فصل اول طرح تحقیق                                                                              

1-1- مقدمه                                                                                          3

1-2- بیان مسأله                                                                                     5

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق                                                                  8

1-4- اهداف تحقیق                                                                                9

1-4-1- هدف کلی                                                                                   9

1-4-2- اهداف جزیی                                                                                9

1-4-2- اهداف جزیی                                                                                9

1-5- فرضیه‏های تحقیق                                                                           9

1-6- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات                                                              9

1-6-1- تعاریف مفهومی                                                                             9

1-6-2- تعاریف عملیاتی                                                                            10

فصل دوم پیشینه ی تحقیق

2-1- مقدمه                                                                                          12

2-2- پیشینه نظری                                                                                 13

2-2-1- جهت‌گیری مذهبی                                                                          13

2-2-2- تعارضات زناشویی                                                                         23

2-2-3- الگوهای ارتباطی                                                                            32

2-3- پیشینه پژوهشی                                                                              42

2-3-1- پیشینه داخلی                                                                                42

2-3-2- پژوهش های خارجی                                                                      46

فصل سوم روش تحقیق                                                                    52

3-1- مقدمه                                                                                          53

3-2- روش تحقیق                                                                                 53

3-3- جامعه آماری، اندازه نمونه و روش نمونه گیری تحقیق                    53

3-4- روش جمع آوری اطلاعات                                                                54

3-5- ابزار تحقیق                                                                                   54

3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات                                                 56

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه                                                                                          58

4-2- آمار توصیفی جمعیت شناختی                                                                59

4-3- آمار استنباطی                                                                                   67

 

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه                                                                                          74

5-2- نتیجه گیری                                                                                   74

5-3- محدودیت‌های پژوهش                                                           78

5-4- پیشنهادات پژوهش                                                                          79

5-4-1- پیشنهادات پژوهشی                                                                        79

5-4-2- پیشنهادات کاربردی                                                                        79

منابع                                                                                                    80

منابع فارسی                                                                                          80

منابع لاتین                                                                                            85

پیوست 1پرسشنامه الگوهای ارتباطی زوجین                                                  89

پیوست 2 پرسش نامه تعارضات زناشویی تجدید نظر شده                                 93

پیوست 3 مقیایس جهت گیری مذهبی آلپورت                                                99

 

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                   صفحه

جدول  1 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در پروژه   http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/ حاضر               59

جدول  2 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر                     60

جدول  3 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به شغل آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر                   61

جدول  4 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به مدت زمان ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر   62

جدول  5 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به تعداد فرزند آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر                       63

جدول  6 – 4 : فراوانی و درصد مربوط به نوع ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر                        64

جدول 7-4  : میانگین ، واریانس ،انحراف معیار استاندارد برای  تعارضات زناشویی و مولفه های آن 65

جدول 8-4  : میانگین ، واریانس ،انحراف معیار استاندارد برای  جهت گیری مذهبی و مولفه های آن 66

جدول 9-4  : میانگین ، واریانس ،انحراف معیار استاندارد برای  الگوهای ارتباطی و مولفه ها    66

جدول  10 -4 :  ضریب تعیین  مربوط به مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته تعارضات زناشوی                                                                                                 67

جدول  11-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته تعارضات زناشویی                                                       67

جدول 12- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی  دار برای مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته تعارضات زناشویی                                                                             68

جدول  13 -4 :  ضریب تعیین  مربوط به مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته الگوهای ارتباطی                                                                                                   69

جدول  14-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته الگوهای ارتباطی                                                          69

جدول 15- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی  دار برای مولفه های  جهت گیری مذهبی با متغیر وابسته الگوهای ارتباطی                                                                              70

جدول  16 -4 :  ضریب تعیین  مربوط به مولفه های  الگوهای ارتباطی با متغیر وابسته تعارضات زناشویی                                                                                                     70

جدول  17-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به مولفه های  الگوهای ارتباطی با متغیر وابسته تعارضات زناشویی                                                                          70

جدول 18- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی  دار برای مولفه های  الگوهای ارتباطی با متغیر وابسته تعارضات زناشویی                                                                             70

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                         صفحه

 

نمودار  1 – 4 : توزیع درصدی مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر59

نمودار  2 – 4 : توزیع درصدی مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر  60

نمودار  3 – 4 : توزیع درصدی مربوط به شغل آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر 61

نمودار  4 – 4 : توزیع درصدی مربوط به مدت زمان ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر                                                                                                     62

نمودار  5 – 4 : توزیع درصدی مربوط به تعداد فرزند آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر63

نمودار  6 – 4 : توزیع درصدی مربوط به نوع ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در پروژه حاضر64

 

 

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه ی جهت گیری مذهبی با تعارضات زناشویی و الگوهای ارتباطی در بین زوجین در شهر بندرعباس در سال 1392 انجام گردید. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل كلیه زوجین شهر بندرعباس است. نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 300 نفر محاسبه شد. روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت نمونه گیری در دسترس می‌باشد. روش جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر میدانی و ابزار مورد استفاده، پرسشنامه‌های جهت‌گیری مذهبی(آلپورت)، تعارضات زناشویی(MCQ) و الگوهای ارتباطی(CPQ) بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسشنامه های جمع آوری شده، از دو دسته آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد که نتایج آن ها به شرح ذیل می باشد: بین جهت گیری مذهبی با تعارضات زناشویی در بین زوجین رابطه وجود دارد و مولفه‌های جهت گیری مذهبی می توانند روی هم رفته تقریباً 32.6% از واریانس تعارضات زناشویی را تبیین نمایند. بین جهت گیری مذهبی با الگوهای ارتباطی در بین زوجین رابطه وجود دارد و مولفه های  جهت گیری مذهبی می‌توانند روی هم رفته تقریباً 31.1% از واریانس الگوهای ارتباطی را تبیین نمایند. بین الگوهای ارتباطی با تعارضات زناشویی در بین زوجین رابطه وجود دارد و مولفه های  الگوهای ارتباطی، می توانند روی هم رفته تقریباً 50.1% از واریانس تعارضات زناشویی را تبیین نمایند.

 

کلیدواژه ها: جهت گیری مذهبی، الگوهای ارتباطی و تعارضات زناشویی.

 

فصل اول

طرح تحقیق

 

1-1- مقدمه

اهمیت معنویت و رشد معنوی در انسان، در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روان‌شناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. پیشرفت علم روان‌شناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده‌ی جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته‌ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری یابند. به طوری که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان، به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی اشاره می‌کند و بعد چهارم یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می‌سازد. اما علی‌رغم تاکید روز افزون دانشمندان بر بعد معنوی رشد انسان، هنوز تعریف واحدی که دربرگیرنده تمامیت معنویت باشد، ارائه نشده است (یعقوبی، 1387، ص 93).

دین و مذهب، می‌تواند بر همه جوانب زندگی انسان از جمله بر روابط زناشویی تأثیر بگذارد. همان طور که گلین[1] و پوز[2] در تحقیقی در سال 1978 نشان داده اند افرادی که مدت طولانی با هم زندگی می‌کنند دین را به عنوان مهم‌ترین عامل رضایت‌مندی از ازدواج تلقی می‌کنند (غباری بناب، 1380، ص 27). اعتقادات دینی و تقیدات مذهبی بر تمامی ابعاد زندگی انسان از جمله روابط خانوادگی اثرگذار است، به طوری که باورهای مذهبی هم در بروز و هم در حل اختلافات زناشویی نقش مهمی دارد (فتحی آشتیانی و عرب نیا، 1385).

وقتی دو نفر در کنار هم قرار می‌گیرند مسلماً اختلاف سلیقه و درگیری به وجود می‌آید. این کاملاً طبیعی است و نیاز به تغییر و تکامل را نشان می‌دهد. می‌توان از قبل برای اختلافات برنامه ریزی کرد و برای آن آماده شد. بعد از آن برای رسیدن به توافقات می‌شود استفاده کرد. خیلی آسان‌تر است که برای اختلاف آمادگی داشته باشید تا این‌که کاملاً در آن غرق شده باشید و بعد بخواهید از آن استفاده کنید. اختلاف قسمتی طبیعی از هر رابطه‌ای است و بیشتر اوقات نشانه تمام شدن عمر رابطه نیست. باید به اختلافات زناشویی خوش‌آمد گفت چون نشانه‌ای برای تلاش برای رابطه‌ای بهتر و تکامل یافته‌تر و راهی برای فهم متقابل عمیق‌تر است. پرهیز از اختلاف در زندگی زناشویی این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که مساله‌ای در زندگی زناشویی تان وجود دارد که باید به آن رسیدگی شود. اختلافات که بالا می‌گیرد دلیل بر این است که زن و شوهر باید وقت بیشتری با هم بگذرانند. در غیر این صورت فاصله بیشتری بین آن‌ها ایجاد می‌شود و بیشتر از هم دور می‌شوند. اختلاف باعث از نو پیدا شدن ارزش‌های مهم می‌شود و کمک می‌کند زن و شوهر برای یک هدف مشترک دوباره با هم متحد بشوند (بارکر[3]، 1990؛ ترجمه دهقانی و دهقانی، 1377، ص 121).

هنگامی که در زندگی زناشویی اختلافی پیش می‌آید طرفین ممکن است دریابند وقت آن رسیده که نقش‌های کنونی خود را کنار بگذارند و نیز انتظارهایی را که از طرف مقابل دارند تغییر بدهند. اختلاف معمولاً نشان دهنده این است که زن و شوهر روش‌های قدیمی با هم بودن را پشت سر گذاشته اند و باید پیوسته برای رابطه خود دوباره برنامه ریزی و آن را احیا کنند. گوش کردن، صحبت کردن، برقراری ارتباط، حل مساله، تصمیم گیری مشترک و … این‌ها لازمه ارتباط بین زن و شوهر هستند. رابطه بدون مهارت‌های ارتباطی و اختصاص زمان مفید برای صحبت درباره مسائل مشترک خیلی زود به دردسر می‌افتد و منجر به شکست می‌شود (بارکر، 1990؛ ترجمه دهقانی و دهقانی، 1377، ص 121).

از سوی دیگر، مطالعات نشان می دهند که بین پایبندی مذهبی و الگوهای ارتباطی زوجین رابطه وجود دارد و می‌توان از طریق پایبندی مذهبی، الگوهای ارتباطی زوجین را پیش‌بینی كرد و احتمالاً با تغییر آن، الگوهای ارتباطی را نیز تغییر داد (ثناگویی و همکاران، 1390، ص 150).

یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسان توانایی در شكل دادن به روابط بین فردی و حفظ آن است. این روابط كه برای هریك از ما جهت حفظ بقای تولید مثل، عشق، شغل و. . . . كاملاً ضروری است شكل‌های مختلفی به خود می‌گیرد. روابط دوستانه، الگوهای ارتباطی و احساس رضایت از رابطه، موضوعاتی هستند که هم از جنبه‌ی اجتماعی و هم از جنبه‌ی روان‌شناسی بر روی رفتارهای بین فردی متمرکزند و موضوع اصلی هستند که از دوران کودکی آغاز می‌شوند. از آن جا که روابط دوستانه، الگوهای ارتباطی و احساس رضایت از رابطه در اغلب روابط وجود دارد و می‌تواند تأثیر زیادی روی افراد داشته باشد. تأثیر منفی این مسئله می‌تواند روی روند رشد فرد اثر بگذارد، از وقایعی که در دوران کودکی رخ می‌دهد تا تجاربی که در دوران بزرگ‌سالی در رابطه با مردم سبک می‌کند (رئیسی، 1390).

از آن جا که الگوهای ارتیاطی زوجین و تعارضات زناشویی از عوامل زیادی تأثیر می پذیرند و از سوی دیگر جهت گیری مذهبی و معنویت تأثیر زیادی بر روی فرد و روابط فرد با دیگران دارد، لذا این پژوهش با هدف بررسی رابطه‌ی جهت گیری مذهبی با تعارضات زناشویی و الگوهای ارتباطی در بین زوجین انجام گردید.

1-2- بیان مسأله

ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻫﻤﻴﺖ، ﻧﻘﺶ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﻣﺬﻫﺒﻲ، ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮﺍﻥ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ، ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﻧﻬﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (بیابانگرد، 1381). ازدواج یک سنت الهی و یک نیاز فطری بشری باشد. بشر از بدو خلقت جهت تشکیل خانواده و بقای نسل ازدواج می کرده است. ازدواج در اقوام و ادیان مختلف، انواع و مقررات خاصی دارد (مولر[4] و یانگ[5]، 2001). تمامی مطالعات با وجود تفاوت هایی که با یکدیگر دارند، نشان می‌دهند که میزان شیوع ناسازگاری به صورت‌های مختلفی روبه افزایش است؛ اگر چه در کشور ما شدت مشکلات زناشویی به اندازه برخی کشورهای دیگر نیست؛ با این وجود بروز تعارضات، مشکلات و نارضایتی های مختلف در این حیطه را نمی توان مورد اغماض قرار داد (واقعی و همکاران 1388).

تعارض زمانی پیش می‌آید که اعمال یك فرد با اعمال فرد دیگر تداخل پیدا می‌کند، همچنان که دو فرد به یکدیگر نزدیك‌تر می‌شوند نیروی تعارض افزایش می‌یابد (کیوچینگ[6]، 1996، ص 257). گاتمن[7] (1994)، معتقد است که “تعارض، منجر به حرکت مارپیچی نزولی می‌شود”. زوج‌هایی که کیفیت ازدواج بالاتری را گزارش کرده اند، عقیده داشتند که رفتار منفی طرف مقابل علت موقعیتی دارد و تحت شرایط خاصی صورت گرفته است. زوج هایی که کیفیت ازدواج پایین تری را گزارش کردند، عقیده داشتند که رفتار منفی طرف مقابل کلی و با ثبات است و بخشی از ویژگی های شخصیت‌شان است و این عامل منجر به دیدگاه منفی در کیفیت ازدواج می شود (دیباچی فروشانی، امامی پور و محمودی، 1388، ص 91).

روابط دوستانه، الگوهای ارتباطی و احساس رضایت از رابطه، موضوعاتی هستند که هم از جنبه‌ی اجتماعی و هم از جنبه‌ی روان شناسی بر روی رفتارهای بین فردی متمرکزند و موضوع اصلی هستند که از دوران کودکی آغاز می‌شوند (کاتلر و همکاران[8]، 2009). وایلی[9] (2000)، بر این باور است كه همسران مجموعه‌هایی از الگوهای ارتباطی را میان خود برقرار می‌كنند و رفتارهای مشكل آفرین، صرفاً اجرای همان الگوها هستند. الگوهای ارتباطی مورد نظر وایلی عبارتند از: “انزواگزینی متقابل، سرزنش متقابل و توقع/ انزوا گزینی”. طی سال‌ها پژوهش در زمینه‌ی ارتباط میان فردی، الگوهای متعددی ارایه شده اند كه نشان‌گر ماهیت و شیوه‌ی كار ارتباطات است.

ارتباطات مؤثر، موجب شکوفایی هویت و کمال انسان و مبنای اولیه پیوند وی با دیگران و بهبود کیفیت روابط افراد می شود، در حالی که ارتباطات غیرمؤثر مانع شکوفایی انسان شده و روابط را تخریب می کند. بنابراین، اساس زندگی و خوشبختی انسان را همین ارتباطهای میان فردی تشکیل می دهد. ارتباط دلپذیر زوجین این امکان را می دهد که با یکدیگر به بحث و تبادل نظر بپردازند (دیباجی فروشانی و همکاران، 1388، ص 90).

نتایج بعضی از تحقیقات نشان‌دهنده وجود رابطه بین جهت گیری مذهبی با تعارضات و هم چنین وجود رابطه بین جهت گیری مذهبی با الگوهای ارتباطی زوجین می باشد. که در قسمت ذیل به طور خلاصه به تعدادی از آن ها اشاره می گردد: کوئینگ[10] (2007)، در تحقیقی نشان داده است که افرادی که اعتقادات مذهبی قوی تری دارند، سازگاری بهتری با تعارضات و موقعیت‌های زندگی دارند (کوئینگ، 2007، ص 738). رسولی و سلطانی (1391)، نیز در پژوهشی نشان دادند که بین جهت‌گیری مذهبی و سازگاری زناشویی رابطه وجود دارد و هم‌چنین اعمال و باورهای مذهبی در افزایش رضایت‌مندی و سازگاری زناشویی و فرایند حل تعارض تأثیر دارد (رسولی و سلطانی، 1391). سارگلو[11] (2002)، در پژوهشی بیان داشت که الگوهای ارتباطی با درونی شدن هر چه بیشتر ارزش‌های اخلاقی و مذهبی ارتباط دارد. تحقیق دیگری که توسط باتلر[12] و اتل[13] (2001)، انجام شد، نشان داد که زوج‌ها عبادت و گرایش‌های مذهبی را به عنوان یک رویداد آرامش‌بخش مهم قلمداد می‌نمایند و برای حل مشکلات سازشی خود در زندگی از عقاید مذهبی کمک می‌گیرند. همچنین، زوج‌ها اظهار داشتند که انجام عبادات مذهبی باعث کاهش احساسات خصمانه و واکنش‌های هیجانی منفی می‌شود. از طرف دیگر، عبادات، رفتارهای ارتباطی، مشارکتی و همدلانه با دیگران را افزایش می‌دهد.

مذهب جزء لاینفک زندگی بشری در تمام اعصار بوده است. ویل دورانت معتقد است: دین به اندازه‌ای غنی، فراگیر و پیچیده است که هیچ دوره‌ای در تاریخ بشر خالی از