برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) کلیات پژوهش…… 1 1-1 بیان مسأله. 2 2-1 سؤال­های پژوهش…. 6 3-1 تعریف متغیرهای پژوهش…. 7 مبانی نظری و پیشینه پژوهش…… 8 1-2 تاریخچه سازه طرح­واره. 9 2-2 تعریف یانگ از طرح­واره. 10 3-2 ویژگی­های طرح­واره­های ناسازگار اولیه. 11 4-2 ریشه­های تحولی طرح­واره­ها 12 1-4-2 نیازهای هیجانی اساسی.. 12 2-4-2 تجارب اولیه زندگی.. 13 1-2-4-2 ناکامی ناگوار نیازها 13 2-2-4-2 آسیب دیدن و قربانی شدن.. 13 3-2-4-2 تجربه بیش از حد چیزهای خوب… 14 4-2-4-2 درونی­سازی انتخابی یا همانندسازی با افراد مهم زندگی.. 14 3-4-2 خلق و خوی هیجانی.. 14 5-2 حوزه­های طرح­واره و طرح­واره­های ناسازگار اولیه. 15 1-5-2 حوزه بریدگی و طرد. 15 2-5-2 حوزه خودگردانی و عملکرد مختل.. 16 3-5-2 حوزه محدودیت‌های مختل.. 18 4-5-2 حوزه دیگر جهت­مندی… 19 5-5-2 حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری… 20 6-2 عملکردهای طرح­واره: 22 1-6-2 تداوم طرح­واره. 22 2-6-2 بهبود طرح­واره. 22 7-2 سبک­ها و پاسخ­های مقابله­ای ناسازگار 23 1-7-2 تسلیم طرح­واره. 24 2-7-2 اجتناب از طرح­واره. 24 3-7-2 جبران افراطی طرح­واره. 25 8-2 اهمیت شناخت دقیق طرح­واره­ها و سبک­های مقابله­ای… 26 9-2 حیطه­های تأثیرگذاری طرح­واره­های ناسازگار اولیه. 26 10-2 خانواده. 27 11-2 ازدواج.. 27 12-2 رضایت زناشویی.. 28 13-2 ابعاد رضایت­مندی زناشویی.. 30 14-2 عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی.. 31 15-2 مروری کوتاه بر نظریه­های زوج­درمانی و خانواده­درمانی.. 35 1-15-2 مدل­های روان­پویایی.. 35 2-15-2 نظریه آدلر. 35 3-15-2 دیدگاه ساختاری… 35 4-15-2 نظریه میان­نسلی بوئن.. 36 5-15-2 رویکرد استراتژیک…. 36 6-15-2 رویکرد غنی­سازی ارتباط.. 36 16-2 علائم خطرساز و مخرب در روابط زناشویی.. 37 18-2 تغییرات رضایت زناشویی در طول زمان.. 38 19-2 عوامل زمینه­ساز برای ازدواج سالم.. 39 20-2 سن مناسب ازدواج.. 40 21-2 علل ازدواج زودرس…. 41 22-2 عوارض ازدواج در سنین پایین.. 42 23-2 رویکردهایی جهت حل تعارض­های زناشویی (زوج­درمانی) 43 1-23-2 روان تحلیلی گروهی زوج­ها 43 2-23-2 درمان شناختی – رفتاری… 43 3-23-2 ایماگودرمانی.. 43 4-23-2 درمان مبتنی بر نظام عاطفی بوئن.. 44 5-23-2 نظریه دلبستگی.. 44 6-23-2 زوج­درمانی رفتاری تلفیقی.. 44 7-23-2 خانواده درمانی سیستمیک میلان.. 44 24-2 مدل طرح­واره درمانی یانگ: 45 1-24-2 مرحله سنجش و آموزش…. 46 2-24-2 مرحله تغییر. 46 25-2 فرآیند دقیق سنجش و آموزش…. 46 1-25-2 ارزیابی اولیه. 46 2-25-2 سنجش مشکلات فعلی و مشخص کردن اهداف درمان.. 47 3-25-2 سنجش تناسب بیمار برای طرح­واره درمانی.. 47 4-25-2 تمرکز بر تاریخچه زندگی.. 47 5-25-2 سنجش از طریق تصویرسازی ذهنی.. 48 26-2 یافته­های پژوهشی داخلی و خارجی در خصوص موضوع. 48 27-2 جمع­بندی و نتیجه­گیری… 52 روش­شناسی پژوهش…… 54 1-3 مقدمه. 55 2-3 روش پژوهش…. 55 3-3 جامعه آماری، نمونه و روش نمونه­گیری… 55 4-3 ابزار گردآوری داده­ها 56 1-4-3 فرم کوتاه پرسشنامه طرح­واره (SQ-SF) 56 2-4-3 پرسشنامه رضایت­مندی زناشویی انریچ.. 57 3-4-3 پرسشنامه نشانه­های اختلالات روانی (SCL – 90 – R). 59 5-3 فرایند اجرای پژوهش…. 60 6-3 شرح جلسات آموزش طرح­واره درمانی.. 61 7-3 روش تجزیه و تحلیل داده­ها 63 ارائه یافته­ها 64 1-4 مقدمه. 65 2-4 اطلاعات جمعیت شناختی.. 65 1-2-4 مدت زمان ازدواج.. 65 2-2-4 سن.. 66 3-4 مقایسه سلامت جسمانی و روانی گروه آزمایش و کنترل قبل از آموزش…. 66 4-4 آمار استنباطی.. 68 بحث و نتیجه­گیری… 81 1-5 مقدمه. 82 2-5 خلاصه و تحلیلی از نتایج توصیفی.. 82 3-5 تبیین نتایج.. 82 1-3-5 سوال اول.. 82 2-3-5 سؤال دوم. 83 3-3-5 سؤال سوم. 84 4-3-5 سؤال چهارم. 85 5-3-5 سؤال پنجم.. 86 6-3-5 سؤال ششم.. 86 7-3-5 سؤال هفتم.. 87 8-3-5 سؤال هشتم.. 88 4-5 محدودیت­های پژوهش…. 90 5-5 پیشنهادهای پژوهشی.. 90 6-5 پیشنهادهای کاربردی… 90 منابع فارسی.. 92 منابع انگلیسی.. 95 پیوست­ها 97 چکیده طرح­واره­ها به­عنوان نقشه انتزاعی شناختی در نظر گرفته می­شوند که راهنمای تفسیر اطلاعات و حل مسأله است و هدف اصلی این پژوهش، بررسی اثربخشی مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره­های ناسازگار اولیه و رضایت زناشویی دانش­آموزان متأهل دوره متوسطه شهر قاین است. روش پژوهش شبه­آزمایشی با طرح پیش­آزمون، پس­آزمون با گروه کنترل و یک مرحله پیگیری است. نمونه شامل 30 دانش­آموز دختر متأهل است که به­صورت در دسترس و داوطلبانه انتخاب و به­طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. هر دو گروه، با استفاده از پرسشنامه­های فرم کوتاه طرح­واره یانگ و رضایت زناشویی انریچ در مراحل پیش­آزمون، پس­آزمون و پیگیری ارزیابی شدند. گروه آزمایش مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی را طی 8 جلسه دریافت کرد. داده­های به­دست آمده با روش تحلیل کواریانس چند متغیره تحلیل شد. یافته­های این پژوهش، نشان­دهنده تفاوت معنادار بین دو گروه آزمایش و کنترل است. به بیان دیگر، آموزش موجب کاهش فعالیت طرح­واره­های ناسازگار اولیه و افزایش رضایت زناشویی شده است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که می­توان با اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی، فعالیت طرح­واره­های ناسازگار اولیه را کاهش و میزان رضایت زناشویی را افزایش داد. واژه­های کلیدی: سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی، طرح­واره­های ناسازگار اولیه، رضایت زناشویی.

1-1 بیان مسأله

واژه طرح­واره^[1] در روان­شناسی و به­طور گسترده­تر در حوزه شناختی، تاریخچه­ای غنی و برجسته دارد. در حوزه رشد شناختی، طرح­واره را به­صورت قالبی در نظر می­گیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می­گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند. طرح­واره­ها به­عنوان نقشه انتزاعی شناختی در نظر گرفته می­شوند كه راهنمای تفسیر اطلاعات و حل مسأله است. زمانی كه نیاز خاصی ارضا نشود، طرح­واره ناسازگاری در آن حیطه ایجاد می­شود (یانگ، کلوسکو^[2] و ویشار^[3]، 1389). یکی از نظریه­هایی که مکانیزم­های زیربنایی در پدیدآیی رفتارهای ضداجتماعی را تبیین می­کند، نظریه طرح­واره­های ناسازگار اولیه^[4] است. یانگ[5] معتقد است که طرح­واره­های ناسازگار اولیه، قدیمی­ترین مؤلفه­های شناختی و باورها و احساسات غیرشرطی درباره خودمان هستند. طرح­واره­های ناسازگار اولیه، الگوها یا درون­مایه­های عمیق و فراگیری هستند كه از خاطرات، هیجان­ها، شناخت­واره­ها و احساسات بدنی تشكیل شده­اند، در دوره كودكی یا نوجوانی شكل گرفته­اند، در مسیر زندگی تداوم دارند، درباره خود و روابط با دیگران هستند و به شدت ناكارآمدند (یانگ، 2003). طرح­واره­های ناسازگار اولیه به­علت تمایل بشر به هماهنگی شناختی، برای بقاء خودشان می­جنگند. به­گونه­ای كه فرد رفتارهای درونی یا بیرونی انجام می­دهد تا وضعیت فعلی طرح­واره را حفظ كند و طرح­واره تداوم یابد. او هیجده طرح­واره را معرفی می­کند که عبارتند از: 1- رهاشدگی/ بی­ثباتی^[6]، 2- بی­اعتمادی/ بدرفتاری^[7]، 3- محرومیت هیجانی^[8]، 4- نقص/ شرم^[9]، 5- انزوای اجتماعی/ بیگانگی^[10]، 6- وابستگی/ بی­كفایتی^[11]، 7- آسیب­پذیری نسبت به ضرر یا بیماری^[12]، 8- خود تحول­نیافته/ گرفتار^[13]، 9- شكست^[14]، 10- استحقاق/ بزرگ منشی^[15]، 11- خویشتن­داری و خودانضباطی ناكافی^[16]، 12- اطاعت^[17]، 13- ایثار^[18]، 14- پذیرش­جویی/ جلب­توجه %d9%85%d8%b1%d8%ad%d9%84%d9%87-%d8%b3%d9%86%d8%ac%d8%b4-%d9%88-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d8%b1/#_ftn19″ name="_ftnref19″>^[19]، 15- منفی­گرایی/ بدبینی^[20]، 16- بازداری هیجانی^[21]، 17- معیارهای سرسختانه/ عیب­جویی افراطی^[22] و 18- تنبیه^[23] (یانگ و همکاران، 1389). از آن­جا كه طرح­واره­ها هسته خودپنداره افراد را شكل می­دهند، اگر دارای محتوای ناسازگار باشند افراد را نسبت به گستره­ای از كاستی­ها و مشكلات آسیب­پذیر می­كنند (حقیقت­منش، آقامحمدیان­شعرباف، قنبری­هاشم­آبادی و مهرام، 1389). طرح­واره­های ناسازگار اولیه و راه­های ناکارآمدی که بیماران از راه آن­ها یاد می­گیرند که با دیگران کنار بیایند، اغلب زیربنای نشانه­های مزمن اختلالات محور I مثل اضطراب، افسردگی، سوء­مصرف مواد و اختلالات روان­تنی به­شمار می­روند (یانگ و همکاران، 1389). پژوهش­ها نشان داده­اند که طرح­واره­های ناسازگار اولیه در بسیاری از اختلال­ها مثل اختلالات شخصیت (پتروسلی، گلاسر، کالهون و کامپبل[24]، 2001)، اختلال وسواس اجباری (آتالای، آتالای، کاراهان و کالیسکان[25]، 2008)، اختلال استرس پس از سانحه (ککرام، درومند و لی[26]، 2010)، اختلال هراس اجتماعی (پینتو­گوویا، کاستیلهو، گلهاردو و کانها[27]، 2006)، افسردگی (وانگ، هالورسن، ایسمن و واترلو[28]، 2010؛ ابرهارت، آربچ، بیگداپیتن و آبلا[29]، 2011؛ رنر، لابستیل، پیترز، آرنتز و هوبرز[30]، 2012)، اضطراب (داوودی، ابولقاسمی و وطن­خواه، 2013؛ عیسی­نژاد، شجاع­حیدری، رودباری و لیاقت­دار، 2012)، سوء­مصرف مواد (بخشی­بجد و نیک­منش، 2013؛ شری، استارت و آندرسون[31]، 2014)، اختلال­های جنسی (ابولقاسمی و کیامرسیا، 2012)، اختلال­های خوردن، اختلال اضطراب اجتماعی، ارتباط­های ناکارآمد (بسمنز، بریت و ون[32]، 2010؛ نقل در بهرامی­زاده و بهرامی­احسان، 1392)، روابط بین فردی (تیم[33]، 2013) و رضایت زناشویی (ذوالفقاری، فاتحی­زاده و عابدی، 2008؛ یوسفی، عابدین، تیرگری و فتح­آبادی، 1389) نقش دارند. طرح­واره­ها به واسطه تأثیری كه بر سبک دلبستگی، اختلالات شخصیت، اختلالات خلقی و رضایت زناشویی می­گذارند، می­توانند تأثیر مستقیم و غیرمستقیم نیز بر روابط زناشویی داشته باشند. معمولا ماهیت ناسازگار طرح­واره­ها وقتی ظاهر می­شود که بیماران در روند زندگی خود و در تعامل با دیگران، به­ویژه رابطه زناشویی به­گونه­ای عمل می­کنند که طرح­واره­های آن­ها تأیید شود، حتی اگر برداشت اولیه آن­ها نادرست باشد (یانگ، 2003). یانگ و کلوسکو چنین فرض کردند که رضایت در روابط نزدیک و دوستانه فقط زمانی دیده می­شود که هم نیازهای رشدی به­طور مقتضی برآورده شده باشند و هم نیازهای بزرگسالی ارضا شوند. چون هریک از زوجین علاوه بر طرح­واره­هایی که با خود به رابطه می­آورند، در ارتباط فعلی خود نیز طرح­واره­هایی به­وجود می­آورند که خاص این رابطه هستند (داتیلیو[34] و بیرشک، 1385؛ نقل در ذوالفقاری و همکاران، 2008)، چنان­چه در روابط دو نفر نیازهای طرحواره اولیه برآورده نشود و یا طرح­واره اولیه با طرح­واره فعلی ناهماهنگ باشد، موجب ناسازگاری بین زوجین و در نهایت طلاق می­شود (یانگ، 2003). در پژوهش کلیفتون[35] (1995؛ نقل در یوسفی، 2012)، نتایج نشان داد که بین طرح­واره ناسازگار اولیه شكست با اعتماد و قابل پیش­بینی بودن شریك زندگی و همچنین بین طرحواره ناسازگار محرومیت هیجانی و نقص با نزدیكی، اعتماد و صمیمیت زوجین، رابطه منفی وجود دارد. همچنین استلیز[36] (2004؛ نقل در یوسفی، 2012) بیان کرد طرحواره ناسازگار اولیه محرومیت هیجانی و نقص، پیش­بینی كننده روابط صمیمی و عاشقانه كمتر در زوجین می­باشد. فریمن[37] (1999) دریافت که نمرات افراد در مقیاس طرح­واره­های ناسازگار اولیه پیش­بینی­کننده کیفیت ازدواج و رضایت زناشویی در آنان است. پژوهش­های مختلفی (داسیانا وآلینا[38]، 2012؛ آریتی و بمپوراد[39]، 1980؛ ذوالفقاری و همکاران ، 2008) به رابطه معنادار میان طرح­واره­های ناسازگار اولیه و رضایت زناشویی اشاره کرده­اند. رضایت زناشویی یک جنبه بسیار مهم و پیچیده از یک رابطه زناشویی است. هنری، هود، جانسون و کارلوزی[40] (2004) رضایت زناشویی را تفسیر افراد از کیفیت ازدواج یا خوشبختی حاصل از ازدواج­شان می­دانند. به­عبارت دیگر، اصطلاح رضایت زناشویی به مسرت کلی شخص و خشنودی او از روابط نزدیک زناشویی اشاره دارد. گریف[41] (2000) در تعریف سازگاری و رضایت زناشویی اظهار می­کند که زوجین سازگار، زن و شوهرهایی هستند که توافق زیادی با یکدیگر دارند، از نوع و سطح روابط­شان راضی­اند، از نوع و کیفیت گذران اوقات فراغت رضایت دارند و مدیریت خوبی در زمینه وقت و مسائل مالی خودشان اعمال می­کنند. با این وجود آمار طلاق که معتبرترین شاخص آشفتگی زناشویی است، نشان­گر آن است که رضایت زناشویی به­آسانی قابل دستیابی نیست. از همان روزهای آغازین رابطه زناشویی، عدم توافق­های جدی و مکرری به­وجود می­آیند که اگر حل نگردند، می­توانند رضایت و ثبات زناشویی را با تهدیدی جدی مواجه کنند (تالمن و هسایو[42]، 2004). علاوه بر این، قطع­نظر از همه روابط زناشویی که به طلاق ختم می­شوند، بسیاری از ازدواج­ها و روابط زناشویی ناموفق نیز وجود دارند که همسران به دلایل گوناگون طلاق نمی­گیرند. لذا توجه به رضایت زناشویی به خاطر نقشی که در سلامت روانی زوجین و فرزندان آن­ها دارد، اجتناب­ناپذیر است. احساس رضایت از ازدواج و رابطه زناشویی نقش مهمی را در میزان کارکردهای بهنجار خانواده ایفاء می­کند (یوسفی، 2012). پژوهش­ها (بوث و ادواردز[43]، 1985؛ میراحمدی­زاده، نخعی­امرودی، طباطبایی و شفیعیان، 1382) دریافته­اند یکی از عواملی که بر رضایت زناشویی تأثیرگذار است، سن ازدواج زوجین است و هر چه سن ازدواج پایین‌تر باشد، احتمال از هم گسیختگی خانواده بیشتر می‌شود. معمولا در همه جوامع برای ازدواج، یك پایه سنی حداقلی وجود دارد كه در قوانین مدون یا غیرمدون در نظر گرفته می‌شود و افراد تا قبل از رسیدن به آن، به برقراری پیوند زناشویی مجاز نیستند. ‌این پایه سنی معمولا هم‌زمان با بلوغ جنسی یا اندكی پیش یا پس از آن تعیین می‌گردد، ولی به دلیل آن­كه ازدواج به­عنوان شیوه بهنجار ارضای ‌این نیاز، تنها بعد زیستی ندارد و مانند دیگر امور انسانی با فرهنگ شكل گرفته و جهت می‌یابد، معمولا افزون بر بلوغ جنسی، باید توانمندی لازم برای اداره امور خانواده را داشته باشد و به تعبیری، به بلوغ عقلی و فكری و بلوغ اقتصادی رسیده باشد، به­گونه‌ای كه فرد بتواند در نظر عرف و قانون، مسئولیت تعهد‌های خویش را در قبال دیگران بپذیرد. بدین ترتیب، سن ازدواج در هر جامعه‌ای بر حسب شرایط محیطی، اقتصادی و فرهنگ خاص آن جامعه تبیین می‌گردد (جدیدی، جان­بزرگی و رسول­زاده طباطبایی، 1388). با وجود افزایش سن ازدواج، هنوز ازدواج زودرس در برخی از بافت­های فرهنگی رایج است و دختران که بیشتر در معرض آن هستند، آسیب­ها و عوارض شدیدی از جمله انزوای اجتماعی، محدودیت حمایت اجتماعی، فشار زیاد برای باردارشدن و حاملگی زودرس، نداشتن مهارت برای ورود به بازار کار، افسردگی و مشکلات تحصیلی را متحمل می­شوند (لطفی، 1389). بنابراین ضروری است که اولا با فرهنگ سازی، آمار این ازدواج­های زودرس را در این مناطق کاهش دهند و دوما با حل مشکلات زناشویی در دانش­آموزان متأهل تا حد امکان از بروز آسیب­های بعدی جلوگیری شود. در حال حاضر دیدگاه­های متعددی با رویکردهای مختلف به دنبال تبیین و حل تعارض­های زناشویی هستند. مانند خانواده­درمانی که مسئولیت عمده آن بالا بردن احساس همبستگی و وحدت خانواده و فعال کردن نقش طبیعی خودالتیام­بخشی خانواده است (عامری، نوربالا، اژه­ای و رسول­زاده­طباطبایی، 1382). درمان دیگری که در زمینه حل تعارضات زناشویی بکار برده می­شود، درمان مبتنی بر نظام عاطفی بوون[44] است که نقش مهمی در زمینه رشد نظری و كار بالینی خانواده­درمانی داشته است. در این شیوه اعتقاد بر این است که نوعی نظام عاطفی بر ساختار خانواده حاكم است كه قابلیت انتقال بین نسلی دارد و سلامت روانی فرد در گرو سطح تفكیك و جدایی وی از این نظام است (بوون، 1976؛ نقل در یوسفی، 2012). علاوه­بر این روش­ها، یانگ روش دیگری را مبتنی بر طرح­واره برای حل اختلافات به­وجود آورده که طرح­واره درمانی نام دارد. طرح­واره درمانی، درمانی نوین و یکپارچه است که عمدتا بر اساس بسط و گسترش مفاهیم و روش­های درمان شناختی- رفتاری کلاسیک بنا شده است و هدف نهایی آن بهبود طرح­واره است. این شیوه درمان، دارای دو مرحله سنجش و آموزش[45] و مرحله تغییر است. در مرحله اول، طرح­واره درمانگر به بیماران کمک می­کند تا طرح­واره­های خود را بشناسند و به ریشه­های تحولی طرح­واره­ها در دوران کودکی و نوجوانی پی ببرند. در این مرحله، مدل طرح­واره به بیماران آموزش داده می­شود و بیماران یاد می­گیرند سبک­های مقابله­ای ناکارآمد (تسلیم، اجتناب و جبران افراطی) خود را بشناسند و ببینند چگونه پاسخ­های مقابله­ای­شان باعث تداوم طرح­واره­های آن­ها می­شوند. هدف این است که بیماران هم از نظر عقلانی، عملکردهای طرح­واره­های خود را بفهمند و هم این­که این فرایندها را در سطح هیجانی تجربه کنند. سنجش یک فرایند چند بعدی است که شامل مصاحبه درباره تاریخچه زندگی، تکمیل پرسشنامه طرح­واره، تکالیف خود-بازنگری و تمرین­های تصویرسازی ذهنی است. در فرایند سنجش، طرح­واره­ها از نظر هیجانی برانگیخته می­شوند و به بیماران کمک می­شود بین مشکلات فعلی و تجارب دوران کودکی خود، ارتباط هیجانی برقرار کنند. در پایان این مرحله، درمانگر و بیمار، مشکل بیمار را در قالب مدل طرح­واره، مفهوم­سازی می­کنند. در مرحله دوم، درمانگر بسته به نیازهای بیمار، راهبردهای شناختی، تجربی و رفتاری و بین فردی را در هر جلسه، به­گونه­ای انعطاف­پذیر به­کار می­گیرد (یانگ و همکاران ، 1389). از همین رو با توجه به اهمیت رضایت زناشویی و نقشی که طرح­واره­های ناسازگار اولیه در کیفیت روابط زناشویی زوجین دارد، این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که آیا مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی می­تواند فعالیت طرح­واره­های ناسازگار اولیه را کاهش و رضایت زناشویی را افزایش دهد؟

2-1 سؤال­های پژوهش*

سؤال اول: آیا اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره محرومیت هیجانی اثربخش است؟ سؤال دوم: آیا اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره وابستگی/ بی­کفایتی اثربخش است؟ سؤال سوم: آیا اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره بازداری هیجانی اثربخش است؟ سؤال چهارم: آیا اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره بی­اعتمادی/ بدرفتاری اثربخش است؟ سؤال پنجم: آیا اجرای مرحله سنجش و آموزش رویکرد طرح­واره درمانی بر فعالیت طرح­واره رهاشدگی/ بی­ثباتی اثربخش است؟

فصل اول : کلیات ……………………… 4 مقدمه……………………………….. 5 بیان مسئله ………………………….. 8 فصل دوم : مباحث نظری………………….. 11 تاریخچه …………………………….. 12 شکل گیری و رشد رفتاری درمانی ………….. 20 کاربرد اولیه اصول رفتاری در زمینه بالینی .. 32 کاربرد فنون کنشگر : تحلیل کاربردی رفتاری… 40 تکنیکهای رفتار درمانی ………………… 48 خاستگاه رویکرد رفتاری ………………… 55 فنون سنتی رفتار درمانی ……………….. 60 ارزیابی رفتار درمانی …………………. 80 پیدایی شناخت درمانی ………………….. 95 رویکردهای شناختی نسبت به شخصیت ……….. 103 مفروضات کلی شناخت درمانی …………….. 106 تلفیق رویکردهای شناختی رفتاری ………… 120 ویژگی ها و مفروضه های رویکرد شناختی – رفتاری    125 درمان شناختی – رفتاری ……………….. 134 تکنیکهای رفتار درمان شناختی ………….. 143 پژوهش در زمینه مداخله رفتاری – شناختی …. 144 پژوهش در زمینه مداخله رفتاری – شناختی و دارویی 147 بنیاد علمی درمان رفتاری – شناختی ……… 149 اصول کلی در شیوه های درمانی شناختی – رفتاری 151 ارزشیابی شناختی – رفتاری …………….. 152 سنجش در ارزیابی و درمان شناختی – رفتاری .. 154 فصل سوم : بحث و نتیجه گیری …………… 155 پیش بینی روندها …………………….. 156 برایند بحث …………………………. 157 اصطلاحات مهم ………………………… 158 فهرست منابع منابع فارسی ………………………… 165 منابع انگلیسی ………………………. 167 پیوست ……………………………… 169 مقاله انگلیسی (1) ترجمه مقاله انگلیسی (2)   چکیده در شیوه های رفتار درمانی مستقیماً بر رفتار تأکید می شد و به تفکر و استدلال فرد کمتر توجه می شد. در آغاز درمانگران به اهمیت شناخت اعتقاد نداشتند و نگرش محرک – پاسخ سفت و سختی را ترجیح می دادند. آنها هر ملاحظه ای در مورد اعتقادات و نگرشها را به عنوان بازگشتی به گونه ای از درونگری غیر علمی می دانستند. اما در پاسخ به شواهدی که نشان می داد عوامل شناختی (یعنی افکار شخص، انتظارات و تفسیر وی از رویدادها) اهمیت تعیین کننده در رفتار شخص دارد، بسیاری از رفتار درمانگران تأکید بر شناخت را هم وارد درمان کردند (بندورا 1986). رفتار درمان شناختی اصلاح کلی است برای روشهای درمانی که در آنها از فنون تغییر رفتار استفاده می شود و علاوه بر آن راهکارهای طراحی شده برای تغییر عقاید ناسازگار نیز به آن فنون الحاق شده است. درمانگر به فرد کمک می کند که واکنشهای هیجانی ناراحتی کننده نظیر اضطراب و افسردگی را با یادگرفتن شیوه های موثر تری برای تفسیر و تفکر درباره تجاربش کنترل کند. مثلاً در نظریه شناختی بک در مورد افسردگی، افراد افسرده تمایل دارند رویدادها را از دیدگاهی منفی و خود منتقدانه ارزیابی کنند. آنها شکست را به جای موفقیت انتظار می کشند و در ارزیابی عملکردشان تمایل به بزرگ کردن شکستها و کوچک کردن موفقیتهادارند. رفتار درمانگران شناختی در درمان افسردگی، به مراجعان کمک می کنند که تحریف را در تفکرشان تشخیص دهند و آنها را به واقعیت نزدیک کنند. برنامه رفتاری – شناختی برای کمک به کسی که می خواهد به بازار هراسی خود غلبه کند، می تواند شامل آموزش مثبت اندیشی همراه با مواجهه زنده باشد. درمانگر به مراجع یاد می دهد که گفت و گوهای خودشکنانه درونی را با دستورات مثبت به خود جایگزین کند. رفتار درمانگران شناختی اتفاق نظر دارند که تغییر عقاید فرد برای ایجاد تغییری با ثبات در رفتار مهم است. اغلب اعتقاد دارند که شیوه های رفتاری قدرتمند از شیوه های کلامی در تأثیر گذاری بر فرایندهای شناختی اند. برای مثال، برای غلبه بر اضطراب صحبت کردن در کلاس، تفکر مثبت مفید است : «من درس را خوب می دانم و مطمئن هستم که می توانم ایده هایم را به طور موثر بیان کنم »؛ «موضوع جذاب است و بقیه بچه ها از آنچه من می گویم لذت می برند». اما ارائه موفق سخنرانی به یک همکلاسی و دوباره برای گروهی از دوستان نیز احتمالاً از شدت اضطراب کم خواهد کرد. عملکرد موفق احساس مهارت و تسلط ما را افزایش می دهد . در واقع گفته شده است که همه فرایندهای درمانی موثر به فرد احساس تسلط یا خودکارایی می دهند. با مشاهده افراد موفق و مسلط، متقاعد شدن به این که می توانیم مشکل را حل کنیم و قضاوت از روی نشانه های درونی که، آرام و مسلط هستیم، در ایجاد احساس خود کارایی دخیل است. اما بیشترین احساس کارایی و عملکرد واقعی و احساس تسلط شخص ناشی می شود. خلاصه اینکه هیچ چیز مثل موفقیت فرد را موفق نمی کند (بندور، 1995). فصل اول كلیات مقدمه : اختلالهای روانی در جوامع انسانی بسیار مشهود و فراوان است. در هر طبقه و صنفی، در هر گروه و جمعی، افراد نامتعادل وجود دارند بنابراین در مورد همه اعم از کارگر، محصل، معلم، پزشک، زارع، استاد دانشگاه و غیر خطر ابتلا به ناراحتی های روانی وجود دارد، به عبارت دیگر هیچ فردی در برابر امراض روانی مصونیت ندارد. پیچیدگی های تمدن و مشکلات همراه با آن، فشارهای روانی ناشی از زندگی اجتماعی، فقر و مشکلات اقتصادی، نابسامانی های خانوادگی، الگوهای ناصحیح تربیتی والدین و نظایر اینها عوامل به وجود آورنده اختلال ها و ناهنجاری روانی هستند (شاملو، 1366، ص17). برای برخورد با اختلال های روانی نظریه های متفاوتی وجود دارد، شش دیدگاه نظری که امروزه نفوذ فراوان دارند عبارتند از : (1) دیدگاه زیست شناختی، که بر نقش فرآیندهای بدنی تأکید می ورزد (2) دیدگاه روانکاوی که بر نقش اضطراب و تعارض درونی تأکید دارد (3) دیدگاه یادگیری، که چگونگی تأثیر محیط بر رفتار را بررسی می کند (4) دیدگاه شناختی که تفکر ناقص و مشکلات حل مسئله را علل رفتار غیر عادی می داند (5) دیدگاه انسانگرایی – هستی گرایی که بر فردیت آدمی و آزادی او برای تصمیم گیری در مورد خود تأکید دارد و (6) دیدگاه اجتماعی، که متوجه نقش روابط اجتماعی و تأثیر شرایط اقتصادی و اجتماعی بر رفتار غیر انطباقی است. در پاسخ به اینکه کدامیک از این دیدگاههای نظری درست است ؟ باید گفت نظریه ها، مطالبی ایستا نیستند، همه آنها دارای اهمیت بوده و به طور فعال مورد پژوهش قرار گرفته و به کار براه می شوند، با این حال هر یک از آنها واکنشی به جلو مسلط زمانه ی خود بوده و یا هستند (سارسون و ساراسون، 1377، ترجمه نجاریان و همکاران، ص132). نظریه پردازان و درمانگران متأخر بر اهمیت فرایندهای شناختی تأکید ورزیده و برای آنها نقش علیت در تبیین رفتار قائل شده اند. مفاهیم مهمی که این رویکردهای شناختی با آن ها سروکار دارند عبارتند از ادراک های فرد از رویدادها، تغییر و اسنادهای فرد از رفتار خود، الگوهای فکری، بیانات شخصی و راهبردهای شناختی، به طور کلی مضمون اصلی نظریه های شناختی رفتار درمانی و تغییر رفتار این است که تفکر افراد، چگونگی احساس و رفتار آنها را تعیین می کند (سیف، 1374، ص71 و 221). نظریه های رفتاری، عوامل محیطی و نظریه های شناختی، افکار، ادراکات و تغییرهای فرد از موقعیت ها را علل عمده رفتارهای بهنجار و نابهنجار می دانند. در این پژوهش تلفیقی از این دو رویکرد تحت عنوان رفتار درمانی شناختی [1]، که در برگیرنده آمیزه ی پیچیده ای از فنون شناختی و رفتاری است مورد بررسی قرار می گیرد. تفکر و شناخت در احساس، رفتار و به طور کلی در زندگی انسان نقش مهمی دارد. انسان از نظر داشتن عقل، قدرت اندیشیدن و قدرت استنباط نتایج از مقدمات از سایر حیوانات متمایز می گردد (نجاتی ، 1367) اخیراً در روانشناسی و روانپزشکی «شناخت[2]» جایگاه خاصی را در سیب شناسی و درمان اختلالات هیجانی به خود اختصاص داده است. گفته می شود روان شناسی دوباره به نقطه آغازین خود بازگشته است (اتکینسون و اتکینسون و هیلگارد[3]،1369)، و روان شناختی[4]شده است. تأکید بر عوامر شناختی بارزترین خصوصیت رفتار درمانی در دهه مربوط به سالهای پس از 1970 به شمار می رود (ویلسون و اولیری، 1980، نقل از قاسم زاده، 1370) ادراک ما از اشیاء و موقعیتهای دنیای پیرامون یکی از تعیین کننده های اصلی اعمال ماست. بنابراین، افکار[5] نقش اساسی را در رفتار انسان بازی می کنند (ولپر 1990) . لاز اروس (1964) معتقد است که استرس زایی حوادث به تنهایی موجب اختلال روانی نمی شود، بلکه تغییر و ارزیابی استرس توسط فرد است که نقش اساسی را در ایجاد بیماری بازی می کند (بروین 1989). براون، بی فوکلو و هاریس (1987) نیز به نقش عوامل اجتماعی و شناختی اهمیت خاصی می دهند.   بیان مسئله : در نظریه های شناختی عوامل اصلی نگهدارنده رفتار فرایندهای شناختی فرض می شوند. بنابراین یکی از فرضهای روشها و فنون شناخت درمانی این است که افراد بر حسب ادراکی که از امور و رویدادها دارند به آنها واکنش نشان می دهند. فرض دوم شناخت درمانی این است که شناخت های غلط سبب اختلالات هیجانی می شوند. بنابراین هدف عمده شناخت درمانی ایجاد تغییر در فرایندهای شناختی افراد است. درمانگران شناختی و تغییر دهندگان رفتار شناختی معتقدند که تغییرات مطلوب در رفتار مددجویان (از جمله رفتارهای هیجانی آنان) از راه تغییر دادن الگوهای فکری، باورها، نگرشها، و عقایدشان امکانپذیر است. (سیف،1374،ص424) اگر نقش عوامل شناختی در ادراک و اصلاح رفتار انسانی نادیده گرفته شود از توانایی رفتار درمانگر در پرداختن به بسیاری از مشکلاتی که در کار بالینی به آنها بر می خورد جداً کاسته می شود. با وجودی که در گذشته رفتار درمانگران سرسختانه از هر گونه ارجاع به مفاهیم واسطه ای اجتناب می کردند ولی در گزارشهای جدیدتر به وضوح به اهمیت عوامل شناختی تأکید شده است (گلدفرید و دیویسون، 1976، ص15) فنون رفتاری یار فنون شناختی است. هدف کلی روشهای رفتاری کمک به بیمار برای درک نادرستی فرضیات شناختی خود و یادگیری فنون جدید برای مدارا، پیامدهای آن است. مطالعات به وضوح نشان داده اند که شناخت درمانی در بعضی از موارد معادل یا برتر از داروهاست و در هر حال روش موثری است. شناخت درمانی یکی از مفیدترین روشهای روان درمانی فعلی برای افسردگی است و انتظار می رود که برای درمان سایر اختلالات نیز مفید بوده باشد (کاپلان و سادوک، (1991، ص411). کارست (1970)و ترکسر(1972) تأثیر مثبت شناخت درمانی را در تخفیف اضطراب افراد به هنگام سخنرانی جمع ثابت نمودند (نجابتیان، 1379، ص5) پاور و هکاران (1990) اظهار می دارند درمان شناختی – رفتاری احتمالاً بسیار موفق تر از درمان های دیگر در زمینه اضطراب عمل کرده است.

استادان راهنما:

دکتر عبدالرضا سیاهپوش-دکتر عبدالمهدی بخشنده

استادان مشاور:

دکتر سید عطاءاله سیادت-دکتر محمد رضا مرادی تلاوت

بهمن ۱۳۹۳

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیدهبه منظور بررسی اثر تراکم­ گیاهی با مواد تغذیه­ای در رقابت گندم  با علف­های هرز، آزمایش مزرعه ای به صورت فاكتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با ۴ تكرار در سال زراعی ۱۳۹۳ـ۱۳۹۲در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجر ا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل تراكم کاشت گندم در چهار سطح ( ۴۰۰،  ۵۰۰، ۶۰۰ و ۷۰۰ بوته در مترمربع) و محلول پاشی برگی مواد تغذیه­ای در چهار سطح (۱) شاهد (بدون مصرف کود و بدون علف هرز)، ۲) ۲ عنصر ماکرو فسفر و پتاسیم ، ۳) ۶ عنصر میکرو آهن ، منگنز ، روی ، مس ، بر و مولیبدن ، ۴) مخلوط دو عنصر ماکرو و شش عنصر میکرو) بود. نتایج نشان داد که تراكم کاشت گندم تأثیر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد سنبله بارور، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ در مرحله گلدهی، کلروفیل برگ پرچم در مرحله گلدهی، و شاخص رقابت داشت. محلول پاشی برگی مواد تغذیه­ای بر شاخص برداشت، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ در مرحله گلدهی، طول میانگره زیرین بالایی سنبله و شاخص رقابت تأثیر معنی داری داشت. اثر متقابل تراکم­ گیاهی با مواد تغذیه­ای بر عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبلچه، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ در مرحله گلدهی، طول میانگره زیرین بالایی سنبله و شاخص رقابت اثر معنی دار داشت. تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله نابارور، تعداد سنبلچه در سنبله، طول میانگره بالایی سنبله و طول سنبله تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند. مقایسات میانگین نشان داد که بیشترین میزان عملکرد دانه به ترتیب از تیمارهای شاهد (M1D1) با تراکم ۴۰۰ بوته در متر مربع با ۷۴/۶ تن در هکتار، تیمار (M1D4) با تراکم ۷۰۰ بوته در متر مربع با ۶۱/۶ تن در هکتار و نیز تیمار (M3D2) با تراکم ۵۰۰ بوته در متر مربع و استفاده از ۶ عنصر میکرو  با ۳۵/۶ تن در هکتار بدست آمد که اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. و کمترین میزان عملکرد دانه از تیمار (M2D4)  با تراکم ۷۰۰ بوته در متر مربع با 43/3 تن در هکتار به دست آمد. به نظر می­رسد در این آزمایش افزایش رقابت بین گونه­ای با علف­های هرز، و نیز رقابت درون گونه­ای  که به سبب افزایش تراکم گندم  اتفاق افتاده سبب کاهش عملکرد دانه شده است.

واژه­های کلیدی: تراکم گندم، مواد تغذیه ای، شاخص رقابت، عملکرد دانه، علف­های هرز

فصل اول مقدمه گندم یکی از قدیمی ترین گیاهان کره زمین است که انسان آن را کشت و کار و مورد استفاده قرار داده است. عملکرد دانه گندم از دهه ۱۹۵۰ افزایش چشمگیری یافته است. افزایش محصول گندم به عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی تمامی محقّقان معتقدند که افزایش عملکرد در واحد سطح از اولویّت مهمی برخوردار است. یکی از این عوامل، ایجاد شرایط مطلوب و کاهش خسارت ناشی از تنش­های محیطی برای رسیدن به حداکثر عملکرد می­باشد(هاپکینز،۱۳۸۵)، بر خلاف جانوران، گیاهان به علت حضور ثابت در یک مکان ناچار به تحمّل تنش­ها هستند. تنش یا استرس واژه ای است که اولین بار توسط بیولوژیست­ها در مورد موجودات زنده به کار برده شد. بعدها این اصطلاح از علم فیزیک گرفته شد و آن را به عنوان هر عاملی که امکان بالقوه وارد آوردن صدمه به موجودات زنده را دارد، تعریف نمودند. تنش­ نتیجه روند غیر عادی فرایندهای فیزیولوژیک است که از تاثیر یک یا ترکیبی از عوامل زیستی و محیطی حاصل می­شود. همانطوری که در تعریف فوق آمده است،  تنش­های محیطی، معمولا به تنش­های زنده و غیر زنده تقسیم شده اند که در بین تنش­های زنده، علف­های هرز بیشترین خسارت را به گیاهان زراعی وارد می­کنند (هاپکینز۱۳۸۵؛ کافی و همکاران،۱۳۸۸ و سنجری و همکاران،۲۰۰۶). زیرا گیاهان زراعی و علف­های هرز برای بدست آوردن مواد غذایی، آب، نور و فضا با یکدیگر رقابت می­کنند. هنگامی که گیاه زراعی و علف­ هرز نزدیک به یکدیگر رشد می­کنند، رقابت شروع می­شود و وقتی که تأمین هر یک از عوامل ضروری رشد کمتر از مقدار مورد نیاز علف­ هرز شود، علف­ هرز با داشتن خصوصیت سازگاری بیشتر و رشد سریع تر می­تواند رشد گیاه زراعی را در زیستگاه اصلی تحت تأثیر قرار داده و پتانسیل تولید آنرا کاهش دهد. بنابراین شناسایی و كنترل علفهای هرز می­تواند در افزایش عملكرد و بهره وری اقتصادی نقش اساسی داشته باشد (میرکمالی و همکاران ، ۲۰۰۶، نقل از مقاله تأثیر تراكم و تاریخ كاشت گندم پاییزه بر تراكم و زیست توده  علف های هرز در شرایط آب و هوایی شیروان، قربانی و همکاران، ۱۳۹۱). تنش توان آسیب رسانی دارد که به صورت نتیجه یک متابولیسم غیر عادی اتفاق افتاده و ممکن است به صورت کاهش رشد، مرگ گیاه و یا مرگ اندامی ازگیاه بروز کند. چنانچه تنش­های محیطی حادث نمی­شدند، عملکردهای واقعی باید برابر با عملکردهای پتانسیل گیاهان می­بود، در حالیکه در بسیاری از گیاهان زراعی متوسط عملکرد گیاهان کمتر از ۱۰ تا ۲۰درصد پتانسیل عملکرد آنان است (ساتوره و اسلافر، 2005). در بعضی از نقاط کره زمین، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، عوامل تنش زا، در تولید محصولات کشاورزی تاثیر منفی بیشتری دارند و  کشاورزی در آن مناطق با تحمّل هزینه بیشتر و بازده کمتر  صورت می­گیرد. ایران یکی از کشورهایی است که در اکثر نقاط آن تنش­های مهم غیرزنده نظیر خشکی، شوری، گرما و باد و تنش­های زنده مثل قارچ­ها، باکتری­ها، ویروس­ها، حشرات و  علف­های هرز موجب کاهش عملکرد، از بین رفتن حاصلخیزی خاک و در مواردی عدم امکان تداوم کشاورزی گردیده است. برای تأمین گندم مورد نیاز كشور و رسیدن به خودكفایی، باید به افزایش توان تولید و حفظ حداكثر پتانسیل موجود توجه داشت .بنابراین شناسایی و كنترل علف­های هرز می­تواند در افزایش عملكرد و بهره وری اقتصادی نقش اساسی داشته باشد (میرکمالی و همکاران ، ۲۰۰۶) . در این بین محصولاتی که سریعتر می­توانند پوشش خود را ببندند نسبت به محصولاتی که  پوشش آنها دیرتر بسته می­شود یا قادر به این کار نیستند، قابلیت بیشتری برای رقابت با علف­های هرز دارند. در بین محصولات یکساله، غلات دانه ریز و دانه­های روغنی از محصولاتی هستند که  پوشش آنها سریعتر بسته می­شود و پوشش متراکم و رقابتی را تشکیل می­دهند. در مورد غلات قابلیتهای زیادی برای گسترش روشهای غیر مستقیم کنترل علف­های هرز وجود دارد. از آنجا که رقابت بین گیاهان بر اثر مجاورت آنها با یکدیگر به وجود می­آید، شاید بتوان رقابت را تابعی از تراکم گیاهی توصیف کرد که با تغییر تراکم گیاهان زراعی، جمعیت علف­های هرز را می­توان کاهش داد. رقابت یکی از ارزان­ترین و کاربردی ترین روش­ها برای کنترل علف­های هرز توسط کشاورزان است. در مزارع گندم ایران بیش از ۲۰۰ گونه علف­ هرز وجود دارد که تعدادی از آنها علف­های هرز مهم و بسیار خسارت زا و تعدادی از آنها اهمیت کمی دارند. با این حال بسیاری از کشاورزان بدون آگاهی از یافته­های تحقیقاتی و اصول علمی در استان خوزستان مشغول تولید گندم بوده و به دلیل عدم استفاده از ارقام مناسب ، تراکم مطلوب ، رعایت مصرف بهینه کودشیمیایی و علفکش­ها علاوه بر مشکلات علف­های هرز، مشکلات زیست محیطی فراوانی را ایجاد کرده اند. افزایش مقاومت به علف کش­ها و نگرانی عمومی درباره اثر جانبی آنها ، موجب فشار زیاد به کشاورزان برای کاهش استفاده از علفکشها شده است، که نتیجه آن منجر به بسط راهبردهای مدیریت تلفیقی علف­های هرز بر پایه استفاده از دیگر شیوه های جایگزین کنترل شیمیایی و منطقی کردن استفاده از علف­کش­ها، مورد توجه قرار گرفته است.

دکتر محمدحسین قرینه

دکتر عبدالمهدی بخشنده

استادان مشاور

دکتر بهرام اندرزیان

بهمن 1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : فهرست مطالب   عنوان                                                                                                                      صفحه…………………………………………… فصل اول: مقدمه.. 3 1-1 بیان مسأله و ضرورت اجرای تحقیق.. 5 1-2 فرضیه­ها.. 7 1-3 اهداف.. 7 1-4 کلیات.. 7 1-4- 1 استان خوزستان.. 7 1-4-2 اقلیم.. 8 1-4-3 پهنه­بندی.. 10 1-4-3-1 پهنه­بندی اقلیمی.. 10 1-4-3-2 پهنه­بندی آگروکلیمایی.. 10 1-4-3-3 پهنه­بندی اگرواکولوژیکی (AEZ).. 11 1-4-4 مدل­سازی گیاهان زراعی.. 11 1-4-4-1 کاربردهای مدل AquaCrop. 13 1-4-4-2 معرفی نرم افزار ETOCalculator. 14 1-4-5 سطوح تولید.. 15 1-4-5-1 پتانسیل عملکرد.. 15 1-4-5-2 تولید قابل استحصال.. 16 1-4-5-3 تولید واقعی.. 16 1-4- 6 روند تغییرات عملکرد.. 16 1-4-7 آنالیز ریسک.. 16 1-4-8 سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS). 17 1-4-9 روش­های درون­یابی.. 17 1-4-10 کینوا.. 17 1-4-10-1 مشخصات گیاهشناسی و تاریخچه کشت گیاه کینوا   17 1-4-10-2 نیازمندی­های محیطی کینوا.. 18 1-4-10-3 اهمیت اقتصادی گیاه کینوا.. 19 1-4-10-4 ارزش غذایی کینوا.. 20 1-4-10-5 تمرکز سازمان ملل برای افزایش کشت گیاه کینوا   22 1-4-10-6 اهمیت و ضرورت کشت گیاه کینوا در ایران   22 1-4-10-7 تاریخچه کشت گیاه کینوا در ایران.. 23 فصل دوم: مروری بر پژوهش­های انجام شده.. 29 2-1 پهنه­بندی اقلیمی.. 29 2-2 پهنه­بندی آگروکلیمایی.. 32 2-3 پهنه­بندی اگرواکولوژیکی.. 34 2-4 مدل­های شبیه­سازی رشد گیاهان.. 44 2-4-1 مدل AquaCrop. 48 2-5 گیاه کینوا.. 51 2-6 تعیین عملکرد در مقیاس­های مکانی وسیع.. 54 2-7 عملکرد پتانسیل.. 55 2-8 عملکرد واقعی.. 57 2-9 روند تغییرات عملکرد.. 58 2-10 آنالیز ریسک.. 59 2-11 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS).. 61 2-12 روش­های درون­یابی.. 62 فصل سوم: مواد و روش­ها.. 69 3-1 آزمایش­های مزرعه­ای.. 69 3-1-1 زمان و محل اجرای آزمایش.. 69 3-1-2مشخصات اقلیمی محل اجرای آزمایش.. 69 3-1-3 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مزرعه آزمایشی   70 3-1-4 روش اجرای آزمایش.. 71 3-1-4-1 طرح و نقشه آزمایش.. 71 3-1-4-2 تیمارهای آزمایشی و نحوه اعمال آن­ها.. 73 3-1-4-3 مشخصات بذر کینوا.. 73 3-1-5 عملیات زراعی.. 73 3-1-5-1 آماده­سازی زمین و پیاده نمودن نقشه طرح   73 3-1-5-2 کاشت.. 74 3-1-5-3 کوددهی.. 75 3-1-5-4 آبیاری.. 75 3-1-5-5 تنک و وجین.. 76 3-1-5-6 مبارزه با آفات و بیماری.. 76 3-1-5-7 برداشت.. 77 3-1-6 اندازه­گیری صفات مورد بررسی.. 78 3-1-6-1 صفات فیزیولوژیک.. 78 3-1-6-2 صفات مورفولوژیک.. 78 3-1-6-3 عملکرد و اجزای عملکرد.. 79 3-1-6-3-1 تعداد خوشه در واحد سطح.. 79 3-1-6-3-2 تعداد دانه در خوشه.. 79 3-1-6-3-3 وزن هزار دانه.. 79 3-1-6-3-4 عملکرد دانه و شاخص برداشت.. 79 3-1-6-4 محاسبات آماری.. 80 3-2 اجرای مدل AquaCrop. 80 3-2-1 معرفی مدل AquaCrop. 81 3-2-2 توصیف مدل AquaCrop. 83 3-2-3 معرفی کلی نرم افزار ET0Calculator. 85 3-2-4 واسنجی مدل.. 86 3-2-4-1 داده­های اقلیمی.. 86 3-2-4-2 داده­های مربوط به خاک.. 88 3-2-4-3 پارامترها و داده­های گیاهی.. 89 3-2-4-3-1 پارامترهای ثابت.. 90 3-2-4-3-2 داده­ها و پارامترهای مخصوص کاربر.. 91 3-2-4-4 عوامل مدیریتی.. 92 3-3 دوره شبیه­سازی.. 92 3-3-1 شرایط اولیه (Initial Condition).. 92 3-3-2 اجرای شبیه­سازی.. 93 3-4 ارزیابی مدل AquaCrop و بررسی صحت مدل.. 94 3-5 تجزیه آماری و منطقه­بندی.. 95 3-6 روند تغییرات عملکرد دانه.. 96 3-7 تاریخ کاشت تحت شرایط دیم.. 96 3-8 پایان دوره رشد و طول دوره رشد.. 97 3-9 پتانسیل عملکرد تحت شرایط دیم.. 98 فصل چهارم: نتایج و بحث.. 103 4-1 صفات فیزیولوژیک.. 103 4-1-1 شاخص سطح برگ.. 103 4-2 صفات مورفولوژیک.. 106 4-2-1 تعداد شاخه­های فرعی.. 106 4-2-2 ارتفاع بوته.. 108 4-2-3 قطر ساقه.. 109 4-3 عملکرد و اجزاء عملکرد.. 111 4-3-1 تعداد خوشه در بوته.. 111 4-3-2 تعداد دانه در خوشه.. 114 4-3-3 وزن هزار دانه.. 116 4-3-4 عملکرد دانه.. 118 4-3-5 عملکرد بیولوژیک.. 120 4-3-6 شاخص برداشت.. 123 4-4 روابط میان عملکرد و اجزاء عملکرد.. 125 4-5 واسنجی مدل در شرایط منطقه­ای خوزستان.. 126 4-6 شبیه­ساز رشد سایه­انداز.. 128 4-7 شبیه­سازی روند تجمع ماده خشک اندام­های هوایی   130 4-8 ارزیابی مدل AquaCrop در شرایط آب و هوایی خوزستان   132 4-8-1 ارزیابی ماده خشک اندام­های هوایی.. 132 4-8-2 ارزیابی عملکرد دانه.. 133 4-9 شبیه سازی عملکرد پتانسیل کینوا در مناطق دیم­خیز استان خوزستان   135 4- 10 پهنه­بندی آگرواکولوژیکی استان خوزستان بر مبنای پتانسیل عملکرد کینوا در مناطق دیم­خیز.. 139 4-11 بارنگی مناطق.. 142 4-12 شروع کشت (تاریخ کشت).. 143 4-13 طول دوره رشد کینوا.. 144 4-14 آنالیز ریسک تولید.. 145 فصل پنجم: نتیجه­گیری نهایی و پیشنهادها.. 149 5-1 نتیجه­گیری­نهایی.. 149 5-2 پیشنهادها.. 151 منابع.. 155                                                 فهرست جداول عنوان                                                                                                                      صفحه   جدول 3-1 آمار هواشناسی ایستگاه هواشناسی شهرستان هفتکل طی مدت اجرای آزمایش (سال 93-1392).. 70 جدول 3-2 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه در زمان شروع آزمایش (سال 93-1392).. 71 جدول 3-3 میانگین پارامترهای هواشناسی مربوط به سال های 1383 تا 1393   81 جدول 3-4 برخی پارامترهای تجزیه شیمیایی خاک.. 88 جدول 3-5 پارامترهای گیاهی مربوط به مراحل فیزیولوژیکی کینوا   90 جدول 4-1 تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیک.. 104 جدول4-2 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و سطوح تأمین آب بر شاخص سطح برگ   104 جدول4-3 مقایسه میانگین سطوح تأمین آب در هر تاریخ کاشت بر میزان شاخص سطح برگ.. 105 جدول 4-4 تجزیه واریانس صفات مورفولوژیک.. 106 جدول4-5 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر تعداد شاخه­های فرعی   107 جدول4-6 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر تعداد شاخه­های فرعی.. 107 جدول4-7 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر ارتفاع بوته   108 جدول4-8 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته   108 جدول4-9 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر قطر ساقه   110 جدول4-10 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر قطر ساقه   110 جدول4-11 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر تعداد خوشه در بوته   111 جدول4-12 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر تعداد خوشه در بوته.. 112 جدول4-13 تجزیه واریانس عملکرد و اجزاء عملکرد   113 جدول4-14 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر تعداد دانه در خوشه   115 جدول4-15 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر تعداد خوشه در بوته.. 115 جدول4-16 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر وزن هزار دانه   117 جدول4-17 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر وزن هزار دانه.. 117 جدول4-18 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر عملکرد دانه   118 جدول4-19 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه   119 جدول4-20 برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و آبیاری بر شاخص برداشت   123 جدول4-21 مقایسه میانگین سطوح آبیاری در هر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت   123 جدول 4-22 ضرایب همبستگی ساده بین عملکرد و اجزای عملکرد   125 جدول 4-23 نتایج حاصل از واسنجی مدل برای برخی صفات و عملکرد   127 جدول 4-24 پارامترهای مورد استفاده شبیه­سازی.. 127 جدول 4-25 پارامترهای واسنجی شده برای واکنش کینوا به شبیه­سازی   128 جدول 4-26 پتانسیل عملکرد کینوا برآورد شده برای شهرستان­های دیم استان خوزستان.. 136 جدول 4- 27 مقدار پتانسیل عملکرد کینوا مناطق تقسیم­بندی شده در خوزستان.. 139                         فهرست اشکال عنوان                                               صفحه   شکل 1-1 نمایش گرافیکی مفاهیم CC و LAI 14 شکل 1-2 معرفی نرم­افزار ETOCalculator. 15 شکل 3-1 نمای یک کرت آزمایشی.. 72 شکل 3-2 نقشه کلی طرح آزمایشی.. 72 شکل 3-3 بذر کینوا رقم سانتا ماریا.. 73 شکل 3-4 تهیه زمین.. 74 شکل 3-5 نمای یک کرت کاشته شده و جوانه زدن کینوا   75 شکل 3-6 آبیاری اولیه به روش آبپاشی و آبیاری کرتی   75 شکل 3-7 کرت تنک شده و کرت وجین شده.. 76 شکل 3-8 سم­پاشی.. 77 شکل 3-9 مرحله برداشت کینوا.. 78 شکل 3-10 ساختار محاسباتی AquaCrop. 83 شکل 3-11 نمایش منوی اصلی مدلAquaCrop. 85 شکل 3-12 نمایش منوی اصلی نرم­افزار ET0Calculator. 86 شکل3-13 معرفی اطلاعات هواشناسی به نرم­افزار ET0Calculator. 87 شکل 3-14 نمایی از چگونگی ذخیره­سازی فایل محاسباتی نرم­افزار جهت معرفی به مدل.. 87 شکل 3-15 معرفی اطلاعات نوع خاک به مدل.. 88 شکل 3-16 معرفی اطلاعات گیاه به مدل.. 90 شکل 3-17 معرفی طول دوره شبیه­سازی به مدل.. 92 شکل3-18 معرفی شرایط رطوبتی اولیه به مدل.. 92 شکل 3-19 نمایش نمونه­ای از نتایج عددی مدل.. 93 شکل 3-20 نمایش نمونه­ای از نتایج گرافیکی مدل   93 شکل 3-21 معرفی نرم­افزار Rainbow.. 99 شکل 3-22 نمایش منوی اصلی نرم­افزار Rainbow.. 99 شکل4-1 تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک.. 120 شکل4-2 تأثیر آبیاری بر عملکرد بیولوژیک.. 121 شکل 4-3 مقایسه روند تغییرات سایه­انداز شبیه­سازی شده و مشاهده شده در طول دوره رشد کینوا.. 129 شکل 4-4 مقایسه روند تجمع ماده خشک اندام­های هوایی در طول دوره رشد کینوا.. 131 شکل 4-5 مقایسه بین ماده خشک کل شبیه­سازی و مشاهده.. 133 %d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d9%be%d9%87%d9%86%d9%87-%d8%a8%d9%86%d8%af%db%8c-%d8%a7%da%af%d8%b1%d9%88%d8%a7/#_Toc406499185″>شکل 4-6 مقایسه بین عملکرد دانه شبیه­سازی شده و مشاهده شده   134 شکل 4- 7 احتمال (50%) تولید عملکرد کینوا در مناطق دیمخیز خوزستان در خاک لومی­رسی در سال­های مختلف (2004-2014)… 138 شکل 4- 8 احتمال (50%) طول دوره رشد کینوا در مناطق دیم­خیز استان خوزستان در سال­های مختلف (2014- 2004)… 138 شکل 4- 9 پهنه­بندی مناطق مختلف خوزستان بر حسب پتانسیل عملکرد دانه   141 شکل4- 10 پهنه­بندی مناطق دیم­خیز استان خوزستان بر مبنای مقدار بارندگی   142 شکل4- 11 پهنه­بندی مناطق دیم­خیز استان خوزستان برای شروع کشت   143 شکل4- 12 پهنه­بندی مناطق دیم­خیز استان خوزستان بر مبنای طول دوره رشد کینوا.. 144 شکل4- 13 توزیع احتمال عملکرد (عملکرد بیش از یک مقدار معین) در مناطق دیم خوزستان.. 145           فصل اول مقدمه   از جمله ارکان اصلی توسعه پایدار هر کشور، تأمین غذای کافی با قیمت مناسب برای افراد آن جامعه است. در عصر حاضر با توجه به محدودیت منابع و افزایش روزافزون جمعیت و در نتیجه افزایش تقاضا برای محصولات غذایی، ایجاب می­کند از منابع محدود به نحو بهینه استفاده شود (کمالی و همکاران، 1387). مدیریت پایدار منابع نیازمند سیاست­ها و برنامه­ریزی­هایی بر پایه اطلاعات از این منابع است (فائو[1]، 1996). برنامه ریزی دقیق برای مدیریت پایدار منابع و تولید در مقیاس منطقه­ای مستلزم در اختیار داشتن برآورد قابل قبولی از عملکرد محصولات زراعی است تا بتوان با تعیین نیاز بازار مصرف در مورد توسعه کاشت یک محصول یا کاهش آن و یا سایر برنامه­ریزی­های مرتبط با نظام­های تولید در سطح کلان به نوعی پیش آگاهی دست یافت. به نظر می­رسد آنچه باید در گام نخست مورد توجه قرار گیرد این است که چه گیاهی باید در هر منطقه خاص توسعه یابد، چه مدیریت­هایی باید در زمینه­سازی آن مورد توجه قرار گیرند و چه مدیریت­های جایگزینی را می­توان در نیل به این هدف پیشنهاد کرد (لانسیگان[2] و همکاران، 1998). در این راستا پهنه­بندی آگرواکولوژیکی به عنوان ابزاری برتر برای تحقیقات دقیق می­تواند کمک زیادی به محققین کند. پهنه­بندی اگرواکولوژیکی برای شناسایی پتانسیل­ها و محدودیت­های منابع مرتبط به کار برده می­شود. بوم­ کشت­ها به عنوان واحدهای جغرافیایی پایه بکار گرفته می­شوند و اطلاعات محلی و منابع مرتبط با رشد گیاهان زراعی و توانایی بالقوه آن­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. استفاده تخصصی از زمین­های کشاورزی و مدیریت سیستم زمین بر طبق پتانسیل­ها و محدودیت­های پهنه­های اگرواکولوژیکی، بهترین راه برای دستیابی به پایداری در سیستم­های تولید می­باشد (فائو، 1978). با توسعه مدل­های شبیه­سازی رشد گیاهان، بانک­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)[3] محققین تلاش گسترده­ای را برای پهنه­بندی اگرواکولوژیک محصولات مختلف در مقیاس منطقه­ای آغاز کرده­اند. در این روش با تقسیم کردن یک منطقه جغرافیایی به واحدها یا پهنه­هایی همگن با حداکثر شباهت از نظر خصوصیات خاک و اقلیم، عملکرد پتانسیل محصول زراعی در هر پهنه بوسیله یک مدل شبیه­سازی پیش­بینی شده و با انتقال نتایج به محیط GIS نقشه عملکرد پتانسیل در مقیاس منطقه­ای تهیه می­شود (فیشر[4] و همکاران، 2002 ). با استفاده از این روش مناطق زراعی مناسب کشت گیاهان مشخص شده و از کشت محصولات در مناطقی که از کارایی کمی برخوردارند، جلوگیری می­شود. به این ترتیب عملاً کشت محصولات زراعی بر اساس نیازهای واقعی آن­ها در عرصه­های زراعی مشخص شده و نظام­های پایدار زراعی طرح­ریزی می­شوند. ایران در جغرافیای جهانی در منطقه خشک قرار گرفته و با توجه به فقر منابع آبی، منابع طبیعی تجدید شونده آن از حساسیت و شکنندگی زیادی برخوردار هستند که عدم توجه کافی و بهره­برداری بدون برنامه و غیر اصولی باعث تخریب هر چه بیشتر این منابع خدادادی خواهد شد. بنابراین لزوم مطالعه و  برنامه­ریزی دقیق کاملاً محسوس است. با وجود اهمیت این موضوع، تحقیقات انجام شده در ایران در ارتباط با پهنه­بندی و پتانسیل­یابی محصولات زراعی بسیار محدود بوده و عمدتاً بر روش­های اقلیمی و برآورد کیفی متمرکز هستند. افزایش تولیدات زراعی برای تغذیة جمعیت در حال رشد کشور، اولویت اصلی بخش کشاورزی کشور است. توسعة سطح زیر کشت و بکارگیری اراضی با حاصلخیزی پائین یکی از راهکارهای موجود برای افزایش تولیدات زراعی است. استان خوزستان نیز با بیش از سه میلیون اراضی دارای پتانسیل کشت و کار، علی رغم وجود    دشت­های وسیع در مناطق مختلف متأسفانه به دلایل مختلف از جمله وجود تنش­های غیرزنده محیطی مانند خشکی، شوری، گرما، سرما، و عدم حاصل­خیزی خاک و نهایتاً عملکرد پائین توجیه اقتصادی نداشته و امکان کشت و بهربرداری از اراضی توسط گیاهان زراعی مرسوم امکان پذیر نیست. تحت چنین شرایطی استفاده از گیاهان جدید و متحمل به تنش­های محیطی یک راهکار کارآمد برای افزایش تولیدات زراعی است. گیاه جدید کینوا[5] که از طرف سازمان خواروبار جهانی (FAO[6]) به عنوان یک استراتژی برای امنیت غذایی دنیا معرفی شده است (رزاقی[7] و همکاران، 2012) که ضمن دارا بودن پروتئین بالا نسبت به شرایط نامساعد محیطی متحمل بوده (بنل حبیب[8] و همکاران، 2004) و امکان تولید اقتصادی در چنین اراضی را خواهد داشت. کینوا گیاهی است که در شرایط بسیار سخت محیطی کشت می­شود (گرتز[9] و همکاران، 2009) و به تنش­های خشکی (واچر[10]، 1998) سرما و گرما (بویس[11] و همکاران، 2006؛ جکوبسن[12] و همکاران، 2005 ) و شوری خاک (جکوبسن و همکاران، 2003) متحمل بود و در بیشتر خاک­ها از شنی تا رسی با اسیدیته 5/4 تا 9 (گرتز و همکاران، 2009) و شوری بیش از 40 دسی­زیمنس بر متر می­تواند رشد نماید (رزاقی و همکاران، 2011، هاریادی[13] و همکاران، 2011). بنابراین تعیین مناطق قابل کشت و پهنه­بندی آن­ها بر مبنای توان تولید اولین گام در توسعه کشت گیاه کینوا است. 1-1 بیان مسأله و ضرورت اجرای تحقیق در سیستم‌های زراعی دیم مناطق خشک، معمولاً تولید محصول ناپایدار و آسیب‌پذیر است (نصیری‌محلاتی و کوچکی 1389، آبلدو[14] و همکاران، 2008)، چون عملکرد و تولید محصول تابع شرایط آب و هوایی به ویژه بارندگی است و در سال‌های مختلف دارای نوسانات قابل توجهی است (نصیری محلاتی و کوچکی 1380، سینگ[15] و همکاران، 2001، لوبل[16] و همکاران، 2009). تعیین پتانسیل عملکرد و ریسک تولید در هر منطقه نقش به­سزایی در برنامه­ریزی­های کلان کشاورزی، تخصیص بهینه منابع و افزایش بهره­وری مصرف منابع دارد (لوبل و همکاران، 2009؛ باهیتیا[17] و همکاران، 2008؛ وان آیترسام[18] ، 2013). پتانسیل عملکرد در شرایط دیم هر منطقه، عملکرد یک رقم زراعی سازگار با آن منطقه است که تحت بهترین شرایط مدیریت مزرعه رشد نماید. در واقع عملکرد یک ژنوتیپ خاص تحت شرایط فراهم بودن آب و عناصر غذایی و محیطی عاری از هر گونه علف­هرز، آفت یا بیماری است. تحت این شرایط رشد گیاه توسط عوامل محیطی یعنی میزان تشعشع خورشیدی، دما، غلظت CO₂ و نیز خصوصیات گیاه یا واریته زراعی تعیین می­شود. اما تحت شرایط دیم که آب آبیاری تحت کنترل زارع نیست، عملکرد تابع میزان بارندگی و خصوصیات خاک نیز است که به این عملکرد تحت چنین شرایطی پتانسیل عملکرد دیم با حداکثر عملکرد قابل دستیابی گفته می­شود (اندرزیان و همکاران، 2008: لوبل و همکاران، 2009: وان آیترسام و همکاران، 2013: اولیور و روبرتسون[19] ، 2013). تعیین پتانسیل عملکرد در هر منطقه از طریق اجرای آزمایش­های مزرعه­ای بلند مدت با مدیریت مطلوب امکان پذیر است (لوبل و همکاران، 2009؛ وان آیترسام و همکاران، 2013). اگر چه ممکن است خود با چالش­های متفاوتی مواجه باشد. با توجه به اینکه اجرای چنین آزمایشاتی برای هر منطقه، در دوره­های بلند مدت که مبین اقلیم منطقه باشد مستلزم صرف نیروی انسانی، وقت و سرمایه فراوان است (اندرزیان و همکاران،2008؛ نصیری محلاتی و کوچکی، 1388؛ هاتچمن[20] و همکاران، 2012؛ وان آیترسام و همکاران، 2013)، یک روش جایگزین مناسب برای برآورد پتانسیل عملکرد، استفاده از مدل­های شبیه­سازی فرآیندگرای گیاهان زراعی است (لوبل و همکاران، 2009؛ وان آیترسام و همکاران، 2013؛ اندرزیان،1393). با تلفیق خروجی این مدل­ها در سیستم اطلاعاتی جغرافیایی (GIS) می­توان بینش جزئی از پتانسیل عملکرد گیاه و پهنه بندی تولید آن ارائه نمود. یکی از مدل­هایی که هم اکنون توسط فائو توسعه داده شده و دارای کاربردهای متنوعی در مدیریت مزرعه و پهنه­بندی آگرواکولوژیکی و اگروکلیماتیکی است نرم افزارAquaCrop می­باشد (آرایا[21] و همکاران، 2010؛ اندرزیان و همکاران، 2011). هدف پژوهش حاضر منطقه­بندی مناطق دیم­خیز استان خوزستان برای اولین بار به­منظور مدیریت توزیع و مصرف بهینه منابع براساس پتانسیل اقلیمی­زراعی هر منطقه، تعیین پتانسیل و ریسک تولید در دیم­زارهای استان با استفاده از مدل AquaCrop، برای گیاه جدید کینوا است. 1-2 فرضیه­ها

1. گیاه کینوا می­تواند گیاه مناسبی برای کشت در شرایط دیم استان خوزستان باشد.
2. پتانسیل تولید کینوا در مناطق دیم استان خوزستان یکسان نیست.

1-3 اهداف

1. تعیین تاریخ کاشت مناسب کینوا درمناطق دیم استان خوزستان
2. تعیین طول دوره رشد کینوا در مناطق مختلف استان خوزستان
3. تعیین پتانسیل تولید گیاه کینوا در شرایط دیم استان خوزستان

مقایسه تأثیر آموزش مبتنی بر هوش‌های چندگانه و روش متداول بر یادگیری درس علوم دانش‌آموزان دختر 8-7 ساله مدارس ابتدایی شیراز درسال تحصیلی 93-1392

 ا ستاد راهنما:

دکتر نیما شهیدی

 استاد مشاور:

دکتر جهانگیر مهرافشا

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده این پژوهش به دنبال بررسی مقایسه اثربخشی راهبرد تدریس مبتنی بر هوش چندگانه وروش متداول، بریادگیریِ درس علوم دانش‌آموزان 7-8 ساله مدارس ابتدایی شیراز در سال تحصیلی 93- 1392بوده است. پژوهش از نوع کاربردی با روش شبه آزمایشی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر 8-7 ساله مدارس ناحیه 4 شیراز بود؛ که تعداد آنها5500 نفربود؛ تعداد 66 نفر در دو کلاس مختلف در پایه‌ی دوم ابتدایی در این پژوهش مشارکت داشتند که از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و از این تعداد 33 نفر در گروه آزمایش و 33 نفر در گروه کنترل بودند. افراد گروه آزمایش از طریق راهبرد تدریس مبتنی بر هوش چندگانه آموزش دیدند و افراد گروه کنترل از طریق روش تدریس متداول یا روش سنتی. مدت این دوره هشت هفته بود. برای مشخص کردن اثربخشی راهبرد تدرس مبتنی بر هوش چندگانه در مقایسه با روش متداول، از یک آزمون معلم ساخته‌ی یادگیری شامل 31 سؤال در پیش آزمون و33 سوال در پس آزمون که پایایی آن براساس روش بازآزمایی برابر 73/. بود، استفاده شد. همچنین پرسشنامه 21 سوالی نگرش به یادگیری درس علوم (اکپینر و همکاران،2009) که پایایی آن بر اساس محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برابر89/. بود استفاده گردید. روایی هر دو پرسشنامه نیز به صورت صوری و با استفاده از نظر متخصصین تایید گردید. روش تحلیل داده های پژوهش،شامل آمار توصیفی متغیرهای تحقیق (میانگین،انحراف استاندارد) و جهت آزمون استنباطی فرضیه ها از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که دانش‌آموزانی که از طریق راهبرد تدریس مبتنی بر هوش چندگانه آموزش دیده اند، از نظر یادگیری كلی و همچنین در ابعاد سطوح شناختی دانش، كاربرد، تركیب و ارزشیابی، میانگین بالاتری نسبت به گروه كنترل كسب كردند؛ ولی از نظر ابعاد فهم و تجزیه و تحلیل، بین دو گروه تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. کلمات کلیدی : هوش‌های چندگانه‌، علوم‌، آموزش‌، دبستان فصل اول کلیات تحقیق 1-1-مقدمه نظام آموزشگاهی هر کشور دستگاهی است که آینده سازان آن کشور را می سازد، چرا که کودکان و نوجوانان به عنوان آینده سازان این کشور متفکران و فیلسوفان بالقوه ای هستند که در قالب نظام آموزشی ریخته می شوند و به تبع این قالب شکل می گیرند. در عصر صنعت و نیاز به نیروی انسانی کارآزموده و متخصص زمینه ی توسعه و تعمیق آموزشی فراهم و تعلیم و تربیت به صورت مدرسه ای و سیستماتیک فراگیر شد. هم اکنون میلیونها دانش‌آموز در مدارس کشور مشغول به تحصیل هستند و بخش زیادی از بار مسئولیت و شکوفایی فرزندان به عهده ی مدارس و آموزش و پرورش است. در نتیجه بررسی عوامل مؤثر بر یادگیری و رضایت از تحصیل یکی از مسائل بسیار مهم و قابل تعمیق در آموزش و پرورش است و شایسته است عوامل مرتبط با یادگیری و رضایت از تحصیل بیشتر شناخته شود. تئوری هوش‌های چندگانه شیوه ای را از یادگیری و یاددهی اثربخش ایجاد می کند که می توان بوسیله آن نه تنها روش های تدریس دانش‌آموزان را بلکه شیوه ارزشیابی خود را با قرار دادن آنها در یک طرح درس خلاق و بهره برداری آموزشی از هشت مقوله هوشی و ذهنی متفاوت اثر‌بخش کرد. معلم ابتدایی باید بداند که روشهای تدریس برخاسته از یک هوش روش معمولی و غیرخلاق است ولی اگر درآن روش تدریس از انواع هوش‌های چندگانه استفاده کند می تواند تاًثیر به سزایی بر بهبود عملکرد معلمان و در نتیجه در یادگیری بهتر دانش‌آموزان داشته باشد. از عوامل دیگری که تصور می شود بکارگیری آموزش به شیوه هوش‌های چندگانه بتواند باعث افزایش آن شود، ایجاد نگرش مثبت بر رضایت از تحصیل در دانش‌آموزان می باشد، چرا که تحقیقات نشان داده است لذت از یادگیری می تواند در یادگیری بهتر دانش‌آموزان تاًثیر بسزایی داشته باشد. 1-2- بیان مسئله سازگاری موفقیت آمیز در عصر اطلاعات و انفجار علم و فناوری مستلزم آن است که شخص برای جستجوی اطلاعات، تجزیه و تحلیل و به کاربستن آنها برای حل کردن مسائل و تصمیم گیری مناسب از توانایی و مهارتهای کافی برخوردار باشد. نسل آینده در دنیایی زندگی خواهد کرد که به شیوة تفکر دقیق و پیچیده تری نیاز خواهد داشت تا با برخورداری از سیالی اندیشه و مهارتهای اساسی، خود را با شرایط همواره متحول زمان، سازگار کند. مطالعات اخیر نشان داده است که نه تنها هوش و استعدادهای شناختی، بلکه ویژگیهای هیجانی (به ویژه هوش هیجانی) و مهارتهای اجتماعی نیز در سازمان دهی فرایند یادگیری نقش اساسی دارند. (کلنوسکی[1]، 2002) به اعتقاد گاردنر، نظریه ی بهره هوشی که در حدود یک قرن پیش برای پیش بینی چگونگی وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان مطرح شد، از طریق آزمون های هوش و استعداد به سنجش توانمندی های کلامی، منطقی _ ریاضی و گاه فضایی افراد می پردازد. مدرسه ها به طور سنتی بر مهارت های زبانی و ریاضی یعنی همان چیزی که آن آزمون ها می سنجند، تاًکید می کنند اما این آزمون ها هیچ نشانه ای از چگونگی سایر استعدادهای فرد به دست نمی دهند؛ مثلاً مشخص نمی کنند که فرد تا چه اندازه ذوق هنری دارد، خلاق است، تعهد شهروندی دارد و خود را به رعایت اصول اخلاقی ملزم می داند و شانس موفقیت وی در زندگی شخصی و حرفه‌ای اش چگونه است. بر خلاف دیدگاه سنتی درباره‌ی هوش، یادگیری تنها از راه به کارگیری تواناییهای شناختی به دست نمی آید، بلکه دیگر انواع هوش نیز در فرایند یادگیری نقش اساسی دارند افراد در فرایند یادگیری، پردازش اطلاعات و حل کردن مسئله، برحسب نوع و سطح توانایی‌های هوشی خود از راهبردهای متفاوت استفاده می کنند. برای اینکه معلم بتواند برای دانش‌آموزان تجارب مناسب یادگیری فراهم کند، باید استعدادهای آنان را به درستی بسنجد، سپس آنان را راهنمایی کند تا با به کاربستن حداکثر ظرفیت هوش و استعداد خود در جهت هدفهای آموزشی بکوشند. دستیابی به این اصول مستلزم آن است که در سنجش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان به جای تأکید محض بر هوش کلامی زبانی و ریاضی منطقی که به سبب تفاوتهای فردی و گروهی دانش‌آموزان در الگوهای متفاوت هوش چندگانه گاردنر ناعادلانه است نیازها، الگوهای هوشی و راهبردهای یادگیری دانش‌آموزان بر اساس نظریه هوش چندگانه مورد توجه قرار نگیرد. (لزیر[2] 1992؛ 1991)