدین و فرزندان         65-63

جبران خطای تربیتی
وظیفة والدین
توقف رشد عقلی
آسیبهای روحی
زیاده‌روی در محبت
بدترین پدران
بخش هشتم: دومین كلاس تربیت (مدرسه)               76-66

مدرسه و تكوین شخصیت كودكان و نوجوانان
همگامی خانه و مدرسه
نقش مدرسه در انتقال ارزشها
رفتارهای مذهبی چگونه تبلور می‌یابد؟
هشیاریهای فرهنگی در پاسداری از سلامت و رشد مطلوب
مهاجمان فرهنگی كیستند؟
هدف مهاجمان فرهنگی چیست؟
رسالت اولیاء و مربیان و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی
منابع مورد استفاده:

 

 

بسمه تعالی

تحقیقات كاربرد مواد آموزشی:

مقدمه:

تقدیم این تحقیقات به آن معلمان و مربیان و اساتیدی كه شغل مقدس تدریس را با همه مشكلات و زحماتش و با توجه به تأثیر والای این وظیفه بزرگ اجتماعی، و با رضایت تمام پذیرفته‌اندو میدانند كه اگر امروز قدر كار بزرگ آنها كوچك شمرده شود فردا در برابر رسول و اهل بیت پاكش یعنی مربیان و معلمان والامقام بشری سرافراز و آبرومند خواهند بود.

و در ادامه تقدیم می‌دارم به آن جوانان و نوجوانان برومندی كه زحمات معلمان آگاه و دلسوز خود را پاس می‌دارند و وجود آنها را در راه سعادت خود عزیز می‌شمارند و محبت آنها را همیشه در دل پاكشان زنده می‌دارند تا فردا در برابر رسول خدا و اولیای گرامی او عزیز و موجب روشنی چشم استادان خویش باشند.

چنانكه در میان شما رسولی از خودتان فرستادیم تا آیات ما را برای شما تلاوت كند و دلها و نفسهای شما را از جهالتها و زشتیها و آلودگیها پاك نموده به اخلاق و فضایل انسانی رشد و كمال بخشد و همچنین شما را تعلیم كتاب و حكمت دهد و آنچه را كه در قدرت و امكان شما نبوده تا بفهمید به شما بیاموزد. بنابراین مرا كه خالق و منعم شما هستم همیشه بیاد داشته باشید تا من هم به   لطف بیشتر و عنایتهای آینده شما را یاد كنم[1].

 

بخش اول: تربیت

تربیت و قلمرو آن

تربیت بطور خلاصه عبارت است از پرورش و رشد دادن استعدادهایی كه آفریدگار جهان در وجود انسان جهت سعادت و كمال او بودیعت گذاشته است.

با این تعریف اجمالی موضوعات زیر در امر تربیت مورد دقت و توجه قرار می‌گیرد:

تربیت‌كننده با داشتن هدف معین و علاقمندی كافی و آگاهی كامل به اهمیت و ارزش تربیت این مسئولیت مقدس را می‌پذیرد.
او از تجربه‌ها و اطلاعات لازم بهره‌مند می‌باشد و از اصول و مبانی تربیت عالم و آگاه و خودش نیز از فضایل اخلاقی و مزایای تربیتی برخوردار است.
تربیت‌كننده نسبت به موقعیت فرد یا افراد مورد تربیت و استعدادهای جسمی و روحی آنها آشنایی كامل دارد و می‌داند كه چگونه انسانهایی را برای چه جامعه‌ای باید بسازد.
مربی به وضع و شرایط محیطی كه در آن زندگی می‌كند و نیازهای اساسی آینده جامعه خود كاملاً آگاه است و فعالیت خود را متناسب با آن نیازها بكار می‌اندازد.
كار و فعالیت مربی مبتنی بر طرح و برنامه حساب شده و متوجه به هدفهای صحیح و مطلوب جامعه و متكی بر روش متناسب با این هدفها انجام می‌گیرد.
مسئول تربیت برای پیشبرد اهداف مقدس خویش ناگزیر است وسایل كار برای خود و افراد مورد تربیت متناسب با شرایط و امكانات زمان داشته باشد زیرا می‌داند كه هیچ كاری بدون وسیله متناسب به انجام نمی‌رسد.
در جامعه‌ای كه اكثریت قریب به اتفاق آن مسلمانند مربی آگاه می‌كوشد تا برای پایداری و استواری یك جامعه مترقی و مستقل اسلامی افرادی مؤمن و صاحب رشد و متخلق به اخلاق اسلامی و خدمتگزار به جامعه خود تربیت كند.
پایه‌های اساسی تربیت
تمایلات انسانی و غرائز طبیعی بمنزلة پایه‌های اساسی است كه تربیت بر روی آنها بنا می‌شود. یا بعبارت دیگر، تربیت عبارت از تعدیل خواهشهای طبیعی و تنظیم كیفیت بهره‌برداری از نیروهای غریزی است.

«خوی و منش عبارت است از غرائزی كه شغل و تجربه آن را بگونه‌ای مختلف رنگ كرده و مانند كاشی‌كار ماهری پهلوی هم چیده است.»[2]

موقعیكه آداب و رسوم تربیت بر اثر تكرار و ممارست، رنگ عادت بخود می‌گیرد و بصورت خلق و خوی ثابت در می‌آید، آدمی بر طبق آن از سرمایه‌های طبیعی خود استفاده می‌كند و به آسانی، غرائز در مجاری عادات بجریان می‌افتند.[3]

«عادات به محض آنكه تشكیل یافتند با بهره‌برداری از ذخیرة فعالیتهای ذاتی آدمی، به وجود خود ادامه می‌دهند و لاینقطع این فعالیتها را به میل خودشان تحریك می‌كنند، تقویت می‌نمایند، تفكیك می‌سازند، متمركز می‌كنند و از غرائز خام و نامنظم، دنیائی مطابق میل خود بوجود می‌آورند به طوری كه می‌توان گفت آن موجود نه مخلوق عقل است و نه زائیده غریزه، بلكه مصنوع عادات می‌باشد.»[4]

اشاراتی كوتاه و مختصر به مراحل تربیت
پیامبر اسلام (ص) سنین میان تولد تا 21 سالگی را كه با اهمیت‌ترین مرحله تربیتی است به سه مرحله تقسیم نموده است، و در قالب یك حدیث می‌فرمایند: «فرزند، در هفت

سمینار ارشد مهندسی شیمی: مدلسازی و شبیه سازی راکتور دوغابی سنتز فیشر – تروپش جهت تولید سوخت های سنتزی
متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی شیمی

با عنوان : مدلسازی و شبیه سازی راکتور دوغابی سنتز فیشر – تروپش جهت تولید سوخت های سنتزی

در ادامه مطلب می توانید تکه هایی از ابتدای این پایان نامه را بخوانید
و در صورت نیاز به متن کامل آن می توانید از لینک پرداخت و دانلود آنی برای خرید این پایان نامه اقدام نمائید.
 

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران جنوب
دانشکده تحصیلات تکمیلی
”M.SC” پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
مهندسی شیمی – مهندسی شیمی
عنوان:
مدلسازی و شبیه سازی راکتور دوغابی سنتز فیشر – تروپش جهت تولید سوختهای سنتزی
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
به طور کلی تکنولوژی تبدیل گاز به مایع (GTL) تبدیل شیمیایی گاز طبیعی به سوخت مایع قابل حمل و نقل از قبیل متانول یا سوختهای میعانی نوع پالایش نفت متداول را در پی دارد. جدیدترین ترم GTL که به صورت خیلی ضعیف کاربردی شده است برای روشهای تبدیل فیزیکی از قبیل گاز طبیعی مایع شده (LNG) و همچنین روشهای تبدیل شیمیایی که تولید محصولاتی از قبیل دی متیل اتر (DME) که ممکن است در شرایط محیطی بصورت مایع نباشند را تولید می کنند.
در این پایان نامه توجه ما بیشتر بر روی تکنولوژی های GTL برمبنای تولید سوخت دیزل توسط سنتز فیشر- تروپش می باشد. از انجایی که ظرفیت نفت خام قابل استفاده برای پالایشگاهها روبه تنزل و ذخایر گاز طبیعی رها شده در حال افزایش می باشد از اینرو اتصال گرایشهای واگرا محرکی جهت جستجو برای کارآیی بیشتر فرآیندهای جدید تولید GTL که به طور کلی بوسیله هزینه های سرمایه گذاری بالا و کم بودن بازده حرارتی مطلوب محدود شده اند می باشد. فعالیت برای توسعه متمرکز و پیشنهاد تکنولوژی های جدید GTL به مبنای FTS برای بهبودی وضعیت اقتصادی تولید چنین فراوردهایی نسبت به عملیات متداول پالایش نفت بیان می شود.
سنتز فیشر- تروپش فرآیند تبدیل کاتالیستی گاز سنتزبه فرآیندهای هیدروکربنی می باشد که بسته به نوع کاتالیست مورد استفاده گستره متنوعی از هیدروکربنها را شامل خواهد شد.
در این پایان نامه، مدلسازی تبدیل گاز سنتز به سوختهای سنتزی در یک راکتور کاتالیستی دوغابی Slurry و شبیه سازی آن توسط برنامه ای تهیه شده در محیط Matlab بررسی خواهد شد. بدین منظور مجموعه معادلات پیوستگی، حرارت، غلظت و سینتیک واکنش با استفاده از روش عددی حل می گردد.در پایان نتایج محاسبات   شامل تغییرات درصد تبدیل، توزیع محصولات، توزیع دما و غلظت در طول راکتور ارائه می شود.
مقدمه:
درحال حاضر، جهان شاهد گسترش روزافزون استفاده از گاز طبیعی است. بیشتر این پیشرفت در کاربردهای سوختی می باشد. عوامل مختلفی در این امر موثرند که عبارتند از:
1- محدودیتها و مسایل زیست محیطی، صنایع را ناگزیر از مواد خام تمیزتر می کند.
2- رو به زوال رفتن منابع و ذخایر نفتی ؛ با در نظر گرفتن الگوی مصرف فعلی انرژی، منابع نفتی خاورمیانه تا کمتر از ۵۰ سال دیگر جوابگوی نیاز انرژی خواهد بود . تا سال ۲۰۰۰ میلادی، میزان بهره برداری از ذخایر نفتی در خاورمیانه، سالیانه ۲% افزایش می یافت؛ ولی از این تاریخ به بعد ، صادرات نفت خام رو به کاهش نهاد که پیش بینی های انجام شده حاکی از آن است که صادرات نفت در حدود سالهای ۲۰۱۰ متوقف خواهد شد.

بدست آمده است که می تواند با کاهش یا افزایش بهزیستی همراه باشد. از آنجایی که رضایت مندی از زندگی مؤلفه پایدارتر و شناختی بهزیستی ذهنی است، توجه به آن برای ارتقاء سطح بهزیستی ذهنی ضروری به نظر می رسد. محققان حوزه بهزیستی، تلاش فراوانی کرده اند تا عواملی که سطح رضایت از زندگی را تحت تأثیر قرار می دهند، کشف کنند چرا که جامعه رضایت مند جامعه ای است که علم آموزی، اخلاق و پیشرفت در آن به بهترین شکل وجود دارد (دینر[19]،2000). لذا برخورداری از بهزیستی ذهنی برای همه افراد بالاخص دانشجویان بسیار حائز اهمیت است و همه انسانهای وارسته به دنبال تلاش برای زندگی مطلوب و دستیابی به موفقیّتها و حیات مفیدتر و سازنده تر هستند.

بیان مسئله

سازمان بهداشت جهانی (1997)، در معرفی شاخص های کیفیت زندگی، آن را دربرگیرنده خوشحالی، رضایت از زندگی، بهزیستی، خودشکوفایی، بی نیازی و رهایی از فقر، کارکرد هدفمند، بهزیستی جسمانی، روانی و اجتماعی کامل می داند (سازمان بهداشت جهانی، 1997؛ به نقل از فراهانی و همکاران، 1388). لذا طبق تعریف جدید، زندگی مطلوب علاوه بر بعد فیزیکی دارای ابعاد عاطفی، روانی، اجتماعی، معنوی و شغلی است. بنابراین، امروزه با پیدایش و گسترش روانشناسی سلامت و روانشناسی مثبت، نگرش درباره اختلالات نیز، همچون زندگی مطلوب از چارچوب پزشکی و مدل تک عاملی خارج شده و محققان معتقدند که بهتر است شکل گیری و گسترش اختلالات روانی را به حساب سبک های زندگی معیوب کیفیت نازل زندگی افراد گذاشت و در درمان نیز باید به دنبال اصلاح و تغییر در کیفیت زندگی و گسترش توانمندی ها و ایجاد رضایت از زندگی و بهزیستی در افراد و جوامع بود (قاسمی و همکاران، 1390).

بدین معنا، یکی از مفاهیم اصلی مدل سلامت، بهزیستی ذهنی است. اهمیّت موضوع بهزیستی ذهنی از آن جهت است که شادکامی نقش بسیار مهمی بر شاخص های برتر روانی و سلامت جسمی دارد (لیوبومیرسکی[20] وهمکاران، 2005؛ به نقل از پیلتزر و پنگ پید،2013). یافته های پژوهش لیوبومیرسکی، کینگ و دینر (2005) نشان می دهد که افراد شاد در بسیاری از حوزه های زندگی خود موفّق هستند و موفقیّت آنها تا حدودی ناشی از شادکامی آنها است. نتایج کینگ[21] (2008) نیز نشان داد که افراد شاد دارای ویژگیهایی از قبیل خوشرویی، نوع دوستی، اجتماعی بودن، فعال بودن، دوست داشتن خود و دیگران، داشتن بدنی سالم و قوی و داشتن مهارت های بالای حل مسئله و تصمیم گیری بهتر هستند (لارسن و اید، 2008).

بهزیستی ذهنی یکی از شاخص های روانشناختی کیفیت زندگی مطلوب است که به عنوان درک افراد از زندگی در حیطه ی رفتارهای هیجانی، عملکرهای روانی و ابعاد سلامت روانی تعریف شده است (روتمن، کریستین و ویزینگ[22]، 2003). بعبارت دیگر، بهزیستی ذهنی یک مفهوم سلسله مراتبی و چند بعدی است که از دو وجه شناختی و عاطفی تشکیل شده است. مؤلفه رضایت از زندگی[23] وجه شناختی و مؤلفه های عاطفه مثبت[24] و عدم حضور عاطفه منفی[25] وجه عاطفی آن می باشد (ریسامب[26]، 2006؛ دینر و همکاران، 1999؛ کییز، شموتکین و ریف[27]، 2002؛ نقل از تقی لو و همکاران، 1390). دینر و همکاران (2003؛ به نقل از تقی لو، 1388)، بهزیستی ذهنی را مترادف با شادکامی در نظر گرفته اند، بنابراین طبق نظرآنها هر فرد از سطح معینی از شادکامی برخوردار است که هر چند رخدادهای زندگی (از قبیل موفقیّت ها و شکست ها) سطح آن را به صورت موقّت تغییر می دهد اما بعد از گذشت یک دوره کوتاه، به سطح پایه باز می گردد. گومز[28] و همکاران (1999؛ به نقل از تقی لو و همکاران، 1390) به دنبال این فرض، هیدی و ویرینگ[29] (1989) در قالب نظریه ای تحت عنوان نظریه تعادل یابی پویا[30] چنین ادعا کردند که هر فرد از سطح متعادلی از رخدادهای زندگی و بهزیستی ذهنی برخوردار است و بازگشت هر فرد به سطح پایه بهزیستی ذهنی، بستگی به شخصیت آنان دارد. به عبارت دیگر، پژوهش هایی که در حوزه عوامل درون فردی انجام شده، نشان داده اند که شخصیت نقش تعیین کننده ای در بهزیستی ذهنی دارد. شاید بتوان شخصیت را اساسی ترین موضوع علم روانشناسی دانست؛ چرا که مفهوم شخصیت از ابعاد مختلف قابل بررسی است. برخی از روانشناسان این کلمه را تنها در ارتباط با رفتارهای عینی به کار می برند و گروهی آنرا مجموعه فردی الگوهای تفکر، انگیزش و عواطف می دانند (راس[31] ، 1992؛ نقل از سروقد و همکاران، 1390). شخصیت، از الگوی نسبتاً پایدار صفات، ویژگی ها یا گرایش هایی تشکیل شده که به تفاوت های فردی در رفتار، ثبات رفتار در طول زمان و تداوم رفتار در موقعیّت های گوناگون می انجامد (فیست و فیست، 2002؛ ترجمه سیدمحمدی، 1391).

روانشناسان، رویکردهای گوناگونی را برای درک پیچیدگی شخصیت انسان ارائه داده اند؛ الگوی پنج عامل بزرگ شخصیت برای محققان علاقمند به شناسایی تفاوتهای فردی زیربنایی در شخصیت، به مثابه ی یک کشف بنیادی به نظر می رسد( گلدبرگ[32]، 1993؛ نقل از خدایی و شکری، 1388). در   مجموع الگوی پنج عامل بزرگ، یک ریخت شناسی فراگیر، مشتمل بر پنج عامل نسبتاً پایدار پذیرش[33]، وظیفه شناسی[34]، برونگرایی[35]، سازگاری[36] و روان رنجورخویی[37] است (کاستا و مک کری[38]، 1992؛ نقل از خدایی و شکری، 1388) که به عنوان چارچوبی با اهمیّت در درک ساختار رفتار آدمی، مورد توجه پژوهشگران بوده و اکنون نیز هرکجا که به دنبال تبیین رفتار هستند به عنوان یک متغیر مهم در نظر گرفته می شود (پیکران[39] و همکاران،2002؛ به نقل از دستجردی و همکاران،1390). نتایج پژوهشهایی که در حوزه شخصیت صورت گرفته، نشان داده اند که صفات شخصیت به ویژه روان رنجورخویی و برونگرایی مهمترین متغیرهای تعیین کننده در بهزیستی ذهنی محسوب می شوند (هیس وجوزف[40]، 2003؛ دینر، دینر و دینر، 1995؛ نقل از دستجردی و همکاران، 1390). پژوهشگران عوامل متعددی را در رابطه بین بهزیستی ذهنی و شخصیت بیان کرده اند. کاستا و مک کرا (1992؛ به نقل از لارسن و اید، 2008)، معتقدند بین بهزیستی ذهنی و شخصیت زمینه های بیولوژیکی و فرایندهای زیستی مشترک وجود دارد. بنابراین، تفاوت های فردی در بهزیستی ذهنی، تا حد زیادی با تفاوت های شخصیتی مرتبط است، تفاوت هایی که می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی باشد (باس[41]، 2000؛ به نقل از میرزایی و حاتمی، 1389) تأثیر این یافته بر ادبیات بهزیستی ذهنی چنان است که دینر و لوکاس[42](2008؛  نقل از گارسیا و ارلندسون، 2011) آن را مهمترین کشف پژوهشهای حوزه بهزیستی قلمداد کرده اند. لارسن و اید (2008) بر این باورند که افراد برونگرا به دلیل تجربه فراوان هیجانات مثبت و آستانه پایین فعال سازی عواطف مثبت از سطح بهزیستی ذهنی بالا و افراد روان رنجورخو به دلیل تجربه فراوان عواطف منفی و آستانه پایین فعال سازی عواطف منفی از سطح بهزیستی پایینی برخوردارند. بنابراین، دو صفت برونگرایی و روان رنجورخویی در جهت عکس، بهزیستی ذهنی را تحت تأثیر قرار می دهند. از سویی، سازگاری و وظیفه شناسی ممکن است تحت تأثیر پاداش های محیطی باشند. یعنی افرادی که سازگار و وظیفه شناس هستند، تقویت کننده های مثبت بیشتری را از دیگران دریافت می کنند و بنابراین، ممکن است بهزیستی بالاتری را تجربه کنند.

محققان حوزه بهزیستی بر این باورند که بسیاری از متغیرهای روانشناختی احتمالاً رابطه بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی را میانجیگری می کنند و به عبارت بهتر، این متغیرها رابطه بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی را تبیین می کنند. لذا، مطالعات صورت گرفته از نقش پراهمیّت بسیاری از متغیرهای روانشناختی  از جمله مهارت های مقابله ای [43] (هاریس و لیقتسی، 2005؛ جونز و همکاران[44]، 2003)، حل مسئله اجتماعی[45] (چانگ و همکاران[46]، 2006)، عزّت نفس (لوکاس و دینر، 2008)، رخدادهای زندگی (گومز و همکاران، 2009)، سن (جاج، لاک و دورهام[47]، 1997)، جنسیت و تعداد دوستان (موهنون و تورکلسون[48]، 2004) عملکرد خانواده، سازگاری و سلامتی (دان گایوک[49]، 2007) در پیش بینی بهزیستی ذهنی خبر می دهند. علاوه بر پژوهشهایی که رابطه بین عوامل بیرونی و صفات شخصیت را در بهزیستی ذهنی مورد بررسی قرار داده اند، توجه فزاینده ای نیز به نظریاتی شده که به دنبال شناخت و معرفی فرایندهای شناختی[50] مؤثر در رضایت از زندگی بوده اند (کاچا دوریان، فینچام و داویلا[51]، 2004). یکی از پدیده های شناختی مورد توجه در این حوزه، طرحواره ها[52] بوده است (یوسف نژاد و پیوسته گر، 1390).

طرحواره ها از ابتدای زندگی شکل می گیرند و در تمام طول زندگی، فرد را تحت تأثیر قرار می دهند (یانگ و همکاران[53]، 1999؛ به نقل از تیم، 2011). اما طرحواره های اولیه، باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند و به طور معمول از ارضا نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه می گیرند (رنر[54]و همکاران، 2012؛ زانگ و هه[55]، 2010؛ پتروسیلی[56] و همکاران، 2001) و به عنوان زیرساخت های شناختی، منجر به تشکیل باورهای غیرمنطقی می شوند که این باورها و فرضیات، اساساً تعابیر، ادراک، احساسات و رفتار را تحت الشعاع قرار می دهد (بک، 1976؛ آلیس، 1994؛ نقل از ساوا، 2009؛ مالتبی و دی[57]، 2004؛ تیم[58]، 2010). به گونه ای که، این افکار خودکار غیرمنطقی و منفی می تواند منجر به افسردگی شود (آلیس، 1994؛ انگرام و سیگل[59]، 2002؛ به نقل از هالورسن و همکاران، 2009؛ آنموث، 2011). بر این اساس، دینر و همکاران (2003؛ به نقل از بورنز و همکاران، 2011)، سطوح پایین عواطف منفی را در تعریف بهزیستی ذهنی گنجانده اند. پژوهش های بسیاری نیز (لوشر و همکاران،1997؛ روبرتز و کندل،  1999؛ نقل از بورنز و همکاران، 2011) حضور طولانی مدّت هیجانات منفی را در بروز آسیب شناسی روانی و کاهش بهزیستی ذهنی گزارش داده اند.

علاوه بر این، شخصیت به عنوان یک عنصر کلیدی بر تعامل و سازگاری های درون روانی، جسمانی و محیط اجتماعی تأثیر می گذارد (گارسیا و ارلندسون، 2011). لذا، یانگ و همکاران (2003؛ به نقل از تیم، 2010) نشان دادند که خلق و خو می تواند نقش مهمی در کنش متقابل با تجربیات دوران کودکی در رشد و پیشرفت طرحواره ها بازی کند. از سویی دیگر، نتایج پژوهشها (تیم، 2010  و 2011؛ ساوا[60]، 2009) نشان داد که همپوشی قابل توجهی بین طرحواره های ناسازگار اولیه و صفات شخصیت، (خصوصاً روان رنجورخویی) وجود دارد.

طرحواره های ناسازگار اولیه
بر این اساس، پژوهش حاضر قصد دارد، نقش میانجی گر طرحواره های ناسازگار اولیه را در بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی دانشجویان آزمون کند. بنابراین، سؤالات اصلی پژوهش به قرار زیر است: آیا طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی را میانجیگری می کند؟ طرحواره های ناسازگار اولیه چند درصد از واریانس بهزیستی ذهنی را تبیین می کند؟ آیا رابطه بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی معنادار است؟ با توجه به سؤالات پژوهش حاضر، مدل مفروض پژوهش به شکل زیر می باشد. .

شخصیت
بهزیستی ذهنی
اهمیّت و ضرورت تحقیق

با اینکه زندگی انسان از یک طرف با تجارب لذت، علاقه، عشق، رضایت، هیجان و از طرف دیگر با تجارب غم، آشفتگی، خشم، سردرگمی و … تشکیل شده، در طول تاریخ روان شناسی اغلب پژوهش ها به موضوع بیماری ها و مشکلات نوع بشر پرداخته و کمتر به تجارب خوشایند پرداخته است. بهزیستی ذهنی در سه دهه ی اخیر در ادبیات پژوهشی به وفور مورد بررسی قرار گرفته و دامنه مطالعات آن از حوزه ی زندگی فردی به تعاملات اجتماعی کشیده شده است (کول[61]، 2002). به گونه ای که، ایرینا[62] و همکاران (2007؛ به نقل از هاشمی نصرت آباد و همکاران، 1391) در پژوهش خود نشان دادند که افرادی که دارای بهزیستی ذهنی بالا هستند، از زندگی خانوادگی خود رضایت دارند، تعاملات اجتماعی مطلوب و دوستان زیادی دارند و هیجانات منفی کمتری را تجربه می کنند.

دیدگاه های اخیر نشان داده است که از نظر مردم هدف نهایی، دست یابی به شادکامی است (لوکاس و دینر، 2008؛ نقل از گارسیا و ارلندسون، 2011). همچنین پژو هش های انجام شده، اثر طولانی مدت شادکامی را بر موفقیّت های شغلی (دینر وهمکاران، 2002)، ازدواج (هارکر و کلنتر[63]، 2001) و طول عمر (دانر و همکاران[64]، 2001) نشان داده است. کییز و همکاران (2002) با استناد به تعریف سرجن جنرال[65] از سلامت روانی (حالتی از عملکرد موفق و کارکرد ذهنی که خود منجر به فعالیت های بارورانه، روابط رضایت مندانه مردم و توانایی سازش با تغییر و مقابله با مشکلات می شود) نشان داد که بهزیستی چیزی مهمتر از عدم وجود بیماری است. بطوری که افراد با بهزیستی بالا کمتر از افراد فاقد هر گونه بیماری در مقایسه با آنها به صورت قابل توجهی دوره های افسردگی کمتری را تجربه می کنند. از طرف دیگر، پارک[66] (2004؛ به نقل از تقی‌لو، 1388) نشان داد افرادی که از شادکامی پایینی برخوردارند، بیشتر از افراد دیگر در معرض ابتلا به مسائل روان شناختی و اجتماعی چون افسردگی، اضطراب، ناسازگاری، عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و …. هستند.

تئوری های شناختی افسردگی، روی نقش فرایند تفکر غیرمنطقی تأکید دارند. یکی از نظریاتی که در زمینه افسردگی بزرگسالان، پژوهش های زیادی به بار آورده است نظریه شناختی بک است. هسته مرکزی نظریه بک، طرحواره ها هستند. بر اساس توصیف اولیه بک از آسیب شناسی روانی، هر یک از اختلالات روانی با طرحواره ها و الگوهای تفکر عادتی بسیار عمومی و فراگیری همراه هستند که نوع آسیب پذیری مربوط به آن اختلال را مشخص می کند. طرحواره های افسردگی، بازتاب اشتغال فکری با فقدان، شکست، طرد و خلاء هستند (منتظری و همکاران، 1390). از سوی دیگر، طرحواره ها می توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم به پریشانی های روانی و اختلالات شخصیتی منجر شوند (یانگ، 1999؛ یانگ و همکاران، 2003؛ به نقل از تیم،2011) و نقش عمده ای در افکار، احساس، رفتار و تعاملات اجتماعی افراد بازی کنند (مارتین و یانگ[67]، 2010؛ نقل از بهرامی احسان و بهرام زاده،2011).

در طول سه دهه گذشته یکی از موضوعاتی که همواره مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، تبیین بهزیستی ذهنی است. با این وجود، غالب پژوهش ها تلاش کرده اند تا با استفاده از متغیرهای جمعیّت شناختی و روانشناختی از قبیل سن، جنس، تأهل، عزت نفس و…) به پیش بینی بهزیستی ذهنی بپردازند (ریسامب، 2006 ؛ لنت ، 2004؛ به نقل از تقی لو، 1388). لذا، پژوهش حاضر بر خلاف مطالعات متمرکز بر متغیرهای بیرونی، بدنبال پیش بینی بهزیستی ذهنی با استفاده از متغیرهای درونی (شخصیت و طرحواره های ناسازگاراولیه) است. انجام چنین پژوهش هایی ما را در شناخت منابع درونی بهزیستی ذهنی یاری می رساند. موضوع دیگری که می‌تواند گویای اهمیّت پژوهش حاضر باشد، آن است که به رغم نتایج مطالعات مختلف که نشان داده اند شخصیت یکی از اساسی ترین تعیین کننده های بهزیستی ذهنی است، اما مکانیزم تأثیر آن چندان روشن نیست (لوکاس و دینر، 2008؛ استیل[68] و همکاران، 2008؛ به نقل از تقی لو، 1388). به همین جهت نتایج پژوهش حاضر با بررسی نقش طرحواره های ناسازگار اولیه در رابطه بین شخصیت و بهزیستی ذهنی می تواند به روشن شدن مکانیزم ارتباط شخصیت و بهزیستی ذهنی کمک کند.

 

اهداف پژوهش

هدف کلّی پژوهش حاضر عبارت است از: نقش میانجیگر طرحواره های ناسازگار اولیه در رابطه بین صفات شخصیت و بهزیستی ذهنی در دانشجویان.

با توجه به یافته های پژوهشهای انجام شده پژوهشگر اهداف جزیی زیر را دنبال می کند:

1 – بررسی رابطه مستقیم بین متغیر صفات شخصیت (روان رنجورخویی، برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی،  پذیرش) با متغیر بهزیستی ذهنی.

2 – بررسی رابطه مستقیم بین متغیرطرحواره های ناسازگار اولیه (گسیختگی، خودمختاری آسیب دیده، حریم های آسیب دیده و معیارهای اغراق آمیز) با متغیر بهزیستی ذهنی.

3 – بررسی رابطه مستقیم بین متغیر صفات شخصیت (روان رنجورخویی، برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی، پذیرش) با متغیر طرحواره های ناسازگار اولیه (گسیختگی، خودمختاری آسیب دیده، حریم های آسیب دیده و معیارهای اغراق آمیز).

4 – بررسی رابطه غیر مستقیم بین صفات شخصیت (روان رنجورخویی، برونگرایی، سازگاری، وظیفه شناسی پذیرش) و بهزیستی ذهنی (رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و عاطفه منفی) به واسطه طرحواره های ناسازگار اولیه.

 

سؤالات پژوهش

1 – آیا بین صفات شخصیت(پذیرش، سازگاری، وظیفه شناسی، برون گرایی و روان رنجورخویی) و بهزیستی ذهنی رابطه وجود دارد؟

2 – آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی ذهنی رابطه معنادار وجود دارد؟

3 – آیا بین صفات شخصیت (پذیرش، سازگاری، وظیفه شناسی، برون گرایی و روان رنجورخویی) و طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه وجود دارد؟

4 – آیا طرحواره های ناسازگار اولیه رابطه بین صفات شخصیت (برونگرایی، روان رنجورخویی، پذیرش، سازگاری و وظیفه شناسی) و بهزیستی ذهنی را میانجیگری می کند؟

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

بهزیستی ذهنی

تعریف مفهومی: بهزیستی ذهنی شامل تحلیل علمی چگونگی ارزیابی افراد از زندگی خود – هم در لحظه حاضر و هم در دوره های زمانی طولانی مثل سال گذشته – است. این ارزیابی شامل واکنش هیجانی افراد به حوادث، خلقیات آنان و قضاوت هایی است که آنان درباره رضایت از زندگی ایجاد می کنند. بنابراین، بهزیستی ذهنی هر آن چیزی است که مردم عادی آن را رضایت یا شادکامی می نامند (دینر، اوشی و لوکاس،2003؛ به نقل از تقی لو، 1388).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر، منظور از بهزیستی ذهنی (رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و عاطفه منفی ) متغیری است که توسط پرسشنامه بهزیستی ذهنی سنجیده می شود (کییز و همکاران، 2002).

صفات شخصیت

       تعریف مفهومی: شخصیت عبارت است از الگوهای نسبتا پایدار صفات، گرایشها و یا ویژگیهایی که تا اندازه ای به رفتار افراد دوام می بخشد. این صفات می تواند منحصر به فرد باشد، در برخی گروهها مشترک باشد، یا کل اعضای گونه در آن سهیم باشند، ولی الگوهای آن در هر فرد تفاوت دارد (فیست و فیست، 2002؛ ترجمه سیدمحمدی، 1391). بر این اساس کاستا و مک کری(1985؛ به نقل از شکری و خدایی، 1388)، با استفاده از تحلیل عاملی به این نتیجه رسیدند که می توان بین تفاوتهای فردی در خصوصیات شخصیتی، پنج بعد عمده را منظور کرد: روان رنجورخویی، برونگرایی، پذیرش، سازگاری، وظیفه شناسی. روان رنجورخویی به تمایل فرد برای تجربه اضطراب، تنش، خصومت، افسردگی و عزت نفس پایین مربوط می شود، درحالیکه برونگرایی به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرأت طلبی، پرانرژی بودن و صمیمی بودن اطلاق می گردد. پذیرش به معنای کنجکاوی، عشق به هنر، هنرمندی، انعطاف پذیری و خردورزی است، درحالیکه سازگاری بخشندگی، مهربانی، سخاوت، همدلی و همفکری و نوعدوستی و اعتمادورزی را شامل می شود. سرانجام اینکه وظیفه شناسی به تمایل فرد برای منظم بودن، کارابودن، قابلیت اعتماد و اتکا، خودنظم بخشی، پیشرفت مداری، منطقی بودن و آرام بودن اشاره دارد.

 تعریف عملیاتی: صفات شخصیت (برونگرایی، روان رنجورخویی، سازگاری، پذیرش، وظیفه شناسی) متغیری است که توسط پرسشنامه44 سؤالی NEO-BFI سنجیده می شود.

 

طرحواره ناسازگار اولیه

تعریف مفهومی: طرحواره بازنمایی[69] انتزاعی خصوصیات متمایز کننده یک واقعه است. به عبارت دیگر، طرحی کلّی از عناصر برجسته یک واقعه را طرحواره می گویند. در روانشناسی، احتمالا این واژه بیشتر با کارهای پیاژه[70] تداعی می شود، در حوزه رشد شناختی، طرحواره به عنوان “نقشه انتزاعی شناختی” در نظر گرفته می شود که راهنمای تفسیر اطّلاعات و حل مسئله است (یانگ، کلوسکو و ویشار؛ ترجمه، حمیدپور و اندوز، 1391).

طرحواره های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود – آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند. یانگ معتقد است که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرحواره به وجود می آیند. بنابراین، رفتارها از طرحواره ها نشات می گیرند، ولی بخشی از طرحواره ها محسوب نمی شوند (یانگ، کلوسکو و ویشار؛ ترجمه، حمیدپور و اندوز، 1391).

تعریف عملیاتی: طرحواره ناسازگار اولیه شامل پانزده طرحواره (رها شدگی/ بی ثباتی، بی اعتمادی/ بدرفتاری، محرومیت هیجانی، نقص/ شرم، انزوای اجتماعی/ بیگانگی، وابستگی/ بی کفایتی، آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری، خودتحول نیافته/ گرفتار،  شکست، استحقاق/ بزرگ منشی، خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه/عیب جویی افراطی) می باشد که توسط پرسشنامه طرحواره های ناسازگار اولیه یانگ (75 گویه) سنجیده می شود.

 

[1]. Seligman

[2]. Psychological Well – being

[3]. Mental Well – being

[4]. Subjective Well – being

[5]. Eid & Larsen

[6]. Argyle

[7]. Cohen & Herbert

[8]. Egan

[9]. Franssis & Bolger

[10]. Lisager

[11]. Karadmas

[12]. Romero & Gomez & Villar

[13]. Lamers & Westerhof & Kovacs & Bohlmeijer

[14]. Malkoc

[15]. Garcia & Erlandsson

[16]. Vitterso

[17]. Peltzer & Pengpid

[18]. Prof & Ozmete

[19]. Diener

[20]. Lyubomirsky

[21]. King

[22]. Roothman & Kirsten & Wissing

[23]. Life satisfaction

[24]. Positive affect

[25]. Absence of negative affect

[26]. Roysamb

[27]. Keyes , Shmotkin & Ryff

[28]. Gomez

[29]. Hidy & Wiring

[30]. Dynamic equilibrium theory

[31]. Rass

[32]. Goldberg

[33]. openness

[34]. conscientiousness

[35]. extraversion

[36]. agreeableness

[37]. Neuroticism

[38]. McCrae & Casta

[39]. Pekrun

[40]. Hayes & Joseph

[41]. Buss

[42]. Lucas

[43]. coping skills

[44]. Jones & et al

[45]. social problem solving

[46]. Chang & et al

[47]. Judge , Locke & Durham