در عصر حاضر که ارتباطات مبتنی بر اطلاعات مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و تحولاتی شگرف را در عرصه جهانی رقم زده است, رسانه در مقام ابزاری مفید می تواند به انسان قرن بیست و یک کمک کند تا با استفاده از آخرین دستاوردهای علمی به زندگی دلخواه, آرمانی و پربار دست یابد; ضمن آن که اگر ابزار مزبور به اشتباه و یا همراه با سوء نیت به کار گرفته شود می تواند چون نیرویی ویران کننده و مصیبت بار عمل کند. برای این که بتوان در برابر رسانه های متکثر موجود مخاطبی داشت که بتواند در کنار بهره مندی آگاهانه و فعالانه از پیام های رسانه ای, زندگی خود را در برابر چالش ها و پیامدهای مخرب آن محافظت نماید; باید مهارتی نوین آموخته شود که از آن با نام سواد رسانه ای یاد می شود.

سواد رسانه ای علاوه بر توانایی ملحوظ در سواد سنتی که همان مهارت خواندن و نوشتن است, توانایی تحلیل و ارزشیابی پیام و قدرت انتقال اطلاعات موجود در پیام به دیگران را در قالب های مختلف و با ابزارهای گوناگون در انسان پدید می آورد. هم چنین با توان مند کردن فرد جهت درک شیوه کار و نحوه معنی سازی رسانه یعنی ماهیت پیام و اهداف تولید آن و نیز تاثیر رسانه بر مخاطب و تکنیک هایی گوناگون که برای این امر به کار گرفته می شود, او را از مصرف زدگی صرف خارج کرده و از سبک زندگی او در برابر اثرات مخرب رسانه صیانت می نماید. لذا مسئله اساسی پژوهش این است که چه رابطه ای بین سواد رسانه ای با سبک زندگی وجود دارد؟ برای یافتن پاسخ این مسئله در حوزه سواد رسانه ای از دیدگاه های پاتر, تامن و هابز, و پیرامون سبک زندگی از دیدگاه های وبر و وبلن استفاده شده است.

این تحقیق به لحاظ نوع اکتشافی, به لحاظ راهبرد کمی, و به لحاظ روش پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل نوجوانان 15 تا 18 ساله دبیرستانی منطقه شش تهران, و حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان برابر با 379 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته از نوع بسته پاسخ بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت بوده, داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس مورد تحلیل قرار گرفت.

یافته های پژوهش حاکی است که بین سواد رسانه ای و ابعاد آن شامل آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای, درک محتوای پیام های رسانه ای, گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای, نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای و در نهایت تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای با سبک زندگی و ابعاد آن شامل رفتار با والدین, ارتباط با جنس مخالف, تفریحات, رفتار در مدرسه و نوع لباس پوشیدن رابطه ای مثبت و معنی دار وجود دارد.

 

واژگان کلیدی: سواد رسانه ای, سبک زندگی, نوجوان

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

چکیده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………….2

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-1- طرح مسئله …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-3- هدف های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-4- سئوال های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………9

1-5- تعریف مفاهیم کلیدی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………10

1-6- پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………10

1-6-1- پایان نامه ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-6-2- مقاله ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….16

فصل دوم: چارچوب مفهومی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………20

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2- سبک زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………22

2-2-1- مفهوم سبک زندگی   ………………………………………………………………………………………………………………………………22

2-2-2- ضرورت پدید آمدن سبک زندگی ………………………………………………………………………………………………………..24

2-4-3- دیدگاه های اندیشمندان در حوزه سبک زندگی ………………………………………………………………………………..27

2-4-3-1- وبر ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..27

2-4-3-2- وبلن …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..28

2-1- سواد رسانه ای ………………………………………………………………………………………………………………………………………..29

2-1-1- مفهوم سواد رسانه ای …………………………………………………………………………………………………………………………..29

2-1-2- رویکرد های سواد رسانه ای …………………………………………………………………………………………………………………33

2-1-3- هدف سواد رسانه ای …………………………………………………………………………………………………………………………….35

2-4-2- دیدگاه های اندیشمندان حوزه سواد رسانه ای ………………………………………………………………………………….37

2-4-2-1- پاتر …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….37

2-4-2-2- تامن …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38

2-4-2-3- هابز ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………39

2-3- رابطه سواد رسانه ای با سبک زندگی ………………………………………………………………………………………………………40

2-4- چارچوب مفهومی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………….42

فصل سوم: روش شناسی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..45

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

3-1- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

3-2- روش جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………..47

3-3- جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-4- حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………48

3-5- روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………49

3-6- تعریف نظری و عملی متغیرها ………………………………………………………………………………………………………………….49

3-7- پایایی و روایی ابزار اندازه گیری ……………………………………………………………………………………………………………….54

3-8- نحوه تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………………….56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های آماری …………………………………………………………………………………………..57

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………58

4-1- یافته های توصیفی …………………………………………………………………………………………………………………………………..58

4-2- یافته های تحلیلی …………………………………………………………………………………………………………………………………..102

فصل پنجم: نتیجه گیری, پیشنهادها و محدودیت های تحقیق …………………………………………………………116

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………117

5-1- جمع بندی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………..117

5-1-1- جمع بندی یافته های توصیفی ………………………………………………………………………………………………………117

5-1-2- جمع بندی یافته های تحلیلی ………………………………………………………………………………………………………..120

5-2- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….125

5-3- پیشنهادهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….130

5-3-1- پیشنهاد به مسئولان ………………………………………………………………………………………………………………………130

5-3-2- پیشنهاد به محققان بعدی ………………………………………………………………………………………………………………….131

5-4- محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………132

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….133

پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..137

فهرست مطالب

جدول ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان ………………………………………………………………………………………………………………..48

جدول نتایج پایایی شاخص ها بر حسب ضریب آلفای کرون باخ ……………………………………………………………………….54

جدول توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب جنسیت ………………………………………………………………………………………….59

جدول توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب سن ………………………………………………………………………………………………….60

جدول توزیع فراوانی گروه های سنی بر حسب جنسیت …………………………………………………………………………………….62

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های درک محتوای پیام های رسانه ای ………………………………………………..65

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی درک محتوای پیام های رسانه ای ………………………………………………………66

جدول توزیع فراوانی درک محتوای پیام های رسانه ای ……………………………………………………………………………………..67

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای ………………………………….68

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای ………………………………………..69

جدول توزیع فراوانی آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای ………………………………………………………………………..70

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای ……………………………………………..71

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای …………………………………………………..72

جدول توزیع فراوانی گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای …………………………………………………………………………………..73

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………..74

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………………75

جدول توزیع فراوانی نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای ……………………………………………………………………………………76

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………..77

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………………78

جدول توزیع فراوانی تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ……………………………………………………………………………………79

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی سواد رسانه ای ……………………………………………………………………………………81

جدول توزیع فراوانی سواد رسانه ای ……………………………………………………………………………………………………………………82

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های رفتار با والدین ………………………………………………………………………………84

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی متغیر رفتار با والدین ………………………………………………………………………….85

جدول توزیع فراوانی رفتار با والدین …………………………………………………………………………………………………………………….86

جدول توزیع درصدی پاسخ به گویه های ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………..88

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………….89

جدول توزیع فراوانی ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………………………………………….90

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های رفتار در مدرسه …………………………………………………………………………….91

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی رفتار در مدرسه ………………………………………………………………………………….92

جدول توزیع فراوانی رفتار در مدرسه ………………………………………………………………………………………………………………….93

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………………………..94

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی نوع لباس پوشیدن ……………………………………………………………………………..95

جدول توزیع فراوانی نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………………………………………………………………96

جدول توزیع درصدی پاسخ ها به گویه های تفریحات ……………………………………………………………………………………….97

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی تفریحات ……………………………………………………………………………………………..98

جدول توزیع فراوانی تفریحات ……………………………………………………………………………………………………………………………..99

جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی سبک زندگی ……………………………………………………………………………………100

جدول توزیع فراوانی سبک زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………101

جدول رابطه بین درک محتوای پیام های رسانه ای با رفتار با والدین ……………………………………………………………104

جدول رابطه آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای با ارتباط با جنس مخالف ……………………………………….105

جدول رابطه گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای با تفریحات ………………………………………………………………………….106

جدول رابطه تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای با رفتار در مدرسه ………………………………………………………………107

جدول رابطه نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای با نوع لباس پوشیدن ………………………………………………………….108

جدول رابطه های دیگر بین متغیر مستقل و ابعاد آن با متغیر وابسته …………………………………………………………….112

جدول رابطه سواد رسانه ای با جنسیت …………………………………………………………………………………………………………….113

جدول رابطه سبک زندگی با جنسیت ……………………………………………………………………………………………………………..114

 

 

 

 

فهرست شکل ها

شکل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

شکل شبکه مفهومی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….44

شکل توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب جنسیت ……………………………………………………………………………………………59

شکل توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب سن ……………………………………………………………………………………………………61

شکل توزیع فراوانی گروه های سنی پاسخ گویان به تفکیک جنسیت ………………………………………………………………..63

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به درک محتوای پیام های رسانه ای …………………………………………………………………….67

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به آگاهی از اهداف پنهان پیام های رسانه ای ………………………………………………………70

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به گزینش آگاهانه پیام های رسانه ای ………………………………………………………………….73

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به نگاه انتقادی به پیام های رسانه ای …………………………………………………………………..76

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای ………………………………………………………………….80

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به سواد رسانه ای …………………………………………………………………………………………………..83

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به رفتار با والدین …………………………………………………………………………………………………..87

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به ارتباط با جنس مخالف ……………………………………………………………………………………..90

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به رفتار در مدرسه …………………………………………………………………………………………………93

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به نوع لباس پوشیدن …………………………………………………………………………………………….96

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به تفریحات …………………………………………………………………………………………………………….99

شکل توزیع فراوانی پاسخ ها به سبک زندگی …………………………………………………………………………………………………..102

مقدمه

بسیاری تصور می کنند که کم و بیش دارای سواد رسانه ای هستند. نام بسیاری از تارنماها, آهنگ ها, کتاب ها, مجله ها, فیلم ها و برنامه های تلویزیونی را می دانند. چهره و نام شخصیت های مشهور را تشخیص می دهند. می دانند که چه طور باید مطالعه کنند. به راحتی می توانند موضوع اصلی را در فیلم های سینمایی و برنامه های تلویزیونی پیگیری کنند. معنی اصطلاحاتی چون فلش بک را دانسته و می دانند وقتی موسیقی متن ملایم یک فیلم با پای نهادن یکی از شخصیت های فیلم به صحنه ای خطرناک اوجی تکان دهنده می گیرد, باید بترسند. حتی ممکن است در انجام بازی های یارانه ای, دانلود آهنگ و آپلود ویدئو در صفحه اینترنتی شخصی مهارت لازم را داشته باشند. به طور مشخص می دانند که چه طور خود را در برابر رسانه ها قرار داده, اطلاعات را جذب کرده و خود را با آن ها سرگرم کنند. آیا این افراد دارای سواد رسانه ای هستند؟ بله البته. حجمی عظیم از اطلاعات را به دست آورده و مهارت هایی مهم را بسط داده اند. توانایی صحبت کردن با زبانی مشخص, خواندن, فهم تصاویر و پیگیری روایات دستاوردهایی هستند که اغلب آن ها را بدیهی می انگارند. نباید از فعالیت هایی که در آن ها موفق بوده اند صرف نظر کنند. با این وجود طرح این موضوع نیز مهم است که تمام انسان ها می توانند بسیار بیشتر از وضعیت فعلی سواد رسانه ای کسب کنند.

شاید سطح سواد رسانه ای برخی افراد به اندازه زمانی باشد که نوجوان بوده اند. از آن زمان تا کنون بنیان اطلاعاتی آن ها در برخی از انواع پیام های رسانه ای نظیر آهنگ های عامه پسند, فیلم های سینمایی, برنامه های تلویزیونی, بازی های رایانه ای و تارنماهای اینترنتی رشدی چشمگیر داشته است. در عین حال بنیان اطلاعاتی افراد در حوزه های دیگر مانند چگونگی تولید و برنامه ریزی پیام ها, مالکیت رسانه ها, اقتصاد و صنعت رسانه ای و چگونگی اعمال تاثیرات مستمر رسانه ای بر فرد و سبک زندگی مخاطب رشدی چندان نداشته است. از این رو سطح فعلی سواد رسانه ای افراد به آن ها اجازه می دهد کارهایی زیاد با رسانه ها انجام دهند. با این وجود اگر دانش خود را در سایر حوزه ها نیز پرورش دهند می توانند با کسب کنترل بیشتر, رهایی هر چه بیشتر خود را از مواجهات رسانه ای تمرین کنند(پاتر,1391,صص17و18).

هر چه بیشتر افراد نسبت به عملکرد رسانه ها و چگونگی تاثیر آن ها بر مخاطب آگاه شوند, کنترلی بیشتر بر تاثیرات رسانه ای داشته و بیشتر خود را از مخاطبان معمولی رسانه ها که اداره بخشی عظیم از زندگی خود را بر عهده رسانه ها گذاشته اند, بدون این که آن ها را بشناسند; جدا می کنند. اداره بخشی عظیم از زندگی خود را بر عهده رسانه ها گذاشتن یعنی چیزی بیشتر از صرف زمان و پول هر چند هر دو این ها نیز قابل توجه اند. رسانه ها به طور معمول عادات رویارویی افراد با رسانه ها را برنامه ریزی می کنند. نحوه نگریستن افراد به جهان را با طرح انتظارات شان از نحوه مصرف, روابط, جذابیت, موفقیت, شهرت, سلامت, حوادث دارای ارزش خبری, مسایل و راه حل ها توسط رسانه ها برنامه ریزی شده است. در سطحی به نسبت پایین از سواد رسانه ای, افراد به اندازه کافی می دانند که چه طور به پیام های رسانه ای دسترسی پیدا کنند ولی به اندازه کافی قادر نیستند از خود در برابر تاثیرات چشمگیر و مداوم رسانه ای در چارچوب شکل دهی به ادراک افراد از زندگی محافظت کنند.

اگر سبک زندگی افراد را در تعریفی موجز ترجیحات فردی در رفتار شخصی و مجموعه ای از طرز تلقی ها, شیوه های رفتاری, حالات و سلیقه ها بخوانیم همین که رسانه ها به تدریج زندگی را برای مردم تعریف کردند رفتار, نگرش ها و عواطف این افراد با این تعریف هم جهت می شود. رسانه ها به دلیل حضور مداوم و موثر در ایجاد و شکل گیری سبک های جدید زندگی از جاذبه های عینی و مجازی برخوردارند که نه تنها می توانند نیازهای اجتماعی افراد را به نوعی برآورده سازند بلکه فراتر از آن, در ساخت انسان جدید بر اساس نوعی از تفکر جمعی که در فرهنگ خاص هویت مدار ریشه ندارد تاثیرگذاری جدی داشته باشند. دستیابی به سطحی بالاتر از سواد رسانه ای به افراد این توانایی را می دهد تا به تدریج تعاریف رسانه ای را شکافته, خطوط رمزی را که رسانه ها در ذهن افراد برنامه ریزی کرده اند پاک کرده و دیدگاه های خود را جایگزین برنامه ریزی رسانه ای نمایند(پاتر,1391,صص17و18).

 

1-1- طرح مسئله

پژوهش حاضر پیرامون موضوع سواد رسانه ای و سبک زندگی و پرسش آغازین آن این است که مهارت سواد رسانه ای چه رابطه ای با سبک زندگی دارد. از سبک زندگی در حوزه روان شناسی و جامعه شناسی تعاریفی متعدد ارائه شده که اکثر قریب به اتفاق آنان سبک زندگی را روش زندگی و بازتابی کامل از ارزش های اجتماعی، شیوه برخورد، فعالیت‌ها و ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات مصرفی فرد در زندگی می دانند که در پی فرایند جامعه پذیری به وجود آمده است.

در مورد شاخص های سبک زندگی اجماعی کلی مابین صاحبان رای وجود ندارد اما با تکیه بر این که برخی چون آدلر سبک زندگی را مجموعه ای از رفتار می دانند می توان برای آن مصادیقی یافت. در این میان سوبل بر این باور است که شاخص های سبک زندگی باید ابزاری بوده و در جامعه قابل تشخیص و مشاهده باشند. البته دیگر پژوهش گران نیز از مقوله مصرف, مصرف فرهنگی, و فعالیت های فراغت در مقام شاخص های سبک زندگی نام می برند. در کنار این شاخص ها می توان از شاخص هایی از جمله مدیریت بدن, الگوهای خرید, نام گذاری کودکان, رفتار خانوادگی, و الگوهای مصرف غذا نیز نام برد که گروهی دیگر از جامعه شناسان به آن ها تاکید دارند.[1]

عوامل متعدد اجتماعی, اقتصادی, سیاسی, و فرهنگی بر سبک زندگی اثرگذارند که در این میان رسانه در مقام یکی از متغیرهای فرهنگی از عوامل موثر بر سبک زندگی قلمداد شده, مهم ترین شاخص در تغییر سبک زندگی در دنیای معاصر به شمار می رود. در حوزه ماهواره و فضای مجازی، وقتی فرد در مقابل تلویزیون های مختلف ماهواره ای و تنوع فضاهای اینترنتی قرار می گیرد ناخودآگاه احساس اختیار در انتخاب می کند اما به واقع فرد به شیوه جبری و مدیریت شده وارد این عرصه شده و تحت تاثیر این فضا قرار می گیرد یعنی اراده ای نامحسوس پشت تنوع و ذائقه سنجی شبکه های ماهواره ای و فضای مجازی برای جذب مخاطب و ایجاد تغییرات فرهنگی نهفته است.[2]

آمارها نشان می دهد در سال 1374 در تهران یک ‌درصد از مردم ماهواره داشته و از آن استفاده می‌کردند در حالی که در سال 1392 این میزان به 71‌ درصد رسید که این جهش آماری به معنای انفجار مصرف ماهواره است.[3]

نتایج تحقیقی دیگر حکایت از آن دارد که بین تماشای برنامه های شبکه های ماهواره با طلاق رابطه وجود دارد چرا که آمارها نشان از رشد دو برابری میزان این پدیده شوم در بازه زمانی 10 ساله از سال 1375 تا سال 1385 دارد.[4]

بدیهی است که تاثیر پیام های این رسانه بر نسل جدید بیش از دیگر نسل هاست چرا که نتایج پژوهشی دیگر نشان می دهد اما نسل جوان نسبت به نسل میان سال بیشتر از تلویزیون های ماهواره استفاده می کنند و این خود حاکی از آن است که هر چه میزان استفاده از ماهواره افزایش یابد، میزان گرایش به معیارهای مدرن در انتخاب پوشش افزایش و میزان گرایش به معیارهای سنتی در انتخاب پوشش کاهش می یابد.[5]

با عنایت به آمار ارائه شده, آن چه که اهمیت و چگونگی اثرگذاری رسانه ها بر سبک زندگی را مشخص می کند سواد رسانه ای است و نحوه مواجهه با رسانه و میزان اثرپذیری از آن منوط به میزان سواد رسانه ای فرد است. از آن جا که سواد رسانه ای گستره ای فراگیر است و شامل همه رسانه های ارتباط جمعی می شود بنابراین دارای ویژگی هایی است که مهم ترین آن ها پیوستاری و چند بعدی بودن آن است.

سواد رسانه ای مانند دماسنجی مدرج پیوستاری تلقی می شود که همه افراد در این پیوستار جایی را به خود اختصاص داده اند. هیچ نقطه ای بر این پیوستار وجود ندارد که به اتکای آن بتوان گفت کسی فاقد سواد رسانه ای است و هیچ نقطه ای نیز در بالاترین سطح این پیوستار نیست که موید سواد رسانه ای کامل کسی محسوب شود چرا که در این پیوستار همواره جا برای پیشرفت وجود دارد. البته جای افراد بر روی این پیوستار بر اساس دیدگاه و چشم انداز آن ها در ارتباط با رسانه ها تعیین می شود. هم چنین سواد رسانه ای که از چهار بعد شناختی, حسی, اخلاقی و زیباشناسی تکوین یافته مستلزم آن است که شخص دانش و اطلاعاتی که به دست می آورد فقط در بعد شناختی نبوده بلکه در بر گیرنده ابعادی دیگر چون احساسی, زیباشناختی و اخلاقی نیز بشود(پاتر,1385,ص81).

بر اساس آمار ارائه شده از سوی منابع رسمی مبنی بر این که 20 درصد افراد جامعه در فاصله سنی 15 تا 24 سال قرار دارند[6] می توان ادعا نمود که جامعه ایرانی جامعه ای جوان است و چون این قشر جامعه به ویژه نوجوانان پر مصرف ترین استفاده کنندگان از رسانه های نوین محسوب می شوند لذا ضریب نفوذ مصرف رسانه ای در بین آنان بیش از بقیه است. طیفی که از سواد فنی بالایی برخوردارند اما سواد رسانه ای آنان در سطحی بالا قرار ندارد که این مهم به طور طبیعی سبک زندگی آنان را در مواجهه با اثر پیام های رسانه ای بسیار آسیب پذیر می کند. پیام هایی که می توانند منجر به کاهش پایبندی آن ها به مباحث اخلاقی شده بر کیفیت روابط شان در نهادهای مختلف جامعه از جمله خانه و مدرسه هم چنین در روابط بین فردی هم چون ارتباط با جنس مخالف اثرگذار شوند.

لذا در این تحقیق با عنایت به مندرجات مذکور مبنی بر این که اکثر قریب به اتفاق نوجوانان به رسانه ها اجازه می دهند تا سبک زندگی آن ها را برنامه ریزی کنند, سعی می شود رابطه سواد رسانه ای با سبک زندگی در دوران نوجوانی طی بازه سنی 15تا 18 سال با تاکید بر شاغلان به تحصیل در دوره متوسطه دوم منطقه شش تهران در سال تحصیلی 1393-1392مورد بررسی قرار گیرد.

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

با ورود وسایل ارتباط جمعی به عرصه اجتماع, قدرت دچار تحول شد و اطاعت پذیری جامعه تحت تاثیر شیوه های ناپیدا و غیرملموس اقناع و تبلیغ قرار گرفت. امروزه سبک زندگی انسان زیر بمباران پیام های رسانه ای قرار دارد کما این که تلویزیون در جایگاه یکی از تاثیرگذارترین رسانه های عصر حاضر نقشی عمده در شکل گیری رفتار, عقاید, عواطف و هم چنین روابط فردی و اجتماعی ایفا می کند. منتقدان بر این باورند که رسانه ها همان گونه که می تواند آگاه کنند, بیاموزانند, روشن سازند, ترغیب کنند, الهام