مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

فصل اول : کلیات تحقیق

1-01 بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-02 پرسشهای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………  6

1-03 فرضیه‏های تحقیق  …………………………………………………………………………………………………………  7

1-04 اهداف مشخص تحقیق  ………………………………………………………………………………………………..   7

1-05 روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………… . 7

1-06 مرور برادبیات و سابقه ی مربوطه ……………………………………………………………………………………  7

1-07 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………  7

فصل دوم :نگاهی گذرا بر تاریخ ادبیات عرب

2-01 نگاهی به زبان عربی  ….……………………………………………………….…………………………………………………10

2-1-1 عربی کلاسیک …………………………………………………………………………………………………………… 10

2-1-2 عربی امروزی ………………………………………………………………………………………………………….. . 12

2-1-3 تاریخچه زبان عربی ………………………………………………………………………………………………….. . 13

2-1-4 اسباب پیدایش عربی فصیح……………………………………………………………………………………….. . 13

2-02 ادبیات عرب ………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-2-1 شمار گویشوران ………………………………………………………………………………………………………… 15

2-2-2 تأثیرمتقابل زبان عربی بر دیگر زبان‌ها…………………………………………………………………………….. 16

2-2-1 علوم زیر مجموعه ادبیات عرب …………………………………………………………………………………… 17

فصل سوم : نگاهی به زندگانی امام علی(ع)

3-01 تأملی بر زندگی حضرت ……………………………………………………………………………………………… 21

3-1-1 حیات حضرت …………………………………………………………………………………………………………. 21

3-1-2 القاب علی(ع)…………………………………………………………………………………………………………… 23

3-1-3 از اسلام آوردن تا قبل از هجرت ………………………………………………………………………………… 23

3-1-4 مهاجرت به مدینه …………………………………………………………………………………………………….. 24

3-02 مأموریتهای مهم  ………………………………………………………………………………………………………… 25

3-2-1 جنگ ها    …………………………………………………………………………………………………………………. 25

3-2-2 غدیرخم   ……… ………………………………………………………………………………………………………. 26

3-2-3 جانشینی محمد(ص) ………………………………………………………………………………………………… 26

3-2-4 برگزیدگی به خلافت ………………………………………………………………………………………………… 27

3-03 پیدایش گروه خوارج  ………………………………………………………………………………………………….. 30

3-3-1 تجمع گروه خوارج در حرورا …………………………………………………………………………………….. 30

3-3-2 حکمیت ………………………………………………………………………………………………………………….. 32

3-3-3 شهادت حضرت………………………………………………………………………………………………………… 33 

3-3-4 چگونگی شهادت………………………………………………………………………………………………………. 34 

3-04 شخصیت علی(ع)……………………………………………………………………………………………………….. 35 

3-4-1 همسران و فرزندان …………………………………………………………………………………………………… 36

3-4-2 آرامگاه…………………………………………………………………………………………………………………….. 37 

فصل چهارم : شناختی اجمالی بر نهج البلاغه

4-01 نهج البلاغه ………………………………………………………………………………………………………………… 39

4-1-1 زیبایی نهج البلاغه ……………………………………………………………………………………………………. 40

4-1-2 خصوصیات و اوصاف نهج البلاغه ……………………………………………………………………………… 43

4-02 بلاغت در نهج البلاغه …………………………………………………………………………………………………. 46

4-2-1 اقسام سخن و نثر مسجع……………………………………………………………………………………………. 46

4-2-2 سجع ……………………………………………………………………………………………………………………… 46

4-2-3 ایجاز ……………………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-4 تشبیه ……………………………………………………………………………………………………………………… 47

4-2-5 استعاره …………………………………………………………………………………………………………………… 48

4-2-6 کنایه ………………………………………………………………………………………………………………………. 49

4-2-7 تجاهل العارف …………………………………………………………………………………………………………. 49

4-2-8 التفات …………………………………………………………………………………………………………………….. 49

4-2-9 استغاثه ……………………………………………………………………………………………………………………. 50

4-03 شیوه های امیر بیان در خلق تصاویر زنده و بدیع ……………………………………………………………. 50

4-3-1 تصرف لفظی و معنوی ……………………………………………………………………………………………… 51

فصل پنجم : سیمای ادبی خطبه های 219-197 نهج البلاغه

5-01 خطبه 197 ………………………………………………………………………………………………………………… 57

5-1-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 57

5-02 خطبه 198 ………………………………………………………………………………………………………………… 61

5-2-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 61

5-03 خطبه 199 ………………………………………………………………………………………………………………… 82

5-3-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 82

5-04 خطبه 200 ………………………………………………………………………………………………………………… 89

5-4-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 89

5-05 خطبه 201 ………………………………………………………………………………………………………………… 93

5-5-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 93

5-06 خطبه 202 ………………………………………………………………………………………………………………… 97

5-6-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………… 97

5-07 خطبه 203 ……………………………………………………………………………………………………………….. 100

5-7-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………. 100

5-08 خطبه 204 ………………………………………………………………………………………………………………. 103

5-8-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………. 103

5-09 خطبه 205 ………………………………………………………………………………………………………………. 105

5-9-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………. 105

5-010 خطبه 206 ……………………………………………………………………………………………………………. 110

5-10-1 موضوع   …………………………………………………………………………………………………………….. 110

5-011 خطبه 207 …………………………………………………………………………………………………………….. 112

5-11-1 موضوع   …………………………………………………………………………………………………………….. 112

5-012 خطبه 208 …………………………………………………………………………………………………………….. 113

5-12-1 موضوع   …………………………………………………………………………………………………………….. 113

5-013 خطبه 209 …………………………………………………………………………………………………………….. 115

5-13-1 موضوع   …………………………………………………………………………………………………………….. 115

5-014 خطبه 210 ……………………………………………………………………………………………………………. 119

5-14-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 119

5-015 خطبه 211 ……………………………………………………………………………………………………………. 126

5-15-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 126

5-016 خطبه 212 ……………………………………………………………………………………………………………. 130

5-16-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 130

5-017 خطبه 213 ……………………………………………………………………………………………………………. 132

5-17-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 132

5-018 خطبه 214 ……………………………………………………………………………………………………………. 135

5-18-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 135

5-019 خطبه 215 ……………………………………………………………………………………………………………..142

5-19-1 موضوع   ………………………………………………………………………………………………………………142

5-020 خطبه 216 ……………………………………………………………………………………………………………. 145

5-20-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 145

5-021 خطبه 217 ……………………………………………………………………………………………………………. 158

5-21-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 158

5-022 خطبه 218 ……………………………………………………………………………………………………………. 161

5-22-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 161

5-023 خطبه 219 ……………………………………………………………………………………………………………. 162

5-23-1 موضوع   ……………………………………………………………………………………………………………. 162

ملخص البحث ………………………………………………………………………………………………………………….. 164

نتیجه گیری وپیشنهادات………………………………………………………………………………………………………. 168

فهرست منابع و مآخذ  ……………………………………………………………………………………………………….. 171

فهرست اعلام   ………………………………………………………………………………………………………………….. 175

چکیده به زبان انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………… ׀׀

 

چکیده
 

بررسی سیمای ادبی نهج البلاغه بویژه تصویرسازی موضوعی در آن قابل بررسی است. امام علی (ع)در نهج البلاغه با خلق مناظری بدیع و تصاویری خارق العاده و روح پرور دیده هارا خیره کرده­ است و تشبیهات، کنایات، استعارات و تمثیل‏هایی در آن آفریده است. نهج‏ البلاغه مخزنی وسیع از صنایع ادبی است که در بهترین وجه نمود یافته است . آرایه ها وظرافت های ادبی وزبانی، به گونه‏ای که صورت سخنان آن حضرت را جلوه‏ای خاص بخشیده و صنایع ادبی چونان آبی روان و درخشان در جویبارهایی زیبا جاری و ساری گشته که کام تشنگان معرفت و حکمت و حقیقت را در قالب هایی بس زیبا سیراب می‏سازد. موضوع تحقیق حاضر تبیین سیمای ادبی نهج البلاغه در خطبه های 197 تا 219 است و نتایج حاصله از آن به این شرح می باشدازبین صور خیال وصنایع بدیعی بیشترین کاربرد مربوط به انواع استعاره،به ویژه استعاره مصرحه یا آشکار،می باشد،سپس کاربرد فراوان کنایه از نوع ایماء در این خطبه هاست که زیبائی خاصی به آنها بخشیده است.از میان آرایه های ادبی نیز ،انواع جناس وسجع کاربرد فراوانی دارد که باعث گردیده خطبه های نهج البلاغه بسیار آهنگین وشیوا گردد.بعد از این آرایه ها،آرایه هایی مانند:مقابله،تشبیهات حسی ومجازنیز به نسبت کمتری به کاررفته است.کاربرد این همه صور خیال وصنایع بدیعی ممتاز در نهج البلاغه نشان دهنده ی احاطه واشراف کامل حضرت علی (ع)به علم بلاغت (بیان،معانی وبدیع) می باشد.علاوه بر مطالب یاد شده در تحقیق حاضر،در پایان هر خطبه،ترجمه ای از متن،لغات دشوار،به همراه تفسیری از سیمای ادبی وبلاغی هر خطبه آمده است در قسمت شرح،از شروح معروف وبرجسته ی مانند:بحرانی ،ابن ابی الحدید،مجلسی و……….کمک گرفته شده است.این کار می تواندسرمشقی مناسب برای کسانی باشد که خواهان کار بیشتر در زمینه ی سیمای ادبی وبلاغت در نهج البلاغه اند.

کلید واژه : امام علی(ع) ، نهج البلاغه ، خطبه ها ، سیمای ادبی

 

مقدمه

ادبیات، کلید دلهاست؛ اگر صالحان آن را به‏ کار گیرند، خیر و صلاح را به دلها وارد مى‏سازد و اگر به دست تبهکاران افتد، با افکار و هواهاى نفسانى خود، آن را به بیهودگى و لغو مبتلا مى‏سازد و مردم را به انحراف مى‏کشانند. ادبیات، شمشیرى دو لبه است؛ گاه موانع را در مقابل مسیر کمال از بین مى‏برد و گاه زخم نیزه‏اى مى‏شود و در نفوس برگزیدگان فرو مى‏رود؛ و این، مصداق زبان کسانى است که خداوند منزّه و متعال درباره ایشان مى‏فرماید: «فَإذا ذَهَبَ الخَوف سلقوکم بِألسنهٍ حِدادٍ» (احزاب/19) پس چون ترس و خوف از آنان رخت بربندد با زبانهاى برنده، با شما برخورد مى‏کنند.

﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحََْدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِىَ‏َ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یخَْشَوْنَ رَبَّهُمْ‏… ﴾ (زمر‌‌/‌‌23)«خدا بهترین سخن را نازل کرده است. کتابى متشابه و دو تا دو تا، که از تلاوت آن کسانى را که از پروردگارشان مى‏ترسند از خوف تن بلرزد… ». آیه­ی فوق گویاترین آیه در ارتباط با بلاغت قرآن کریم است، که قرآن کریم را سخنى نیکو و همسان در راستى و درستى معانى و تناسب و استوارى نظم و تألیف معرفى مى‌‌کند.اگر بلاغت را در زبان عرب به تمامى مدیون قرآن کریم بدانیم و بزرگترین عامل در شکل‏گیرى علمى تا بدین حد گسترده را نزول وحى به حساب آوریم سخنى به گزاف نگفته‏ایم و به جرات مى‏توان گفت، اگر قرآن کریم نازل نمى‏شد چه بسا که علوم بلاغت و صرف و نحو و بسیارى دیگر از معارف درمیان ا عراب شکل نمى‏گرفت، شکى نداریم که قرآن کریم در زمینه زیبایى و آرایش سخن هنرنمایى کرده است. در حدى که با هیچ سخن زیبا و فصیحى قابل مقایسه و رقابت نیست. هرگاه بحث از فصاحت و سخنوری می شود نا خود آگاه نام نهج البلاغه بر اذهان تداعی می شود آری نهج البلاغه پس از قرآن کریم جامع ترین منبع فکری اسلامی به خصوص تشیع به شمار می آید و طی قرنهای متمادی خاستگاه اندیشه های والا از جهت معنا و سخنان بلیغ از جهت لفظ برای ملل عرب و عجم بوده است.

بسیاری از شارحان نهج البلاغه به تعدادی از استعاره ها، تشبیهات، کنایات و… به سبک سنتی اشاره کرده­اند. اما از آنجا که تحقیق بر تصویرهای هنری نهج البلاغه برای آنان هدف نبوده کتابی مستقل پیرامون چگونگی علم بیان وبدیع  در این رابطه نگاشته نشده است. تا نیاز پژوهشگران این عصر را برآورده سازد. لذا ضرورت ایجاب نمود که محقق بخشی از سیمای ادبی این کتاب را مورد بررسی قرار دهد تا گوشه ای از زیبایی­های ادبی آن نمایان گردد. از آنجا که شواهد موثق بیانگر آن است که هیچ اثر مستقلی در موضوع سیمای ادبی نهج البلاغه نگاشته نشده است از این رو در این نوشتار، تلاش شده است به جلوه‌هایی از هنر خارق‌العاده نهج البلاغه در صحنه پردازی و تجسم بخشیدن مفاهیم تصاویری پویا و زنده اشاره شود و نمونه‌هایی از تابلوها و چشم‌اندازهای زیبا و محسوس آن در پیش‌روی مشتاقان و شیفتگان این شاهکار ادبی مسلمانان قرار گیرد.

در واقع هرآیه ی قرآن کریم یا کلامی از نهج البلاغه یک تصویر کلی (ساختار کلی) و یا یک تابلوی هنری کلامی را در برابر دیدگان مخاطب ترسیم می نماید. مضامین نهج‏البلاغه در حدود 14700 سال قبل بیان شده و سپس در حدود هزار سال پیش توسط سیدشریف رضى رحمۀ‏الله جمع‏آورى گردیده است تا از فراموشى و غبار ایام رهایى یابد. همه ی ما مى دانیم که حضرت على(ع) در زمانى مى زیسته‏اند که جامعه عرب به تازگى از خصایص جاهلى رها شده بود. سخن گفتن با این مردم نمى تواند چندان خالى از دشوارى باشد. اما واضح است که کلام امیرالمؤمنین تنها براى شنونده ی همزمان او نیست، این سخنان مى توانند قابلیت تسرى در امتداد زمان پیدا کنند. اینک در اوان قرن پانزدهم هجرى  قمری ما این سخنان را پیش روى خود داریم. دلایل فراوان عقلى و کلامى ما را وا مى دارند که این بیانات را فرا راه خود قرار دهیم و از آنها راهنمایى بجوئیم. قابل ذکر آنکه بخش زیادى از این کتاب حاوى ظرفیت‏ها و قابلیت‏هاى اجتماعى اند و مى توانند در حیات جمعى مورد استفاده واقع شوند.

اگر ما بخواهیم به اسلام توجه کنیم و قرآن را بفهمیم ناچار از مراجعه به کلام امیرالمؤمنین(ع) هستیم، خواه شیعه باشیم یا سنى، چون نهج البلاغه به همه مسلمانان تعلق دارد. بلکه بهترین تفسیر که قادر به احیاء قرائن و شواهد و معناى متن قرآن است، نهج‏ البلاغه مى باشد. از این حیث نهج ‏البلاغه داراى اهمیت درجه اول در بین تمامى کتاب‏هایى است که مى توان مورد مراجعه قرار داد و به قولی نهج البلاغه اخو القرآن(برادر قرآن) است. مباحث ذکر شده فوق انگیزه رساله حاضر را فراهم آورد که نگارنده تصاویری از خطبه های بکار رفته در نهج البلاغه را که در معنای مجازی به کار رفته بود شناسایی کرده و آن را در پنج فصل ارائه نماید:

در فصل اول به بررسی کلّیات تحقیق پرداخته شده است، کلّیاتی پیرامون بیان مساله، اهداف تحقیق، فرضیات و سوالات تحقیق، روش تحقیق، پیشینه تحقیق و کاربرد نتایج تحقیق بیان شده است. درفصل دوم تاریخ ادبیات عرب ذکر شده، سپس به جغرافیای زبان عربی و چگونگی پیدایش عرب فصیح و معرفی اجمالی علم ادب و علوم زیر مجموعه

فهرست مطالب

عنوان 

 
صفحه
·        فصل اول: کلیات پژوهش
 
1-1 مقدمه                                                                                                               
2
1-2 شرح و بیان مسئله                                                                                               
6
1-3 اهمیت و ارزش پژوهش                                                                                      
8
1-4 اهداف و فرضیه های پژوهش                                                                              
10
1-4-1 هدف کلی                                                                                                   
10
1-4-2 اهداف جزئی                                                                                                
10
1-4-3 فرضیه ی اصلی                                                                                            
11
1-4-4 فرضیه های فرعی                                                                                          
11
1- 4- 5 پیش فرض های تحقیق                                                                               
11
1-5 تعاریف مفهومی و عملیاتی اصطلاحات و مفاهیم                                                   
12
1-5-1 تعاریف مفهومی                                                                                          
12
1-5-1-1 تعاریف مفهومی ورزش ایروبیک                                                                
12
1-5-1-2 تعاریف مفهومی شادکامی                                                                         
12
1-5-1-3 تعاریف مفهومی کیفیت زندگی                                                                  
12
1-6-1-4 تعاریف مفهومی ویژگی های شخصیتی                                                      
13
1-6-2 تعاریف عملیاتی                                                                                         
13
1-6-2-1 تعاریف عملیاتی ورزش ایروبیک                                                              
13
1-6-2-2 تعاریف عملیاتی شادکامی                                                                        
14
1-6-2-3 تعاریف عملیاتی کیفیت زندگی                                                                
14
1-6-2-4 تعاریف عملیاتی ویژگی های شخصیتی 

                                                     
14
·        فصل دوم: ادبیات پژوهش
 
2-1 مقدمه                                                                                                         
19
2-2 مبانی نظری                                                                                                  
19
2-2-1 ایروبیک                                                                                                  
19
2-2-1-1 تاریخچه ایروبیک                                                                                  
19
2-2-1-2 معرفی و تعریف ایروبیک                                                                        
20
2-2-1-2-1 تعریف علمی ایروبیک                                                                        
20
2-2-1-2-2 ایروبیک به چند گروه تقسیم می­شود                                                      
20
2-2-1-3 اهداف ورزش ایروبیک                                                                          
22
2-2-1-4 دشواری تمرینات تمرینات تا چه حدی باشد                                               
26
2-2-1-5 قدرت بدنی در تمرین های ایروبیک                                                         
28
2-2-1-6 اهمیت ایروبیک نسبت به سایر ورزش ها                                                   
28
2-2-1-7 ایروبیک زنان                                                                                        
28
2-2-1-8 زنان و فعالیت بدنی                                                                              
28
2-2-1-9 اثرات روانی ایروبیک                                                                           
29
2-2-1-10 آموزش ورزش ایروبیک                                                                      
30
2-2-1-10-1 اصطلاح ایروبیک                                                                             
30
2-2-1-10-2 اجزای تشکیل دهنده کلاس ایروبیک                                                 
31
2-2-1-10-3 وسایل مورد نیاز                                                                              
33
2-2-1-11 شیوه اجرای ایروبیک                                                                          
36
2-2-1-11- 1 حرکت دست ها                                                                            
36
2-2-1-11- 2 خانواده های حرکتی در ایروبیک                                                      
37
2-2-1-11-2- 1 خانواده یک                                                                              
37
2-2-1-11-2- 2 خانواده دو                                                                                 
38
2-2-1-11-2- 3  خانواده سه                                                                               
39
2-2-1-12 روش های تدریس در ایروبیک                                                             
39
2-2-1-12-1 روش به اضافه                                                                                
40
2-2-1-12-2 روش انتقالی                                                                                   
40
2-2-1-13 برخی از ترکیبات مقدماتی برای افراد مبتدی                                            
40
2- 2- 2   شادمانی                                                                                               
44
2- 2- 2- 1 مطالعات شادمانی                                                                               
44
2-2-2-2 سابقه پژوهش های مربوط به شادی                                                         
45
2-2-2-3 تعریف سلیگمن از شادی                                                                       
46
2-2-2-4 آیا شادکامی دو، سه یا چهار جزء دارد                                                     
47
2-2-2-5 کاربرد عملی پژوهش های مربوط به شادی                                                
50
2-2-2-6 علت های شادمانی                                                                                
51
2-2-2-7 منابع شادمانی                                                                                       
53
2-2-2-7-1 خوردن                                                                                            
53
2-2-2-7-2 فعالیت های اجتماعی و جنسی                                                              
53
2-2-2-7-3 تمرین های ورزشی                                                                            
53
2-2-2-7-4 الکل و داروهای دیگر                                                                        
54
2-2-2-7-5 موفقیت و تأیید اجتماعی                                                                     
54
2-2-2-7-6 موسیقی، دیگر هنر ها و مذهب                                                             
54
2-2-2-7-7 آب و هوا و   محیط                                                                             
55
2-2-2-8 اهمیت عوامل عینی در خشنودی چقدراست                                                
55
2-2-2-8-1 پول                                                                                                 
56
2-2-2-8-2 سلامت                                                                                             
57
2-2-2-9 رابطه بین شادکامی و سلامت روانی چگونه است                                         
58
2-2-2-10 شادمانی و کار                                                                                     
58
2-2-2-11 روابط اجتماعی                                                                                     
59
2-2-2-12 تفریح                                                                                                
59
2-2-2-13تفریح و شادمانی                                                                                   
60
2-2-2-14 مسکن                                                                                                
60
2-2-2-15 آموزش مهارتهای اجتماعی                                                                    
61
2-2-2-16 صفات شخصیتی و شادمانی                                                                    
61
2-2-2-17 تأثیر های شادمانی                                                                                
62
2-2-2-18 عمر طولانی                                                                                        
65
2-2-2-19 دیدگاه های تکاملی در مورد موانع شادمانی                                              
65
2-2-2-20 خوگیری و سازگاری با شرایط لذت بخش                                               
66
2-2-2-21 قیاس های اجتماعی منفی                                                                        
67
2-2-2-22 واکنش های نابرابر با سود و زیان های یکسان                                           
69
2-2-2-23 هیجان های سازگارانه ولی پریشان ساز                                                     
69
2-2-2-24 خلاقیت و باروری: نظریه گسترش دهنده و سازنده                                     
70
2-2-2-25 افزایش شادمانی                                                                                   
73
2-2-3 کیفیت زندگی                                                                                           
73
2-2-3-1 اصطلاح کیفیت زندگی                                                                          
73
2-2-3-2 تاریخچه مطالعات کیفیت زندگی                                                              
74
2-2-3-3 تعریف کیفیت زندگی                                                                           
76
2-2-3-4 مؤلفه های کیفیت زندگی                                                                      
77
2-2-3-5 ویژگی های کیفیت زندگی                                                                    
80
2-2-3-6 کاربردهای اندازه گیری کیفیت زندگی                                                    
81
2-2-3-7 کیفیت زندگی، شاخص پیشرفت اجتماع                                                    
81
2-2-4 شخصیت                                                                                                
84
2-2-4-1 تعریف شخصیت                                                                                  
84
2-2-4-2 ساختار شخصیت                                                                                   
87
2-2-4-3  نظریه های شخصیت                                                                              
89
2-2-4-3-1 نظریه های روانکاوی                                                                         
90
2-2-4-3-2 رویکرد مراحل زندگی در مورد شخصیت                                            
93
2-2-4-3-3 نظریه ی صفات                                                                               
94
2-2-4-3-4 نظریه های انسان گرایی                                                                     
95
2-2-4-4 ارزیابی و سنجش شخصیت                                                                    
96
2-2-4-5 روش های ارزیابی شخصیت                                                                  
97
2-2-4-5-1 پرسشنامه های خود سنجی یا عینی                                                        
97
2-2-4-5-2 فنون فرافکن                                                                                    
98
2-2-4-5-3 مصاحبه های بالینی                                                                           
98
2-2-4-5-4 ارزیابی رفتار                                                                                   
99
2-2-4-5-5 نمونه گیری از فکر                                                                           
99
2-2-4-6 نقش مسائل جنسیتی وقومی در شخصیت                                                   
100
2-2-4-7 کاربرد آزمون های شخصیت                                                                  
100
2-2-4-7-1 پرسشنامه ی چند وجهی مینه سوتا                                                        
102
2-2-4-7-2 پرسشنامه ی روانشناختی کالیفرنیا (CPI)                                              
103
2-2-4-7-3 پرسشنامه­ی پنج عامل اصلی شخصیت (نئو)                                       
105
2-2-5  تحقیقات انجام شده                                                                                
109
2-2-5-1 تحقیقات انجام شده در ایران                                                                 
112
2-2-5-2 تحقیقات انجام شده در خارج از ایران                                                     
112
2-2-6    جمع بندی و نتیجه گیری 

                                                                    
116
·        فصل سوم: روش پژوهش
 
3-1 مقدمه                                                                                                      
118
3-2 طرح کلی پژوهش                                                                                      
118
3-3  متغیرهای پژوهش                                                                                       
118
3-3-1 متغیرهای اصلی                                                                                    
119
3-3-2 متغیرهای جمعیت شناختی                                                                         
119
3-4 جامعه آماری                                                                                               
119
3-5 حجم نمونه و روش نمونه گیری                                                                     
119
3-6 ابزار پژوهش                                                                                               
120
3-6-1 پرسشنامه شادکامی اکسفورد                                                                       
120
3-6-1-1 اعتبار و روایی پرسشنامه شادکامی اکسفورد                                               
121
3-6-2 پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی                                            
122
3-6-2-1 اعتبار و روایی پرسشنامه سازمان بهداشت جهانی                                          
123
3-6-3 پرسشنامه ویژگی شخصیتی نئو                                                                     
124
3-6-3-1 اعتبار و روایی پرسشنامه ویژگی شخصیتی نئو                                              
125
3-6-3-2 معرفی ابعاد پرسشنامه ویژگی شخصیتی نئو                                                 
126
3-7 روش اجرای پژوهش                                                                                      
127
3-8 تجزیه و تحلیل داده ها  

                                                                                 
128
·        فصل چهارم: تحلیل داده ها
 
4-1 مقدمه                                                                                                                       
130
4-2 آمار توصیفی                                                                                                             
130
4-3 آمار استنباطی         

                                                                                     
133
·        فصل پنجم بحث و نتیجه گیری
 
5-1 مقدمه
148
5-2 یافته ها به طور کلی و به تفکیک اهداف تحقیق                                                
148
5-3  بحث و نتیجه گیری                                                                                    
148
5-4 نتیجه گیری کلی                                                                                         
151
5-5 محدودیت های پژوهشی                                                                              
152
5-6 پیشنهادات تحقیق                                                                                         
153
5-6-1 پیشنهادات پژوهشی                                                                                 
154
5-6-2 پیشنهادات کاربردی                                                                                 
155
·        فهرست منابع
 
فهرست منابع فارسی                                                                                           
157
فهرست منابع لاتین                                                                                             
162
·        پیوست ها
 
دوره تمرین حرکات ایروبیک                                                                                       
171
پرسشنامه سلامت عمومی                                                                                              
173
رضایت نامه                                                                                                                  
174
پرسشنامه شادکامی آکسفورد                                                                                                        
175
پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL-BREF)
178
پرسشنامه ویژگی های شخصیتی نئو (NEO-FFI)                                                          
181
  فصل اول

 کلیات پژوهش

 1-1 مقدمه

    تمرینات ورزشی (ایروبیک) هوازی عبارتند از تمریناتی که از حرکات ریتمیک و متناوب ماهیچه ای بهره برده و ضربان قلب و تنفس را در مدت زمان خاصی بالا می برند (صفوی، 1387). اساس ورزش ایروبیک از حرکات موزون و سنتی کشورهای اروپایی است. شیوه ی تمرین ایروبیک موجب توسعه و افزایش آمادگی هوازی می شود و این مسأله موجب افزایش قدرت، سرعت و هماهنگی بین اعصاب و عضلات، انعطاف پذیری و چابکی می شود. در اجرای حرکات ایروبیک تمرکز ذهنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. این مسأله موجب رشد ذهنی و توسعه خلاقیت می شود (صفوی، 1387). بررسی ها نشان می دهد که فعالیت بدنی (هوازی) با تکرار، شدت و مدت مناسب و بر اساس برنامه های منظم، مزایای چشمگیری در بر داشته و در مواردی موجب پیشگیری از گسترش برخی بیماری ها می شود. اگرچه تمرینات هوازی می تواند موجب بهبود عملکرد سیستم ها و بخش های مختلف بدن از قبیل تنفس و انتقال اکسیژن، قلب و عروق، سیستم عصبی، سیستم غدد داخلی، حجم خون عضله و ترکیب بدن شود ولی اغلب از بعد سلامتی نیز مورد توجه است و می تواند منجر به کاهش فشار خون، چربی، کلسترول و تری گلیسرید، ناراحتی های ارتوپدی و بیماری های قلبی شود (مهربانی، 1387).

    کوپر محقق و فیزیولوژیست معروف معتقد است که تمرینات ورزشی هوازی کلیدی است برای گشودن دری که آن را تندرستی جسمانی و روان می نامند. به نظر تعدادی از محققان همچون بلو[1]و کاواناف، نقش معجزه آمیز دویدن در کاهش افسردگی انکار ناپذیر است (صفوی، 1387). شرکت در فعالیت های بدنی ریتمیکی، هماهنگی همه ی اندام ها و دستگاه های بدن را بالا می برد و نقش محافظتی بر توانایی عملکردی قلبی- عروق، دستگاه تنفس، غدد، اعضای حرکتی و دستگاه عصبی دارد.

    یکی از سازه های همگام با سلامت روانشناختی، شادکامی می باشد. طی سال های اخیر روانشناسان علاقمند به حیطه روانشناسی مثبت نگر توجه خود را به منابع بالقوه احساس های مثبت نظیر شادکامی معطوف کرده اند، این سازه دو جنبه دارد: یکی عوامل عاطفی که نمایانگر تجربه هیجانی، شادی، سرخوشی، خوشنودی و سایر هیجان های مثبت است و دیگری ارزیابی شناختی و رضایت از قلمروهای مختلف زندگی که بیانگر شادکامی و بهزیستی روانی است. (شفرد[2]2002; به نقل از کار، 2004) بر این باور است که شادکامی، ادراک تنیدگی را کاهش و توانایی شخص را برای کار و فعالیت افزایش می دهد. نشاط دوست و همکاران (1386) مطرح نمودند که شادکامی با رضایت زناشویی، خوش بینی، حضور در اماکن مذهبی، میزان فعالیت هنری، رضایت از زندگی و میزان ورزش هفتگی ارتباط مثبت معنادار و با سابقه بیماری های جسمانی و روانشناختی ارتباط منفی معنادار دارد. نظریه پردازان و پژوهشگران حیطه علوم زیستی و علوم انسانی در کارهای علمی خود سعی کرده اند منابع و عوامل موثر شادکامی را معرفی نمایند. این منابع و عوامل می توانند تحت مجموعه عوامل روانی، جسمانی، اقتصادی، مذهبی، معنوی وفرهنگی مورد بحث قرار گیرند. از عوامل روانی می توان به شخصیت و ابعاد آن، سبک های شناختی، خوشبینی، خشنودی و رضایت مندی و سلامت روانی اشاره داشت (دینو[3] و کوپر[4]، 1998). از منابع و عوامل جسمانی; سلامتی، خوردن و آشامیدن، خواب و استراحت، فعالیت های جنسی وتمرین های ورزشی رایج ترین می باشد (مارولاکیس[5] و زرواس[6]، 1993). موفقیت وتایید اجتماعی، ارتباطات اجتماعی و روابط

چكیده                       1

فصل اول: مقدمه و اصول مقدماتی

مقدمه………………………………………………. 2

1-1- پیوند در کمپلکسهای معدنی…………………………. 3

1- 1- 1 – نظریه پیوند والانس:…………………………. 3

1-1-2- نظریه میدان بلور (CFT) 1:………………………. 4

1-1-3- نظزیه اوربیتال مو لکولی:………………………. 6

1-1-4- روش همپوشانی زاویه ای (AOM)……………………. 7

1-2- شیمی کبالت……………………………………… 7

1-3- طیفهای الکترونی ترکیبات کوئوردیناسیون:…………….. 10

1-3-1- طیف لیگاند:………………………………….. 10

1-3-2- طیف یون مخالف:……………………………….. 10

1-3-3- طیفهای انتقال بار:……………………………. 10

1-3-4- طیفهای میدان لیگاند:………………………….. 11

1-3-5- انتقالهای الکترونی کبالت (III) با آرایش d6 کم اسپین1 :11

1-4- لیگاندهای باز شیف1:………………………………. 12

1-5- بررسی اثرات فضا الکترونی بر روی خواص کمپلکسهای باز شیف زنجیری  14

فصل دوم :بخش تجربی

مقدمه………………………………………………. 19

2 -1- سنتز لیگاندهای (H2Me-Salbn) و (H2Me-Saldien)……………… 20

2-1-1- سنتز لیگاند چهار دندانه(1) (H2Me-Salbn)……………. 20

 

2-1-2- سنتز لیگاند پنج دندانه‌ای باز شیف (2)  (H2Me-Saldien) :.. 21

2-3- سنتز کمپلکسهای [Co(Me-Salbn)(Amine)2]B(Ph)4……………………………. 22

2-2-1- سنتز کمپلکس 4-MePy. [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4……………….. 22

2-2-2 – سنتز کمپلکس [Co(Me-Salbn)(Py)2]B(Ph)4……………………………… 23

2-3-سنتز کمپلکسهای کبالت (III) با فرمول عمومی [Co(Me-Saldien)(Amine)]B(Ph)4     24

2-3-1- کمپلکس (1) : [Co(Me-Saldien)(4-MePy)]B(Ph)4……………………….. 24

2-3-2- کمپلکس (2) : [Co(Me-Saldien)(3-MePy)]B(Ph)4……………………….. 25

2-3-3- کمپلکس (3) : [Co(Me-Saldien)(Py)]B(Ph)4…………………………….. 26

2-3-4- کمپلکس (4) : [Co(Me-Saldien)(1-MeIm)]B(Ph)4……………………….. 27

فصل سوم : بحث و نتیجه گیری

3-1 – آنالیز عنصری:………………………………….. 29

3-2 – طیف ارتعاشی تركیبات سنتز شده:……………………. 30

3-3 – بررسی طیفهای1H-NMR  تركیبات:……………………… 32

3-3-1 – طیف 1H-NMR لیگاند  H2Me-Salbn در CDCl3………………………. 32

3-3-2-  طیف 1H-NMR لیگاند H2Me-Saldien در CD3OD…………… 34

3-3-3- طیف1H-NMR: تركیب كمپلكس: [Co(Me-Salbn)(Py)2]B(Ph)4 درCDCl3…… 35

3-3-4- طیف1H-NMR تر كیب كمپلكس : [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4 درCDCl3 36

3-3-5- طیف1H-NMR تركیب كمپلكس(3):  [Co(Me-Saldien)(Py)]B(Ph)4 در(CD3)2CO    36

3-3-6- طیف1H-NMR تر کیب کمپلکس(4):  [Co(Me-Saldien(4-MePy)]B(Ph)4 در(CD3)2CO…………………………………………………. 37

3-3-7- طیف1H-NMR تر کیب کمپلکس(5): [Co(Me-Saldien(3-MePy)]B(ph)4 در(CD3)2CO 37

3-3-8- طیف1H-NMR ترکیب کمپلکس(6) : [Co(Me-Saldien(MeIm)]B(ph)4 در (CD3)2CO 38

3-4- بررسی طیف الکترونی کمپلکسهای سنتز شده:…………….. 38

3-5-  ساختار بلوری و مولکولی کمپلکس [Co(Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy 42

نتیجه‏گیری…………………………………………… 45

آینده نگری :………………………………………… 45

 

فصل چهارم اطلاعات تكمیلی………………………………. 46

مراجع :…………………………………………….. 105

فهرست اشكال

شكل 1-1- شكافتگی پنج اوربیتال d اتم مركزی در كمپلكسها با ساختارهای متفاوت……………………………………………… 5

شكل1-2-ترازهای انرژی اوربیتالهای مولكولی در كمپلكس هشت وجهی. 6

شكل(1-3) ساختار كوبالامین (حلقه كورین با خط پر نشان داده شده است)    9

شکل(1-4) طِیف جذبی کمپلکس‏های [Co(en)3]+3 و ایزومرهای سیس و ترانس کمپلکس [Co(en)2F2]+ ……………………………………………. 11

شکل(1-5)……………………………………………. 15

شکل (1-6)…………………………………………… 16

شکل (3- 8)- دیاگرامORTEP کمپلکس[Co(MeOSalen)(MeIm)2]ClO4…………….. 44

شکل (3- 9)- دیاگرامORTEP کمپلکس[Co(Salen)(aniline)2]ClO4…………………. 44

شکل (4-1)- دیاگرامORTEP کمپلکس  [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4. 4-MePy. 47

شکل (4-2)- دیاگرامORTEP کمپلکس  [Co(Me-Saldien)(PiPy)]B(Ph)4…………… 62

 

شكل (4-3) طیف جذبی زیر قرمز لیگاند  H2Me-Salbn……………. 65

شکل (4-4) : طیف الکترونی لیگاند H2Me-Mesalbn………………. 66

شکل(4-5)طیف  1H-NMR لیگاند  H2-MeSalbn…………………….. 67

شکل(4-6)طیف  1H-NMR لیگاند  H2Me-Salbn…………………….. 68

شکل(4-7)طیف  1H-NMR لیگاند  H2Me-Salbn…………………….. 69

شكل (4-8 ) طیف جذبی زیر قرمز لیگاند  H2Me-Saldien………….. 70

شکل(  4-9 )طیف جذب الكترونی لیگاند H2Me-saldien………………………………………………… 71

 

شکل(4-10)طیف  1H-NMR لیگاند H2-MeSaldien. 72

شکل( 4-11)طیف  1H-NMR لیگاند H2-MeSaldien. 73

شکل(4-12 )طیف  1H-NMR لیگاند H2-MeSaldien  .. 74

شكل (4-13) طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 75

شکل(4-14)طیف الكترونی کمپلکس جذب  [Co(Me-salbn)(4-Mepy)2]B(Ph)4 76

شکل (4-15)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(4-Mepy)2]B(Ph)4 77

شکل (4-16)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(4-Mepy)2]B(Ph)4 78

شکل (4-17)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(4-Mepy)2]B(Ph)4 79

شكل (4-18) طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 80

شکل( 4-19 )طیف الكترونی کمپلکس جذب  [Co(Me-salbn)( py)2]B(Ph)4 81

شکل( 4-20 )طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(Py)2]B(Ph)4 82

شکل( 4-21)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(Py)2]B(Ph)4 83

شکل( 4-22 )طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Salbn)(Py)2]B(Ph)4 84

شكل (4-23) طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 85

شکل( 4-24)طیف جذب الكترونی کمپلکس  [Co(Me-saldien)( py)]B(Ph)4 86

شکل(4-25)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(Py)]B(Ph)4 87

شکل(4-26)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(Py)]B(Ph)4 88

شکل(4-27)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(Py)]B(Ph)4 89

شكل (4-28 ) طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 90

شکل(  4-29 )طیف جذب الكترونی کمپلکس [Co(Me-saldien)( 4-MePy)]B(Ph)4 91

 

 

شکل( 4-30 )طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(4-MePy)]B(Ph)4 92

شکل( 4-31)طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(4-MePy)]B(Ph)4 93

شکل(4-32)طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(4-MePy)]B(Ph)4 94

شكل (4-33) طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 95

شکل( 4-34) طیف جذب الكترونی کمپلکس[Co(Me-saldien)(MeIm)]B(Ph)4 96

شکل(4-35 )طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(MeIm)]B(Ph)4 97

شکل( 4-36)طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(MeIm)]B(Ph)4 98

شکل(4-37 )طیف  1H-NMR کمپلکس [Co(Me-Saldien)(MeIm)]B(Ph)4 99

شكل(4-38)طیف جذبی  زیر قرمز كمپلكس B(Ph)4 100

شکل(4-39)طیف جذب الكترونی کمپلکس [Co(Me-saldien)( 3-Mepy)]B(Ph)4… 101

شکل(4-40)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(3-MePy)]B(Ph)4 102

شکل(4-41)طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(3-MePy)]B(Ph)4 103

(4-42) – طیف  1H-NMR کمپلکس   [Co(Me-Saldien)(3-MePy)]B(Ph)4 104

 

فهرست جداول

جدول(1-1)مقادیر برهمكنش برای موقعیتهای مختلف لیگاندها با هر یك از اوربیتالهای d براساس  AOM… 8

جدول (1-2)………………………………………………………………………………………………………………. 17

جدول(3-1)نتایج آنالیز عنصری تركیبات سنتز شده.. 29

جدول(3-2)شیوه های ارتعاشی مهم لیگاند  H2Me-Salbn. 31

جدول(3-3)شیوه های ارتعاشی مهم لیگاند H2Me-saldien. 31

جدول(3-4)شیوه ارتعاشی مهم كمپلكسهای [Co(Me-Salbn)(X)2]B(Ph)4و[Co(Me-Saldien)(X)]B(Ph)4 31

جدول(3-5) اطلاعات مربوط به طیف1H-NMR لیگاندهای H2Me-SaldienوH2Me-Salbn. 35

جدول (3-6) مشخصات طیف UV-VIS ترکیبات1,2  .. 40

جدول(3-7) مشخصات طیف  UV-VIS تركیبات3-6. 40

جدول (4-1)- داده های بلورنگاری و پالایش ساختار کمپلکس 4-MePy . [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4 47

جدول(4-2) –   مختصات اتمها و پارامترهای جابجائی ایزوتوپی کمپلکس   49

جدول(4-3)- طول پیوند  های کمپلکس[Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy. 51

جدول (4-4)- طول پیوند و زاویه پیوندهای کمپلکس [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy. 52

جدول(4-5)- پارامترهای جابجائی آنیزوتروپی کمپلکس[Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy. 56

جدول (4-6)- مختصات اتمهای هیدروژن و پارامترهای جابجائی آنیزوتروپی کمپلکس  

[Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy. 58

جدول(4-7)- زاویه های پیچش در کمپلکس [Co(Me-Salbn)(4-MePy)2]B(Ph)4.4-MePy. 59

جدول (4-8)- طول پیوند در کمپلکس [Co(Me-Saldien)(PiPy)]B(Ph)4  .. 63

 

 

چکیده

 

در این پایان نامه سنتز و شناسایی کمپلکسهایی با امکان کاربرد فوتو شیمیایی و بیو شیمیایی با فرمول عمومی

X[)2Amine((Me-Salbn)Co]  و X[)Amine((Me-Saldien)Co]  که دراین کمپلکسها از آمینهای پیریدین، 3- متیل پیریدین،   4- متیل پیریدین و 1- متیل ایمیدازول استفاده شده است. که در این کمپلکسها X  تترا فنیل بورات می باشد،  مورد بررسی قرار گرفته است. کمپلکسهای مذکور با بازده خوب سنتز و به کمک طیف سنجیهایUV-VIS  IR, ,NMR-H1و آنالیز عنصری شناسایی گردیدند. ساختار این کمپلکسها توسط بلور نگاری با پرتو X تعیین شد، و ارتباط بین ساختار و خواص طیفی در این کمپلکسهابررسی گردید.

 

 

فصل اول

اصول مقدماتی

 

 

مقدمه

مدتها قبل ازاینکه اس.ام.یورگنسن1 (1914-1837 )شیمیدان دانمارکی بررسیهای گسترده خود را روی  سنتز ترکیبات “کمپلکس2 ” شروع کند معلوم شده بود که هالیدهای فلزی و نمکهای دیگر می توانند با مولکولهای خنثی تر کیبات خنثی بدهند] 1[ و علاوه بر این بسیاری از این ترکیبات را می توانستند به آسانی در محلول آبی تهیه کنند. شناسائی ماهیت واقعی کمپلکسها با کار آلفرد ورنر3(1919-1866) شروع شد. او به خاطر این کار در سال 1913 موفق به دریافت جایزه نوبل شد. علاوه بر اهمیت کاربردی و اقتصادی، این ترکیبات از نقطه نظر بررسیهای نظری نیز دارای اهمیت زیادی هستند. برای سالیان دراز کمپلکسها فقط مورد توجه شیمیدانهای نظری و معدنی بودند، اما امروزه کاربردمهم این ترکیبات بخصوص در زمینه درک فرایندهای زیستی مشخص شده است ] 1[.

مدلسازی بیومولکولهای فلزدار یکی از شاخه های فعال شیمی معدنی است که به علت پیچیدگی و اندازه بزرگ بیوپلیمرهای فلزی به دست آوردن اطلاعات دقیق ساختاری از فضای کوئوردیناسیون وخواص  فیزیکی مانند پتانسیل ردوکس و خواص طیفی بسیار سخت است. از سوی دیگر تعین فعالیت شیمیائی فلزات در مواد طبیعی بسیار دشوار است زیرا تغییر هدفدار لیگاندها در فضای کوئوردیناسیون آنها برای بررسی مکانیسم های احتمالی کار آسانی نیست واین در حالی است که به نظر می رسد گشودن دریچه ی دنیای بیومولکولها یکی ازاهداف نهائی کلیه رشته ها است ] 2[ .

 

1-S.M.Jogenson

2-Complex

Alfred Werner3-

 

یونهای فلز علاوه به نقشی که در دینامیک فرایند بیولوژیکی و پای کردن صورتبندیهای بیو مولکولهای بزرگ ایفا می کنند به صورت مواد معدنی بلورین ویا مواد بی شکل به عنوان مواد ساختمانی در بسیاری از موجودات زنده نیز اهمیت دارند ] 8[.

 

1-1- پیوند در کمپلکسهای معدنی:

مطالعات ورنر و سایر دانشمندان به این فکر منتهی شد که لیگاندها گروههائی هستند که می توانند به نحوی به یونهای فلز یا پذیرنده های دیگر، زوج الکترون داده و از این طریق پیوند تشکیل دهند ] 1[

نحوه ی تشکیل پیوند در کمپلکسها توسط لینوس پائولینگ1 بسط داده شده به صورت نظریه پیوند والانس (VBT) 2 مربوط به پیوند فلز- لیگاند تکامل یافت. تا اینکه در سال 1950 نظریه مذکور به وسیله نظریه میدان لیگاند تکمیل گردید. این نظریه خود از نظریه میدان بلور نتیجه می شود . در نظریه میدان بلوراثر متقابل بین یون فلز و لیگاند به صورت یک مساله کاملا الکترواستاتیک بحث می شود. در مقابل می توان اثر متقابل فلز- لیگاند را بر اساس نظریه اوربیتال مولکولی (MO) 3 که بر همپوشانی اوربیتالهای لیگاندو فلز استوار است توصیف کرد. نظریه اوربیتال مولکولی کامل ترین نظریه ای است که برای بررسی ساختار الکترونی کمپلکسها به کار می رود . امروزه مدلی به نام مدل همپوشانی زاویه ای  (AOM) 4 از آن نتیجه شده است که محاسبات پیچیده در نظریه اوربیتال مولکولی را به شکل. ساده و روان در آورده است.

 

1- 1- 1 – نظریه پیوند والانس:

لینوس پاولینگ برای نخستین بار نظریه تشکیل پیوند ظرفیت را درمورد تر کیبات کوئوردیناسیون به کار برد. در این نظریه، که معمولا به عنوان نظریه پیوند والانس ترکیبات

اهل سنت، اقوال بسیاری بر جائز بودن تبرک به قبر و سایر متعلقات پیامبر اکرمr بیان کردیم. گرچه بعضی قائل به کراهت مسح قبر پیامبرr و بوسیدن شده بودند. همچنین در این تحقیق به بیان جایگاه تبرک پس از رحلت پیامبرr بین مسلمانان (اعم از صحابه و تابعین) که آنها به متعلقات باقی مانده‌ی حضرت (مو، لباس، کفش، ظروف، منبر و …) تبرک می‌جستند و خود را به قبر رسول خداr می‌مالیدند و بوسه می‌زدند. نیز به مکان‌هایی که حضرت در آن جا نماز به پا داشته بود، تبرک می‌جستند. با توجه به تمامی مباحث مطرح شده باید گفت: تبرک جستن نه تنها مربوط به زمان رسول اللهr نیست بلکه طبق آیات و شواهد قرآنی –نظیر جریان تبرک یعقوب به پیراهن یوسف و تبرک بنی اسرائیل به تابوت– بین ادیان و امت‌های پیشین نیز بوده ،تبرک جستن به انبیاء، اولیاء، صالحان و متعلقاتشان به یک جریان  تبدیل شده که پیش از عصر رسول اللهr و در زمان ایشان و پس از رحلت حضرت تاکنون این جریان زنده بوده، مورد سفارش انبیاء، نبی گرامی اسلامr، ائمه معصومینb، صحابه و تابعین، و تمامی مسلمانان نیز بوده است. مخالف بودن جمعیت اندکی تندرو که با تمامی امور با تعصب برخورد کرده و موجبات بی حرمتی به مسلمانان را فراهم می‌کنند، تأثیری در جریان همیشه جاری (تبرک) نداشته و ندارد. مشروعیت و استحباب تبرک جستن به آثار انبیاء، اولیا و صالحان، حتی پس از مرگشان ثابت است و هیچ گونه منافاتی با توحید در عبادت ندارد.

واژگان کلیدی:  مشروعیت، قرآن، سنت، تبرک

فهرست مطالب
مقدمه  1

فصل اول: کلیات و مفاهیم.. 2

گفتار اول: کلیات    3

الف) تبیین موضوع   3

پرسش‌های تحقیق   3

پرسش اصلی.. 3

پرسش‌های فرعی.. 3

فرضیه‌های تحقیق   4

فرضیه‌ی اصلی.. 4

فرضیه‌های فرعی.. 4

پیشینه‌ی تحقیق   4

مفهوم «برکت» در لغت     6

توحید در برکت     8

«تبرک» در قرآن کریم   8

«تبرک» در احادیث     9

اصل برکت از جانب خداست     10

فصل دوم: موارد تبرک در آیات قرآن کریم و روایات… 11

 ١ . برکت در اشخاص      12

الف) برکت در حضرت نوحg. 12

ب) برکت در حضرت عیسیg. 12

ج) برکت در حضرت موسیg. 13

د) برکت در حضرت ابراهیمg. 14

هـ) برکت در رسول خداr. 14

و) برکت در اهل بیت پیامبرr. 15

ز) برکت اولیای الهی.. 16

ح) برکت مسلمانان نزد پیامبرr. 17

ط) برکت افراد مؤمن.. 17

ی) سامری و تبرک به خاک اسب جبرئیل.. 18

دیدگاه ابن‌کثیر در مورد آیه. 18

 ٢ . برکت در مکان   20

الف) مسجد الحرام. 20

ب) مسجد الاقصی.. 20

ج) کوه طور. 20

د) مقام ابراهیمg. 20

هـ) روضه پیامبرr. 23

و) جای نماز پیامبرr. 24

بوسیدن اماکن متبرک… 25

 ٣ . برکت در زمان   25

الف) شب قدر. 25

ب) دهه ذی‌الحجه. 25

ج) ماه‌های حرام. 26

د) وقت سحر. 27

 ۴ . برکت در اشیاء  27

الف) برکت در باران. 27

ب) درخت زیتون. 27

ج) برکت در آثار پیامبران. 28

د) برکت در آب زمزم. 30

هـ) برکت در قرآن کریم. 30

عوامل تبرک به قرآن کریم. 31

 ١ . کلام الهی.. 31

 ٢ . وسیله‌ای برای تمییز حق از باطل.. 32

 ٣ . وسیله‌ی هدایت.. 32

 ۴ . تبیان هر چیز. 32

 ۵ . وسیله‌ی رحمت.. 33

 ۶ . قرآن، نور هدایت.. 33

 ٧ . بشارت برای مؤمنین.. 33

 

 ٨ . شفای مرض‌های قلبی.. 34

 ٩ . وسیله‌ی خیر. 34

تبیین و موارد تبرک مشروع از منظر قرآن و سنت     34

 ١ . تبرک به اسم خداوند. 34

 ٢ . تبرک به صلوات بر پیامبرr. 35

 ٣ . تبرک به تلاوت قرآن کریم. 35

 ۴ . تبرک به پیامبرr در زمان حیات… 36

الف) تبرک به اعضای جسد پیامبرr. 36

ب) تبرک به موی پیامبرr. 37

ج) تبرک به آب دهان پیامبرr. 39

د) تبرک به عرق پیامبرr. 39

هـ) تبرک به لباس پیامبرr. 40

و) تبرک به مواضع انگشتان پیامبرr. 41

ز) تبرک به ته‌مانده ظرف آب پیامبرr. 41

ح) تبرک به آب وضوی پیامبرr در روایات اهل سنت… 42

 ۵ . تبرک به آثار پیامبرr بعد از وفات… 42

تبرک به پیامبرr بعد از وفات در سیره مسلمانان. 49

دلالت نصوص تبرک.. 53

فصل سوم: موارد اختلاف در تبرک… 54

موارد اختلاف وهابیت با دیگر فرقه‌ها 55

 ١ . تبرک به آثار پیامبرr بعد از وفات در غیر منصوص…. 55

ادلّه وهابیان. 55

دلیل اول: نبود دلیل.. 55

پاسخ.. 55

دلیل دوم: سد ذرایع. 56

پاسخ.. 57

دلیل سوم: ترک صحابه. 57

پاسخ.. 57

دلیل چهارم: عدم نفع زیارت برای میت.. 57

پاسخ.. 57

دلیل پنجم: عدم اعتقاد عمر به تبرک حجرالاسود. 58

پاسخ.. 58

تبرک به غیر پیامبرr. 58
اقوال در مسأله. 59

 ١ . عدم استحباب تبرک.. 59

 ٢ . کراهت تبرک.. 59

 ٣ . جواز و استحباب تبرک.. 60

نظرات اندیشمندان در جواز و استحباب تبرک    60

حرمت تبرک به قبور اولیا 74

ادله عدم جواز تبرک به غیر پیامبرr. 75

دلیل اول: اجماع صحابه بر ترک تبرک به غیر پیامبرr. 75

پاسخ.. 75

دلیل دوم: ذریعه شرک در تبرک.. 77

پاسخ.. 77

دلیل سوم: عدم جواز قیاس اولیا به پیامبرr. 78

پاسخ.. 79

دلیل چهارم: حرمت تبرک قبور، به جهت شرک بودن. 80

پاسخ.. 80

دلیل پنجم: بدعت بودن تبرک از قبور. 81

پاسخ.. 81

دلیل ششم: کراهت تبرک به قبور نزد عبدالله بن عمر. 82

پاسخ.. 82

دلیل هفتم: تبرک به قبور اولیا از عادات یهود و نصارا 83

پاسخ.. 83

تبرک به تربت امام حسین(ع) و سجده بر آن. 84
سجده بر تربت امام حسین(ع). 86

فتوای وهابیان. 86

سجده شیعه بر هر نوع خاک.. 87

1-4- نانو­مواد. 4

1-5- تقسیم­بندی نانومواد. 4

1-6- نانومواد و انواع روش­های تولید آن. 5

1-6-1- روش بالا به پایین.. 6

1-6-2- روش پایین به بالا. 7

1-7- سنتز هیدرو(سولو)ترمال. 9

1-8- بیو نانو تکنولوژی.. 10

1-9- سرامیک­های کلسیم فسفاتی.. 11

1-10- سیمان­های کلسیم فسفاتی.. 13

1-11- کلسیم فسفات­ها 13

1-11-1- مونو کلسیم فسفات (MCP) 14

1-11-2- دی کلسیم فسفات (DCP) 15

1-11-3- اکتا کلسیم فسفات (OCP) 16

1-11-4- تری کلسیم فسفات (TCP) 17

1-11-5- کلسیم فسفات آمورف (ACP) 18

1-11-6- هیدروکسی آپاتیت (HAp) 19

1-11-6-1- ساختار هیدروكسی آپاتیت.. 20

1-11-6-2- رفتار حرارتی هیدروكسی آپاتیت.. 23

1-11-6-3- موارد مصرف و کاربرد. 24

1-11-7- تترا کلسیم فسفات (TTCP) 24

1-11-8- کلسیم پیرو فسفات (CPP) 25

1-12- تاریخچه­ی کلسیم فسفات­ها 27

1-13- مولکولارسیو (غربال مولکولی) 33

1-14- آلومینیوم فسفات (APO) 34

1-15- تاریخچه­ی آلومینوم فسفات­ها 38

2- بخش تجربی.. 42

2-1- دستگاه­ها و مواد شیمیایی.. 43

2-1-1- دستگاه­های مورد استفاده. 43

2-1-2- مواد شیمیایی مورد استفاده. 44

2-2- روش کار آزمایشگاهی.. 45

2-2-1- تهیه­ی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات و کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 45

2-2-2- تهیه­ی نانوساختارهای کلسیم فسفات و آلومینیوم فسفات سنتز شده از آلکیل فسفات­ها 49

2-2-2-1- تهیه­ی نانوساختارهای کلسیم فسفات.. 49

2-2-2-2-تهیه­ی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات.. 54

3- بحث و نتیجه­گیری.. 58

3-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات و کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 59

3-1-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات.. 59

3-1-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات.. 64

3-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از آلکیل و آریل فسفات­ها 68

3-2-1- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 68

3-2-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 76

3-2-3- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس(2‐اتیل­هگزیل)فسفات.. 77

3-2-4- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری فنیل فسفات.. 79

3-3- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از آلکیل و آریل فسفات­ها 80

3-3-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 80

3-3-2- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 84

3-3-3- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس(2‐اتیل­هگزیل)فسفات.. 86

3-4- نتیجه­گیری.. 88

مراجع. 89

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

شکل 1-1- مقایسه روش بالا به پایین و پایین به بالا. 8

شکل 1-2- شبكه بلوری هیدروكسی آپاتیت كه بر قاعده منشور آن تصویر شده است.. 21

شکل 1-3- ساختار شبیه سازی شده هیدروكسی آپاتیت در طول جهت [٠٠٠١][31]. 22

شکل 1-4- ساختار آپاتیت و فلوروآپاتیت.. 23

شکل 1-5- ساختار کریستالی α و β- کلسیم پیروفسفات.. 26

شکل 1-6- تصویرSEM کلسیم پیروفسفات تترا هیدرات.. 29

شکل 1-7- تصویرSEM کلسیم فسفات­های آپاتیتی.. 29

شکل 1-8- تصویر SEM نانو­ذرات کلسیم فسفات.. 30

شکل 1-9- تصویرSEM نانو کامپوزیت­های دو­فازی کلسیم فسفات.. 30

شکل 1-10- تصویر TEM ترکیبات کلسیم فسفات.. 31

 

شکل 1-11- تصویر SEM نانو­ساختارهای کلسیم فسفات.. 31

شکل 1-12- تصاویر SEM بیوسرامیک­های کلسیم فسفات.. 32

شکل 1-13- تصویر SEM نانوذرات تری کلسیم فسفات.. 33

شکل 1-14- تصویر SEM نانوذرات هیدروکسی آپاتیت.. 33

شکل 1-15- ساختار آلومینوم فسفات­های مختلف.. 35

شکل 1-16- الگوی XRD زئولیت AlPO4-5. 35

شکل 1-17- کانال عمودی AlPO4-5 مشاهده شده درطول جهت [٠٠١]. 36

شکل1-18- AlPO4-5 مشاهده شده در طول جهت [٠٠١]. 36

شکل 1-19- تصویر SEM نانوکریستال­های آلومینیوم فسفات.. 39

شکل 1-20- تصویر SEM کریستال­های هگزاگونال آلومینیوم فسفات.. 40

شکل 1-21- تصاویر SEM نمونه­های تهیه شده در pH برابر با 9. 41

شکل 1-22- تصویر SEM از AlPO4-5. 41

شکل 2-1- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 46

شکل 2-2- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 47

شکل 2-3- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 47

شکل 2-4- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 48

شکل 2-5- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 48

شکل 2-6- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 49

شکل 2-7- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-8- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-9- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-10-طیف EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 51

شکل 2-11- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 52

شکل 2-12- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 53

شکل 2-13- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 53

شکل 2-14- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 54

شکل 2-15- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-16- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-17-طیف EDX نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-18- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 56

شکل 2-19- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 57

شکل 2-20- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 57

شکل 3-1- الگوی XRD آلومینوم فسفات آمورف.. 59

شکل 3-2- الگوی XRD آلومینوم فسفات آمورف پس از کلسینه شدن در دمای 600 درجه. 60

شکل 3-3- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 61

شکل 3-4- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 63

شکل 3-5- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 64

شکل 3-6- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 65

شکل 3-7- تصاویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 67

شکل 3-8- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 68

شکل 3-9- الگوی XRD کلسیم فسفات آمورف.. 69

شکل 3-10- تصویر SEM کلسیم فسفات آمورف.. 70

شکل 3-11- الگوی EDX کلسیم فسفات آمورف.. 71

شکل 3-12- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 72

شکل 3-13- تصاویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات در مقیاس­های 300 نانومتر و 1 میکرومتر. 74

شکل 3-14- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 75

شکل 3-15-طیف EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 76

شکل 3-16- تصویر SEM میکروساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 77

شکل 3-17- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 78

شکل 3-18- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 79

شکل 3-19- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 81

شکل 3-20- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 82

شکل 3-21- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 83

شکل 3-22-طیف EDX نانوساختارهای آلومینوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 84

شکل 3-23- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 85

شکل 3-24- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 86

شکل 3-25- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

جدول1-1- خواص فیزیکی نمک­های مختلف کلسیم فسفات[20،23]. 14

جدول 1-2- پارامترهای ساختار کریستالی α-,β- Ca2P2O7 26

جدول 1-3- مثال­هایی از ترکیبات حفره­دار آلومینوم فسفات.. 37

جدول 2-1- مواد شیمیایی مصرفی.. 44

جدول 3-1- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب آلومینیوم فسفات در سه ساختار ارتورومبیک، آنورتیک و هگزاگونال. 62

جدول 3-2- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب  تتراگونال کلسیم فسفات.. 66

جدول 3-3- داده­های طیفی حاصل از آنالیز EDX کلسیم فسفات آمورف.. 71

جدول 3-4- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب ارتورومبیک کلسیم فسفات.. 73

جدول 3-5- داده­های طیفی حاصل از آنالیز EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 76

جدول 3-6- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب ارتورومبیک آلومینیوم فسفات.. 80

جدول 3-7- داده­های طیفی حاصل از آنالیز EDX نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 84

 

 

 

 

 

 

 

 

اختصارات

(α/β-) TCP – (Alpha/Beta-) Tricalcium Phosphate

ACP – Amorphous Calcium Phosohate

BCP – Bisphasic Calcium Phosphate

CA – Carbonated Apatite

CDHA – Calcium-deficient Hydroxyapatite

DCP – Dicalcium Phosphate

DCPA – Dicalcium Phosphate Anhydrate

DCPD – Dicalcium Phosphate Dehydrate (Brushite)

EDS – Energy Dispersive System

FTIR – Fourier Transform Infrared Spectroscopy

HA – Hydroxyapatite

MCPA – Monocalcium Phosphate Anhydrous

MCPM – Monocalcium Phosphate Monohydrate

OCP – Octacalcium Phosphate

SEM – Scanning Electron Microscopy

TTCP – Tetracalcium Phosphate

XRD – X-ray Diffraction

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه
 

 

 

1-1- نانو فناوری
نانو فناوری دانش و فنی است که اخیراً توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. این فناوری که یک رویکرد جدید در تمامی رشته­هاست، توانایی تولید مواد، ابزار و سیستم­های نوین را با دست­کاری در سطوح اتمی و مولکولی دارد. امروزه حوزه­ی کاربردی این فناوری به تمامی علوم کشیده شده و محبوبیت بین­رشته­ای یافته است؛ به طوری که گستره­ی کاربردی این فناوری در علوم پزشکی، فناوری زیستی، مواد، فیزیک، مکانیک، برق، الکترونیک و شیمی به حدی است که می­توان از آن به عنوان یکی از انقلاب­های بزرگ علمی دنیا نام برد. این فناوری، روشی نو برای حل مشکلات و پاسخگویی به بسیاری از سوالات مطرح در علوم مختلف ارائه می­کند که تا کنون، بشر موفق به رفع و یا پاسخ دادن به آن­ها نشده است.

رفتار­های جدیدی که در مقیاس نانو مشاهده می‌­گردند، لزوماً بر­اساس رفتار­های مشاهده شده در ابعاد بزرگ­‌تر قابل پیش­‌بینی نیستند. تغییرات مهم رفتاری که عمدتاً ناشی از اثرات کوانتومی کاهش ابعاد هستند، به ‌علت نزدیکی و قابل مقایسه بودن اندازه­ی ذرات یا ریزساختار­ها، با مقیاس طولی میانگین پدیده­‌های فیزیکی و شیمیایی، رخ می­‌دهد. خصوصیات موجی­شکل الکترون­‌ها (مکانیک کوانتومی) در درون مواد و اتم­ها، توسط تغییرات مواد در مقیاس نانو­متری تحت­‌تأثیر قرار می­‌گیرد. با ایجاد ساختار­های نانو­متری، کنترل خصوصیات اساسی مواد، مانند دمای ذوب، رفتار مغناطیسی، ظرفیت شارژ و حتی رنگ آن­ها بدون تغییر ترکیب شیمیایی مواد، ممکن خواهد بود[1].

 

1-2- تاریخچه­ی نانو فناوری
استفاده از نانوفناوری توسط انسان، برخلاف تصور عمومی، دارای سابقه­ی تاریخی طولانی می­باشد. در این رابطه شواهدی مبنی بر نانوساختاری بودن رنگ آبی به کار برده شده توسط قوم مایا، وجود دارد. پس از آن رومی­ها از این مواد در ساخت جام­هایی با رنگ­های زنده استفاده کردند، به این صورت که آن­ها از ذرات طلا برای رنگ آمیزی این جام­ها بهره می­گرفتند. نمونه­ای از این جام­ها که برای اولین بار کشف شد، جام لیکورگوس[1] می­باشد؛ که متعلق به قرن چهارم قبل از میلاد بوده و دارای ذرات نانومتری طلا و نقره است که در هنگام قرار گرفتن در نورهای مختلف رنگ­های گوناگونی را از خود نشان می­دهد. بعدها در قرون وسطی از این روش برای ساخت شیشه کلیساها استفاده می­کردند.

تحقیقات اولیه بر روی نانوذرات به سال ۱۸۳۱ برمی­گردد، وقتی که مایکل فارادی[2] روی کلوئید قرمزرنگ طلا کار می­کرد و اعلام کرد که رنگ کلوئید مزبور، به اندزه ذرات فلزی بستگی دارد. شاید بتوان بزرگترین تحول در تاریخ نانوفناوری را سخنرانی فیزیکدان بزرگ، ریچارد فاینمن[3]، درکنفرانس انجمن فیزیک آمریکا در سال ۱۹۵۹ دانست. در این کنفرانس، وی با ارائه مقاله­ای به نام “در آن پایین فضاهای خالی زیادی وجود دارد”[4]؛ درباره دستکاری مواد در ابعاد اتمی صحبت نمود. این مقاله امروزه به عنوان سرلوحه­ی انجمن نانوفناوری درآمده است. کمی بعد از آن در سال ۱۹۷۴ ناریو تانیگوچی[5]، یک محقق در دانشگاه توکیوی ژاپن، هنگام کار تحقیقاتی بر روی مواد در ابعاد نانومتری، از عبارت نانوفناوری استفاده کرد. امروزه مهندسی نانو به سرعت در حال گسترش است و امکان اداره­ی قابلیت­های مکانیکی کاتالیزوری، الکتریکی، مغناطیسی، نوری و الکترونیکی را فراهم می­کند[2].

 

1-3- اهمیت نانو تکنولوژی
شاید این ﺳﺆال در ذهن پدید آید که چه چیزی در مقیاس نانو­متری وجود دارد که یک تکنولوژی بر پایه آن بنا نهاده­شده­است. آن­چه باعث ظهور نانو­تکنولوژی شده، نسبت سطح به حجم بالای نانو­مواد است. این موضوع یکی از مهم­ترین خصوصیات مواد تولید شده در مقیاس نانو می­باشد. در مقیاس نانو، اشیاء شروع به تغییر رفتار می­کنند و رفتار سطوح بر رفتار توده­ای ماده غلبه می­کند. در این مقیاس برخی روابط فیزیکی که برای مواد معمولی کاربرد دارند، نقض می­شوند؛ برای مثال، یک سیم یا اجزای یک مدار در مقیاس نانو لزوماً از قانون اهم پیروی نمی­کنند. قانون اهم، به جریان، ولتاژ و مقاومت بستگی دارد، اما در مقیاس نانو وقتی عرض سیم فقط به اندازه یک یا چند اتم باشد، الکترون­ها لزوماً باید در صف و به ترتیب و یک به یک از سیم رد شوند، بنابراین ممکن است قانون اهم در این مقیاس تا حدودی نقض شود. در حقیقت در این مقیاس، قوانین فیزیک کوانتوم وارد صحنه می­شوند و امکان کنترل خواص ذاتی ماده بدون تغییر در ترکیب شیمیایی ماده وجود خواهد داشت[3].

 

1-4- نانو­مواد
نانو­مواد دروازه­ی ورود به دنیای نانو، و اولین گام برای رسیدن به اهداف بعدی نانو­تكنولوژی می­باشند و بدون توسعه­ی مواد جدید نانو­متری، ورود به عرصه­ی نانو­تكنولوژی غیرممكن خواهد بود. طبق یك تعریف، نانو­مواد، موادی هستند كه حداقل یكی از ابعاد آن­ها كوچك­تر از ١٠٠ نانومتر باشد.. در حالت کلی بنابر دلایل زیر خواص نانو­مواد به ابعاد­شان وابسته اند:

نسبت سطح به حجم بالا
تغییر در ساختار كریستالی
كاهش نقص­های شبكه[4].
 

1-5- تقسیم­بندی نانو­مواد
نانو­مواد را می­توان برحسب ابعاد آن­ها به صورت زیر تقسیم­بندی نمود:

الف- نانو­مواد صفر­بعدی[6](0D)

نانو­موادی هستند كه هر سه بعد آن­ها كمتر از ١٠٠ نانو­متر می­باشد، و شامل نانو­پودرها[7] و نانو­ذرات[8] می­شوند. اگر نانو­مواد صفر­بعدی، نیمه­هادی باشند، به آن­ها نقطه كوانتومی[9] می­گویند.

ب- نانو­مواد یك­بعدی(1D)

نانو­موادی هستند كه دو بعد آن­ها زیر ١٠٠ نانو­متر بوده و در بعد دیگر بیش از 100 نانو­متر می­باشند. برخی از نانو­مواد یك­بعدی عبارتند از: نانو­لوله­ها[10]، نانو­سیم­ها[11]، نانو­میله­ها[12]، نانو­تسمه­ها[13]، نانو­نوار­ها[14]، نانو­كابل­ها[15] و نانو­فنر­ها[16].

 

ج- نانو­مواد دو­بعدی(2D)