در این تحقیق تاثیر ژئوبگ­ها بر کنترل آب‏شستگی کوله پل‏ها با استفاده از روش دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) مورد مطالعه قرار­گرفته است. ژئوبگ­ها کیسه­هایی از جنس ژئوتکستایل هستند که با مصالحی مانند ماسه، بتن و یا مصالح حاصل از لایروبی رودخانه­ها پر می­شوند. با توجه به در دسترس بودن، هزینه کم و عدم نیاز به نیروی کار ماهر، استفاده از این مواد نسبت به مصالح سنتی بسیار مقرون به صرفه است. در این راستا، با استفاده از نرم­افزار FLOW-3D جریان و فرسایش رسوبات اطراف کوله پل‏ها و تاثیر ژئوبگ­ها و ژئومت­ها (ژئوبگ بزرگ) بر کاهش عمق آب‏شستگی مدل­سازی شد. از این نرم­افزار برای حل معادلات سه بعدی نویر-استوکس به روش مشتقات محدود (finite difference) استفاده شده­است. مدل آشفتگی RNG برای مدل­سازی میدان جریان در اطراف کوله، محلی که گردابه­های نعل اسبی تشکیل شده و جریان آشفته غالب است، به کار برده شده­است. تصدیق صحت و دقت نرم­افزار با استفاده از نتایج مدل آزمایشگاهی جریان و فرسایش اطراف کوله بدون لایه محافظ با دیواره قائم مورد بررسی قرار گرفت. در روند مدل­سازی ابتدا جریان اطراف کوله تا رسیدن به حالت پایدار گسترش یافت و سپس اجازه فرسایش به مدل داده شد. نتایج شبیه‏سازی از نظر کمی و کیفی با مدل آزمایشگاهی از مطابقت خوبی برخوردار است. بر اساس شبیه­سازی­های صورت گرفته، لایه­های ژئوبگ و ژئومت از کوله پل در برابر فرسایش به خوبی محافظت کرده ولی باعث انتقال فرسایش به پایین­دست کوله می­شوند. همچنین تاثیر هندسه لایه ژئومت بر کاهش ماکزیمم عمق آب‏شستگی، و نیز کارایی لایه ژئومت در عمق آب، سرعت و اندازه ذرات رسوبی مختلف مورد مطالعه قرار گرفت.
 
کلید واژگان: آب شستگی- کوله پل- دینامیک سیالات محاسباتی
 
 
 
 
 
 
فهرست مطالب
 
 
عنوان                                           صفحه
 
فصل اول: مقدمه
1-1- انواع کوله پل‏ها، مکانیابی و ساخت.. 2
1-1-1- انواع کوله پل‏ها.. 2
1-1-2- مکانیابی کوله پل‏ها.. 3
1-1-3- ابعاد کوله و نحوه ساخت.. 4
1-2- میدان جریان.. 4
1-3- پروسه آب‏شستگی.. 6
1-3-1- آب‏شستگی کلی.. 6
1-3-2- آب‏شستگی کوله پل.. 7
1-4- معرفی تحقیق.. 8
 
فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین و تئوری تحقیق
2-1- مقدمه.. 11
2-2- طبقه بندی آب‏شستگی موضعی کوله پل‏ها.. 12
2-3- میدان جریان و تنش برشی بستر در محل کوله پل   13
2-4- پارامترهای تاثیرگذار بر آب‏شستگی کوله پل‏ها.. 16
2-4-1- طبقه بندی پارامترها.. 16
عنوان                                           صفحه
 
2-4-2- آنالیز ابعادی.. 17
2-5- تاثیر پارامترهای مختلف بر عمق آب‏شستگی.. 18
2-5-1- سرعت جریان عبوری.. 18
2-5-2- عمق جریان عبوری.. 20
2-5-3- طول کوله، نسبت تنگ شدگی و نسبت دهانه.. 21
2-5-4- اندازه و دانهبندی رسوبات.. 22
2-5-5- شکل کوله.. 25
2-5-6- جهت قرارگیری کوله نسبت به جریان عبوری.. 26
2-5-7- هندسه آبراهه.. 27
2-5-8- تغییرات زمانی آب‏شستگی.. 28
2-6- تخمین عمق آب‏شستگی.. 31
2-6-1- رویکرد رژیم جریان.. 31
2-6-2- رویکرد تجربی.. 32
2-6-3- رویکرد تحلیلی یا شبه تجربی.. 37
2-7- مطالعات عددی آب‏شستگی اطراف کوله پل‏ها.. 38
2-8- روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کنترل آب شستگی.. 40
2-9- نتیجه‏گیری.. 42
 
فصل سوم: ضوابط طراحی ژئوبگ‌ها
3-1- مقدمه.. 44
3-2- ضوابط کلی پایداری.. 44
3-2-1- پایداری در برابر بار موج.. 44
3-2-2- پایداری بار جریان.. 48
عنوان                                           صفحه
 
3-3 -ضوابط پایداری ژئوبگ‌ها.. 52
3-3-1- بحث در مورد دانسیته نسبی.. 52
3-3-2- محافظت شیب.. 52
3-3-3- پایداری المان‌های تاج.. 56
3-4- ضابطه طراحی بر اساس بار جریان.. 57
3-5- پایداری ژئوبگ‌ها از منظر مکانیک خاک.. 57
 
فصل چهارم: معرفی نرم‏افزار FLOW-3D
4-1- مقدمه.. 59
4-2- مدل هیدرودینامیک.. 59
4-3- مدلسازی رسوب.. 62
4-4- مدل آشفتگی.. 66
 
فصل پنجم: نتایج شبیه‏سازی عددی
5-1- مقدمه.. 69
5-2- کالیبراسیون مدل و آنالیز حساسیت مش‏بندی.. 70
5-2-1- مشخصات مدل و نحوه شبکه‏بندی.. 70
5-2-2- نتایج شبیه‏سازی.. 73
5-2-2-1- نتایج شبیه‏سازی جریان.. 73
5-2-2-2- نتایج شبیه‏سازی رسوب.. 75
5-3- بررسی تاثیر ژئومت بر کنترل آب‏شستگی کوله با دیواره قائم   81
5-4- بررسی تاثیر ژئوبگ و ژئومت بر کنترل آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای.. 83
5-4-1- مشخصات مدل کوله باله‏ای.. 83
 
عنوان                                           صفحه
 
5-4-2- نتایج شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله باله‏ای بدون
وجود لایه محافظ.. 85
5-4-3- نتایج شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله باله‏ای
محافظت شده با ژئوبگ.. 87
5-4-4- شبیه‏سازی جریان و فرسایش اطراف کوله بالهای محافظت شده
به وسیله ژئومت.. 91
5-5- تاثیر ضخامت و عرض لایه ژئومت بر کنترل آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای..     93
5-6- بررسی اثر عمق جریان بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای بدون لایه
محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت.. 98
5-7- مطالعه تاثیر سرعت جریان بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای
بدون لایه محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت   100
5-8- بررسی تاثیر اندازه ذرات رسوبی و پارامتر شیلدز بر آب‏شستگی اطراف کوله باله‏ای بدون لایه محافظ و کارایی کوله حفاظت شده با لایه ژئومت و لایه ژئوبگ.. 102
 
فصل ششم: نتایج تحقیق و پیشنهادها
6-1- نتایج تحقیق.. 105
6-2- پیشنهادها برای کارهای آینده.. 106
 
فهرست منابع.. 107
 
 
 
 
 
 
فهرست جداول
 
 
عنوان                                           صفحه
 
جدول 2-1- ضریب شکل‏های کوله پل‏ها.. 25
جدول 2-2- ضریب راستای جریان برای زوایای مختلف برخورد   26
جدول 2-3- ضرائب رابطه پیشنهادی Melville (1992، 1995، 1997)   36
جدول 3-1- پارامتر پایداری برای سیستم های مختلف   49
جدول 5-2- پارامتر sheilds برای سیستم های مختلف.. 49
جدول 5-3-مقادیر پیشنهادی برای ضریب KT. 50
جدول 3-4-الف- ضخـامت معـادل سیستم‌های پر شده از ماسه
(H=1 m) (Pilarczyc، a-2000).. 57
جدول 3-4-ب- ضخـامت معـادل سیستـم‌های پر شده از ماسه (H=2 m)   57
جدول 5-1- جزئیات شبکه‏بندی شبیه‏سازی‏ها.. 73
جدول 5-2- میانگین سرعت و عمق جریان و میزان خطا برای شبکه‏بندی‏های مختلف.. 75
جدول 5-3- مقایسه مقادیر عمق متوسط، سرعت متوسط برای fs,co=0.0005
و fs,co=0.002. 76
جدول 5-4- مقادیر ماکزیمم عمق آب‏شستگی مدل‏های شبیه‏سازی   81
جدول 5-5- عمق آب‏شستگی موضعی اطراف کوله قائم محافظت شده توسط ژئومت.. 83
جدول 5-6- جزئیات شبکه‏بندی مدل کوله باله‏ای.. 85
جدول 5-7- مقایسه کارایی لایه‏های ژئومت با ضخامت مختلف در کنترل آب‏شستگی.. 95
جدول 5-8- مقایسه کارایی لایه‏های ژئومت با عرض مختلف در کنترل آب‏شستگی.. 98
 
 
 
فهرست شکل‎ها
 
 
عنوان                                           صفحه
 
شکل 1-1- شمای کلی کوله‏های با دیواره شیب‏دار و باله‏ای    3
شکل 1-2- جریان عبوری از یک تنگ‏شدگی کوتاه.. 5
شکل 1-3- جریان و آب‏شستگی اطراف یک کوله و خاکریز در یک آبراهه مرکب.. 6
شکل 2-1- تغییرات زمانی آب‏شستگی در حالت آب زلال و بستر متحرک   13
شکل 2-2- نمای شماتیک میدان جریان اطراف کوله یک پل   15
شکل 2-3- تغییـرات عمق آب‏شستگی با نسبت سرعت برشی      19
شکل 2-4- تغییرات عمق آب‏شستگی ds نسبت به عمق جریان h  21
شکل 2-5- تغییرات عمق آب‏شستگی ds نسبت به طول کوله l 22
شکل 2-6- تغییرات عمق آب‏شستگی ds با اندازه دانه‏های رسوبی d50  24
شکل 2-7- تغییرات عمق آب‏شستگی ds با دانه‏بندی رسوبات σg 24
شکل 2-8- تغییرات نسبت عمق آب‏شستگی به طول کوله ds/l با زمان t    29
شکل 2-9- استفاده از ژئوبگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جهت کنترل آب شستگی کوله پل‏ها   41
شکل 3-1-شکل شماتیک سنگ چین.. 47
شکل 3-2-طرز قرار گیری کیسه ها به طور شماتیک.. 53
شکل 3-3-خلاصه نتایج آزمایش پایداری برای ژئوبگ های قرار گرفته بر شیب (D=d).. 55
شکل 5-1- نمای کلی فلوم آزمایشگاهی Kayaturk. 70
شکل 5-2- نمای کلی مدل شبیه‏سازی در FLOW-3D.. 71
شکل 5-3- شرایط مرزی مدل.. 71
عنوان                                           صفحه
 
شکل 5-4- نمای کلی مقطع عرضی شبکه‏بندی.. 73
شکل 5-5- پروفیل سطح آب در محل دماغه کوله برای چهار حالت اندازه شبکه‏بندی.. 74
شکل 5-6- خطوط هم‏تراز سرعت در نزدیکی سطح بستر رسوبی   74
شکل 5-7- بردارهای توزیع سرعت الف- ابتدای مرحله دوم شبیه‏سازی؛
ب- 5 ثانیه پس از شروع مرحله دوم.. 77
شکل 5-8- مقایسه پرفیل سرعت مدل با توزیع سرعت لگاریتمی در فواصل 1 متری
پروفیل طولی.. 79
شکل 5-9- الف- نمای کلی فلوم شبیه‏سازی؛ ب- مقطع عرضی حفره آب‏شستگی
در محل بالادست کوله؛ ج- ایجاد حفره آب‏شستگی در اطراف کوله   80
شکل 5-10- نمای سه بعدی حفره آب‏شستگی تشکیل شده در بالادست کوله   80
شکل 5-11- نمای کوله قائم حفاظت شده توسط الف) ژئومت در وجه جلوی کوله؛
ب) ژئومت در اطراف سه وجه کوله.. 82
شکل 5-12- تشکیل حفره آب‏شستگی در وجه بالادست کوله و پایین‏دست ژئومت.. 82
شکل 5-13- تشکیل حفره آب‏شستگی در وجه بالادست و پایین‏دست ژئومت   82
شکل 5-14- نمای کلی فلوم آزمایشگاهی.. 84
شکل 5-15- کوله باله‏ای یکپارچه از جنس پلکسی گلاس.. 84
شکل 5-16- نمای کلی مدل شبیه‏سازی در FLOW-3D.. 84
شکل 5-17- مکان‏های محتمل تشکیل حفره آب‏شستگی.. 86
شکل 5-18- الف- مقطع عرضی حفره آب‏شستگی؛ ب- حفره آب‏شستگی در محل کوله
(A) و پایین‏دست آن (B).. 86
شکل 5-19- نمای سه بعدی حفرات آب‏شستگی تشکیل شده.. 87
شکل 5-20- چیدمان ژئوبگ پیشنهادی.. 88
شکل 5-21- نمای کلی کوله باله‏ای محافظت شده با لایه ژئوبگ شیبدار   88
 
عنوان                                           صفحه
 
شکل 5-22- حفره آب‏شستگی تشکیل شده در اطراف لایه ژئوبگ
الف) مدل آزمایشگاهی؛ ب) مدل شبیه‏سازی.. 90
شکل 5-23- نمای کلی مدل شبیه‏سازی کوله باله‏ای محافظت شده با ژئومت   91
شکل 5-24- حفرات آب‏شستگی تشکیل شده در اطراف ژئومت الف) پلان مدل؛
ب) مدل آزمایشگاهی؛ ج) نمای سه بعدی شبیه‏سازی عددی.. 92
شکل 5-25- نمای پلان آب‏شستگی اطراف لایه ژئومت با ضخامت الف) 22 میلیمتر؛
ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 93
شکل 5-26- نمای سه بعدی آب‏شستگی اطراف لایه ژئومت با ضخامت الف) 22 میلیمتر؛
ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 94
شکل 5-27- خطوط هم تراز انرژی آشفتگی در نزدیکی سطح بستر رسوبی برای
کوله با لایه ژئومت الف) 22 میلیمتر؛ ب) 33 میلیمتر؛ ج) 44 میلیمتر.. 96
شکل 5-28- تشکل حفرات آب‏شستگی در اطراف لایه ژئومت با عرض 320 میلیمتر
الف) پلان ب) نمای سه بعدی.. 97
شکل 5-29- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت و کوله بدون
محافظ برای سه عمق جریان 08/0، 1/0 و 12/0 متر در نواحی الف) B و B0؛
ب) C و A0؛ ج) D و A0. 99
شکل 5-30- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت و کوله بدون
محافظ برای سه سرعت جریان 3/0، 4/0 و 55/0 متر بر ثانیه در نواحی الف) B و B0؛
ب) C و A0. 101
شکل 5-31- مقایسه ماکزیمم عمق آب‏شستگی کوله با لایه ژئومت، کوله با لایه ژئوبگ
و کوله بدون محافظ برای دو اندازه دانه رسوب 45/0، 48/1 میلیمتر در نواحی
الف) B و B0؛ ب) C و A0، ج) D و A0. 103
 

 
 
فهرست نشانه‏های اختصاری
 
 
B = عرض آبراهه یا فلوم
bd = عرض پایه پل استوانه­ای متحمل نیروی دراگی معادل با نیروی دراگ روی کوله
bs = عرض پایه پل هم ارز
CD = ضریب نیروی دراگ ذرات رسوبی
D = قطر پایه پل
d، d50 = قطر متوسط ذرات رسوبی
d16 = ذرات با قطر ریزتر از 16%
d50a = dmax / 1.8
d84 = ذرات با قطر ریزتر از 84%
= نسبت عمق آب‏شستگی در محل کوله به نسبت عمق آب‏شستگی در تنگ­شدگی طویل هم ارز
dmax = ماکزیمم اندازه ذرات رسوبات غیر یکنواخت
ds = عمق آب‏شستگی تعادلی رسوبات یکنواخت
dst = عمق آب‏شستگی در زمان t
Fd = ، عدد فرود densimetric
Fr = ، عدد فرود جریان عبوری
Frc = ، عدد فرود جریان عبوری متناظر با سرعت بحرانی
f1 = ضریب شکاف Lacey؛ 1.76d0.5
g = شتاب ثقل
h = عمق جریان عبوری
h* = عمق جریان در دشت سیلابی
K1,2، k1,2 = ضرائب
Kd = ضریب اندازه ذرات
Khl = ضریب عمق جریان – طول کوله
KI = ضریب شدت جریان
Ks، Ks* = ضریب شکل کوله و ضریب شکل کوله تصحیح شده
Kθ، Kθ* = ضریب زاویه قرار­گیری کوله نسبت به جریان و ضریب زاویه قرار­گیری کوله نسبت به جریان تصحیح شده
Kσ = تابع وابسته به σg
LR = طول reference، l2/3h1/3
l = طول عرضی یا طول جلو­آمدگی کوله
l* = عرض دشت سیلابی
M = نرخ دبی
m = ضرائب وابسته به اندازه ذرات رسوبی
N، N* = ضرائب زبری مانینگ به ترتیب برای آبراهه و دشت سیلابی
Ns = عدد شکل
n = متغیر­های وابسته به اندازه ذرات رسوبی
Q = دبی طرح
q = شدت دبی
= r/l
s = چگالی نسبی ذرات رسوبی
T = مدت زمان رسیدن به عمق آب‏شستگی تعادلی
TR = مدت زمان بی­بعد،
T* = زمانی که
t = مدت زمان
U = سرعت متوسط جریان عبوری
Ua = 0.8Ucn
Uc = سرعت بحرانی برای ذرات رسوبی
Ucn = سرعت بحرانی برای اندازه ذرات لایه آرمور، d50a
u، v، w = مولفه­های متوسط زمانی سرعت در جهات (x, y, z) یا (θ, r, z)
= u / U
u* = سرعت برشی جریان عبوری
u*c = سرعت برشی بحرانی برای ذرات رسوبی
u*cn = سرعت برشی بحرانی برای اندازه ذرات لایه آرمور، d50a
= v / U
= w / U
ws = سرعت ته­نشینی ذرات رسوبی
X =
= x / l
xd = dst / ds
x، y، z = مختصات کارتزین
= y / l
= z / l
α = نسبت باز­شدگی، 1 – l / B
= s – 1
ϕs = زاویه شیب دیواره حفره آب‏شستگی
1-3η = ضرائب
θ، r، z = مختصات استوانه­ای قطبی
θa = زاویه برخورد
θc = تابع entrainment شیلدز،
θt = زاویه چرخش بین مسیر جریان زیرین و جهت جریان اصلی،
ρ، ρs = به ترتیب چگالی جرمی آب و ذرات رسوبی
σg = انحراف معیار هندسی
τ0 = تنش برشی بستر ناشی از جریان عبوری
τc = تنش برشی بحرانی ذرات رسوبی
τcont = تنش برشی ناشی از تنگ­شدگی
= تنش برشی بستر ناشی از تنگ­شدگی،
τnose = تنش برشی بستر در محل دماغه کوله
= ضریب تشدید تنش برشی بستر تنها به علت وجود کوله، τ´nose / τ0
τ´nose = تنش برشی تنها به علت وجود کوله
= ضریب تشدید کلی تنش برشی در محل کوله با دیواره قائم، τnose / τ0
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
فصل اول
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
مقدمه
 
 
1-1- انواع کوله پل‏ها، مکانیابی و ساخت
 
اگر­چه مورفولوژی آبراهه­های رودخانه­ای از یک محل به محل دیگر تفاوت­های اساسی دارند، اما کوله پل‏ها خصوصیات عمومی واحدی دارند که می­توان از آن برای تعریف نوع آن­ها جهت پیش­بینی میدان جریان در هندسه آبراهه­های مختلف استفاده نمود. خصوصیات عمومی کوله پل‏ها را می­توان در قالب نوع کوله، مکان­یابی عمومی خاکریز دسترسی و

3-1- ابزار تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 5

4-1- اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………. 5

5-1- سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………… 6

6-1- فرضیات تحقیق ………………………………………………………………. 6

7-1- توضیحات درباره فصل­بندی رساله ………………………………………………. 7

فصل دوم: ملائک در قرآن کریم ……………………………….……………………….. 8

1-2- واژه «مَلَک» و مشتقات آن در قرآن کریم …………………………………………………… 9

1-1-2- ملک ……………………………………………………………………………………………. 9

2-1-2- ملائکه ………………………………………………………………………………………… 11

3-1-2- ملائکته ……………………………………………………………………………………. 22

4-1-2- ملکاً ……………………………………………………………………………………………… 23

5-1-2- ملکین ………………………………………………………………………… 24

6-1-2- ملک­الموت ………………………………………………………………………………. 25

2-2- واژگان مرتبط با واژه «مَلَک» در قرآن کریم ………………………………………….. 26

1-2-2- واژه روح و مشتقات آن …………………………………………………………………………. 26

2-2-2- روح­القدس ……………………………………………………………………………………… 30

3-2-2- روح­الأمین ………………………………………………………………………. 32

4-2-2- جبریل …………………………………………………………………………. 33

5-2-2- میکال ………………………………………………………………………………………………. 34

6-2-2- رسول ……………………………………………………………… 35

3-2- اشارات غیر لفظی به ملائک در قرآن کریم …………………………………………….. 37

4-2- ماهیت، وظایف و مشخصات ملائک در قرآن کریم ………………………………………….. 40

5-2- ویژگی­های بصری ملائک با استناد به قرآن کریم ……………… 42

فصل سوم: ارتباط بین قرآن کریم، دنیای نگارگری و ادبیات فارسی ………………………………  47

1-3- قرآن کریم و نگارگری ایران ………………………………………….. 48

2-3- نقش تخیل و عالم مُثُل در رسیدن به دنیایی واقعی و درعین حال غیرمادی در نگارگری …………………. 51

3-3- نقش واسطه­ای ادبیات فارسی بین قرآن کریم و نگارگری ایران ……………………………….. 57

4-3- نقش متن در شناسایی دقیق موجودات ماورائی و فرشتگان در نگارگری ایران …………………………………… 61

فصل چهارم: فرشتگان در متن و تصاویر شاهنامه طهماسبی …………. 73

1-4- شاهنامه فردوسی ………………………………………………………………………… 74

2-4- فرشتگان در متن شاهنامه فردوسی ……………………………………………………… 77

3-4- شاهنامه طهماسبی …………………………………………………………… 86

4-4- تصویر فرشتگان در شاهنامه طهماسبی …………………………………………… 89

فصل پنجم: مطالعه تطبیقی واژه ملک در قرآن کریم و تصویر فرشته در شاهنامه طهماسبی ……. 94

1-5- فرشته ………………………………………………………….. 95

2-5- جبرئیل ………………………………………………….. 102

3-5- اسرافیل ……………………………….. 103

4-5- هاروت …………………………………. 104

5-5- سروش …………………………………………. 105

6-5- پری ………………………………………… 110

7-5- یافته­ها و نتیجه­گیری …………………………. 113

منابع و مأخذ ……………….………… 118

 

مقدمه

    تصاویر نگارگری ایران لبریز از موجودات خیالی­ای است که شناخت دقیق ماهیت هرکدام از آن­ها نیازمند مطالعه متن هر نگاره و آشنایی با داستان­های مربوط به هر یک از آنان است. رساله حاضر     با عنایت به لزوم شناخت تخصصی تصاویر مربوط به موجودات غیبی، تمرکز خود را به شناخت تصویر فرشتگان معطوف کرده است. به همین منظور کلیه نگاره­های در دسترس از فرشتگان در نگارگری ایران و تعداد زیادی از متن­های مربوط به هر تصویر، مورد مطالعه اولیه قرار گرفت، تا چگونگی پرداخت دقیق به این موضوع در قالب یک تحقیق جامع و اصولی روشن شود. در نهایت، از میان همه مجموعه­های تصویری، مجموعه شاهنامه فردوسی و 258 نگاره از نسخه طهماسبی، کامل­ترین و پژوهش­پذیرترین مجموعه برای شناخت دقیق فرشتگان و ملائک تشخیص داده شد.

    مجموعه شاهنامه طهماسبی که تدوین آن به سال­های نیمه اول قرن دهم هجری قمری باز می­گردد به سفارش شاه اسماعیل اول و پس از او شاه طهماسب اول صفوی در کتابخانه سلطنتی شهر تبریز به نگارش درآمده است. این مجموعه حاصل تلاش هنرمندان شاخصی چون سلطان محمد، میرمصور، آقامیرک، میرسید علی، مظفر علی، دوست محمد و چندین هنرمند نگارگر گمنام دیگر بوده است و پس از تدوین نهایی، توسط شاه طهماسب به سلطان سلیم دوم عثمانی اهدا می­شود. نگاره­های این مجموعه ارزشمند پس از خریداری توسط دلالی به نام هوتون، برگ برگ شده و نگاره­های آن به موزه­ها و مجموعه­داران مختلف دنیا فروخته می­شود. به همین دلیل، یافتن کلیه آثار با کیفیت مناسب از این مجموعه نفیس کار دشواری به حساب می­آمد که در نهایت از طریق سایت­های معتبر اینترنتی، کتاب­های تخصصی فارسی و لاتین و چندین مجموعه و واسطه دیگر، کلیه آثار نگارگری آن شناسایی و تهیه گردیده، و در نهایت به­عنوان بخش مهمی از جامعه آماری این رساله مورد استفاده قرار گرفت.

    در بین برخی از نگاره­های شاهنامه طهماسبی، تصاویری از موجودات بال­دار وجود دارد که شباهت ظاهری زیادی با انسان­ها دارند. در متن شاهنامه فردوسی این موجودات با نام­های فرشته، پری و سروش معرفی شده­اند. بررسی ماهیت این واژگان باعث می­شود تا انتساب همه آن­ها به ملائکی که خداوند در قرآن کریم از آن­ها صحبت کرده از حساسیت بالایی برخوردار شود. دلیل این امر هم ماهیت متفاوت این دو موجود در منابع ادب فارسی است که جنس فرشته را از نور و جنس پری را آتش و ماهیت اصلی­اش را جن معرفی کرده است.

    این حساسیت­ها باعث شد تا برای شناخت دقیق ماهیت فرشتگان در متن شاهنامه فردوسی و تصاویر شاهنامه طهماسبی، به دنبال منبعی مطمئن و قابل استناد باشیم. در این زمینه حتی با یک جستجوی سطحی و ساده نیز قرآن کریم مهم­ترین منبع برای شناسایی ملائک تشخیص داده می­شود. آن هم نه تنها برای مسلمانان، بلکه حتی برای غیر مسلمانان، زیرا میزان کمیت و کیفیت صحبت درباره ملائک و موجودات هم خانواده با آن­ها در قرآن کریم، از کتاب­های آسمانی دیگر مثل انجیل و تورات نیز بیشتر است. به این ترتیب، با راهنمایی­های دکتر محمدعلی رجبی به­عنوان استاد راهنما و دکتر مهران هوشیار به­عنوان استاد مشاور، عنوان نهایی این رساله «مطالعه تطبیقی واژه مَلَک در قرآن کریم و تصویر فرشته در شاهنامه طهماسبی» تدوین شده و تحقیق حاضر ذیل این عنوان تدوین گردید. نگارنده امیدوار است تا رساله حاضر بتواند منبع مناسبی برای شناخت تخصصی ماهیت ملائک در قرآن کریم و فرشتگان در شاهنامه طهماسبی بوده و بخشی از نیازهای جامعه هنری کشورمان درباره وضعیت بصری فرشتگان در نگارگری ایران را تأمین بنماید.

1-1- بیان مسئله

 

    فرشتگان مخلوقاتی هستند که امکان رؤیت آن­ها در حالت طبیعی و توسط انسان­های عادی امکان پذیر نیست. قرآن کریم در جایگاه مهم­ترین کتاب آسمانی، این موجودات غیبی و روحانی را با نام مَلَک، روح، روح­الأمین و روح­القدس معرفی کرده است. در آیات مختلف قرآن کریم به موضوع فرشتگان اشاره شده و مطالعه این توصیفات و اشارات، مختصات کلی ­آن­ها را تا حدود زیادی روشن ساخته است. از سوی دیگر، در کتاب شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از مهم­ترین کتاب­های تاریخ ادبیات فارسی هم به نام فرشتگان اشاره شده و مطالبی درباره آنان بیان گردیده است. شاهنامه فردوسی به­عنوان یک متن ادبی و کهن ایرانی نام دو مَلَک اعظم الهی یعنی حضرت جبرئیل و حضرت اسرافیل را در خود دارد و در کنار آن چندین مورد اشاره به­ نام سروش (فرشته حامل پیام­های الهی نزد ایرانیان باستان) نیز در این کتاب به چشم می­خورد. سروش و شخصیت غیر زمینی دیگری که پری نام دارد هم از دیگر واژگان مرتبط با واژه فرشته در متن شاهنامه فردوسی به حساب آمده و رساله حاضر قصد شناسایی دقیق این واژگان در متن شاهنامه فردوسی و تصاویر شاهنامه طهماسبی را دارد. دلیل تمرکز بر شاهنامه طهماسبی نیز، نفاست و تعداد بسیار زیاد نگاره­های این مجموعه است. ویژگی­های خاص شاهنامه طهماسبی از جمله ارزش هنری بالای آن­ها باعث شده تا این مجموعه مهم­ترین مجموعه نگارگری جهان به حساب آید. به همین منظور در این رساله از آیات قرآن کریم به­عنوان منبع اصلی برای شناخت ماهیت اصلی ملائک بهره گرفته شده و دستاوردهای این بخش از تحقیق نیز با خوانش متن شاهنامه و مقایسه و تطبیق با تصاویر شاهنامه طهماسبی مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

2-1- روش تحقیق، جامعه آماری و روش نمونه­گیری

    این تحقیق، یک تحقیق بنیادی است و به روش توصیفی و تطبیقی ارائه خواهد شد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه محتویات مرتبط با موضوع در سه منبع مهم است: آیات مرتبط با موضوع ملائک در قرآن کریم، ابیات مرتبط با فرشتگان و سروش در شاهنامه فردوسی و تصاویری از شاهنامه طهماسبی که فرشتگان در آن حضور داشته و یا به نوعی با موضوع فرشتگان ارتباط دارند. روش نمونه­گیری در این تحقیق به صورت انتخابی بوده و تعداد نمونه­ها شامل کلیه آن­ها می­شود.

 

3-1- ابزار تحقیق

    ابزار مورد استفاده برای انجام تحقیق و گردآوری اطلاعات، شامل دوربین عکاسی، اسکنر، چاپگر، رایانه و فیش برداری بوده است.

توصیه‌ها: تحلیل یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اقداماتی نظیر بازبینی اساسنامه، تجدید نظر در مدیریت، بازنگری نحوه ادغام کتابخانه ملی و اسناد ملی و تجدید نظر در روش برنامه‌ریزی‌ می‌تواند به بهبود شرایط کتابخانه ملی ایران کمک کند.

کلیدواژه‌ها: مطالعات تطبیقی ، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران- کتابخانه و آرشیو کانادا- کتابخانه ملی استرالیا

 فهرست مندرجات

کلیات پژوهش 1

1-1. مقدمه و بیان مساله تحقیق : 2

2-1 ضرورت انجام تحقیق: 3

1-3. سوالات: 4

1-4. هدف‌ها: 4

1-5. چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است: 4

1-6. استفاده‌کنندگان از نتیجه این پایان نامه: 4

1-7. جنبه جدید بودن و نوآوری طرح در چیست؟ 5

1-8. روش تحقیق 5

1-9. ابزار گردآوری اطلاعات 5

1-10. گروه هدف: 6

1-11. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 7

1-12. تعاریف عملیاتی 7

1-13. محدودیت‌های پژوهش 7

مبانی نظری و پیشینه پژوهش 9

2-1. مقدمه 10

2-2. کتابخانه‌های ملی 10

2-2-1. تعریف کتابخانه ملی 10

2-2-2 وظایف و کارکردها 12

2-2-3 چالش‌های پیش روی کتابخانه‌های ملی 15

2-2-4. ارزیابی کتابخانه‌های ملی 17

2-3. مطالعات تطبیقی در کتابداری 18

2-3-1 تعریف 21

2-3-2 دامنه مطالعات تطبیقی در کتابداری 22

2-3-3. هدف پژوهش‌های تطبیقی در کتابداری 23

2-3-4. روش‌شناسی پژوهش‌های تطبیقی در کتابداری 23

2-4 پیشینه پژوهش 24

2-4-1. پیشینه در ایران 26

2-4-2 پیشینه در خارج از کشور 28

2-4-3. جمع‌بندی 32

روش پژوهش 33

3-1 مقدمه: 34

3-1. گروه هدف 34

3-3. گردآوری داده‌ها 35

3-4. سازماندهی و تحلیل اطلاعات 36

یافته‌های پژوهش 38

4-1. مقدمه 39

4-2. بخش اول: کتابخانه ملی کانادا 39

4-2-1. کانادا 39

4-2-1-1. تاریخچه 40

4-2-1-2 ساختار حکومتی 41

4-2-1-3. ویژگی‌های جمعیتی 42

4-2-1-4. ارتباطات 42

4-2-1-5. وضعیت اقتصادی 42

4-2-2. شکل‌گیری کتابخانه ملی 43

   

4-2-3. انتقال به ساختمان جدید 45

4-2-4. برنامه‌های بازنگری دولت و کتابخانه ملی 46

4-2-5. ادغام با آرشیو ملی 50

4-2-5-1. آرشیو ملی کانادا قبل از ادغام 50

4-2-5-2. روند ادغام کتابخانه ملی و آرشیو ملی 51

4-2-6. کتابخانه و آرشیو کانادا 52

4-2-7. کتابخانه ملی کانادا: دیروز، امروز، فردا 55

4-3. بخش دوم: کتابخانه ملی استرالیا 56

4-3-1 استرالیا 56

4-3-1-1 تاریخچه 57

4-3-1-2 ساختار حکومتی 59

4-3-1-3 ویژگی‌های جمعیتی 59

4-3-1-4 وضعیت اقتصادی 60

4-3-2. خدمات کتابخانه ملی قبل از تأسیس کتابخانه ملی 60

4-3-3. تصویب قانون کتابخانه ملی استرالیا (تأسیس کتابخانه ملی استرالیا) 64

4-3-4. ساماندهی فعالیت‌های کتابخانه ملی بعد از تصویب قانون 65

4-3-4-1. ساماندهی خدمات کتابشناختی 66

4-3-4-2 تخصصی شدن دامنه وظایف 67

4-3-4-3. تمرکز بر روابط عمومی 69

4-3-5. کتابخانه ملی استرالیا و تحولات عصر اطلاعات 70

4-3-6. کتابخانه ملی استرالیا: دیروز، امروز، فردا 74

4-4. بخش سوم: کتابخانه ملی ایران 75

4-4-1. ایران 75

4-4-1-1. تاریخچه 76

4-4-1-2 ساختار حکومتی 77

4-4-1-3 ویژگی‌های جمعیتی 78

4-4-1-4. وضعیت اقتصادی 78

4-4-2. تأسیس کتابخانه ملی ایران 79

4-4-3. کتابخانه ملی در نخستین سال‌های تأسیس 80

4-4-4. ادغام مرکز خدمات کتابداری با کتابخانه ملی 82

4-4-5. تدوین اساسنامه 83

4-4-6. احداث ساختمان جدید 84

4-4-7. ادغام سازمان اسناد ملی و کتابخانه ملی ایران 85

4-4-7-1. سازمان اسناد ملی ایران قبل از ادغام با کتابخانه ملی 86

4-4-7-2. روند ادغام 87

4-4-8. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 88

4-4-9. استفاده از فناوری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی 89

4-4-10. چشم‌انداز سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 90

4-5. بخش چهارم: پاسخگویی به سوالات پژوهش 91

4-5-1. سوال اول: جایگاه کتابخانه‌های ملی استرالیا، کانادا و ایران در ساختار سیاسی و اجتماعی کشورشان چیست؟ 92

4-5-2. سوال دوم: سه کتابخانه‌ ملی مقایسه شده چگونه رهبری می‌شوند؟ 93

4-5-2-1. ریاست 93

4-5-2-2. مدیریت و گزارش‌دهی 94

4-5-2-3. ادغام 95

4-5-3. سوال سوم: ساختار سازمانی این کتابخانه‌ها چگونه است؟ 96

4-5-3-1. ساختار سازمان 96

4-5-3-2. مراکز منطقه‌ای 98

4-5-4. سوال چهارم: اهداف و خط مشی این کتابخانه‌ها از چه قرار است؟ 99

4-5-4-1. مبنای شکل‌گیری 99

4-5-4-2. کتابخانه ملی و میراث ملی 100

4-5-5. سوال پنجم: چه خدمات و فعالیت‌هایی در این کتابخانه‌ها ارائه و اجرا می‌شود ؟ 102

4-5-5-1. دسترس پذیر کردن منابع 102

4-5-5-2. رهبری خدمات کتابخانه‌ای در سطح کشور 104

4-5-5-3 خدمات به گروه‌های ویژه 105

4-5-5-4. مدیریت و ارائه منابع دیجیتالی 107

4-5-5-5. روابط عمومی 108

4-5-6. جمع‌بندی 109

نتیجه‌گیری و پیشنهادات 110

5-1. مقدمه 111

5-2. خلاصه پژوهش 111

5-3. پیشنهادات 112

5-3. جمع بندی 114

5-4. پیشنهاداتی برای پژوهش‌های آتی 115

منابع 116

پیوست 1: سیاهه وارسی به نقل از دستنامه کتابداری تطبیقی 129

پیوست 2: ساختار سازمانی کتابخانه و آرشیو کانادا 134

پیوست 3: ساختار سازمانی کتابخانه ملی استرالیا 135

پیوست 4: ساختار سازمانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران 136

پیوست 5: سیاهه وارسی کتابخانه ملی کانادا 138

پیوست 6: سیاهه وارسی کتابخانه ملی استرالیا 154

پیوست 7: سیاهه وارسی ایران 165

پیوست 8: تصاویر ساختمان های کتابخانه های ملی کانادا، ایران و استرالیا 181

پیوست 9: تصاویر وب سایت‌های کتابخانه های ملی کانادا، ایران و استرالیا 184

مقدمه و بیان مساله تحقیق :
سازمان‌ها، به ویژه در بخش عمومی و در سطح ملی، موجودیت‌های پیچیده‌ای هستند که پیدایش و تحول آن‌ها تحت تأثیر شرایط و مناسبات بی‌نهایت متنوع رخ می‌دهد. این شرایط و مناسبات در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با آن‌ها تبلور می‌یابد. مقایسه روند رشد و توسعه پدیده‌های مشابه در بستر جوامع مختلف، به شرط آنکه واجد قدر کافی مشابهت باشند، می‌تواند منتهی به شناخت عمیق‌تر و دست یافتن به بصیرت در خصوص آن‌ها شود (در مورد پایه‌های معرفت شناختی مقایسه در فصل دوم بحث شده است).

سازمان مورد مطالعه در پژوهش حاضر کتابخانه‌ ملی ایران است. کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی هر کشور حافظ میراث مستند ملت خود هستند و در کنار آن به پیشرفت خدمات کتابخانه‌ای و آرشیوی در کشور نیز کمک می‌کنند. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز با عهده‌گیری این وظایف به عنوان اصلی‌ترین عنصر خدمات کتابداری و آرشیوی در کشور به شمار می‌رود. کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی ایران طی دو دهه گذشته شاهد تحولات عظیم بوده‌اند. از بیش از هفتاد سالی که از تأسیس کتابخانه ملی ایران می‌گذرد، جایگاه و کمیت و کیفیت خدمات آن ثابت و بدون تغییر نبوده است. ارتقای جایگاه کتابخانه ملی از بخش بالنسبه کوچک در وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی به معاونت ریاست جمهور بعد از تصویب اساسنامه در 1369، آن را به سازمانی بزرگ و خودمختار تبدیل کرد. به علاوه با جدا شدن سازمان اسناد ملی از سازمان مدیریت و برنامه‎ریزی و پیوستن آن به کتابخانه ملی (1381)، کتابخانه ملی و اسناد ملی به سازمان بزرگتری به نام سازمان‌ اسناد و کتابخانه ملی ایران تبدیل شدند. افزایش چشمگیر شمار نیروی انسانی سازمان جدید و ساخته شدن دو بنای عظیم برای دو بخش آرشیو و کتابخانه، مقدمات توسعه‌ این سازمان بزرگ و خودمختار بود. جایگیری دو سازمان کتابخانه ملی و اسناد ملی در پوسته جدید و هماهنگی آن‌ها با تحولاتی چون توسعه تکنولوژی اطلاعات و تغییر اشکال منابع اطلاعات، در عین گستراندن چشم انداز حیطه عمل، آینده پرچالشی را برای آن‌ها رقم می‌زند. مرور فعالیت‌های گذشته و بررسی و ارزیابی روند توسعه سازمان می‌تواند به برنامه‌ریزی درست در چنین شرایط متغیری کمک کند.

یکی از راه‌های سنجش عملکرد هر سازمان آگاهی از عملکرد سازمان‌های مشابه است. در مورد کتابخانه ملی ایران نیز مقایسه روند توسعه، ساختار و برنامه‌ها، با کتابخانه‌های ملی دیگری (به ویژه از نمونه‌های موفق در کشورهای توسعه یافته) می‌تواند رهنمودهای مناسبی در اختیار ما قرار دهد. در این میان، مقایسه با کتابخانه‌های ملی پیشرو نظیر کتابخانه کنگره آمریکا و کتابخانه ملی انگلستان به دلیل وسعت و سابقه بلند مدت این کتابخانه کمتر احتمال دارد به نتایج کاربردی منجر شود. اما مقایسه کتابخانه ملی کشور با کتابخانه‌هایی که شرایط مشابهی نظیر تاریخ تأسیس و اندازه کم وبیش مشابه دارند، می‌تواند جنبه‌هایی از روند توسعه آن‌ها را به نحوی به تصویر بکشد که برای الهام‌گیری قابل استفاده باشد. به همین دلیل کتابخانه‌های کانادا و استرالیا به دلیل شباهت‌هایی چون تاریخ تأسیس، اندازه و همچنین برخورداری از امتیازاتی چون بهره بردن از ارتباط با پیشگامان کتابداری (امریکا و انگلیس) نمونه‌های مناسبی برای مقایسه به نظر رسیدند. علاوه براین، سه کشور ایران، کانادا و استرالیا دارای شباهت‌هایی نظیر تنوع قومی و پراکندگی جغرافیایی هستند؛ وجود این شباهت‌های زمینه‌ای می‌تواند راهکارهای زیادی برای هماهنگی با شرایط موجود در کشور به دست دهد. لازم به ذکر است کتابخانه ملی کانادا علاوه بر شباهت‌هایی چون نزدیکی تاریخ تأسیس، مانند کتابخانه ملی ایران در سال‌های اخیر ادغام با آرشیو ملی را تجربه کرده است. بنابراین بررسی روند ادغام در دو سازمان، مدیریت، ساختار و فعالیت‌های‌آن‌ها می‌تواند نکات قابل توجهی را برای برنامه‌ریزی‌های آینده به دست دهد.

2-1 ضرورت انجام تحقیق:

جایگاه و ساختار مناسب هر نظام سازمانی شرط پایه‌ای برای کارائی و اثرگذاری آن است و کمک بزرگی به تحقق اهدافش می‌کند. یکی از راهکارهای شناخته شده برای ارتقای یک نظام سازمانی، مقایسه آن با نظام‌های مشابه است. سازمان کتابخانه‌ها و خدمات کتابداری نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

با در نظر گرفتن بعضی وظایف کتابخانه‌های ملی نظیر صیانت از میراث ملی، رهبری خدمات کتابخانه‌ای در کشور و شرکت در مجامع بین‌المللی کتابداری، می‌توان این سازمان را در بین کتابخانه‌های یک کشور بی‌همتا دانست. به بیان دیگر هیچ کتابخانه‌ دیگری در سطح و اندازه کتابخانه ملی در کشور وجود ندارد که بتوان عملکرد را با آن مقایسه کرد.

مقایسه فعالیت‌های کتابخانه ملی ایران با سازمان‌های مشابه در کشورهای دیگر با به تصویر کشیدن اهداف، رویکرد، مسائل و مشکلات و برنامه‌ها، می‌تواند معیاری برای سنجش عملکرد به دست دهد که استفاده از نتایج آن تأثیر مثبتی در برنامه‌ریزی‌های آینده خواهد داشت.

1-3. سوالات:

1– جایگاه کتابخانه و آرشیو ملی کانادا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کتابخانه ملی استرالیا در ساختار سیاسی و اجتماعی کشورشان چیست؟

2- این سازمان‌ها چگونه رهبری می‌شوند؟

3- ساختار سازمانی آن‌ها چگونه است؟ ( از چه زیر بخش‌هایی تشکیل شده‌اند؟ به صورت متمرکز اداره می‌شوند یا غیر متمر‌کز؟)

4- اهداف و خط مشی سازمان‌ها از چه قرار است؟

5- چه خدماتی و فعالیت‌هایی در آن‌ها ارائه و اجرا می‌شود ؟

1-4. هدف‌ها:

هدف این تحقیق بررسی ساختار، عملکرد و روند توسعه کتابخانه ملی در سه کشور ایران، کانادا و استرالیا با استفاده از رویکرد مقایسه‌ای است تا با کشف شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها، راه هایی برای توسعۀ کیفی خدمات کتابخانه ملی ایران ارائه شود.

1-5. چه کاربردهایی از انجام این تحقیق متصور است:

شیوه بررسی‌ای که در هدف به آن اشاره شد، کتابداری تطبیقی[1] خوانده می‌شود. مطالعات تطبیقی در کتابداری مقایسه نظر و عمل کتابخانه در کشورهای مختلف جهان است با هدف گسترش و تعمیق ادراک از مسائل حرفه کتابداری و راه حل‌های آن‌ها (سیمسوا و مک‌کی[2]، 1970، ص.15). نتایج این تحقیق می‌تواند با مقایسه روند پیدایش، توسعه، و موقعیت کنونی کتابخانه ملی ایران، کانادا و استرالیا به توسعه بصیرت خواننده برای ارتقا و بهبود عملکرد آن‌ها مدد رساند.

1-6. استفاده‌کنندگان از نتیجه این پایان نامه (اعم از موسسات آموزشی، پژوهشی، دستگاههای اجرایی و غیره):

اداره کل برنامه‌ریزی و توسعه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌تواند استفاده‌کننده اصلی از نتایج این تحقیق باشد .

1-7. جنبه جدید بودن و نوآوری طرح در چیست؟

در کشور تا کنون هیچ گونه کار جدی برای مقایسه جامع کتابخانه ملی ایران با سایر کتابخانه‌ها انجام نشده است.

1-8. روش تحقیق

پژوهش مورد نظر در دسته مطالعات تطبیقی جای می‌گیرد و در آن برای مقایسه کتابخانه‌های ملی در سه کشور مورد نظر- ایران، کانادا و استرالیا- از روش مطالعات تطبیقی در کتابداری استفاده می‌شود. طبق تعریف دانتون[3]: «تطبیق در کتابداری رویکردی پژوهشی است برای تحلیل کتابخانه‌ها، سیستم‌های کتابخانه‌ای، جنبه‌های مختلف کتابداری و مسائل کتابداری در دو یا چند محیط متفاوت اجتماعی، فرهنگی، ملی با زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ایدئولوژیکی و تاریخی. هدف از این تحلیل، درک و توصیف شباهت‌ها و تفاوت‌ها برای استنتاج تعمیم‌ها و اصول معتبر است» (دانتون،1973، ص.52) .

در پژوهش حاضر با استفاده از مدارک موجود و در دسترس، پیدایش و سیر تحول این کتابخانه‌ها بررسی شده وضع گذشته، حال و برنامه‌های آینده آن‌ها تشریح و در نهایت مقایسه می‌شوند.

1-9. ابزار گردآوری اطلاعات

بعضی متخصصان استفاده از سیاهه‌های وارسی برای انتخاب اطلاعات، جمع‌آوری و سازمان‌دهی آن‌ها را در مطالعات تطبیقی در کتابداری پیشنهاد می‌دهد. البته از آنجا که سیاهه‌ها کار را انعطاف‌ناپذیر کرده و برداشتی خطی به دست می‌دهند بیشتر متخصصان محدود شدن به آن‌ها را توصیه نکرده‌اند (سیمسوا و مک کی، 1361). به نظر فاسکت اولین گام در مطالعه تطبیقی ایجاد چارچوبی است که بتوان در داخل آن اطلاعات را جمع‌آوری و منظم کرد. این کار در وهله اول چندان دقیق نبوده و در حقیقت فقط چیزی بیش از تصور عمومی از مسئله‌ای که می‌خواهیم مطالعه کنیم نخواهد بود. در طول مطالعه هر چه اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌کنیم کار ما بیشتر شکل می‌گیرد و در داخل چارچوب بیشتر جا می‌افتد (سیمسوا، 1371).

 در مطالعه حاضر، از قسمت‌هایی از سیاهه وارسی دستنامه کتابداری تطبیقی سیمسوا (این سیاهه در پیوست شماره 1 ارائه می‌شود.) که با محدوده مطالعه مرتبط است به عنوان چارچوب کلی استفاده شد. در نهایت نیز تلاش شد با ایجاد ارتباط بین اطلاعات خام جمع‌آوری شده با سیاهه‌ها، و تفسیر آن‌ها به نتیجه رسید و پیشنهاداتی را برای بهبود شرایط کتابخانه ملی ایران ارائه داد.

اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مدارک موجود (منابع دست اول نظیر گزارش‌های سالانه، قوانین کتابخانه‌ها، آمار کتابخانه‌ها، گزارش‌ها و… منابع دسته دوم شامل مونوگراف‌ها، کتاب‌ها، مقالات مجلات، مطالعات موردی قبلی و …)، در بعضی موارد با مصاحبه (در داخل کشور) یا با ایمیل اطلاعات کلی در مورد این کتابخانه‌ها جمع‌آوری شده است.

1-10. گروه هدف:

 گروه هدف شامل کل جامعه مورد مطالعه است که عبارتند از: کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ملی کانادا  و کتابخانه ملی استرالیا. هرچند این سه کتابخانه در شرایط کاملا متفاوتی شکل گرفته و فعالیت می‌کنند اما شباهت‌هایی نیز دارند که آن‌ها را به نمونه‌های مناسبی برای مقایسه تبدیل می‌کند. به عنوان مثال تنوع قومی، پراکندگی جغرافیایی، جنبش‌های ملی و قیام‌های استقلال طلبانه در طی تاریخ معاصر از شباهت‌های کلی سه کشور استرالیا، کانادا و ایران است. علاوه بر این موارد کتابخانه‌های ملی

مقایسه میانگین داده ها نیز نشان داد که تنش متوسط و شدید باعث کاهش مقدار رشد، درصد نیتروژن،، فسفر، آهن، شاخص SPAD، محتوی نسبی آب برگ و عملکرد دانه کلزا و در مقابل افزایش درصد پتاسیم و سدیم در اندام هوایی نسبت به آبیاری نرمال شد. کاربرد چهار درصد ورمی کمپوست در شرایط آبیاری نرمال، تنش متوسط و شدید باعث افزایش رشد، زیست توده و عملکرد گیاه کلزا و غلظت عناصر غذایی در اندام هوایی به جز عنصر روی در مقایسه با سایر تیمارهای کود زیستی گشت. بیشترین مقدار روی در اندام هوایی در تیمار چهار درصد کمپوست زباله شهری در عدم وجود تنش خشکی برابر 7/48 میلی گرم بر کیلوگرم بدست آمد. در کل کاربرد تیمار ورمی کمپوست نسبت به کمپوست زباله شهری در افزایش عملکرد کلزا از برتری نسبی برخوردار بود.

 

کلمات کلیدی: تنش خشکی، عملکرد، کلزا، کمپوست زباله شهری، ورمی کمپوست

 

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………صفحه

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………2

اهداف مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….5

فصل اول: کلیات

کلزا ……………………………………………………………………………………………………………………………………….7
1-1-1- تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-1-2- اهمیت…………………………………………………………………………………………………………………………….8

1-1-3- تولید کلزا در ایران و جهان ………………………………………………………………………………………………9

1-1-4- شرایط خاکی و نغذیه ای ……………………………………………………………………………………………….10

1-1-5- گونه های روغنی جنس براسیکا ……………………………………………………………………………………..12

مواد آلی و اثرات آن در خاک ………………………………………………………………………………………………….14
1-2-1- اثر مواد آلی بر خصوصیات شیمیایی خاک ……………………………………………………………………….15

1-2-2- اثر مواد آلی بر خصوصیات فیزیکی خاک …………………………………………………………………………15

1-2-3- اثر مواد آلی بر خصوصیات زیستی خاک …………………………………………………………………………16

1-2-4- اثر مواد آلی بر حاصلخیزی خاک …………………………………………………………………………………….17

کمپوست ……………………………………………………………………………………………………………………………..17
کمپوست زباله شهری ……………………………………………………………………………………………………………18
ورمی کمپوست …………………………………………………………………………………………………………………….20
تنش ……………………………………………………………………………………………………………………………………24
خشکی ………………………………………………………………………………………………………………………………..25
  />1-7-1- اثرات تنش خشکی بر گیاهان زراعی ………………………………………………………………………………26

1-7-2- مفهوم و مکانیسم های مقاومت به خشکی ………………………………………………………………………27

 

فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-1- بررسی نقش مواد آلی در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک ………………………………….29

2-2- بررسی تاثیر کمپوست زباله شهری بر جذب عناصر غذایی و عملکرد گیاهان زراعی …………………………30

2-3- بررسی تاثیر ورمی کمپوست بر جذب عناصر غذایی و عملکرد گیاهان زراعی……………………………………32

2-4- بررسی تاثیر تنش خشکی بر شاخص های رشد و عملکردی گیاهان زراعی………………………………………35

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- انتخاب و نمونه برداری خاک……………………………………………………………………………………………………….38

3-2- تجزیه های فیزیکی و شیمیایی خاک ………………………………………………………………………………………….38

3-2-1- اندازه گیری pH …………………………………………………………………………………………………………..38

3-2-2- اندازه گیری قابلیت هدایت الکتریکی خاک ………………………………………………………………………38

3-2-3- اندازه گیری کربن آلی خاک …………………………………………………………………………………………..38

3-2-4- اندازه گیری نیتروژن کل خاک ……………………………………………………………………………………….39

3-2-5- اندازه گیری فسفر قابل جذب خاک …………………………………………………………………………………39

3-2-6- اندازه گیری پتاسیم قابل جذب خاک ………………………………………………………………………………39

3-2-7- اندازه گیری کربنات کلسیم معادل …………………………………………………………………………………..39

3-2-8- تعیین بافت خاک ………………………………………………………………………………………………………….39

3-2-9- تعیین درصد رطوبت اشباع خاک …………………………………………………………………………………….40

3-2-10- تعیین رطوبت ظرفیت مزرعه………………………………………………………………………………………..40

3-2-11- تعیین جرم مخصوص ظاهری ………………………………………………………………………………………40

3-3- خصوصیات شیمیایی کمپوست و ورمی کمپوست ………………………………………………………………………….40

3-3-1- اندازه گیری pH …………………………………………………………………………………………………………..40

3-3-2- اندازه گیری قابلیت هدایت الکتریکی ……………………………………………………………………………..41

3-3-3- تعیین کربن آلی ……………………………………………………………………………………………………………41

3-4- مراحل کار گلخانه ای ………………………………………………………………………………………………………………..41

3-4-1- کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………….42

3-4-2- مرحله داشت………………………………………………………………………………………………………………….42

3-4-3- برداشت گیاه و آسیاب کردن …………………………………………………………………………………………..44

3-5-  اندازه گیری خصوصیات گیاهی پس از برداشت ……………………………………………………………………………44

3-5-1- اندازه گیری ارتفاع گیاه و ریشه و شمارش تعداد برگها……………………………………………………….44

3-5-2- اندازه گیری قطر ساقه …………………………………………………………………………………………………..46

3-5-3- تعیین محتوای كلروفیل برگ …………………………………………………………………………………………46

3-5-4- اندازه گیری سطح برگ …………………………………………………………………………………………………46

3-5-5- اندازه گیری نیتروژن کل در نمونه های گیاهی ………………………………………………………………..46

3-5-6- خاکستر کردن مواد گیاهی و تهیه عصاره گیاهی ………………………………………………………………47

3-5-7- اندازه گیری فسفر نمونه های گیاهی ………………………………………………………………………………47

3-5-8- اندازه گیری سدیم و پتاسیم اندام هوایی گیاه …………………………………………………………………..48

3-5-9- اندازه گیری آهن و روی اندام هوایی گیاه ………………………………………………………………………..48

3-5-10- محتوای نسبی آب برگ ………………………………………………………………………………………………48

3-5-10- درصد ماده خشک اندام هوایی ……………………………………………………………………………………..49

3-6- طرح آزمایشی و مطالعات آماری ………………………………………………………………………………………………….49

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- نتایج تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک ………………………………………………………………………………………….51

4-2- نتایج تجزیه شیمیایی ورمی کمپوست و کمپوست زباله شهری ……………………………………………………….52

4-3- بررسی تاثیر کاربرد کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست روی خصوصیات مورفو-فیزیولوژیکی کلزا تحت تنش خشکی ………………………………………………………………………………………………………………………………53

4-3-1- ارتفاع گیاه، قطر ساقه و تعداد برگ …………………………………………………………………………………53

4-3-2- سطح برگ، محتوی نسبی آب گیاه، نسبت سطح برگ و شاخص SPAD …………………………58

4-3-3- وزن خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، درصد ماده خشک اندام هوایی و عملکرد دانه ………………………………………………………………………………………………………………………………..64

4-4- بررسی تاثیر کاربرد کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست روی غلظت عناصر غذایی در اندام هوایی کلزا تحت تنش خشکی ……………………………………………………………………………………………………………………….70

4-4-1- نیتروژن و فسفر……………………………………………………………………………………………………………..70

4-4-2- پتاسیم و سدیم ……………………………………………………………………………………………………………..74

4-4-3- آهن و روی ………………………………………………………………………………………………………………….78

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد ها

5-1- نتیجه گیری کلی ………………………………………………………………………………………………………………………85

5-2- پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………..86

مراجع …………………………………………………………………………………………………………………………………………….87

 

فهرست اشکال و جداول

عنوان ………………………………………………………………………………………صفحه

جدول 1-1- مقایسه خصوصیات شیمیایی ورمی کمپوست و کمپوست باغی ……………………………………………..23

جدول 3-1- تیمارهای استفاده شده در آزمایش گلخانه ای ……………………………………………………………………..42

شکل 3-1- آماده سازی گلدانها در گلخانه جهت انجام کاشت ………………………………………………………………..43

شکل 3-2- مرحله کشت گلخانه ای و گلدهی گیاهان کلزا …………………………………………………………………….45

جدول 4-1- نتایج تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک ……………………………………………………………………………….51

جدول 4-2- نتایج تجزیه شیمیایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست ……………………………………………..52

جدول 4-3- نتایج تجزیه واریانس تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی بر خصوصیات مورفو-فیزیولوژیکی  گیاه کلزا……………………………………………………………………………….53

شکل4-1- اثرات ساده تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی در ارتفاع گیاه کلزا……………………………………………..54

شکل4-2- اثرات ساده تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی در قطر ساقه گیاه کلزا. ……………………………………..55

شکل4-3- اثرات ساده تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی در تعداد برگ گیاه کلزا………………………………………55

جدول 4-4- نتایج مقایسه میانگین اثر ساده کود زیستی و اثرات متقابل کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد برگ گیاه کلزا………………………………………………….57

شکل4-4- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست در سطح برگ گیاه کلزا………60

شکل4-5- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست در محتوی نسبی آب برگ کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….60

شکل4-6- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر روی نسبت سطح برگ کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….61

شکل4-7- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر روی شاخص SPAD کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….61

جدول 4-5- نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده تنش خشکی و اثر متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در بررسی سطح برگ، محتوی آب نسبی، نسبت سطح برگ و SPAD گیاه کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………63

جدول 4-6- نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در وزن خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت وزن خشک اندام هوایی به ریشه، درصد ماده خشک گیاه کلزا……………………………………………………………………………………………………………………………………65

شکل4-8- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در وزن خشک اندام هوایی گیاه کلزا…………………………………………………………………………………………………………. 68

شکل4-9- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در وزن خشک ریشه گیاه کلزا……………………………………………………………………………………………………………………68

شکل4-10- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در نسبت ریشه به اندام هوایی گیاه کلزا………………………………………………………………………………………………………69

شکل4-11- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در عملکرد دانه گیاه کلزا……………………………………………………………………………………………………………………………69

جدول 4-7- نتایج تجزیه واریانس تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سدیم، آهن و روی گیاه کلزا…………………………………………..70

جدول 4-8- نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان نیتروژن و فسفر گیاه کلزا…………………………………………………………………………..72

شکل 4-12- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان نیتروژن گیاه کلزا…………………………………………………………………………………………………………………..73

شکل 4-13- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان فسفر گیاه کلزا………………………………………………………………………………………………………………………73

شکل4-14- اثرات ساده تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی در مقدار پتاسیم اندام هوایی گیاه کلزا……………….74

شکل4-15- اثرات ساده تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی در مقدار سدیم اندام هوایی گیاه کلزا…………………75

شکل4-16- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر مقدار پتاسیم اندام هوایی کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

شکل4-17- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر مقدار سدیم اندام هوایی کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

جدول 4-9- نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان پتاسیم و سدیم گیاه کلزا…………………………………………………………………………..77

جدول 4-10- نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده تنش خشکی در میزان عناصر آهن و روی گیاه کلزا………….78

شکل4-18- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر مقدار آهن اندام هوایی کلزا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….79

شکل4-19- اثرات اصلی تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست بر مقدار عنصر روی اندام هوایی کلزا………………………………………………………………………………………………………………………………………..80

شکل 4-20- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان عنصر آهن گیاه کلزا………………………………………………………………………………………………………………..81

شکل 4-21- اثرات متقابل تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تحت شرایط تنش خشکی در میزان عنصر روی گیاه کلزا……………………………………………………………………………………………………………….81

شکل 4-22- مقایسه رشد و ارتفاع گیاه در تیمارهای کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست در سطوح مشابه چهار درصد و بدون تنش خشکی……………………………………………………………………………………………………………82

شکل 4-23- مقایسه رشد و ارتفاع گیاه در سطوح دو و چهار درصد ورمی کمپوست در شرایط بدون تنش خشکی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82

شکل 4-24- مقایسه رشد و ارتفاع گیاه در سطوح دو و چهار درصد ورمی کمپوست در شرایط بدون تنش خشکی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..83

شکل 4-25- مقایسه رشد و ارتفاع گیاه در تیمار چهار درصد کمپوست زباله شهری در سه سطح تنش خشکی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..83

 

مقدمه و هدف

 

 مقدمه

دانه های روغنی پس از غلات، دومین منبع غذایی جهان به حساب می آیند. این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسید های چرب، حاوی پروتئین نیز می باشند. کلزا به عنوان یکی از مهم ترین گیاهان روغنی در سطح جهان مطرح می باشد، به طوری که پس از سویا و نخل روغنی سومین منبع تولید روغن نباتی جهان به شمار می رود. این گیاه روغنی به طور متوسط حاوی 45-40 درصد روغن در دانه می باشد با توجه به نیاز روز افزون به روغن های نباتی و وابستگی شدید کشور در این مورد، لازم است توجه ویژه ای به توسعه و گسترش کشت دانه های روغنی بویژه کلزا مبذول شود (سیاوش و همکاران،1384).

بیش از 90 درصد مصرف روغن خوراکی کشور از طریق واردات تأمین می گردد. گیاه کلزا (مهمترین گونه زراعی مربوط به جنس Brassica) به علت ویزگی هایی از قبیل قابلیت کشت در نقاط مختلف، درصد زیاد و کیفیت مطلوب روغن موجب امیدواری در جهت تأمین و حتی خودکفایی روغن خام مورد نیاز کشور و رهایی از وابستگی می باشد (اصلانی و همکاران ،1384). افزایش تقاضا برای روغن نباتی در بازارهای جهانی و روند افزایش مصرف سرانه آن موجب اهمیت و لزوم توسعه کشت دانه های روغنی و گسترش برنامه های علمی- تحقیقاتی در مورد این محصولات شده است (ابولحسنی وسعیدی، 1385).

به طور کلی افزایش محصول در گرو بكارگیری بهینه نهاده های كشاورزی از جمله كود می باشد. كودهای شیمیایی در ایران نیز از مهمترین نهاده های كشاورزی به حساب می آیند. کودهای شیمیایی یکی از عوامل اصلی افزایش حاصلخیزی خاك می باشند، ولی استفاده بیش از اندازه از آنها به ویژه هنگامی که با عملیات مدیریتی نامناسب مثل سوزاندن بقایای گیاهی همراه شود، میزان ماده آلی خاك را به شدت کاهش می دهد. این موضوع بر روی ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاك تاثیرگذاشته و امکان فرسایش را در این خاكها افزایش می دهد. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی با تاثیر روی ساختمان خاک منجر به عدم تعادل در خصوصیات فیزیکی شیمیایی و در نتیجه کاهش جذب عناصر غذایی می گردند (آدلیو[1] و همکاران، 2010؛ سران[2] و همکاران، 2010).  امروزه به دلیل افزایش اهمیت مسائل زیست محیطی توجه بیشتری به کودهای زیستی (بیولوژیک) برای جایگزینی کودهای شیمیایی شده است. از آنجا كه مدیریت كود از عوامل اصلی در نیل به كشاورزی پایدار محسوب می گردد، لذا جایگزینی تدریجی كودهای شیمیایی خصوصاً كودهای نیتروژنی و فسفاتی با كودهای زیستی به دلیل مزایای نسبی این كودهای و به علاوه ارزانی آنها می تواند بار سنگین یارانه را از دوش دولت برداشته و گامی دیگر در جهت شكوفایی اقتصاد كشور به حساب آید. از طرف دیگر مصرف كودهای زیستی بدون نگرانی از اثرات سوء زیست محیطی غالباً موجب بهبود شرایط فیزیكی- شیمیایی و زیستی خاك ها شده، افزایش حاصلخیزی و باروری اراضی را به دنبال دارند (پیر انوشه و همکاران، 1389).

امروزه بكارگیری روش های زیستی به عنوان طبیعی ترین و مطلوب ترین راه حل برای زنده و فعال نگه داشتن سیستم حیاتی خاك در اراضی كشاورزی مطرح می باشد (درزی و همکاران، 1387). استفاده از اصلاح کننده های آلی مانند کمپوست ها، ابزار موثری برای بهبود خاکدانه سازی، ساختمان خاک، افزایش جمعیت و تنوع میکروبی، افزایش ظرفیت نگهداری آب خاک و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی در خاک می باشد (آزرمی و همکاران، 2008).

تولید کمپوست می تواند به عنوان یک روش مدیریتی مناسب برای حذف مواد زاید جامد و تبدیل آنها به موادی با ارزش غذایی بالا محسوب شده و به عنوان ابزاری مناسب در کنترل انواع مختلف بقایا و کاهش مصرف کودهای معدنی به محصولات زراعی و افزایش جذب عناصر کم مصرف به وسیله گیاهان تلقی شود. انجام تحقیقات مختلف در این زمینه، برخی از تاثیرات مثبت کمپوست به عنوان کود زیستی را در رشد و بهبود خصوصیات کیفی گیاه نشان داده است (هارگریوز و همکاران، 2008).

روند افزایش مستمر در تقاضا بدلیل رشد روز افزون جمعیت و افزایش قیمت محصولات، کشاورزان را مجبور به کاربرد روش های مدیریتی فشرده کرده که هدف آن افزایش تولید محصولات زراعی است. این شیوه کشاورزی برای جبران کمبود عناصر در خاک، با مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی علاوه بر هزینه بالا، به دلیل بازدهی کم و بر هم زدن تعادل عناصر غذایی خاک می تواند باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی شود. از این رو، سیستم های کشاورزی با نهاده کم به دلیل علاقه فزآینده به حفاظت منابع طبیعی، کاهش تخریب زیست محیطی و افزایش هزینه کودها، بویژه به منظور تولید در کشورهای در حال توسعه مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.

بر اساس تجارب ارزنده کشورهای پیشرفته جهان و موفقیت های چشمگیر آنها در زمینه کشت کلزا، پاییزه بودن کشت این گیاه و در نتیجه امکان استفاده از نزولات آسمانی و نیاز کمتر به آبیاری، توصیه شده که کشت کلزا پاییزه (و یا بهاره) در ایران، بر خلاف سایر دانه های روغنی که در بهار کشت می شوند، توجیه پذیر به نظر می رسد. سازگاری کلزا با شرایط متفاوت اقلیمی و خاک به دلیل وجود تیپ های پاییزه و بهاره، عملکرد نسبتاً زیاد این گیاه در مقایسه با سایر محصولات زراعی و همچنین نیاز کشور به تولید دانه های روغنی و وابستگی زیاد به واردات دانه های روغنی علت اصلی روی آوردن به کشت کلزا بعنوان یکی از گیاهان روغنی با درصد بالای روغن است.

با توجه به اهمیت گیاه کلزا در برنامه خودکفایی کشور در زمینه استحصال روغن و همچنین رویکرد جوامع بین المللی به حفاظت از منابع طبیعی در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی استفاده از کودهای زیستی از جمله کمپوست و ورمی کمپوست می تواند به عنوان ابزاری مفید و کارآمد در کشاورزی پایدار به شمار آید. از این رو هدف از این پژوهش مقایسه عملکرد دو کود کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست به عنوان کودهای زیستی در بهبود خصوصیات رشد و عملکرد گیاه کلزا در شرایط تنش خشکی بوده است.

 

ویژگی های فضایی- کالبدی تاثیر می-پذیرد. در مجموع باید گفت برطبق نتایج به دست آمده، سرمایه اجتماعی عامل اصلیِ اثرگذار بر حس تعلق به مکان در شهر جدید پرند و نسیم شهر است.

فهرست مطالب
فصل1 (کلیات تحقیق)    1
1- 1 مقدمه    2
2- 1 طرح مسئله    3
3- 1 اهمیّت و ضرورت مسئله    6
4- 1 سئوالات تحقیق    7
5- 1 اهداف تحقیق    8
1- 5- 1 هدف اصلی    8
2- 5- 1 اهداف عملیاتی    8
6- 1 قلمرو تحقیق    8
1- 6- 1 قلمرو زمانی    8
2- 6- 1 قلمرو مکانی    8
فصل2 (ادبیات و مبانی نظری تحقیق)    9
1- 2 مقدمه    10
2- 2 حس تعلق مکانی    11
1- 2- 2 تعریف مفاهیم مرتبط با حس تعلق مکانی    11
1- 1- 2- 2 مکان    11
2- 1- 2- 2 حس مکان    16
3- 1- 2- 2 حس تعلق    19
4- 1- 2- 2 حس تعلق مکانی    21
2- 2- 2 بررسی ابعاد حس تعلق مکانی    23
3- 2- 2 نظریه های حس تعلق مکانی    25
1- 3- 2- 2 رویکرد روانشناختی(روانشناسی محیطی)    25
1- 1- 3- 2- 2 فریتز استیل    26
2- 1- 3- 2- 2 ویلیامز    27
3- 1- 3- 2- 2 شامای    28
4- 1- 3- 2- 2 لو و آلتمن    29
  />5- 1- 3- 2- 2 جنیفر کراس    31
2- 3- 2- 2 رویکرد جامعه شناختی(پدیدارشناسی)    32
1- 2- 3- 2- 2 یی فو توآن    33
2- 2- 3- 2- 2 ادوارد رلف    33
3- 2- 3- 2- 2 کریستین نوربرگ شولتز    35
3- 2 عوامل اجتماعی- فرهنگی    36
1- 3- 2 سرمایه اجتماعی    36
1- 1- 3- 2 تعاریف و ابعاد    36
2- 1- 3- 2 نظریه پردازان سرمایه اجتماعی    38
1- 2- 1- 3- 2 پیر بوردیو    38
2- 2- 1- 3- 2 رابرت پاتنام    41
3- 2- 1- 3- 2 فرانسیس فوکویاما    44
4- 2- 1- 3- 2 جیمز کلمن    45
5- 2- 1- 3- 2 افه و فوش    49
2- 3- 2 سرمایه فرهنگی    51
1- 2- 3- 2 تعریف و ابعاد    51
2- 2- 3- 2 نظریه پردازان سرمایه فرهنگی    53
1- 2- 2- 3- 2 پیر بوردیو    53
2- 2- 2- 3- 2 کالینز    57
4- 2 عوامل فضایی- کالبدی    57
5- 2جمع بندی مبانی نظری    59
6- 2 پیشینه تحقیق    62
1- 6- 2 پیشینه داخلی تحقیق    62
2- 6- 2 پیشینه خارجی تحقیق    79
3- 6- 2 جمع بندی پیشینه تحقیق    85
7- 2 چارچوب نظری    90
8- 2 مدل نظری تحقیق    94
9- 2 سئوالات تحقیق    95
10- 2 فرضیه های تحقیق    95
فصل3 (روش تحقیق)    96
1- 3 روش تحقیق    97
2- 3 تکنیک گردآوری داده ها    98
3- 3 فنون مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها    98
4- 3 جامعه آماری، حجم نمونه و شیوه نمونه گیری    99
5- 3 تعریف نظری متغیرهای تحقیق    100
1- 5- 3 حس تعلق مکانی    100
2- 5- 3 سرمایه اجتماعی    101
3- 5- 3 سرمایه فرهنگی    102
4- 5- 3 نگرش به ویژگی های فضایی- کالبدی    103
5- 5- 3 طول مدتِ سکونت(عامل زمان)    103
6- 5- 3 ویژگی های فردی    104
6- 3 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق    104
1- 6- 3 حس تعلق مکانی    104
2- 6- 3 سرمایه اجتماعی    105
3- 6- 3 سرمایه فرهنگی    106