1–3- ضرورت انجام تحقیق. 5

1-4- اهداف تحقیق. 7

1-5- سوالات تحقیق. 7

1–5- قلمرو تحقیق. 8

1-5-1-قلمرو موضوعی.. 8

1-5-2-قلمرو مکانی 8

1-5-3-قلمرو زمانی 8

1-6- مدل مفهومی تحقیق. 8

1-7- واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه. 12

2-1-بخش اول: مدیریت منابع انسانی.. 14

2-1-1- تعریف و مفهوم  مدیریت منابع انسانی.. 15

2-1-2 – ظهور مدیریت استراتژیک منابع انسانی.. 16

2-1-3 -اهداف مدیریت منابع انسانی 18

2-1-3-1 -اهداف مدیریت منابع انسانی در رابطه با سازمان 19

2-1-3-2-اهداف مدیریت منابع انسانی در رابطه با سهامداران و سرمایه گذاران 19

2-1-3-3-اهداف مدیریت منابع انسانی در رابطه با مشتریان 20

2-1-3-4-اهداف مدیریت منابع انسانی در رابطه با کارکنان 20

2-1-4 -ارتباط مدیریت منابع انسانی و حسابداری منابع انسانی 20

2-1-5 – مدل‌ها و چارچوب‌های مطرح در حوزه مدیریت منابع انسانی و مدیریت استراتژیک منابع انسانی   21

2-2- بخش دوم : حسابداری منابع انسانی.. 33

2-2-1 تاریخچه حسابداری منابع انسانی.. 33

2-2-2- مفهوم حسابداری منابع انسانی.. 39

2-2-3- حسابداری منابع انسانی و هزینه‌های نیروی انسانی.. 42

2-2-3-1- هزینه‌های اولیه 42

2-2-3-2 -هزینه‌های جایگزینی.. 43

2-2-4- اهداف حسابداری منابع انسانی 45

2-2-5 – ویژگی‌های حسابداری منابع انسانی 47

2-2-6 – نقش حسابداری منابع انسانی در سازمان‌ها 48

2-2-7 – مدل‌های اندازه گیری  حسابداری منابع انسانی 51

2-2-8-کاربردهای حسابداری منابع انسانی.. 56

2-2-8-1 -کاربرد حسابداری منابع انسانی در فرایند مدیریت منابع انسانی.. 56

2-2-9 – دلایل توسعه حسابداری منابع انسانی 66

2-2-9-1 – سطح  کلان. 66

2-2-9-2 – سطح خرد. 66

2-2-10- مزایای حسابداری منابع انسانی.. 67

2-2-11- نظریات محققان  در زمینه حسابداری منابع انسانی 71

2-2-12- نیروی انسانی به عنوان دارایی 74

2-2-13- ساختار اقتصادی ایران. 77

2-2-14 – موانع استقرار  حسابداری منابع انسانی.. 79

2-3- بخش سوم: پیشینه تحقیق. 82

2-3-1 – تحقیقات داخلی.. 82

2-3-2- تحقیقات خارج از ایران. 83

2-4- آشنایی با سازمان مورد مطالعه. 86

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1-مقدمه 91

3-2- روش تحقیق. 92

3-3- جامعه آماری.. 92

3-4- نمونه گیری و تعیین حجم نمونه. 92

 

3-5- روش‌های جمع آوری اطلاعات و داده‌های تحقیق. 93

3-6- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری.. 94

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه. 97

4-2- آمار توصیفی.. 99

4-2-1- جنسیت.. 100

4-2- سابقه کار 101

4-2-3- تحصیلات.. 102

4-3- آمار استنباطی.. 103

4-3-1-آزمون فرضیه اول. 103

4-3-3-آزمون فرضیه دوم. 104

4-3-4- آزمون فرضیه سوم. 105

4-3-5- آزمون فرضیه چهارم. 106

4-3-6- آزمون فرضیه پنجم. 107

4-3-7- آزمون فرضیه ششم. 108

4-4- نتایج حاصل از رگرسیون متغیرهای تحقیق. 109

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادها

5-1 مقدمه. 112

5-2-1- نتایج حاصل از یافته های توصیفی.. 113

5-2-2- نتایج حاصل از آمار استنباطی.. 113

5-2-3- نتایج حاصل از رگرسیون. 116

5-3- پیشنهادات.. 117

5-4- مشکلات و محدودیت های پژوهش 120

5-5- پیشنهادات جهت تحقیقات آتی.. 121

منابع و مآخذ 122

الف) منابع فارسی.. 122

ب) منابع انگلیسی.. 125

پیوست‌ها 129

چکیده انگلیسی.. 137

مقدمه

حسابداری منابع انسانی درحقیقت شناخت بی سابقه یک اصل از اصول مدیریتی را در مورد ارزش مادی منابع انسانی در سازمان میسر می‌سازد. اصلی که در گذشته مدیران هیچ‌گونه تفکری در مورد آن نداشتند و به آن کاملاً بی توجه بودند، ولی امروزه با توجه به دستاوردهای حسابداری منابع انسانی توجه مدیران به مسائل نگهداری و استفاده بهینه از منابع انسانی بیش از پیش جلب  شده است. (طوسی ،1371 : 39 )

هدف دیگر حسابداری منابع انسانی فراهم کردن اطلاعات  لازم در جهت اداره  موثر و کارآمد نیروی انسانی توسط مدیریت است. سیستم حسابداری منابع انسانی اطلاعات لازم را در مورد بهای تمام شده و ارزش افراد، برای سازمان‌ها آماده می‌سازد و نیازهای خاص سازمان را در این زمینه پاسخگو می‌باشد .( همان)  اکنون بهتر است قبل از هر چیز درباره تاریخچه و دلایل پیدایش حسابداری منابع انسانی اندکی بدانیم تا با دید بهتری بتوانیم این مبحث را پیگیر شویم.  حسابداری یکی از شاخه‌های علوم انسانی است که در پی گزارش وضعیت مالی و عملکرد اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد. و حسابداری منابع انسانی نیز یکی از  زیرشاخه‌های جدید آن است که نسبت به زیرشاخه‌های دیگر این شاخه تنومند از عمر کمتری برخوردار است .

پس ضرورت نگاهی جدید به منابع انسانی در چارچوب مفاهیم حسابداری آشکار می‌شود، تا نیازهای اطلاعاتی مدیران و سایر استفاده کنندگان را در رابطه با این منبع استراتژیک تحت سیستمی به نام حسابداری منابع انسانی تا مین نمایند. در این فصل به بیان کلیات تحقیق شامل؛ بیان مساله، اهمیت و ضرورت تحقیق،اهداف و سوال­های تحقیق، فرضیه­ها و مدل مفهومی تحقیق، قلمرو تحقیق وتعریف  اصطلاحات تخصصی می­پردازیم.

1–2-  بیان مسأله

رشد و توسعه دانش با توانمندی منابع انسانی شکل میگیرد و ارزش­گذاری، سنجش و گزارشگری دارایی­های انسانی در چارچوب حسابداری منابع انسانی تعریف شده است. حسابداری منابع انسانی با کمی کردن ارزش منابع، موجبات ارتقاء کارایی مدیریت منابع انسانی و ایجاد امکانات برای ارزشیابی خط مشی پرسنلی را فراهم آورده است و بنابرماهیت فعالیت برخی از سازمانها و مؤسسات، استفاده از آنها لازم و ضروری است و در بیشتر سازمانهای دانش محور متواند مورد استفاده قرار گیرد.

در جهان رو به پیشرفت امروز منابع انسانی سهم به سزایی در رشد و توسعه سازمان‌ها و بالطبع جوامع بر عهده دارد. ارزش منابع انسانی و توانمندی آن به عنوان یکی از دارایی‌های اصلی سازمان­های امروزی تلقی می­شود. الزامات و محورهای توسعه، جهان مبتنی بر اقتصاد جامعه بشری را به وجود آورده است.در این اقتصاد برخلاف گذشته دانش در تولید ثروت نقش غالب دارد. رشد و توسعه دانش با توانمندی منابع انسانی شکل می­گیرد و ارزش گذاری، سنجش دارایی‌های انسانی و گزارشگری آن در چارچوب حسابداری منابع انسانی تعریف شده است. حسابداری منابع انسانی با کمی کردن ارزش منابع، موجبات ارتقای کارایی مدیریت منابع انسانی و ایجاد امکانات برای ارزشیابی خط مشی پرسنلی را فراهم آورده است و بنابر ماهیت فعالیت برخی از سازمان‌ها و مؤسسات، استفاده از آن لازم و ضروری است و در بیشتر سازمان‌های دانش محور می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. تحقیقات متعدد از ابتدای طرح موضوع حسابداری منابع انسانی در جهان بیانگر این موضوع است که سیستم ارزشیابی منابع انسانی می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار استفاده کنندگان قرار دهد. حسابداری منابع انسانی اطلاعات مورد نیاز برای انتخاب، رشد و بهبود، حفظ و نگهداری، بهره برداری، ارزشیابی و جبران خدمات منابع انسانی را تهیه و ارائه می‌کند. این سیستم به عنوان چارچوب و ابزاری برای متخصصان منابع انسانی و مدیران تلقی می‌شود. در مدیریت جدید سعی بر ارزش گذاری دارایی‌ها و به ویژه منابع انسانی است. همان‌طور که بحث در خصوص فواید و اهمیت سیستم حسابداری مالی به عنوان یکی از مهم‌ترین سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت توضیح واضحات خواهد بود، پرداخت به موضوع اهمیت و نقش حسابداری منابع انسانی نیز از این دست است. متأسفانه علیرغم اینکه بیش از نیم قرن از تولد سیستم حسابداری منابع انسانی می‌گذرد، تاکنون هیچ‌گونه حرکت جدی و بنیادی در راستای راه اندازی این سیستم در کشور و یا آسیب شناسی عدم اجرای این سیستم مشاهده نگردیده است بنابراین آنچه در این راستا ضروری و مهم است بحث، بررسی و انجام تحقیقات پیرامون بررسی موانع  استقرار این سیستم بر اساس مفاهیم و مفروضات موجود و انتخاب بهترین رویه برای ارزش گذاری منابع انسانی در ایران مطابق با ساختارهای فرهنگی و ارزشی و شرایط اقتصادی موجود از بین نظریات متعدد می­باشد.

تحقیق حاضر، بر آن است تا با شناسایی موانع استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی در شرکت­های ایرانی، قدمی هرچند کوچک در راستای رفع این معضل بردارد.

1–3- ضرورت انجام تحقیق

تحقیقات متعدد از ابتدای طرح موضوع حسابداری منابع انسانی در جهان، بیانگر این موضوع است که سیستم ارزشیابی منابع انسانی می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار استفاده کنندگان قرار دهد. حسابدار منابع انسانی اطلاعات مورد نیاز برای انتخاب، رشد و بهبود، حفظ و نگهداری، بهره برداری، ارزشیابی و جبران خدمات منابع انسانی را تهیه و ارائه نماید. این سیستم به عنوان چارچوب و ابزاری برای متخصصان منابع انسانی و مدیران تلقی شود. در مدیریت جدید سعی بر ارزش‌گذاری دارایی‌ها و به ویژه منابع انسانی است. بدین ترتیب برای همگام شدن با تحولات جامعه جهانی و استفاده از فرصت‌ها، نیاز به تغییر نگرش در تمامی جنبه‌ها وجود دارد. حسابداری نیز به عنوان یک سیستم اطلاعاتی نیازمند تغییر و دگرگونی است. با این تغییر باید نگرش به دارایی‌ها تغییر کند.

سیستم حسابداری منابع انسانی که در آن ارزش سرمایه انسانی پردازش و گزارش می­شود با همه کمی و کاستی‌های موجود، از ابزار و لوازم جهان امروز محسوب می‌شود. همان‌طور که بحث در خصوص فواید و اهمیت سیستم حسابداری مالی به عنوان یکی از مهم‌ترین سیستم‌های  اطلاعاتی مدیریت، توضیح واضحات خواهد بود، پرداختن به موضوع اهمیت و نقش حسابداری منابع انسانی نیز از این دست می‌باشد.

متأسفانه علیرغم اینکه بیش از نیم قرن از تولد سیستم حسابداری منابع انسانی می­گذرد، تاکنون هیچ‌گونه حرکت جدی و بنیادی در راستای راه اندازی این سیستم در داخل کشور و یا آسیب شناسی عدم اجرای آن مشاهده نگردیده است. جامعه آماری منتخب نیز از هولدینگ­های بزرگ کشور می‌باشد که در دو حوزه مختلف (سرمایه گذاری و بازرگانی) فعالیت می‌نماید ولی علیرغم کمیت قابل توجه واحدهای مالی و منابع انسانی در این مجموعه‌، طی سال‌های اخیر گردش و نوسان منابع انسانی بسیار بالایی را تجربه نموده­ است که حکایت از عدم حساسیت لازم جهت کنترل این روند و حفظ منابع انسانی در این جامعه را دارد. بنابراین آنچه در این راستا ضروری و مهم می­نماید، بحث و بررسی و انجام تحقیقات پیرامون شناسایی موانع استقرار این سیستم در ایران می­باشد.

1-4- اهداف تحقیق:

شناخت  تأثیر آگاهی و شناخت کافی از سیستم  حسابداری منابع انسانی بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی .

شناخت  تأثیر  فقدان نیروی انسانی متخصص بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی ..

شناخت  تأثیر حمایت دولت بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی .

شناخت تأثیر وجود نرم افزارهای مناسب بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی .

شناخت تأثیر توجه به ارزش اقتصادی دارایی انسانی، بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی .

شناخت تأثیر حمایت مدیران ارشد بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی.

1-5- سوالات تحقیق:

آیا  آگاهی و شناخت کافی از سیستم  حسابداری منابع انسانی بر استقرار سیستم حسابداری در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

آیا نیروی انسانی متخصص بر استقرار حسابداری  منابع انسانی در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

آیا حمایت دولت بر استقرار حسابداری منابع انسانی در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

آیا وجود نرم افزارهای مناسب بر استقرار حسابداری منابع انسانی در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

آیا  توجه به ارزش اقتصادی دارایی انسانی، بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

آیا  حمایت مدیران ارشد بر استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی در شرکتهای ایرانی تأثیر دارد ؟

1–5- قلمرو تحقیق

1-5-1-قلمرو موضوعی

موضوع تحقیق شناسایی موانع اجرای سیستم حسابداری منابع انسانی در شرکتهای ایرانی(گروه صنعتی انرژی سبز) می­باشد که موانع را با الگو گرفتن از پیشینه تحقیقات در این زمینه استخراج نموده ایم.

1-5-2-قلمرو مکانی :

قلمرو مکانی این تحقیق گروه صنعتی انرژی سبز و شرکتهای تابعه آن می باشد .

1-5-3-قلمرو زمانی :

انتخاب موضوع و مطالعات اولیه این تحقیق از مهر ماه 1390  شروع و در آبانماه  1392، به سرانجام رسیده است.

شکل 1-1 مدل مفهومی تحقیق

منبع: محقق ساخته اقتباس از تحقیق سحر ال بشیر(2012)

سحر بشیر ال برداویل(2012) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود مدل مفهومی شامل متغیرهای مستقل پشتیبانی مدیریت،قابل اعتماد بودن،دسترسی به منابع مالی،دسترسی به سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی و سیستم حسابداری طراحی نموده و برنامه HRA را به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته است. در این پایان نامه تلاش بر آن بوده تا با اقتباس از مدل مذکور مدلی ارائه شود که بتواند کلیه موانع مؤثر بر اجرای سیستم حسابداری منابع انسانی در گروه صنعتی انرژی سبز را مورد بررسی قرار دهد.

1-7- واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق:   

حسابداری منابع انسانی:

فلام هولتز حسابداری سرمایه‌ای منابع انسانی را  حسابداری افراد به عنوان یکی از منابع سازمان تعریف می‌کند. این شامل اندازه گیری هزینه‌های انتخاب، استخدام، حق‌الزحمه، آموزش و توسعه دارایی‌های انسانی است که به سازمان تحمیل می‌شود. همچنین شامل اندازه گیری ارزش اقتصادی افراد یک سازمان نیز می‌شود. (Okpala, Chidi, 2010, p66).

در این تحقیق منظور از حسابداری منابع انسانی بر اساس تعریف نظری بوده و با مولفه هایی مانند؛ به دست دادن اطلاعات مورد نیاز درباره بهای تمام شده و ارزش انسان ها را به عنوان دارایی سازمان، بازگشت  هزینه هایی که سبب افزایش کارآیی پرسنل می­شود و فوائدی بعدی  برای سازمان، شفاف و منطقی شدن نحوه ارزیابی عملکرد کارکنان، سنجش تاثیر منابع انسانی در جهت پیشبرد اهداف سازمان و مقایسه هزینه یک کارمند ا با منافع حاصل از خدمات همان کارمندو … تعریف شده است.

مدیریت منابع انسانی: بخشی از قلمرو مدیریت است و شامل طرح­ریزی، سازماندهی، نظارت و کنترل و عملیات استخدامی، بهینه سازی و نگهداری و بکارگماری صحیح منابع انسانی، جهت دستیابی به اهداف کارکنان، سازمان و جامعه است.

آگاهی و شناخت از سیستم: آگاهی و شناخت از سیستم حسابداری منابع انسانی شامل مولفه های آگاهی از  اهداف، آگاهی از مزایای سیستم و آگاهی از  به کار گیری سیستم حسابداری منابع انسانی می­باشد.

نیروی انسانی متخصص: در این تحقیق نیروی انسانی متخصص شامل  کادر مالی آشنا به سیستم حسابداری منابع، افراد مجرب و متخصص در این زمینه می­باشد.

حمایت دولت:  با مواردی شامل تخصیص اعتبار کافی از جانب دولت برای اجرای سیستم، حمایت دولت از اجرای سیستم والزام دولت به اجرای سیستم می­باشد.

نرم افزار های مناسب: این مولفه با گویه هایی شامل وجود، دسترسی و به روز شدن نرم افزار های مناسب  برای اجرای سیستم حسابداری منابع انسانی می­باشد.

ارزش اقتصادی دارایی انسان:

شامل گویه های  به حساب آوردن  افراد شاغل در سازمان، به عنوان  دارایی سازمان، قلمداد کردن  هزینه های صرف شده برای پرسنل سازمان به عنوان سرمایه، توجه به  بهای تمام شده  و ارزش انسان ها در سازمان، توجه به ایجاد ارزش مالی کارکنان در سازمان می­باشد.

حمایت مدیران ارشد:

حمایت مدیران ارشد با گویه هایی شامل تمایل مدیران به ارزیابی عملکردشان توسط سیستم حسابداری منابع انسانی، تمایل مدیران به افشا اطلاعات سازمان خود ، اطمینان