توسعه روز افزون مناطق شهری ،گسترش بی رویه جمعیت ،افزایش مصرف مواد دارای پسماند تجزیه ناپذیر و بسیاری دیگر از دست آوردهای زندگی ماشینی باعث شده است که یکی از دغدغه های اساسی در مدیریت محیط زیست شهری چگونگی دفع و معدوم سازی باشد .                    

با توجه به دفع کاملا غیر اصولی و غیر بهداشتی پسماندها و به منظور کاهش پیامدهای ناشی از آن و کمک به سلامت و بهداشت شهروندان نیاز به یافتن مکان دفع زباله شهری با رعایت موازین زیست محیطی در کنار معیارهای فنی است .

در روش کلاسیک ارزیابی محل دفن کنونی ، معمولا شاخص های مختلفی را مورد توجه قرار می دهند که با توجه به موقعیت محلی ، حجم زباله انباشته شده در محل دفع و نیز پارامترهایی مانند آلودگی آب ، آلودگی هوا ، تعارض بوجود آمده با حیات وحش ، بروز آلودگی صوتی ،مشکلات زیباشناختی و هزینه های اقتصادی بوجود آمده این امر صورت می گیرد که این امر به خصوص در شرایطی که کمبود اطلاعات وجود داشته و دقت اطلاعات پایین می باشد و یا مستندسازی مرتبط با مکان های دفن کفایت و صلاحیت معمول را نداشته باشند ، ممکن است با رعایت الزاماتی نظیر بازدید محلی و انجام برخی از آزمایش ها و پایش ها همراه باشد که این امر مستلزم صرف هزینه و زمان می باشد و ممکن است منجر به اخذ تصمیمات پیشگیرانه در جهت کاهش آلودگی و یا مدیریت شرایط به وجود آمده باشد.محل های دفن زباله های شهری را  می توان در زمره پروژه های عمرانی محسوب نمود  که از اثرات بلندمدت و کوتاه مدت زیست محیطی برخوردار می باشند .کاربرد ارزیابی اثرات زیست محیطی و ارزشیابی محل های دفع کنونی می تواند به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت محیط زیست محسوب شود چنانچه از سه دهه قبل در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه معمول می باشد ، بر الزام استفاده از این نگرش برای پروژه های بزرگ عمرانی نظیر محل های دفع و دفن زباله های شهری تاکید می نماید .

مشکلات زیست محیطی محل های دفع و دفن زباله  و محیط های پیرامون آن ها از دیرباز مورد توجه مسئولین و مردم بوده است . لذا برای کاهش مسائل مرتبط با محل های دفع و دفن زباله که در سال های پیشین مورد استفاده قرار می گرفته است مسائل زیست محیطی به صورت بحرانی تری مورد توجه قرار می گیرد . با استفاده از ارزیابی محل های دفن و ارزیابی مشکلات ناشی از وجود آن ها می توان راهکارهای زیست محیطی را برای کاهش اثرات ، محدودکردن و یا ازبین بردن اثرات این محل ها اتخاذ نمود . به همین علت در این تحقیق تلاش می گردد ، مکان های دفن زباله فعلی شهرستان ساوه مورد ارزشیابی قرار گرفته و در صورت نامناسب بودن آن اقدام مدیریتی لحاظ گردد .

اهداف تحقیق:

1-معرفی روش MPCA (روش منتخب آژانس کنترل آلودگی مینسوتا)در مکانیابی و ارزشیابی محل های دفن مواد زائد جامد و کاربرد آن با سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS).

2-ارزشیابی محل های دفن مواد زائد جامد شهرستان ساوه با استفاده از روش منتخب آژانس کنترل آلودگی مینسوتا( (MPCAو معیارهای مکانیابی سازمان حفاظت محیط زیست ایران .

 3-بررسی مشکلات محل های دفن زباله فعلی شهرستان ساوه و ارائه راهکارهای زیست محیطی جهت کاهش آسیب های وارده احتمالی به محیط زیست و اصلاح و بهسازی محل های موردنظر .

مقدمه :                                                                        

دور نمودن زائدات از محل زندگی همواره بعنوان دغدغه ای برای انسان شهرنشین مورد توجه بوده است . در جوامع اولیه ،دفع زائدات در مناطق دورتر از محل زندگی افراد بعنوان راه حلی مناسب جهت دفع زباله ها تلقی می شد . با افزایش جمعیت و به دنبال آن افزایش حجم زائدات ، دفع این مواد در حاشیه مناطق مسکونی ، به تدریج سبب ایجاد آلودگی منابع آب و خاک شده و همچنین با ایجاد کانون های آلودگی و انتقال بیماری ها ،جوامع بشری تحت تاثیرات نامطلوب این امر قرار گرفتند . بعلاوه با گسترش فعالیت های انسانی ،زباله ها دارای انواع متعددی شده که دفع برخی از آن ها همراه با دیگرزائدات در حاشیه مناطق مسکونی سبب ایجاد مشکلات متعددی در این زمینه شده است .  بنابراین در دنیای امروز، انتخاب شیوه های مناسب دفع زباله و همچنین مکان مناسب جهت این امر ،دارای اهمیت زیادی است . در کشورهای توسعه یافته سال هاست که مطالعات و بررسی های گوناگونی در زمینه دفع صحیح زباله ها و به عبارت جامع تر در ارتباط با مدیریت پسماندها صورت گرفته است استفاده از تجربیات این گونه کشورها و هم چنین ایجاد تغییرات مناسب در روش های به کار رفته با توجه به وضعیت محیط زیست کشورهای در حال توسعه از جمله ایران سودمند خواهد بود . در کشور ایران از گذشته های دور دفع زائدات در مناطق حاشیه شهرها و روستاها انجام   گرفته و بندرت مطالعات و بررسی های جامع در این زمینه انجام شده است . بنابراین با توجه به اینکه با پیشرفت علم و تکنولوژی در جهان ، رویکردها و روش های متعددی جهت مدیریت پسماندها ایجاد شده ،ضروری است که در ایران نیز برنامه هایی جهت مدیریت صحیح پسماند ها تدوین گردد . در این زمینه ، انتخاب محل های مناسب جهت دفع زباله های شهری دارای اهمیت زیاد است . در این مطالعه ، محل های دفع زباله در شهرستان ساوه مورد بررسی قرار گرفته و تناسب یا عدم تناسب مکانی آنها مورد مطالعه و ارزشیابی قرار گرفته است .   

بخش اول   

1-1 پیشینه تحقیق :                                                                          

 با توجه به اهمیت و ضرورت دفع صحیح مواد زائد جامد و نقش این امر در بهبود و ارتقاء سطح سلامت جامعه ،تاکنون پژوهش ها و مطالعات بسیاری در زمینه مکانیابی محل دفن مواد زائد جامد در جهان و بندرت در ایران صورت گرفته است . مکانیابی محل دفن زباله ، پیش از اقدام به دفع ،سبب می شود که در آینده این مکان به کانون آلودگی تبدیل نگردد و هم چنین از ایجاد مزاحمت برای کاربری های اطراف جلوگیری به عمل آید . با توجه به اینکه در کشور ایران ، انتخاب محل های دفن زباله ، عمدتا بدون توجه به معیارهای لازم برای این امر صورت گرفته ، لازم است که محل های دفن زباله موجود ارزشیابی گردند تا محل های دفع نامناسب ، تشخیص داده شوند . آنگاه می توان با توجه به معیارهای موجود برای مکانیابی محل دفن ، نسبت به انتخاب محل های جدید اقدام نمود .                                                                                             

1 سوابق داخلی: 

در ذیل به نمونه هایی از سوابق مطالعات داخلی در زمینه مکانیابی و ارزشیابی  محل های دفن زباله اشاره شده  است :                                                              – فرهادی(1378) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود روش های جمع آوری و دفن مواد زائد جامد شهر کرج را مورد بررسی قرار داد. وی پس از تحلیل روش های جمع آوری و دفن مواد زائد جامد شهر کرج ، شیوه های دفن فعلی را به صورت کاملا ابتدایی ارزیابی نموده و همچنین یک دوره 6 ماهه در فصول تابستان و پاییز کیفیت مواد زائد جامد خانگی شهر کرج و میزان مواد تشکیل دهنده آن را تعیین نموده و در انتها در زمینه دفن بهداشتی مواد زائد جامد ، بازیافت و مکانیابی محل دفن برای شهر کرج پیشنهادهایی را ارائه نموده است.

– نژاد کورکی(1378) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به منظور تعیین مکان مناسب برای دفن مواد زائد جامد شهر کرمان از مدلی استفاده کرده است که در آن عواملی نظیر شیب ، سطح ایستابی ، آب زیرزمینی ، بارندگی سالیانه ، فاصله محل دفن تا شهر ، نوع سنگ و خاک ، فاصله از آب های سطحی ، جهت باد غالب منطقه و در دسترس بودن راه های مناسب نقش اساسی داشته است . در این مطالعه برای بالا بردن سرعت و دقت بررسی از سامانه اطلاعات جغرافیایی نیز استفاده شده است .

در نهایت محل پیشنهادی برای دفن مواد زائد در فاصله 7 کیلومتری شهر کرمان با مساحت 89 کیلومترمربع تعیین گردید.

-حیدرزاده(1379) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با در نظر گرفتن معیارهای هیدرولوژیک ، زمین شناسی، خاک شناسی، کاربری سرزمین،  فاصله و معیارهای اقتصادی و