فصل اول: کلیات.. 4

1.1. بیان مسئله  4

2.1. اهداف پژوهش     5

3.1. اهمیت و ضرورت پژوهش     6

4.1. سؤال پژوهش     6

5.1. روش‌شناسی پژوهش     7

6.1. پیشینه‌ی تحقیق   8

فصل دوم: مبادی تصوری و تصدیقی پژوهش در کار گروهی.. 14

1.2. اخلاق   14

1.1.2. مفهوم‌شناسی اخلاق.. 14

2.1.2. هوش اخلاقی.. 15

3.1.2. قضاوت اخلاقی.. 16

4.1.2. مسئله‌ی اخلاقی.. 16

5.1.2. تعارض اخلاقی.. 17

1.5.1.2. مفهوم‌شناسی تعارض اخلاقی.. 17

2.5.1.2. منشأ تعارضات اخلاقی.. 21

6.1.2. تصمیم‌گیری اخلاقی.. 23

1.6.1.2. ویژگی‌های تصمیم اخلاقی.. 24

1.1.6.1.2. ویژگی‌های عمومی.. 24

2.1.6.1.2. ویژگیهای اخلاقی.. 24

3.1.6.1.2. ویژگی‌های اسلامی.. 25

4.1.6.1.2. ویژگی روان‌شناختی‌ 25

2.6.1.2. جایگاه احساسات در تصمیم‌گیری.. 26

7.1.2. اخلاق کاربردی.. 27

1.7.1.2. مفهوم‌شناسی اخلاق کاربردی.. 27

2.7.1.2. موضوع اخلاق کاربردی.. 28

3.7.1.2. غایت اخلاق کاربردی.. 28

4.7.1.2. جایگاه اخلاق کاربردی.. 29

5.7.1.2. روش اخلاق کاربردی.. 31

8.1.2. کد اخلاقی.. 32

9.1.2. منشور اخلاقی.. 32

2.2. گروه  33

1.2.2. مفهوم‌شناسی گروه. 33

قیود زاید. 34

الف: استقلال اعضا 34

ب: تأثیرگذاری.. 34

ج: اعلام عضویت.. 35

د: به رسمیت شناختن توسط یک نفر. 35

2.2.2. تفاوت مفهوم گروه با مفاهیم مشابه. 35

1.2.2.2. تفاوت گروه و جمع. 35

2.2.2.2. تفاوت میان گروه و تیم. 36

3.2.2.2. تفاوت بین گروه و سازمان.. 37

3.2.2. تفاوت بین عضو و فرد در گروه. 38

4.2.2. تقسیم گروه‌ 38

1.4.2.2. گروه هَرمی و کُروی.. 38

2.4.2.2. گروه رسمی و غیر رسمی.. 39

5.2.2. مراحل تبدیل گروه به تیم.. 39

گام اول: وابستگی و ورود. 40

گام دوم: عدم وابستگی و مبارزه 40

گام سوم: اعتماد و ساختارسازی.. 40

گام چهارم: کار 40

 

3.2. کار گروهی   41

1.3.2. مفهوم‌شناسی کار گروهی.. 41

2.3.2. مراحل کار گروهی.. 41

3.3.2. ضرورت کار گروهی.. 41

4.3.2. انواع کار پژوهشی.. 42

5.3.2. مبادی تصدیقی پژوهش در کار گروهی.. 45

1.5.3.2. مبادی دین‌شناختی.. 45

1.1.5.3.2. نسبت وحی و عقل در مباحث اخلاقی.. 45

2.1.5.3.2. روش استفاده از منابع وحیانی در مباحث اخلاقی.. 46

2.5.3.2. مبادی انسان‌شناختی.. 48

1.2.5.3.2. استفاده از همه‌ی ظرفیت‌های انسان‌شناسی.. 48

2.2.5.3.2. انسان‌شناسی توصیفی و نه هنجاری.. 48

3.2.5.3.2. اختیار انسان در برابر عوامل محیطی و ژنتیکی.. 50

4.2.5.3.2. ترس از تنهایی و نیاز به انس با دیگران.. 50

5.2.5.3.2. انسان موجودی خودگرا 51

6.2.5.3.2. ارتباط بین فیزیولوژی بدن و کنش، گرایش و بینش… 51

7.2.5.3.2. تعلق خاطر به دستاوردها 52

3.5.3.2. مبادی اخلاقی.. 52

1.3.5.3.2. ضرورت رعایت اخلاق در کار گروهی پژوهشی.. 52

2.3.5.3.2. خودگرایی یا دیگرگرایی اخلاقی.. 53

فصل سوم: ویژگی‌های اعضا، رهبر و گروه پژوهشی.. 58

مقدمه  58

1.3. ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب اعضای گروه  59

2.3. ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب رهبر و مدیر گروه  68

3.3. ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب گروه  70

تتمه: آسیب‌های کار گروهی   72

فصل چهارم: کدهای رفتاری در کار گروهیِ پژوهشی.. 75

مقدمه  75

1.4. افراد درگیر با گروه پژوهشی   77

2.4.  ارزش‌‌های حاکم بر کار گروهی در پژوهش     78

3.4. اصول اخلاقی حاکم بر کار گروهی در پژوهش     79

1.3.4. ایجاد و حفاظت از اعتماد به نفس در اعضا 79

2.3.4. هم‌افزایی.. 80

3.3.4. حفاظت حداکثری از منابع.. 80

4.3.4. پاسداری از حقیقت… 81

5.3.4. راه‌گشایی برای وصول به حقیقت… 81

6.3.4. استقلال فکری اعضا 81

7.3.4. اتقان پژوهش…. 82

8.3.4. اتقان در ارایه‌ی نتایج حاصل از پژوهش…. 82

9.3.4. احاطه‌ی علمی بر اطلاعات مورد نیاز. 83

10.3.4. اطمینان جامعه‌ی علمی از نتایج پژوهش…. 83

4.4. کدهای رفتاری اعضای گروه  84

5.4. کدهای رفتاری رهبر گروه  88

6.4. کدهای مربوط به ساختار و آیین‌نامه‌های داخلی  گروه  94

7.4. کدهای مربوط به ارتباط گروه با خارج از گروه  97

فصل پنجم: تعارض‌ در کار گروهی پژوهشی.. 98

مقدمه  98

1.5روش‌های پیشگیرانه  99

1.1.5. روش‌های آموزشی.. 99

2.1.5. روش‌های نظارتی.. 103

3.1.5. روش‌های تصحیحی.. 104

1.3.1.5. تصحیح فرهنگ‌های غلط در جامعه. 104

1.1.3.1.5. دیگ شریکی جوش نمی‌آید. 104

2.1.3.1.5. آشپز که دو تا شد آش یا شور می‌شود یا بی‌نمک… 105

3.1.3.1.5. اگر شریک خوب بود خدا هم برای خودش شریک می‌گرفت.. 105

4.1.3.1.5. خواهی نشوی رسوا هم‌رنگ جماعت شو. 105

2.3.1.5. تصحیح فکرهای مرضی.. 106

4.1.5. روش‌های تشویقی.. 106

5.1.5. روش‌های شفاف‌سازی.. 107

1.5.1.5. شفاف‌سازی وظایف و نقش‌های اعضا در گروه 107

2.5.1.5. شفاف‌سازی موقعیت اعضا در گروه 107

3.5.1.5. شفاف‌سازی مزایای مادی اعضا در گروه 108

4.5.1.5. شفاف‌سازی اهداف گروه 109

6.1.5. روش‌های ترویجی.. 109

7.1.5. روش‌های متفرقه. 110

1.7.1.5. گزینش دقیق اعضای گروه 110

2.7.1.5. نظارت بر رفتار اعضای گروه 110

2.5. راه‌حل‌های درمانی   111

1.2.5. راه‌حل‌های حمایتی.. 111

2.2.5. راه‌حل‌های آموزشی.. 112

3.2.5. حل تعارض‌ها قبل از بروز و ظهور. 112

3.5. کاربست قواعد اخلاقی و راه‌حل‌های رفع تعارض در کار گروهی   113

1.3.5. تعارض‌های ناشی از تعهدات.. 113

1.1.3.5. تعارض بین تعهد به گروه‌ها و افراد مختلف.. 113

2.1.3.5. تعارض بین تعهد به گروه و علایق فرد. 116

3.1.3.5. تعارض بین تعهد به گروه و عقاید فرد. 118

4.1.3.5. تعارض بین تعهد به گروه و سلامت جسمی یا روانی فرد. 120

2.3.5. تعارض‌های ناشی از منافع. 121

1.2.3.5. تعارض بین منافع فرد و گروه 122

2.2.3.5. تعارض بین منافع فرد با اعضای گروه 123

3.2.3.5. تعارض بین منافع گروه و علایق فرد. 125

4.2.3.5. تعارض بین منافع گروه و عقاید فرد. 126

5.2.3.5. تعارض بین منافع گروه و سلامت جسمی و روانی فرد. 127

3.3.5. تعارض‌های ناشی از اهداف‌ 128

نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها. 130

منابع.. 132

 

چکیده

کار گروهی در پژوهش نیز مانند همه‌ی عرصه‌های دیگر زندگی انسان آمیخته با مسایل اخلاقی است. پویایی و پایایی گروه‌های پژوهشی از دغدغه‌های جامعه‌ی علمی است و مسایل اخلاقی در این عرصه می‌تواند تأثیرگذار باشد. ترویج ارزش‌های اخلاقی در گروه‌های پژوهشی می‌‌تواند تأثیر بسزایی در جواب به این دغدغه داشته باشد و این ترویج می‌تواند از طریق منشورهای اخلاقی و راهنمایی برای حل تعارض‌ها صورت بگیرد.

در این پژوهش با تعیین طرف‌‌‌های درگیر در کار گروهی پژوهشی، ارزش‌ها و اصول اخلاقی مطرح در این زمینه، کدهای رفتاری آنان تعیین شده است و با بررسی روش‌ها و راه‌حل‌های رفع تعارض به کاربست آن قواعد اخلاقی و این راه‌حل‌ها در موارد تعارض احکام و منافع پرداخته شده است. این پژوهش بر اساس روش‌ها و اهداف اخلاق کاربردی نگاشته شده است و زمینه‌ساز نگارش منشوری اخلاقی برای گروه‌های پژوهشی در حوزه‌ی علوم انسانی در حوزه و دانشگاه می‌باشد. محوری‌ترین بحث در این پژوهش ارتباط بین هوش اخلاقی، تفکر انتقادی و کار گروهی در پژوهش است.

این پژوهش بر اساس روش‌های پژوهش کیفی سامان یافته است. در فصل سوم از روش  نظریه‌ی بنیادی برای سامان دادن به اطلاعات گردآوری شده استفاده شده و در فصل چهارم و پنجم از روش موازنه‌ی متفکرانه. ضمناً این پژوهش پژوهشی کاربردی است.

کلیدواژه: اخلاق كاربردی، كار گروهی، کار تیمی، کار جمعی، پژوهش گروهی،‌ هوش اخلاقی، تفکر انتقادی، تعارض اخلاقی،‌ منشور اخلاقی

مقدمه
از دهه‌ی شصت میلادی، فیلسوفان اخلاق دریافتند که آنچه تا آن زمان به عنوان قواعد کلی اخلاق هنجاری مورد بحث و بررسی آنان بوده راهی به جایی نبرده است. از سویی دیگر توجه و اقبال به مسایل اخلاقی در همه‌ی سطوح جامعه به صورت چشمگیری افزایش یافته بود. فلاسفه‌ی اخلاق در بیان قواعد کلی با چالشی بزرگ مواجه بودند. این قواعد کارایی نداشت و سرگردانی عامل اخلاقی را در صحنه‌ی عمل چاره نمی‌کرد. به همین دلیل پرداختن به موضوعات جزیی به عنوان بخشی جدانشدنی از قواعد کلی مطرح شد. توجه بیش از حد به کلیت قواعد کاسته و اخلاق کاربردی متولد شد. با گذشت زمانی اندک این رشته‌ی جدید علمی استقلال خود را به دست آورد و سعی در توسعه‌ی زمینه‌های موضوعی خود کرد.

اینک جایی از عرصه‌های زندگی اجتماعی انسان، خارج از قلمروی اخلاق کاربردی نیست. اگر روزی موضوعات چالش‌برانگیز در این محدوده بود، اینک اخلاق کاربردی برای همه‌ی زندگی اجتماعی انسان مطالبی برای گفتن دارد. اخلاق کاربردی با میان‌رشته‌ای بودنش نگاه تک بعدی در موضوعات را کنار گذاشت و توسعه و عمقی به مباحث داد.

این پژوهش که در فضای اخلاق کاربردی برای سامان دادن به مسایل اخلاقی در حیطه‌ی کار گروهی در پژوهش نگاشته شده است، سعی می‌کند تا بتواند حرف نویی در دسته‌بندی مطالب داشته باشد.

البته از نظر محتوایی نیز نوآوری‌های در این پژوهش به چشم می‌خورد. ارتباط بین هوش اخلاقی و کار گروهی در پژوهش یکی از نوآوری‌های این پژوهش است. نکته‌ی دیگری که در سراسر متن خودنمایی می‌کند مبنایی از اخلاق هنجاری است با عنوان خودگرایی اخلاقی. این عنوان نباید رهزنی کند. خواننده اگر توجهی به فصل دوم و ذیل مبادی اخلاقی کار گروهی داشته باشد، مطلبی نسبتاً جدید می‌یابد که او را قانع خواهد کرد که این قاعده‌ی اخلاق هنجاری به گونه‌ای جدید و متناسب با اخلاق کاربردی در اینجا استفاده شده است و این نیز نوآوری دیگری است که در این متن رخ داده است و بر همین اساس نوآوری دیگری رخ داده و آن بازتعریف تعارض اخلاقی است. نوآوری دیگر همانا در برخی از مباحث مربوط به گروه است که خواننده‌ی متأمل تفاوت‌های ظریف این مباحث را درخواهد یافت. مطلب دیگر آنکه ساختار بحث نیز ابتکاری است و چنین ترتیبی از مباحث در جایی دیگر دیده نشده است. در این ساختار سعی شده است نظم منطقی بحث حفظ شود و هر بحث به نوعی مقدمه‌ی مباحث آتی خود باشد.

در فصل اول بیان مسئله، اهداف پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش و سؤالات و روش پژوهش مطرح شد.

در فصل دوم مبادی تصوری و تصدیقی مورد بررسی قرار گرفت. بحث از مبادی در چهار محور اخلاق، گروه، کار گروهی و مبادی کار گروهی با کمی تفصیل ارایه شده است. در این بخش سعی شده تا مبادی تصوری و تصدیقی مورد نیاز این پژوهش با کمترین اطناب و زیاده‌گویی تدوین شود. این بخش گر چه نهایتاً حجم زیادی را به خود اختصاص داده است ولی امید است نو بودن برخی از مطالب و تقریر جدید آن بتواند خواننده را بر سر خواندن آن استوار بدارد. در بخش دوم یعنی پیشینه باید گفته شود که از زاویه دید این نوشته پیشینه‌ی کاملاً مطابقی وجود ندارد و آنچه آورده‌ایم با کم و کاست نزدیک‌ترین نمونه‌هاست.

در فصل سوم به بیان ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب اعضا و رهبر گروه و خود گروه پرداخته‌ایم. در تهیه‌ی این ویژگی‌ها، از روش نظریه‌ی بنیادی بهره برده‌ایم. با مطالعه‌ی کتاب‌های متعدد و تفکر در این موضوع ویژگی‌های متعددی به دست آمد که با دسته‌بندی و کدگذاری آن سعی شد این ویژگی‌ها تجمیع شده و به ویژگی‌های محدودتری که اصالت و تقدم دارند برسیم. به نظر می‌رسد در هر سه بخش تا حدودی به این هدف رسیده باشیم.

در فصل چهارم برای بیان کدهای رفتاری اعضا، رهبر و کدهای مربوط به گروه لازم بود تا ابتدائاً روشن می‌شد که چه کسانی ممکن است با یک گروه پژوهشی در ارتباط باشند.