آسیب‌های ناشی از سواره مدار شدن فضاهای شهری( کمبود پارکینگ، اختلاط حوزه‌های سواره و پیاده) و کاهش چشمگیر سهم شهروندان از فضاهای عمومی، فرسودگی ساختمان ها، کمبود فضاهای سبز، عدم حفاظت از بناهای تاریخی و …. می‌باشد.

مساله‌ی ذکر شده منجر به افزایش آشفتگی و آلودگی‌های زیستی و بصری و در نهایت کاهش کیفیت زندگی شهری و فعالیت‌های اجتماعی و انزوای روزافزون ساکنین گردیده است.

 کلید واژگان: بافت تاریخی، فرسودگی، معاصرسازی، پیاده محوری، حس مکان

فهرست مطالب

فصل اول. 1

1-1 بیان مساله. 2

1-2 اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع. 3

1-3 پرسش‌های پژوهش…. 3

اهداف… 4

1-4-1 اهداف نظری.. 4

1-4-2 اهداف عملی.. 4

1-4 چگونگی جمع آوری داده‌ها 4

فصل دوم. 5

2- مبانی نظری پژوهش…. 6

2-1 تعاریف، اصول و مبانی نظری.. 6

2-1 واژه شناسی.. 6

2-1-1 بهسازی.. 6

2-1-1-1 بازیافت… 6

2-1-1-2 مراقبت… 6

2-1-1-3 حمایت… 6

2-1-1-4- استحکام پذیری.. 7

2-1-1-5- توان بخشی.. 7

2-1-1-6 – بهبود، سازماندهی و باز آبادانی.. 7

2-1-2  نوسازی.. 7

2-1-2-1 تجدید حیات… 7

2-1-2-2 به روز کردن (انطباق) 8

2-1-2-3 تبدیل (دگرگونی) 8

2-1-2-4 حفاظت… 8

2-1-2-5 نو شدن. 8

2-1-2-6 احیاء. 8

2-1-2-7 تعمیر. 8

2-1-3 بازسازی.. 9

2-1-3-1 تخریب… 9

2-1-3-2 پاک سازی.. 9

2-1-3-3 دوباره سازی.. 9

2-1-4 روش‌های تلفیقی.. 9

2-1-4-1 الگویابی مجدد. 9

2-1-4-2 یکپارچه سازی و وحدت مجدد. 10

2-1-4-3 بیان متفاوت و موقعیت دوباره یافتن.. 10

2-1-4-4 بازآفرینی.. 10

2-1-4-5 نوزایی.. 10

2-2 مبانی و مفاهیم پایه. 11

2-2 -1 مولفه‌های موثر بر ادراک مکان. 11

2-2 -1-1 هویت… 11

2-2-1-2 شرایط هویت مندی.. 11

2-2-1-3 عدم احراز هویت و تبعات آن. 12

2-2-1-4 فضا 13

2-2-1-5 مکان. 13

 

2-2-1-6 هویت مکان. 14

2-2 -1-7 نماد یا نشانه (عامل تشخص مکان) 15

2-2 -1-8 حس مکان. 16

2-2 -1-8-1 عوامل تشکیل دهنده‌ی حس مکان. 16

2-2-2 امنیت اجتماعی.. 17

2-2-2-1 نظریه‌های مطرح در زمینه‌ی جرم و ناامنی.. 17

2-2-2-2 عوامل موثر بر بروز ناامنی.. 20

2-2-2-3 راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم و ناامنی.. 21

2-2-2-3-1 تقویت عملکردهای طبیعی.. 22

2-2-2-3-2 کنترل دسترسی.. 22

2-2-2-3-3 نظارت طبیعی.. 23

2-2-2-3-4 حمایت از فعالیت اجتماعی.. 23

2-2-2-3-5 تعمیر و نگهداری.. 23

2-2-3 فرسودگی.. 23

2-2-3-1 انواع فرسودگی.. 24

2-2-3-2 طراحی در بافت کهن شهری.. 25

2-2-3-3 بافت شهری.. 25

2-2-3-4 بافت فرسوده‌ی شهری.. 26

2-2-3-4-1 فرسودگی نسبی.. 27

2-2-3-4-2 فرسودگی کامل.. 27

2-2-3-5 عوامل پیدایش فرسودگی.. 27

2-2-3-5-1 عوامل اقتصادی.. 28

2-2-3-5-2 عوامل اجتماعی.. 28

2-2-3-5-3 عوامل کالبدی.. 29

2-2-3-5-4 عوامل مدیریتی.. 30

2-2-3-5-5 عوامل فرهنگی.. 32

2-2-3-5-6 عوامل ذهنی و روانی.. 32

2-2-3-6 شاخص فرسودگی.. 33

2-2-3-7 محله. 36

2-2-3-7-1 مرکز محله. 36

2-2-3-7-2 سیمای محله. 37

2-2-3-7-3 ظاهر و ریخت شناسی محله. 37

2-2-3-7-3-1 محله‌ی بدون طراحی.. 37

2-2-3-7-3-2 محله‌ی با طراحی قبلی.. 37

2-2-3-7-3-3 مصالح به کار رفته از گذشته. 38

2-2-3-8 طبقه بندی ابنیه واجد ارزش موجود در بافت… 38

2-2-3-8-1 معماری.. 38

2-2-3-8-2 تاریخی.. 38

2-2-3-8-3 مذهبی.. 39

2-2-3-8-4 قدمت… 39

2-2-3-9 حوزه‌ی توزیع فضایی فعالیت‌ها در عناصر تاثیرگذار در بافت    39

2-2-3-9-1 عناصر بازار و نقش آن در بافت… 39

2-2-3-9-2 کالبد ریخت شناسی بازار. 41

2-2-3-9-3 نقش‌ها و کارکردهای بازار. 43

2-2-3-9-4 فرهنگ بازار. 44

2-2-3-9-5 تحولات تاثیرگذار بر بازارهای معاصر. 47

2-2-3-9-6 بازارها در بافت نوین شهری.. 48

2-2-3-9-7 دیدگاه ها 48

2-2-3-9-7-1 دیدگاه موزه‌ای.. 48

2-2-3-9-7-2 دیدگاه نوسازی.. 49

2-2-3-9-7-3 دیدگاه بینابینی.. 49

جمع بندی.. 50

2-2-4 جلب مشارکت مردمی.. 50

2-2-4-1 ابعاد مشارکت… 51

2-2-4-1-1 اقتصادی.. 51

2-2-4-1-2 اجتماعی- برنامه ریزی.. 51

2-2-5 ابزار جلب مشارکت مردمی.. 53

2-2-5-1 اعتماد سازی.. 54

2-2-5-2 اختیار. 54

2-2-5-3 ترغیب و علاقه مند سازی مردم. 54

2-2-5-4 آگاه سازی.. 54

2-2-6 پیاده محوری.. 55

فصل سوم. 56

مروری بر ادبیات موضوع. 56

3- مروری بر ادبیات موضوع. 56

3-1 توسعه معابر و گسترش خیابان‌ها در ایران. 57

3-2 قوانین و مقررات… 57

3-2-1- تجارب انجام شده در ایران. 58

3-3 نقد کنندگان خیابان کشی‌های جدید. 59

جمع بندی.. 65

3-4 سیاست طراحی در مراکز کهن شهری.. 66

3-4-1 قرن نوزدهم.. 66

3-4-2 نیمه اول قرن بیستم.. 67

3-4-3 نیمه دوم قرن بیستم.. 68

3-5 سیر سیاست‌های ایران در طراحی در مراکز کهن شهری   72

3-5-1 پهلوی اول. 72

3-5-2 پهلوی دوم. 72

3-5-3 پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. 75

3-5-3-1 روانبخشی (1364-1361) 75

3-5-3-2 طرحهای بهسازی بافتهای شهری (69-66) 75

3-5-3-3 محورهای فرهنگی – تاریخی.. 76

3-5-3-4 طرح تجمیع– نوسازی و بهسازی.. 76

3-5-3-5 بافت‌های فرسوده شهری.. 76

3-5-3-6 قانون نوسازی و عمران شهری.. 77

3-5-3-7 عمران و بهسازی.. 77

3-5-3-8 طرح توانمندسازی سکونت گاههای غیر رسمی   77

فصل چهارم. 80

تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی.. 80

4- تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی.. 80

4-1 لایسستر(فلامکی، منصور، 1384) 81

4-2 استکهلم (فلامکی، منصور، 1384) 82

4-3 خیابان ایستیکال (خطیر، شافعی ؛ 1385) 84

4-4- مرمت بازار شیشه گر خانه، تبریز (زنده دل ؛ 1385) 87

5- استانداردها و ضوابط طراحی(برنامه فیزیکی) 92

5-1- استانداردها و ضوابط طراحی.. 92

5-2 فضاهای موزه. 92

5-3 عرصه بندی موزه. 92

5-3-1 عرصه بندی به اعتبار بازدید کننده. 93

الف: عرصه خصوصی : 93

ب: عرصه عمومی – خصوصی: 93

5-3-2 عرصه بندی به اعتبار عملکرد. 94

5-3-2-1 فضاهای نمایشی و گالریها 94

5-3-2-1-1 نمایشگاه دائمی.. 94

5-3-2-1-2 نمایشگاه موقت… 94

5-3-1-3 فضاهای اطلاعات و خدمات علمی و هنری.. 95

5-3-1-4 آمفی تئاتر و سالن چند منظوره. 95

5-3-1-5 کتابخانه. 95

5-3-1-6 اتاقهای بحث و مذاکره و کنفرانس…. 95

5-3-1-7 فضاهای نگهداری و مرمت… 96

5-3-1-8  انبار. 96

5-3-1-9 آزمایشگاه‌ها و فضای مرمت… 96

5-3-1-10  فضای عکاسی و لابراتوار. 97

5-3-1-11  فضاهای اداری.. 97

5-3-1-12 فضاهای خدماتی (تجاری-رفاهی) 97

5-4 نمایش آثر. 97

5-4-1 اثرفضا و بازدید. 97

5-4-2 رابطه فضا و اثر. 98

5-4-3 رابطه فضا و زمان. 98

5-4-4 رابطه اثر و مخاطب… 99

5-5 فضاهای نمایش…. 99

5-5-1 ابعاد و اندازه‌ها و اشکال. 99

5-5-2 تناسبات انسانی.. 101

5-5-3 وسایل و فنون نمایش…. 101

5-5-4 تابلو. 101

5-5-5 پانوراما 102

5-5-6 جعبه آینه یا ویترین.. 102

5-5-7 سکو و تکیه گاه. 102

5-5-8 ویدئو پروژکتور. 102

5-5-9 اسلاید. 103

5-6 سیرکولاسیون در موزه. 103

5-6-1 ارتباطات و دسترسی ها 103

5-6-2 سیرکولاسیون فضاهای نمایش…. 103

5-6-3 مسیر بازدید هدایت شده (مدار گردش اجباری) 104

5-6-3-1 طرح زنجیره‌ای.. 105

5-6-3-2 طرح ستاره ای.. 105

5-6-3-3 طرح بادبزنی.. 105

5-6-3-4 مسیر بازدید آزاد (مدار گردش اختیاری) 105

5-7- نور در موزه. 106

5-7-1 نور طبیعی.. 106

5-7-2 نور مصنوعی.. 107

5 -8 امنیت آثار در موزه. 108

5 -8- 1 سرقت و اعمال خرابکارانه. 108

5 -8- 2 آتش سوزی.. 109

5 -8-3 امنیت موزه به هنگام جنگ…. 110

5 -8- 4 محافظت و نگهداری آثار. 110

5-8-5 کنترل نور. 111

5 -8- 6 محیط (رطوبت و حرارت هوا) 111

5 -8- 7 نظارت بر مسائل ناشی از پدیده‌های ارتعاشی.. 112

5-9- مصالح.. 113

فصل ششم.. 114

معرفی و تحلیل بستر طرح.. 114

6- معرفی و تحلیل بستر طرح.. 115

6-1 مازندران (طبرستان) پس از اسلام. 115

6-2 در دوران متاخر. 115

6-3 شناخت کلی شهر و استان. 115

6-3-1 شناخت ویژگی‌های طبیعی شهر آمل.. 115

6-3-1-1 شناخت پارامترهای آب و هوایی شهر. 115

6-3-1-1-1 ارتفاع. 116

6-3-1-1-2 همجواری با دریای مازندران. 116

6-3-1-1-3 موقعیت (عرض) جغرافیایی.. 117

6-3-1-1-4 جریانهای آب و هوایی موثر بر شهر آمل   117

6-3-1-1-4-1 بررسی جریان پرفشار سیبری.. 117

6-3-1-1-4-2 بررسی جریان اسکاندیناوی.. 117

6-3-1-1-4-3 بررسی جریان‌های مدیترانه ای.. 118

6-3-1-1-4-4 بررسی جریان‌های محلی.. 118

6-3-1-1-5 دما (درجه حرارت) 118

6-3-1-1-6 بررسی موقعیت خورشید. 118

6-3-1-1-7 بررسی میزان بارندگی.. 119

6-3-1-1-8 بررسی میزان رطوبت هوا 119

6-3-1-1-9 بررسی بادهای منطقه. 119

6-3-1-2 شناخت عوارض طبیعی منطقه. 119

6-3-1-3 شناخت عوامل آلوده کننده زیست محیطی شهر  120

6-4-2 شناخت مولفه‌های طراحی شهری (کیفیت محیط) 120

6-4-2-1 عوامل موثر بر شکل گیری منطقه‌ی تاریخی   120

6-4-2-1 عوامل طبیعی.. 120

6-4-2-2 عوامل اقتصادی.. 120

6-4-2-3 عوامل ارتباطی.. 121

6-4-2-4 عوامل دفاعی.. 121

6-5 احداث آمل و وجه تسمیه آن. 121

6-5-1 هسته‌ی اولیه شهر و نحوه‌ی گسترش آن. 122

6-5-2 سیر تحول فضایی-کالبدی شهر آمل.. 122

6-5-2-1 سیر تحول شهر آمل قبل از اسلام. 122

6-5-2-2 سیر تحول شهر آمل بعد از اسلام تا قاجاریه  123

6-5-2-3 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی اول) 124

6-5-2-4 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی دوم) 125

6-5-3 خط آسمان. 125

6-5-4 نقشه کاربری اراضی.. 126

6-5-5 نقشه قدمت بناها 126

6-5-6 نقشه تعداد طبقات ساختمان ها 127

6-5-7 نقشه درجه بندی معابر. 127

6-5-8 جدول سوات… 128

6-5-9 گزینه‌های مفهومی.. 129

گزینه شماره 1.. 129

مزایا 129

معایب… 129

گزینه شماره 2.. 130

مزایا 130

معایب… 130

جدول مقایسه و امتیاز دهی گزینه‌های مفهومی.. 132

6-6 حوزه‌های طراحی.. 133

خیابان مهدیه. 133

6-6-1-1 تحلیل نمای اطراف سایت… 133

رسیدن به الگوواره‌ی برای نما 138

6-6-1-2 راهکارهای خیابان مهدیه. 138

6-6-2 گذر. 139

6-6-2-1 راهکارهای طراحی گذر. 139

6-6-3 سیمای جداره ها 142

6-6-4 طراحی مبلمان شهری.. 146

7- مدارک طراحی.. 148

– منابع و مواخذ. 155

1 بیان مساله

کشور ما ایران، دارای فرهنگ بسیار متنوع و تاریخ کهنی است و یکی از غنی‌ترین کشور‌های جهان از حیث ساخت فضاهای انسانی در بیشترین دوره‌های تاریخی تمدن و فرهنگ بشر و حتی ما قبل تاریخ است. با برقراری رابطه بین فرهنگ و معماری و شهرسازی، علاوه بر اینکه این آثار گرانبها را ارج مینهیم میتوانیم همانند گذشته، آثار درخشانی را به جامعه‌ی بشری عرضه داریم.

از جمله‌ی فضاهای انسانی که محل تعامل اجتماعی و فرهنگی نیز می‌باشد، بافت‌ها و معابر با ارزش تاریخی است که ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیت‌های مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات مدنی می‌گردانند. شبکه در هم تنیده این بافت‌ها و معابر که نتیجه سالها تلاش شهروندان برای تداوم حیات شهری است، مملو از خاطرات، دلمشغولی ها، نیازها و مسائل شهروندان بوده و گویای نوع زندگی، طرز فکر، سطح اقتصادی، نوع روابط اجتماعی و سایر اشتراکات ذهنی و عینی شهروندان در مقیاس شهر می‌باشد. از دید عملکردگرایان، معابر فضایی ارتباطی است که جهت دهنده، تقسیم کننده و تقویت کننده ساختار شهر است. آنان که به ادارک محیط اهمیت می‌دهند راه‌ها را مهمترین عامل سازمان یافته در نقشه پرداری ذهنی انسان می‌دانند (lynch 1960). جامعه شناسان شهری حیات و مدنیت یک شهر را در ارتباط با فضاهای باز آن دانسته، جین جیکوبز (1961) در این ارتباط می‌گوید: فکر کردن به شهر یعنی به تصور در آوردن خیابان‌های معابر با برقرای مناسب تبادلات و ارتباطات کالبدی، فضایی و اجتماعی شهر می‌تواند در حیات و سرزندگی فضاهای شهری بیشترین نقش را داشته باشد.

خیابان‌ها بیش از آنکه سازنده ساختار کالبدی شهر باشند، بیانگر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه می‌باشند. به همین خاطر نه می‌توان با دیدگاهی شهودی- هنری