آنندرام (Anand Ram)، متخلص‌ به‌ «مخلص‌«، شاعر و نویسنده پارسى­گوی‌ قرن دوازدهم هجری، در سودهره (Sodhra) در بخش سیالکوت (Sialkot) از توابع‌ لاهور(Lahore) به‌ دنیا آمد. مخلص‌ در شاعری‌ از استاد خود میرزا عبدالقادر بیدل‌ پیروی‌ مى‌کرد و از بهترین شاگردان‌ او بود، ولى‌ سخنش‌ از پیچیدگی­ها و نازک‌ خیالی­های‌ معماواری‌ که‌ در شعر بیدل‌ دیده‌ مى‌شود، خالى‌ است‌. علاوه‌ بر قریحه سرشار آنندرام‌ در شاعری‌، ذوق‌ نکته­یابى‌ و نقادی‌ وی‌ نیز شایسته توجه‌ است و سبک‌ نگارش‌ او در نثر هم به‌ متانت‌ و روانى‌ مشهور بوده‌ است‌، به گونه­ای که مخلص را یکی از بهترین نویسندگان آن روزگار خوانده­اند.

هنگامۀ عشق، داستان منثور عاشقانه­ای است که آنندرام مخلص در سال 1152ق. از هندی به فارسی ترجمه کرده، با نثری شاعرانه و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده است. این کتاب تا کنون تصحیح نشده و در این پژوهش با کمک چهار نسخۀ موجود، تصحیح گردیده است.

کارنامۀ عشق، اثر داستانی دیگر آنندرام مخلص است که در سال 1144ق. با نثری زیبا از هندی به فارسی برگردانده شده است. این کتاب در این پژوهش با کمک سه نسخه موجود، تصحیح گردیده است.

در پژوهش حاضر، ضمن ارائۀ کلیاتی راجع به نسخ خطی و تصحیح، وضعیت زبان و ادبیات فارسی، نثر فارسی و داستان­نویسی در شبه قاره، به شرح حال و معرفی آثار مخلص به ویژه دو اثر داستانی «هنگامۀ عشق» و «کارنامۀ عشق»، بررسی وِیژگی­های سبکی این دو اثر، معرفی نسخه­ها و تصحیح انتقادی آنها، پرداخته شده است. همچنین در پایان، فرهنگ واژگان برای توضیح لغات هندی و دشوار این دو اثر تهیه شده است.

کلیدواژه‌ها: تصحیح انتقادی، نسخۀ خطی، آنندرام مخلص، هنگامۀ عشق، کارنامۀ عشق

فهرست مطالب