فصل دوم شناخت و پیشینه موضوع. 7

2-1. تاریخچه فضاهای درمانی.. 8

2-2. تاریخچه طب کودکان. 9

2-3. تاریخچه مراکز درمانی و درمانی کودکان در ایران. 10

3-3. پیشینه معماری سبز و پایدار. 12

فصل سوم معماری برای کودکان. 14

3-1. کودک و معماری.. 15

3-1-1. حس دریافتی کودک از فضا 16

3-1-2. تملک فضا توسط کودکان. 19

3-1-3. معیارهای فضاهای مطلوب کودکان از نظر کیفی.. 19

3-1-4. طراحی برای کودکان. 22

3-2. روانشناس کودکان. 26

3-2-1. عوامل تأثیر گذار بر رشد کودک.. 26

3-2-2. نظریه های رشد. 26

3-2-3. خصوصیات کلی کودکان. 34

3-3. بستری شدن و کودکان. 36

3-3-1. برخورد و نگاه به بستری شدن. 36

3-3-2. آماده سازی کودک.. 38

فصل چهارم سرطان و کودکان. 40

4-1. سرطان. 41

4 -2. معرفی مشکل سرطان. 42

4 -3 . انواع سرطان‌ها 43

4 -4  .سبب شناسی سرطان. 48

4 – 5 . روشهای اصلی درمان سرطان. 49

4-5-1. شیمی درمانی.. 49

4-5-2. پرتو درمانی.. 50

4-5-3. جراحی.. 54

4-5-4. ژن درمانی.. 54

4-5-6 . آنتی‌انجیوجنسیس… 55

4-5-7 .  تفکر مثبت.. 56

4-5-8 .  هایپرترمیا 56

4-5-9 . درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک: 56

4-5-10 .درمان فوتودینامیک (بکارگیری رنگ و نور): 56

4 – 6. بخش کودکان سرطانی.. 57

4-6-1. کودکان و فضای مناسب برای تجمع آنها 57

4-6-2. شناسایی کودکان سرطانی و عمده ترین سرطانهای شایع کودکان. 59

4-6-3. کودکان سرطانی.. 62

4-6-4. شناسایی بیماری کودکان. 62

اقدامات مفید جهت بهبود کودکان سرطانی. 64

4 – 7 . درمانهای تکمیلی یا جانبی  (Complementary therapy) 65

4-7-1. بیوفیدبک یا پس خوراندن زیستی  (Biofeedback) 65

4-7-2. منحرف کردن فکر ( Distraction ) 66

4-7-3. هیپنوتیزم. 67

4-7-4. تصویر سازی ذهنی Imagery. 67

4-7-5 . ماساژدرمانی.. 68

4-7-6 . عبادت و دعا Meditation and Prayer. 68

4-7-7 .کشش ونرمش عضلات.. 68

4-7-8 . ورزشهای فیزیکی.. 69

4-7-9. تنفس منظم. 69

4-8 . روش های نوین درمان کودکان. 69

4-8-1. هنر درمانی.. 70

 

4-8-2. تعریف رشته های هنردرمانی.. 72

4-8-3. فواید درمانی هنر درمانی.. 73

4-8-4. هنر درمانی و بستری شدن کودک.. 74

4-8-5 . هنر درمانی و تئوری کنترل (LOC) 77

4-8-6 . بکارگیری تصویرسازی در هنردرمانی.. 78

4-8-7 . مطالعات صورت گرفته در مورد نقش نقاشی در درمان. 78

4-8-8 . روشهای هنر درمانی.. 80

4-8-9 . راهکارهای هنر درمانی برای کودکان. 82

4-9 .  موسیقی درمانی.. 84

4-9-1 . نتایج درمانی موسیقی درمانی.. 85

4-9-2 . مزیتهای موسیقی درمانی برای کودکان. 86

4-9-3 . اجرای موسیقی درمانی.. 88

4-10 . بازی درمانی.. 89

4-10-1. سیر تکامل بازیها 90

4-10-2 .  رابطه افزایش سن و تعداد بازیهای کودکان. 90

4-10-3 . تقسیم بندی بازیها 91

4-10-4 . انواع بازی درمانی.. 91

4-10-5 .  رویکرد کودک محور به بازی درمانی.. 92

4-10-6 .  اصول پایه بازی درمانی کودک محور. 94

4-10-7 . نتایج درمانی بازی درمانی.. 95

فصل پنجم معماری سبز. 97

5-1. مبانی معماری پایدار و معماری سبز. 98

5-1-1 . ویژگی ساختمان های سبز. 100

5-1-2 .  تفاوت معماری سبز و معماری پایدار. 100

5-1-3 .  دیدگاه های معماری پایدار. 101

5-1-4 .  معماری سبز و ارتباط با موضوع. 102

5-2 .   اصول معماری سبز. 103

5-3 .  معماری اکوتک… 105

5-3-1 . ویژگی های بناهای ساخته شده به سبک اکوتک… 106

5-3-2 . نگاه به معماری اکوتک… 107

5-3-3 . اکوتک و رابطه آن با طبیعت.. 107

5-3-4 . اهداف معماری اکوتک… 108

5-4 .  اصول طراحی سبز. 108

5-4-1 .  صرفه جویی در مصرف منابع( Economy of Resources ) 109

5-4-2 .  طراحی بر اساس چرخه حیات  (Life cycle design ) 124

5-4-3 .  طراحی انسانی.. 125

5-5 .  سامانه های ارزیابی ساختمان پایدار و سبز. 126

5-5-1 .  سامانه ارزیابی بری یم (انگلستان 2008) 127

5-5-2 .  سامانه ارزیابی لید(ایالات متحده 2009) 128

5-5-3 .  مقایسه سامانه های ارزیابی لید و بری یم. 130

5-5-4 . سامانه ارزیابی مروارید (امارات متحده 2009) 132

5-6 .  معماری سنتی ایرانی و پایداری.. 133

فصل ششم مصادیق و نمونه ها 135

6-1 . محک (موسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان) 136

6-2 . بیمارستان کودکان مفید تهران. 143

6-3 . بیمارستان اِوِلینا 144

6-4 . بیمارستان کودکان دِل. 146

6-5 . معماری بیمارستان کودکان فونیکس… 149

فصل هفتم شناخت عوامل خارجی ومحیطی در بستر طرح. 152

7-1 . شناخت کلی.. 153

7-1-1 .  شناخت کلی استان گیلان. 153

7-1-2 .  بندر انزلی.. 157

7-1-3  .  ویژگی های کلی معماری.. 159

7-1-4 . بررسی شرایط محیطی حاکم بر معماری بومی گیلان. 160

7-1-5 . شرح اصول و الگوی شکل گیری معماری بومی.. 162

7-1-6 . الگوی معماری  بومی.. 163

7-2 . مشخصات اقلیمی.. 163

7-2-1 .  عوامل موثر بر آب و هوای بندرانزلی.. 163

7-2-2 .  بررسی اقلیمی منطقه. 165

7-2-3 .  بارش… 165

7-2-4 . دمای هوا 166

7-2-5 .  رطوبت.. 167

7-2-6 .  ابرناکی.. 167

7-2-7 .  روزهای یخبندان. 167

7-2-8 .  سرعت و جهت باد. 168

7-2-9 .  تابش آفتاب.. 169

7-2-10 .  تحیلیل سایت از نظر ویژگی های اقلیمی.. 173

7-3 . تحلیل مکانی طرح.. 174

7-3-1 . موقیت قرار گیری زمین مورد نظر. 175

7-3-2 . بررسی دسترسی ها و ورودی ها 176

7-3-3 . صدا و تاثیرات آن بر طرح.. 177

7-4-4 . دید و منظر. 177

7-4-5 . ارزیابی مکانیابی طرح.. 178

فصل هشتم مداخله و طراحی.. 182

8-1 . شناخت فضاها واستانداردها 183

8-1-1 .  بخش تصویر برداری.. 183

8-1-2 . بخش پزشکی هسته ای.. 183

8-1-3 . بخش خدمات.. 183

8-1-4 .  کلینیک های عمومی.. 184

8-1-5 . بخش جراحی.. 184

8-1-6 .  بخش مراقبت های ویژه 185

8-1-7 .  بخش پیوند مغز و استخوان و بستری ایزوله. 185

8-1-9 .  بخش شیمی درمانی.. 186

8-1-10 .  بخش آزمایشگاه 186

8-1-11 .  بخش فیزیوتراپی.. 187

8-1-12 .  بخش بستری کودکان. 188

8-1-13 .  بخش آموزش… 189

8-1-14 .  بخش مددکاری و مشاوره 189

8-1-15 .  آشپزخانه. 189

8-1-16 . سالن غذاخوری و بوفه. 190

8-1-17 . بخش اداری.. 190

8-1-18 . بخش های هنر درمانی.. 190

8-1-19 .  بخش استراحت.. 190

8-1-20 . ادئون. 190

8-1-21 . تاسیسات اصلی و انبارها 191

8-1-22 . فضاهای آب و آب درمانی.. 191

8-1-23 .  فضاهای گالری های نمایش آثار و سالن همایش… 191

8-2 . برنامه فیزیکی.. 192

8-3 . سازه 201

8-3-1 . معرفی سیستم سقف های پیشنهادی.. 201

8-3-2 . درزهای انبساطی (Expansion Joints) 207

8-3-3 . سازه کابلی.. 208

8-4 . تاسیسات.. 211

8-4-1 . تاسیسات و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و تهویه. 211

8-4-2 . شبکه فاضلاب بیمارستانی.. 213

8-4-3 . تاسیسات الکتریکی.. 216

منابع. 219

چکیده

نقش تأثیرگذار فضاهای درمانی و به طور کلی محیط، در رفتار و روحیه کودکان مسئله ای قابل انکار نیست، محیط­هایی از این دست نیازمند تدابیر خاص برای طراحی می باشند. چرا که خلق فضایی مناسب می­تواند در بازده و نتیجه­ی درمان و کاهش استرس در محیط های درمانی مؤثر باشد، فضاهای درمانی حاضر در داخل کشور بطور عمده نیازهای روحی و جسمی کودکان را در طراحی در بر نگرفته اند زیرا مطابق با استانداردهای پیشین بوده و فقط چند نمونه بازسازی نسبتا مناسب از آنها موجود می باشد.

ارتباط تنگاتنگ ذات و درونی انسان با محیط طبیعی موضوعی است اثبات شده که در وجود کودکان این موضوع بسیار تأثیرگذار است؛ ایجاد فضاهای سبز و ارضای نیازهای روحی ،حرکتی و اجتماعی کودکان، در این پروژه از اصول پایه بوده خلق فضاهای مورد علاقه کودکان شامل فعالیت هایی نظیر بازی، نقاشی، موسیقی و… و توجه به ذهن خلاق و بدون مرز و آزادی و حضور در فضاهای گوناگون از نکات مورد توجه در طراحی این پروژه است. کودکان سرمایه های جامعه هستند که باید پرورش استعدادها و ظرفیت های درونی آنان برای شکل گیری شخصیت آنها مورد توجه قرار گیرد، در این کنار مقوله ای پایدار که صرفاً مقوله ای مادی نبوده و به ابعاد روانی و معنوی انسان و جامعه مربوط می باشد باید از ابتدا در نهاد کودکان نهادینه شود. از همین رو استفاده از معماری سبز در این پروژه مورد نظر بوده است.

این پروژه در فصول مختلف به بررسی این موارد پرداخته است: ابتدا به کلیات و شناخت موضوع و چهارچوب های پژوهش پرداخته شده. در فصل دوم پیشینه­ی موضوع چه از لحاظ درمانی و چه رویکرد سبز مورد بررسی قرار گرفته، در فصل سوم به ویژگی های معماری متناسب برای کودک پرداخته شده، در فصل چهارم به موضوعاتی در قالب معرفی سرطان و انواع سرطان در کودکان و روش های درمانی مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته شده است. تا با این موضوع و پروسه درمانی که در این پروژه رخ خواهد داد آشنای لازم و کافی بوجود آید. در فصل پنجم به معماری سبز و پایدار و اهداف آن و ارتباط آن با فضای درمانی و کودکان و بررسی تأثیرات متقابل آنها پرداخته شده است. در فصل ششم به مصادیق و نمونه ها پرداخنه شده است،  در فصل هفتم عوامل تأثیرگذار بر روند طراحی و برنامه­ریزی معماری مربوطه از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. و در انتها طرح و روند طراحی آن ارائه میگردد.

 کلید واژه: مرکز درمانی، کودک، سرطان، معماری سبز

1-1. مقدمه

در این بخش ابتدا با ارائه توضیحاتی به بیان مساله مورد پژوهش پرداخته شده و سپس دلایل انتخاب و اهمیت و ضرورت موضوع  مورد اشاره قرار می گیرد.پس از آن تعاریفی از واژه هایی که در پژوهش مورد استفاده بوده ارائه می گیردد تا به هرچه شفاف تر شدن موضوع کمک نماید .در مجموع هدف این بخش معرفی موضوع رساله و اهدافی است که رساله در پی دست یافتن به آن ها می باشد.

1-2. بیان مساله

کودکان سرمایه های جامعه کنونی ما هستند، با وجود تمامی مشکلات ، باید آن ها را پرورش ، آماده زندگی و ساختن جامعه خویش نمود. در این میان برخی از آن ها ، ازجمله کودکان خاص و سرطانی برای آموزش ، درمان ، مشاوره و … نیازمند  فضا ، روش و توجهی خاص هستند . موارد فوق  باید تمامی جنبه های روحی و جسمی حساس کودکان را در بر گیرد .

“ واژه آلمانی «  krankenhaus  » به معنی « مریض خانه » برای نخستین بار در سال 1789 میلادی به کار گرفته شد .قرن هجدهم ، هنگامی که ساختمان های مجزا و دارای امکانات خاص برای مراقبت از بیماران و درمان آنها ساخته شد، زمانی بود که جدایی نهایی میان دیدگاه درمان و پرستاری به عنوان یک کار خیریه و دردیدگاه مدرن به رفاه و سلامت عمومی اتفاق افتاد و فارغ از ارزش های معنوی ، به عنوان مسئولیتی اجتماعی بر عهده دولت ها و حکومت ها شناخته شد .” (طالبیان، آتشی ،نبی زاده ، 1392 ، ص 9 )

نقش تأثیر گذار فضاهای تخصصی برای رسیدن به نتیجه مطلوب در درمان بیماریهای خاص قابل انکار نیست . کودکان سرطانی بنابر طبیعت خاص و لطیفی که دارند و همچنین نیاز به رشد و شکل گیری هویت ، نیازمند فضاهایی هستند که به این مهم  کمک شایان نمایند. بنابراین دور کردن آن ها از فضاهای استرس زای درمانی و توجه به مسائل روانی باید در اولویت کار طراحان اینگونه فضاها  باشد .

در سال 1970 بشر متوجه شد که انرژی فسیلی رو به اتمام است بنابراین در این زمان شروع به طراحی هایی برای جایگزینی انرژی فسیلی کرد زیرا قبل از آن در عصر انقلاب صنعتی و پیشرفت های تکنولوژی رفته رفته به عنوان مصرف کننده ای در مقابل طبیعت قرار گرفته بود و بهره برداری از طبیعت چنان در اولویت بود که حفظ و نگهداری از آن تقریبا به دست فراموشی سپرده شد .

با توجه به پیشرفت های صنعتی و در نتیجه آن استخراج نفت و سوختهای فسیلی ، منابع بسیار عظیمی از انرژی های تجدید ناپذیر مورد استفاده قرار گرفت، به طوری که راهکارهای طبیعی متناسب با اقلیم برای رسیدن به شرایط آسایش در بنا کمرنگ و کمرنگتر شد. کشور ایران به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم انرژی تجدید ناپذیر نیز در این مقوله به یک مصرف کننده بزرگ تبدیل شده است ، الگوهای حفظ انرژی و محیط زیست  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر در آن نادیده گرفته شده و تامین انرژی برای رسیدن به شرایط آسایش به صورت چشم گیری توسط انرژی های تجدید ناپذیر و سوخت های فسیلی تامین می شود .

انسان به عنوان کالبد ، در چرخه طبیعت ، فرآیندی عالی از ترکیب آب و خاک است که بدون فضا و نور ( باد و آتش ) نمی تواند زندگی کند و از آن روی که خود را دوست دارد ، دوستدار طبیعت و عناصر آن نیز می باشد. این میل درونی انسان غیرقابل انکار است و در ارتباط با طبیعت و حضور در مکان طبیعی امکان رشد و شکوفایی او میسر می شود.

“معماری سبز برخاسته از معماری پایدار و توسعه پایدار می باشد ، که ناشی از نیازانسان  امروز در مقابل پیامدهای سوء جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است .”) فهیمیان،1387،صفحه 1)

 معماری سبز با حفظ رویکرد طبیعت گرایانه انسان  به ایجاد نزدیکی و ارتباط و تقویت احساس وابستگی و مسئولیت او در حفظ و احترام به محیط طبیعی می پردازد .

کودک سرطانی با ایجاد ارتباط با محیط زیست و طبیعت  با نشاط ، پویایی و احساسی سرشار از امید و سر زندگی ، پروسه درمانی خود را طی میکند و مسلما” این ارتباط با طبیعت و آثار آن در روند درمانی او تاثیر گذار خواهد بود .بنابراین او بدون احساس ضعف با ریشه های آفرینش خود که برخاسته از محیط طبیعی است آشنا شده و  بدور از ترس ، استرس و نگرانی نسبت به محیط های درمانی و بهداشتی  سرد و بی روح ، با انرژی مراحل درمان را طی می کند . همچنین حضور در کنار خانواده ، حرکت  وفعالیت بین همنوع و حس درد مشترک و انگیزه مبارزه با آن در این محیط برای او فراهم می آید .

“آسایش و آرامش کیفیتی است که انسان باید به وجود آورد. کیفیتی که شخص باید بشناسد تا به جستجویش برخیزد. تو نمی دانی آسایش چیست، چون هیچ وقت آن را حس