بین در دسترس بودن رب گوجه فرنگی و خرید این محصول رابطه معناداری وجود دارد.
   این تحقیق از نظر هدف یک تحقیق کاربردی می­باشد. جامعه آماری این تحقیق سیزده منطقه شهرداری شهر مشهد می­باشد و محقق از روش نمونه­گیری خوشه­ای استفاده کرده است و هفت منطقه را به طور تصادفی انتخاب کرده است. و ابزار اندازه­گیری در این تحقیق پرسشنامه می­باشد. که تعداد 427 پرسشنامه توزیع گردید. و همچنین از آزمون کای-دو برای وجود رابطه معناداری استفاده شده و در صورت وجود رابطه معناداری برای محاسبه شدت آن از ضریب همبستگی استفاده شده است. و همچنین برای رتبه­بندی آن از آزمون فریدمن استفاده شده است.

 

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………3

1-2-تبیین مساله تحقیق…………………………………………………………………………………………..3

1-3-ضرورت واهمیت تحقیق………………………………………………………………………………….4

1-4-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………..6

1-5-سوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………..6

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه مطالعات تحقیق

2-1-پیشینه مطالعات تحقیق…………………………………………………………………………………….8

2-2- مروری برمبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………..11

2-2-1-نظریه های مربوط به مشارکت……………………………………………………………………..11

2-2-2-دیدگاه های عوامل اجتماعی  موثر بر مشارکت اقتصادی……………………………13

1-قدرت طلبی……………………………………………………………………………………15

2-استقلال مالی …………………………………………………………………………………21

3-منزلت اجتماعی………………………………………………………………………………22

4- تحصیلات……………………………………………………………………………………23

5- سن…………………………………………………………………………………………..24

6-مسئولیت اجتماعی……………………………………………………………………………25

7-تاهل وتجرد…………………………………………………………………………………..26

2-2-3-مشارکت زنان………………………………………………………………………….27

2-3-چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………..31

2-4- فرضیات تحقیق………………………………………………………………………….34

2-5- مدل تحقیق……………………………………………………………………………….35

 

فصل  سوم : متدولوژی تحقیق

3-1- روش تحقیق…………………………………………………………………………….38

3-2- جامعه آماری……………………………………………………………………………38

3-3- نحوه تعیین حجم نمونه …………………………………………………………………39

3-4- روش نمونه گیری………………………………………………………………………..39

3-5- نحوه و روش گرد آوری داده ها…………………………………………………………40

3-5-1- مقیاس و طیف ابزار اندازه گیری…………………………………………………….40

3-6- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها …………………………………………………….41

3-7- روایی و پایایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………….45

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………46

3-9- نحوه پردازش داده ها ……………………………………………………………………47

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل آمار داده های تحقیق

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………….50

4-2- داده های توصیفی ………………………………………………………………………..50

4-2-1- بررسی ویژ گیهای جمعی شناختی گرو ههای پاسخ دهنده ………………………….51

4-3- تحلیل توصیفی مو لفه ها و متغیر ها …………………………………………………….57

4-3-1- تحلیل توصیفی شاخص احساس مسولیت پذیری اجتماعی ………………………….57

4-3-2- تحلیل توصیفی شاخص احساس منزلت اجتماعی ……………………………………57

4-3-3- تحلیل توصیفی شاخص تمایل به استقلال مالی ………………………………………58

4-3-4- تحلیل توصیفی شاخص تمایل به قدرت طلبی ……………………………………….59

4-3-5- تحلیل توصیفی شاخص سن ………………………………………………………….59

4-3-6- تحلیل توصیفی شاخص تاهل و تجرد ……………………………………………….60

4-4- تحلیل استنباطی …………………………………………………………………………60

4-4-1- آزمون فرضیه اول …………………………………………………………………..60

4-4-2- آزمون فرضیه دوم ……………………………………………………………………62

 

4-4-3- آزمون فرضیه سوم …………………………………………………………………..63

4-4-4- آزمون فرضیه چهارم …………………………………………………………………65

4-4-5- آزمون فرضیه پنجم ……………………………………………………………………66

4-4-6- آزمون فرضیه ششم ……………………………………………………………………68

4-5- نتایج حاصل از ضریب همبستگی چوپروف …………………………………………..69

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق

5- مقدمه ………………………………………………………………………………………72

5-1- نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق ……………………………………………..72

5-1-1- یافته های مربوط به فرضیه اول تحقیق ……………………………………………72

5-1-2- یافته های مربوط به فرضیه دوم تحقیق ……………………………………………73

5-1-3- یافته های مربوط به فرضیه سوم تحقیق …………………………………………..73

5-1-4- یافته های مربوط به فرضیه چهارم تحقیق ………………………………………..74

5-1-5- یافته های مربوط به فرضیه پنجم تحقیق ………………………………………….75

5-1-6- یافته های مربوط به فرضیه ششم تحقیق ……………………………………………75

5-1-7- الویت بندی شاخص ها ……………………………………………………………..76

5-2- پیشنهادات مبتنی بر یافته های تحقیق ……………………………………………………77

5-2-2- پیشنهادات برای تحقیقات آتی ………………………………………………………..78

5-3- محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………..79

فهرست منابع و ماخذ …………………………………………………………………………80

پیوست …………………………………………………………………………………………84

پرسشنامه ………………………………………………………………………………………85

چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………….92

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                صفحه

 

3-1-جدول ضرایب پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مرحله اول………………46

4-1-جدول توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سن ………………………………….51

4-2-جدول توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه کاری………………………….52

4-3-جدول توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سطح تحصیلات…………………….54

4-4-جدول توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب شغل…………………………………55

4-5-جدول توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب درآمد………………………………..56

4-6-جدول توزیع فراوانی ارزیابی مسئولیت اجتماعی در میزان مشارکت اقتصادی…..57

4-7-جدول توزیع فراوانی ارزیابی منزلت اجتماعی در میزان مشارکت اقتصادی…….57

4-9-جدول توزیع فراوانی ارزیابی استقلال مالی در میزان مشارکت اقتصادی………..58

-10-جدول توزیع فراوانی ارزیابی قدرت طلبی در میزان مشارکت اقتصادی……….594

4-11-جدول توزیع فراوانی ارزیابی میزان سن در میزان مشارکت اقتصادی…………59

4-12-جدول توزیع فراوانی ارزیابی تاهل وتجرد در میزان مشارکت اقتصادی………60

4-13-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل دادهای مسئولیت پذیری اجتماعی………………………………………………………….61

4-15-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل

دادهای منزلت اجتماعی…………………………………………………………………….62

4-17-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل دادهای استقلال مالی……………………………………………………………………….64

4-19-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل دادهای قدرت طلبی…………………………………………………………………………65

4-21-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل دادهای تاهل وتجرد…………………………………………………………………………67

4-23-جدول نتایج تحلیلی آزمون چی دو جهت شناسایی رابطه دو متغیرباتوجه به تحلیل دادهای سن…………………………………………………………………………………….68

4-25-جدول نتایج رتبه بندی از طریق آزمون ضریب چوپروف…………………………70

فهرست نمودارها

4-1-نمودار توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سن …………………………………52

4-2-نمودار توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه کاری…………………………53

4-3-نمودار توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سطح تحصیلات……………………54

بخش اول : جوسازمانی

مقدمه

2-1- تعاریف جو سازمانی

2-2- مولفه های جو سازمانی

2-3-ابعاد جو سازمانی

2-4- دیدگاه های گو ناگون در مورد شکل گیری جوسازمانی

4-2-1- رویکرد ساختاری

4-2-2- رویکرد ادراکی

4-2-3- رویکرد تعاملی

4-2-4- رویکرد فرهنگی

5-2- تفاوت جو سازمانی با فرهنگ سازمانی

6-2- مبانی نظری و مدل های جوسازمانی

6-2-1- جو سازمانی از نظر استرن و استینهوف

6-2-2- جو سازمانی از نگاه هاجتس

6-2-3- انواع جوسازمانی طبق مدل هالپین و کرافت

7-2- پیشینه تحفیفات خارجی

8-2- پیشینه تحقیقات داخلی

بخش دوم :استرس شغلی

9-2- تعاریف استرس شغلی

10-2- پیامد های استرس بر عملکرد شغلی

11-2- ویژگی های شخصیتی تاثیر گذار بر استرس شغلی

11-2-1- رفتار نوع A

11-2-2- اثربخشی منفی

11-2-3- احساس کنترل پایین

11-2-4- خود اثربخشی

12-2- استرس در محیط کار

12-2-1- نا امنی شغلی

12-2-2- انتظار عملکرد بهتر

12-2-3- مشکلات شخصی و خانوادگی

12-2-4- استرس شغلی و زنان

13-2- نظریه در مورد استرس شغلی

14-2- پیشینه تحقیقات خارجی

15-2- پیشینه تحقیقات داخلی

بخش سوم :رضایت شغلی

16-3- تعاریف رضایت شغلی

17-3- عوامل موثربر رضایت شغلی

17-3-1- عوامل سازمانی

17-3-2- عوامل محیطی

17-3-3- ماهیت کار

17-3-4- عوامل فردی

18-3- ابعاد رضایت شغلی

19-3- اثار و نتایج رضایت شغلی

20-3- نظریه های مختلف رضایت شغلی

20-3-1- نظریه بروفی

20-3-2- نظریه کورمن

20-3-3- نظریه پارسون

20-3-4- نظریه انگیزشی – بهداشتی هرزبرگ

20-3-5- نظریه پورتر ولاولر

21-3- پیشینه تحقیقات خارجی

22-3- پیشینه تحقیقات داخلی

خلاصه پیشینه تحقیقات خارجی و داخلی

 

چهار چوب نظری

مدل مفهومی پژوهش

فصل سوم :روش تحقیق

مقدمه

3-1- روش تحقیق

3-2- جامعه اماری

3-3- حجم نمونه

3-4- شیوه نمونه گیری

3-5- روش گرد اوری اطلاعات

3-6- ابزار جمع اوری داده ها

3-7- فرایند ابزار سازی

3-8- تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه گیری

3-9- شیوه تجزیه وتحلیل داده ها

3-10- مراحل انجام تحقیق

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها

مقدمه

4-1- بخش توصیف داده های تحقیق

4-2- بخش استنباطی داده های تحقیق

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

خلاصه تحقیق

5-1- یافته های تحقیق

5-2- پیشنهادهای تحقیق

5-3- محدودیت های تحقیق

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست ها

چکیده انگلیسی

فهرست جداول:

3-1- جدول توزیع فراوانی جامعه اماری به تفکیک اموزشگاه

مقطع متوسطه سال 1394-1393

3-2- سوال های پرسش نامه جو سازمانی به تفکیک براساس سوال های تحقیق

3-3- سوال های پرسش نامه استرس شغلی به تفکیک براساس سوال های تحقیق

3-4- سوال های پرسش نامه رضایت شغلی به تفکیک براساس سوال های تحقیق

4-1- جدول شاخص های توصیفی مربوط به سن افراد مورد بررسی

4-2- جدول توزیع فراوانی نمونه مورد بررسی براساس تحصیلات

4-3- جدول شاخص های توصیفی مربوط به سابقه افراد مورد بررسی

4-4- جدول توزیع فراوانی نمونه مورد بررسی براساس وضعیت استخدامی

4-5- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس

روحیه گروهی  از پرسش نامه جو سازمانی

4-6- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده

مقیاس مزاحمت  از پرسش نامه جو سازمانی

4-7- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس

صمیمیت  از پرسش نامه جو سازمانی

4-8- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده

مقیاس علاقه مندی  از پرسش نامه جو سازمانی

4-9- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات

خرده مقیاس ملاحظه گری  از پرسش نامه جو سازمانی

4-10- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات

خرده مقیاس فاصله گیری از پرسش نامه جو سازمانی

4-11- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات

خرده مقیاس نفوذ وپو یایی

از پرسش نامه جو سازمانی

4-12- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات

خرده مقیاس تاکید بر تولید

از پرسش نامه جو سازمانی

4-13- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات متغیر جو سازمانی

4-14- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات پرسش نامه رضایت شغلی

4-15- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات

خرده مقیاس روابط بین فردی

از پرسش نامه استرس شغلی

4-16- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس وضعیت جسمانی

از پرسش نامه استرس شغلی

4-17- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس علایق شغلی

از پرسش نامه استرس شغلی

4-18- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات از پرسش نامه استرس شغلی

4-19- جدول ضزیب هم بستگی جو سازمانی و استرس شغلی

4-20- جدول ضریب هم بستگی جو سازمانی و رضایت شغلی

4-21- جدول ضریب هم بستگی ماتریس

 

 

چکیده :

هدف این پژوهش بررسی رابطه بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران دخترانه شهرستان گرمسار می باشد تحقیق از نوع توصیفی – هم بستگی است جامعه اماری شامل :286 نفر از دبیران مدارس متوسطه شهرستان گرمسار که در سال تحصیلی 94-93مشغول به تدریس بود ه اند می باشد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 83 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند . ابزار گرداوری داده ها پرسش نامه جوسازمانی هالپین و کرافت ،استرس شغلی فیلیپ ال رایس و رضایت شغلی محقق ساخته زهره بیابانکی بوده است . برای تجزیه وتحلیل داده ها از امار توصیفی (میانگین ، میانه ، واریانس  و انحراف معیار )و امار استنباطی (ازمون کالمو گروف و اسمیرنوف ، ضریب همبستگی پیرسون وماتریس ) استفاده شد . روایی اندازه گیری تحت نظر استاد راهنما صورت گرفت و برای پایایی ابزار اندازه گیری از ضریب الفا ی کرونباخ جوسازمانی 81/0و استرس شغلی 88/0و رضایت شغلی 94/0 استفاده شد .  نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی و همچنین بین جو سازمانی با استرس شغلی با توجه به سن و سابقه خدمت رابطه معنا داری وجود دارد .

کلید واژه : جو سازمانی ، استرس شغلی ، رضایت شغلی ، دبیران

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

مقدمه :

امروزه نظام اموزش وپرورش بنا به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمانهای پیچیده وبزرگ اجتماعی در هر کشوری محسوب می شود وبا رشد و توسعۀ اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی ، پیوندی ناگسستنی دارد و به تدریج از یک حالت سادهء ابتدائی به یک حالت پیچیده در امده است.

لذا ،همه دولت ها ،پرداختن به اموزش و پرورش مردم خود را در شمار وظایف اساسی دانسته اند . از این رو بسیاری از صاحب نظران معتقدند که در اتخاذ سیاست های جدید فرهنگی و اموزشی وانجام اصلاحات به جا باید به بررسی و تحلیل وضعیت موجود وشناخت چالش ها و تنگناهای حاکم بر هر یک از اجزای نظام اموزشی بپردازندو معتقدند که توسعه بازسازی تحول زا و اصلاحات  ریشه ای، سخت نیازمند بصیرتی است که سر اغاز ان ، شناخت و بررسی مسائل اموزش وپرورش است.

اموزش وپرورش به لحاظ همگانی ، همیشگی و همه جایی بودن ، طبعا مسائلی را با خود دارد که شناخت انها به ویژه برای دست اندر کاران تعلیم وتربیت یک ضرورت است . از این رو رفع موانع و فراهم کردن و تسهیل جریان اموزش و پرورش یک وظیفه انسانی و سازمانی خواهد بود . (صافی ،ص 5)

در این راستا توجه به محیط های اموزشی و به خصوص انتقال دهندگان فرهنگ و دانش از اهمیت ویژه ای برخوردار است . بدین سبب ایجاد محیط هایی به دور از تشنج که در ان معلمان از سطح استرس پایینی برخوردار بوده و با اشتیاق و رضایت از جو سازمانی به کار خود ادامه دهندازوظایف سازمان اموزش و پرورش هر کشوری به  شمار می رود چنین تاکیداتی روی اموزش وپرورش و رسالت ان ، ما را بر ان می دارد ، تا با نگاهی دقیق تر و علمی تر به مراکز اموزشی خود ، عواملی را که در بهر ه وری و اثربخشی انها موثرند را  مورد توجه قرار دهیم .

 

 

1- 1- بیان مسئله

در هر سازمانی، نوعی احساس هویت جمعی پدید می اید که تجمع ساده افراد را به شخصیت متمایز محل کار تبدیل می کند. این، احساس طبیعی ناشی از محل کار، تحت عناوین متعدد از جمله خصوصیات سازمانی، محیط اجتماعی، جو 2، ایدئولوژی، اقلیم 3فرهنگ، سیستم پیش آمده 4، و سازمان رسمی 5، تحلیل و مطالعه شده است. جو سازمانی  هوی و میسکل (  2001  )    :  اصطلاح وسیعی است که به ادراک کارکنان از محیط های عمومی کار در آموزش و پرورش اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت  افراد و رهبری سازمانی است) ترجمه عباس زاده، .   ظ( 1376  هالپین ( 1963 ) 1 برای درک بهتر جوسازمانی آنرا با شخصیت انسان مقایسه کرده و جوسازمانی را وابسته  به ادراکات مشترک  ، خط مش یها  و عادات و …. می  داند. (

از انجایی که  نیروی انسانی در هرجامعه و سازمانی مهمترین سرمایه ان محسوب می شوداز این رو بدون توجه به انگیزه ها و تمایلات درونی افراد درون یک سازمان ، نیل به اهداف سازمانی نیز مشکل خواهد بود . بنابراین یکی از دغدغه های اصلی مدیران سازمانها ، همواره کارایی کارکنان بوده  است . چرا که سازمان ها سالانه  مبالغ عظیمی بر روی منابع انسانی خود سرمایه گذاری می کنند تا از این راه بتوانند کاهش هزینه ها ، افزایش کیفیت ،افزایش رضایت مندی و بهبود کلی عملیات را بدست اورند . ( دانشور، ص118)

در این راستا ، سازمانهایی موفق خواهند بود که به میزان تحریک پذیری و نقش عوامل مختلف در انگیزش افراد و نهایتا شناخت ابعاد و زوایای مختلف روان ادمی و کشف توانایی  ها و استعداد های بالقوه وی در عرصه ی تشکیلات سازمانی نتیجه کافی مبذول نماید و بتوانند وی را در مسیر اهداف کلی سازمان هدایت و رهبری کنند (     جمشید زاده 1387  ) .

از انجا که کارایی نیروی انسانی همیشه بر اساس محاسبات اقتصادی قابل پیش بینی نیست لذا عوامل متعدد دیگری که برخواسته از نیاز های برترانسان از ابعاد اجتماعی است از اهمیت خاصی برخوردارند ، که از جمله این عوامل می توان به جو سازمانی اشاره نمود . (هاشمی،1389) .

جو سازمانی مدارس دست آورد تلاش و کوشش، پیوندها و کنش های متقابل میان گروههای درونی مدرسه یعنی مدیران، آموزگاران ، کارکنان و دانش آموزان است . از آنجا که معلمان در جریان آموزش، رکن اساسی و بنیادی هر جامعه ای بشمار می روند، لذا صاحب نظران امر آموزش، بهبود کیفیت نظام آموزشی جامعه را به میزان شایان توجهی مدیون بهبود کیفیت کارکردمعلمان می دانند .  از این رو، به کارگیری معلمان کارآمد و اثربخش از موضوع هایی است که باید در هر نظام آموزش و پرورش بدان اندیشیده شود تا در محیط مدرسه جوی پدید آیدکه در کنار پرورش دانش آموزان کارآمد و اثربخش بتواند این ویژگی را در معلمان نیز پایدار سازد ( عراقی، 1374 ) .

مدارسی که دارای جو سازمانی خوبی هستند ، بالطبع دارای معلمانی بشاش و اجتماعی هستند که با اعتماد به نفس قوی تری بر سر کلاس حاضر می شو ند (رنجبریان ، 1375) .

بنا بر این مساعد ساختن محیط تربیتی، مرهون ایجاد شرایطی است که معلم را به کار خوددلگرم کند و در حمایت از او مؤثرباشد. یکی از عوامل مهمی که بر رفتار معلم تأثیر میگذارد جوّ سازمانی مدرسه است. منظور از جو همان برداشت معلمان از محیط کار است؛ به عبارت دیگر جو عبارت است از کیفیت نسبتًا پایدار محیطی مدرسه که معلمان آن را تجربه می کنند و بر رفتار آنان تأثیر می گذارد   و مبتنی بر ادراک جمعی رفتار در مدرسه می باشد.

جو سازمانی برای اولین بار در سال 1951 توسط کرت لوین مطرح شد .اواین فرض را مطرح کرد که رفتار فرد تابع محیط اطراف اوست . این مفهوم طی سال های 1960 در ادبیات جوسازمانی رواج گرفت . ماهیت جو سازمانی آشکار ساختن چگونگی درک  کارکنان از محیط کاریشان و تعبیر آنها از سازمان می باشد. درک بهتر جوسازمانی می تواند بصورت بنیادین در بهتر کردن سطح تولید، انگیزه و رضایت کارکنان تاثیرگذار باشد  .

اندیشمندان علوم انسانی جو سازمانی را از ابعاد متفاوتی بررسی و تعریف کرده اند: – تاجی یوری جو سازمانی را رابطه محیط داخلی سازمان با کارکنان که توسط اعضای سازمان درک می شود، بر رفتار کارکنان تاثیر می گذارد و بیانگر نگرش ها ی افراد از سازمان و ارزش ها و هنجارهای آن سازمان می باشد، تعریف می نماید(1968,25-27  تاجی یوری ، لیتوین1) .

موران و ولکوین2جو سازمانی را به 4 جنبه ی ادراکی، تعاملی، ساختاری وفرهنگی تقسیم می کنند، آنها هر یک از این چهار جنبه را بصورت زیر خلاصه می کنند:

جنبه ادراکی: بر مبنای درک افراد از مفهوم سازمان شکل می گیرد.

جنبه تعاملی: توسط تعامل اعضای سازمان پدید می آید.

جنبه ساختاری: بر مبنای تفسیر هدف و ساختار سازمان پدید می آید.

جنبه فرهنگی: توسط هنجارها و ایده های مشترک کارکنان سازمان از فرهنگ سازمانی پدید می آید.

اونز معتقد است : که هر مدرسه دارای فردیت وجودی خاص خود است که ،  باعث تمایز مدارس از یکدیگر می شود که آن را جوّ سازمانی می گویند. به عبارت دیگر مفهوم جوّ سازمانی را می توان در محیط مدرسه به این صورت تبیین کرد که آن تحت تأثیر رهبری مدیر مدرسه قرار می گیرد، بر رفتار اعضا تأثیر می گذارد، از طرف معلمان تجربه می شود و بر پایه برداشت های دسته جمعی بنیاد یافته است.

از سوی دیگر مطالعات نشان می دهد جوسازمانی با عوامل و متغیرهای سازمانی زیادی نظیر  رضایت شغلی پیشوا، 1378 )، ارتباط اثربخش(هاشمی طاری، 1379 )، مشارکت کارکنان (براون 2004 3،(شخصیت مدیر(ویزنباخ 20041 ، )، پیشرفت تحصیلی)(ایرنی( 2004 ، ؛ لی  تانگ 2004 ، ؛ یولاین و موران2، 2008 ) و یادگیری سازمانی )مندز3   2006)،  در ارتباط است.(استورا4،1991) .

رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش کارآئی و ایجاد نگرش مثبت در فرد نسبت به کارش می‌باشد. صاحبنظران، رضایت شغلی را از دیدگاههای گوناگون تعریف نموده‌اند که به چند مورد از این تعاریف اشاره می‌شود.

مطالعه رسمی رضایت شغلی با مطالعات هانورن در اوایل دهه 1930 شروع شد و از دهه 1930 رضایت شغلی گسترده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. تلاش کلاسیک برای تعریف رضایت شغلی در سال 1935 توسط رابرت هاپاک انجام شد. وی می‌گوید رضایت شغلی مفهومی پیچیده و چند بعدی است که با عوامل روانی، اجتماعی و جسمانی ارتباط دارد. تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمی‌شود و ترکیب معینی از مجموعه  عوامل گوناگون سبب می‌گردد که فرد شاغل در لحظه معینی از زمان از شغل خود احساس رضایت نماید و به خود بگوید که از شغل خود راضی است و از آن لذت می‌برد. فرد با تاکیدی که بر عوامل مختلف از قبیل میزان درآمد، ارزش اجتماعی شغل، شرایط محیط کار و اشتغال در زمانهای متفاوت دارد به طرق گوناگون از شغلش احساس رضایت می‌کند. (هوی و میسکل5، 1371، ص 276)

بطور کلی رضایت شغلی را بصورت زیر می‌توان نیز تعریف کرد:

رضایت شغلی که نوعی احساس مثبت  فرد نسبت به شغلش می‌باشد زائیده عواملی نظیر: شرایط محیط کار، نظام سازمانی شغل، روابط حاکم بر محیط  و تأثیر عوامل فرهنگی است. لذا می‌توان نتیجه گرفت رضایت شغلی، احساس روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر می‌باشد.

رضایت شغلی ماحصل تاثیر و تأثر عوامل زیادی نظیر نیازها، علایق انگیزه‌ها، نگرش و شخصیت افراد از یک طرف و مختصات شغلی نظیر محیط کار، جو سازمانی، فرهنگ سازمانی و نیز مدیریت از طرف دیگر می‌باشد. چنانچه این عوامل مؤید یکدیگر باشند موجب حالتی می‌شوند که فرد در خود احساس رضایت مندی می‌کند. در غیر این صورت فرد احساس نارضایتی از  موقعیت خویش دارد.که می  تواند در فرد ایجاد استرس نماید .

موضوع استرس شغلی با مطالعه هانس سلیه 1 در سال 1965 ، شروع شد.  لو 1375 )و بهاهمیت آن در محیط های آموزشی تأکید شد(چان، 1998 ). استرس شغلی عبارت است از اینکه تعامل بین شرایط کار و فرد شاغل به گونه ای باشد که فرد نتواند از عهده فشارهای مرتبط با آن برآید (راس و آلتمایر، 1377 ). مطالعات نشان داده است که استرس شغلی سلامت روانی کارکنان را به خطر می اندازد (میرکمالی،1378 ) به فرسودگی جسمانی(لونستین 1991 2،  ) نارضایتی شغلی (وفایی، 1379 ) منجر میشود و عکس العملهای خاصی را در افراد به دنبال .( دارد (مورهد و گریفین ، 1374 هوی و کلاور  معتقدند که عامل مهم دیگری که رفتار معلم را تحت تأثیر قرار می دهد رضایت شغلی است. وجود نارضایتی در معلم موجب می گردد که او حداکثر تلاش و کوشش خود را در جریان تعلیم و تربیت به عمل نیاورد. در نتیجه مؤسسهآموزشی با حداقل کفایت و کارایی به کار خود ادامه می دهد. این عمل موجب خواهد شدکه به توسعه و بهبود تعلیم و تربیت فراگیران آسیب وارد شود.

از انجا که  جو سازمانی می تواند بر عملکرد نیروهای سازمان تاثیر گذار باشددر این پژوهش  سعی گردیده تا به رابطه ی  بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران پرداخته شود.

 

 

1- 2 – اهمیت و ضرورت تحقیق:

بدون تردید ترقی هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی فعالیتی است که در سازمانهای اموزشی ان انجام می گیرد پژوهشگران معتقدند که رضایت اعضای سازمان مدرسه از جو مدرسه ، خود یک ارزش اساسی محسوب می شود بنابراین اقداماتی که در جهت بهبود ان صورت می گیرد تنها به منظور تسهیل موفقیت تحصیلی دانش اموزان نیست بلکه دلایل انسانی ایجاب می کند که افراد بتوانند در محیط کار و تحصیل خود از فضای روانی سالم ،پذیرا ،عقلانی و ارامش بخش برخوردار باشد(هاینز 1،1989)

 

به همین علت بهبود جو 1 مدارس یکی از نیاز های آشکار مدارس و محیط آموزشی  به شمار می رود . بسیاری از رفتارها وقوانین حاکم بر مدارس به صورت متمرکز باعث شده که معلمان در مدارس بی روحیه، بی تفاوت وروی هم رفته غیر حساس نسبت به محیط اطراف خود باشند . به نظر می رسد در چنین جو وفضای آموزشی تعلیم و تربیت انجام

.1-6 نوع و روش پژوهش 9

1-7 ابزارهای گردآوری داده ها 9

1-7-1 مطالعات کتابخانه ای 9

1-7-2 تحقیقات میدانی 9

1-8 جامعه آماری 10

1-9  طرح نمونه گیری(روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه) 10

1-10 قلمرو زمانی و مکانی تحقیق 10

1-11 شرح واژه ها و اصطلاح های بکاررفته در تحقیق 10

1-11-1 بسته بندی 10

1-11-2 محصولات سنتی 11

1-11-3 متغیرهای جمعیت شناختی 12

1-11-4 ویژگی دیداری بسته بندی 12

1-11-5 ویژگی کارکردی بسته بندی 12

1-12 رابطه شماتیک متغیرهای مستقل و وابسته در پژوهش 14

1-13 ساختار کلی پایان نامه 15

فصل دوم: ادبیات و پیشینه نظری

مقدمه 17

2-1 پیشینه بسته بندی 18

2- 2 عوامل توسعه صنعت بسته بندی 19

2-3 اهمیت و ضرورت بسته بندی 19

2-4 مشکلات بسته بندی در ایران 20

2-5 بسته بندی و صادرات 21

2-6 بسته بندی و توسعه پایدار 22

2-7 بسته بندی و محیط زیست 23

2-8 اهداف و وظایف بسته بندی 24

2-8-1اطلاع رسانی 24

2-8-2 ایجاد اطمینان کالا 24

2-8-3 محافظت 25

2-8-4 حمل محصولات 25

2-8-5 سهولت مصرف 26

2-8-6 سلامت و بهداشت محصولات 26

2-8-7 ترغیب مصرف کننده 26

2-8-8 کاهش سرقت 26

2-8-9 بازاریابی 26

2-9 انتخاب مواد بسته بندی 27

2-10 مدیریت فرآیند بسته بندی 27

2-10-1 مدیریت بسته بندی و فن آوریهای نو ظهور 30

2-10-2 مدیریت بسته بندی و گروه های ذینفع 30

2-10-3 مدیریت بسته بندی و نیروهای رقابتی 31

2-10-3-1 تازه واردها 32

2-10-3-2 خریداران 32

2-10-3-3 رقبا ( شدت رقابت ) 32

2-10-3-4  تامین کنندگان 33

2-10-3-5 تهدید جایگزین 33

2-10-4 مدیریت بسته بندی و قوانین و مقررات 33

2-11 تقسیم بندی ویژگی های بسته بندی 34

2-12  ویژگی دیداری بسته بندی 35

2-12-1 گرافیک و طراحی 36

2-12-2 طراحان و بسته بندی 37

2-12-3  رنگ 38

2-12-4  شکل و فرم بسته بندی 39

 

2-12-5 اندازه بسته بندی 39

2-12-6  تصاویر بسته بندی 40

2-12-7 اطلاعات روی بسته بندی 41

2-12-8 صفحه آرایی یا ترکیب بندی 41

2-12- 9   نوشتار و طراحی خط بسته بندی 41

2-13 ویژگی کارکردی بسته بندی 42

2-14 رفتار مصرف کننده 42

2-14-1 عوامل موثر در رفتار مصرف کننده 43

2-14-2 فرآیند تصمیم گیری خرید 44

2-14-3 انواع رفتار خرید 45

رفتار (تصمیم گیری)عادی 45

تصمیم گیری محدود (مشکل گشائی مجدد) 45

تصمیم گیری پیچیده(مشکل گسترده) 45

2-14-4 فرایند تصمیم گیری مصرف کننده 46

-تشخیص مسئله 46

-جستجوی اطلاعات 46

-ارزیابی گزینه ها 46

-تصمیم به خرید 47

-رفتار پس از خرید 47

2- 15 خرید ناگهانی 47

2-15-1 عوامل اثر گذار بر خرید ناگهانی 49

2-15-2 تاثیرات اجتماعی  بر رفتار خرید ناگهانی 49

2-16 پیشینه پژوهش در جهان 51

2-16-1 مطالعات در خصوص اندازه بسته بندی 52

2-16-2 مطالعات در خصوص رنگ بسته بندی 52

2-16-3 مطالعات در خصوص تصاویر بسته بندی 53

2- 16-4 مطالعات در خصوص شکل گرافیکی 53

2- 16-5 مطالعه در خصوص اطلاعات روی بسته بندی 54

2-16-6 مطالعه در خصوص ویژگی های کارکردی 54

2-16-7 مطالعه در خصوص تعدیل گری ویژگی های جمعیت شناختی 54

2- 17 پیشینه پژوهش در ایران 55

2- 18 جمع بندی پایه های تجربی 57

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه 59

3-1 نوع و روش پژوهش 60

3-2 جامعه آماری 60

3-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری و حجم نمونه 61

3-4 متغیر های مستقل و وابسته تحقیق 61

3-4-1 متغیرهای مستقل 61

3-4-2 متغیر وابسته 62

3-5 ابزار گردآوری داده ها 62

3-5-1 مطالعات کتابخانه ای 63

3-5-2  تحقیقات میدانی 63

3-5-4 روایی و پایایی پرسشنامه 64

3-5-6 ساختار پرسشنامه 65

3-6 روش های تجزیه و تحلیل داده ها 67

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه 69

4-1  سیمای جمعیت شناختی نمونه 70

4-1-1 توزیع جنسیت پاسخگویان 70

4-1-2 توزیع سن پاسخگویان 71

4-1-3 وضعیت تأهل پاسخگویان 72

4-1-4 سطح تحصیلات پاسخگویان 73

4-1-5 وضعیت درآمد پاسخگویان 74

4-1-6 فراوانی اتباع کشورها در نمونه 75

4-2 نتایج توصیفی حاصل از پرسشنامه 76

4-3 استنباط آماری بر اساس داده های نمونه 88

4-3-1رگرسیون میان ویژگی های دیداری و کارکردی با خرید 88

4-3-2 رگرسیون مولفه های ویژگی های دیداری با خرید 90

4-3-2 رگرسیون مولفه های ویژگی های کارکردی با خرید 91

4-3-3 رگرسیون همه مولفه های ویژگی های دیداری و کارکردی با خرید 92

4-3-4 رگرسیون ویژگی های دیداری و کارکردی با خرید ناگهانی 93

4-3-5 بررسی رابطه رگرسیون ویژگی های دیداری و کارکردی با خرید بر حسب کشورها 94

-کشور افغانستان 94

-کشور آذربایجان 95

-کشور هندوستان 96

-کشور پاکستان 97

4-3-6- بررسی اثرگذاری تعدیل گرهای جمعیت شناختی در رگرسیون 98

-بررسی نقش تعدیل گری جنسیت در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 98

-بررسی تعدیل گری وضعیت تأهل در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 99

-بررسی تعدیل گری تحصیلات در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 100

-بررسی تعدیل گری درآمد در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 101

-بررسی تعدیل گری سن در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 102

-بررسی تعدیل گری کشورها در رگرسیون متغیرهای دیداری- کارکردی بسته بندی و خرید 103

-بررسی نقش تعدیل گری جنسیت در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 104

-بررسی تعدیل گری وضعیت تأهل در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 105

-بررسی تعدیل گری تحصیلات در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 106

-بررسی تعدیل گری درآمد در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 107

-بررسی تعدیل گری سن در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 108

-بررسی تعدیل گری کشورها در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 109

-بررسی نقش تعدیل گری جنسیت در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید 110

-بررسی تعدیل گری وضعیت تأهل در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید 111

-بررسی تعدیل گری تحصیلات در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید 112

-بررسی تعدیل گری درآمد در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید 113

-بررسی تعدیل گری سن در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید 114

-بررسی تعدیل گری کشورها در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید 115

فصل پنجم: یافته ها و پیشنهادها

مقدمه 117

5-1 یافته های پژوهش 117

5-1-1 یافته های حاصل از تحلیل توصیفی 118

5-1-2 یافته های حاصل از تحلیل استنباطی پژوهش 118

5-2 یافته های جانبی تحقیق 120

5-3 محدودیت ها 121

5-4 پیشنهادهای حاصل از نتایج تحقیق 122

5-5 پیشنهاد های برای تحقیق های آتی 123

منابع 125

ضمائم 129

چکیده:

هدف پژوهش پیش رو، بررسی تاثیر ویژگی های دیداری و کارکردی بسته بندی محصولات سنتی بر خرید دانشجویان خارجی با تکیه بر متغیرهای جمعیت شناختی است.

این پژوهش از دید روش، توصیفی/ پیمایشی و از نظر هدف، پژوهشی کاربردی است. داده های پژوهش با کمک پرسش نامه هایی گردآوری شد که در میان دانشجویان خارجی چهار کشور آذربایجان، افغانستان، پاکستان و هندوستان به تعداد 390 عدد توزیع گردید. در سنجش روایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی و در سنجش پایایی از روش آلفای کرونباخ (برای کل پرسشنامه و متغیرهای پژوهش به صورت جداگانه) استفاده شده است.

نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که ویژگی های دیداری و کارکردی بسته بندی محصولات سنتی، هر دو بر خرید دانشجویان خارجی اثر گذارند اما تاثیر ویژگی های دیداری بیش از ویژگی های کارکردی بسته بندی است. در میان مولفه های ویژگی دیداری، مولفه های اندازه، طراحی و تایپوگرافی و در میان مولفه های ویژگی کارکردی، مولفه های قابلیت استفاده مجدد، سهولت در باز شدن، قابلیت تجزیه و ماندگاری محصول بیشترین اثر را بر خرید می گذارند. از سوی دیگر، مشخص شد که در میان ویژگی های جمعیت شناختی، مولفه های تحصیلات و درآمد دانشجویان اثر کاهشی بر خرید داشته و دیگر این که دانشجو تبعه کدام کشور است در میزان خرید او تاثیر مستقیم دارد. همچنین مشخص شد دیگر مولفه های جمعیت شناختی از جمله سن، تاهل و جنسیت تاثیری در رابطه رگرسیونی بین ویژگی های دیداری و کارکردی با خرید ندارند.

واژه های کلیدی:

 ویژگی های دیداری بسته بندی، ویژگی کارکردی بسته بندی، محصولات سنتی، خرید دانشجویان خارجی

 مقدمه:

امروزه رقابت موجود در بازارها با تنوع و گستردگی بالاتری در مقایسه با گذشته روبه روست. در محیط پر چالش امروز بسیاری از بنگاه های کسب و کار در تلاشند با تهیه و تدوین استراتژی رقابتی مناسب به کسب مزیتی های رقابتی دست یابند و با افزایش میزان رقابت پذیری محصولات تولیدی خود، موجبات پیشرفت و شکوفایی خود را فراهم سازند. سازمان ها و شرکت ها از طریق روشهای متعدد ترویج فروش و بازاریابی بهره می برند تا بتوانند مصرف کنندگان را قانع و یا حتی وادار کنند تا از بین مارکهای مختلف، کالای مورد نظر آن ها را خریداری نمایند. بر اساس مطالعات انجام شده، متغیر بسته بندی به عنوان یکی از قسمت های مهم  محصول، نقشی به غایت حیاتی در آفرینش مزیتی پایدار و امتیازی موثر برای محصولات دارد.(رحیم نیا، مرتضوی و علوی، 1387،72) و می تواند بر جلب نظر خریدار به یک محصول، آزمایش و در نهایت خرید آن تاثیرگذار باشد. (Enneking, Neuman, and Heneberg, 2005)

در یک تقسیم بندى کلى، سه سطح اصلى مى توان براى هر کالا در نظر گرفت. اول خود کالاست که شامل خدمات مشکل گشا و یا فواید اساسى است که خریداران در هنگام خرید آن را انتظار دارند. در سطح بعدى طراحان بر مبناى شالوده کالا و با کمک عواملی مثل طرح، نام تجاری، کیفیت و بسته بندی یک کالاى واقعى را به وجود مى آورند که ارائه کننده فایده اصلی کالا می باشد. و نهایتا آخرین سطحى که مورد توجه قرار مى گیرد مزایاى اضافى مثل خدمات پس از فروش، تضمین ها، نصب و شرایط تحویل است.

 در این میان بسته بندى سبب ساز اولین ارتباط مستقیم با مشترى است و تا حد زیادى وظیفه ارائه یک تصویر ذهنى مطلوب از کالا را به عهده دارد. بسته بندى همچون چراغ قرمزى است برای توقف عابران جلوى ویترین خرده فروشى ها و به حق آن را به عنوان «فروشنده خاموش» مى شناسند که می تواند پیام تولید کننده را به خریدار رسانده، بین آنها ارتباط برقرار نموده، به محصول شخصیت داده و محافظت از کالا در برابر ضربه، رطوبت، شرایط اقلیمى، بوها، گازها، ارتعاش، میکرو ارگانیسم، فشار، متلاشى شدن و حشرات را انجام دهد. به همین جهت تعدادى از تئوریسین هاى بازاریابى از بسته بندى به عنوان پنجمین متغیر قابل کنترل بازار (در کنار محصول، قیمت، مکان و ترفیع) یاد مى کنند. در فروش محصولات مصرفی این امر زمانی اهمیت فراتری می یابد که در حال حاضر بسیاری از خریدها در فروشگاه های بزرگ و بدون برنامه ریزی از پیش تعیین شده اتفاق می افتد. (فیض و سلحشور،1389 ، 116)

در تعریف بازاریابی آمده است که فرآیندی است اجتماعی و مدیریتی که به وسیله آن، افراد و گروه ها نیازها و خواسته های خود را از طریق تولید، عرضه و مبادله کالاهای مفید و با ارزش، با دیگران تامین می کنند. (کاتلر، 1391، 46) بنا بر این تعریف می بایست ابتدا نیاز مصرف کننده شناسایی شده و آنچه این نیاز را مرتفع می سازد، تعیین و ایجاد گردد و به گونه ای در اختیار مصرف کننده  قرار بگیرد که رضایت او جلب و بتوان روابط بلند مدت و سودمند دو طرفه ای را با او بر قرار کرد. با توجه به این تعریف افزایش درک رفتار مصرف کنندگان بر کسی پوشیده نیست و سازمان ها در تلاشند تا بهتر از رقبای خود عمل نموده و سهم بیشتری از بازار را به سبب شناخت وسیع تر خود از مشتری بدست آورند.

بررسی ها حاوی این نکته است که ظواهر فیزیکی محصول از جمله بسته بندی می تواند بر جلب توجه و نظر خریدار به محصول، امتحان کردن آن و در نتیجه، خرید آن اثر گذار باشد. مرور مطالعات انجام شده پیرامون این موضوع حاکی از آن است که بیشتر تمرکز تجزیه و تحلیل های سنتی بر مشخصه های درونی و کیفی محصول بوده است که این موضوع به هیچ عنوان، پاسخگوی نیازمندی های بازارهای امروزی با میزان رقابت بالا نخواهد بود. (Enneking, Neuman and Heneberg, 2005 )

با توجه به لزوم تصمیم گیری مناسب در خصوص ارائه محصول با کیفیت به مشتری و درک روند مستمر و رو به رشد تبلیغات شرکت ها برای جذب مشتری، بر آن شدیم تا در زمینه تاثیر ویژگی های بسته بندی محصولات سنتی بر روی خرید تحقیقی را انجام دهد. امید است که بتوانیم قدمی هر چند کوچک در خصوص افزایش صادرات و بازاریابی بیشتر این محصولات داشته باشیم.

در این فصل بیان مساله پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف و فرضیه ها، تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای مورد بررسی، روش انجام تحقیق، ابزار گردآوری اطلاعات، جامعه آماری، قلمرو زمانی و مکانی تحقیق بیان شده و در خاتمه ساختار کلی پایان نامه  ارائه خواهد شد.

.1-1 بیان مسئله

فضای جدید به وجود آمده در بازارهای دنیا رویکردهای پیشین بازاریابی را به چالش کشیده است و در عین حال لزوم استفاده ساز و کارهای جدید در امر ارتقای فروش و افزایش احتمال پدیده خرید، ضرورتی دو چندان یافته است.

بی شک از جمله عوامل اثر گذار بر تصمیم خرید در نقطه فروش، بسته بندی می باشد. بسته بندی بخشی از برنامه ریزی محصول است و نیازهای مشتریان امروزی ایجاب می کند که از بسته بندی تنها انتظار حفاظت از کالا را نداشته باشیم. (Lofgren and Witell,  2005 )  بلکه علاوه بر این مسئولیت به تدریج ویژگی های تازه ای برای بسته بندی تعریف می شود که می تواند در افزایش انگیزه برای خرید موثر واقع شود. ویژگی هایی از قبیل طرح، رنگ و شکل بسته بندی مواردی هستند که می توانند بر جنبه انگیزشی خرید موثر واقع شوند.(رحیم نیا، مرتضوی و علوی، 1387، 74)

از آنجایی که بسته بندی می تواند ابزاری متقاعد کننده در مرحله تصمیم گیری برای خرید باشد برخی از صاحب نظران در حوزه بازاریابی به بسته بندی لقب “تمام کننده فروش” را داده اند. (Warde, 1999 )

تنوع در بسته بندی موجبات تغییر در الگوی مصرف است و به عنوان یک قسمت لازم برای یک تجربه کسب و کار موفق شناخته می شود. طراحی مناسب و نوآورانه بسته بندی نه تنها درک از محصول را تغییر می دهد بلکه با ایجاد ارتباطی سریع، قوی و کم هزینه بین تولید و مصرف می تواند منجر به ایجاد ارزش افزوده در فرآیند حمل و نقل، انبارداری و فروش شده  و سهولت استفاده در اجرای فعالیت ها را سبب شود. (Brody and Marsh , 1997 ) از این جهت برای بازاریابان ضروری است که به صورت جزئی تری به مباحث مربوط به بسته بندی بپردازند تا متوجه شوند که چه خصوصیاتی در تصمیم خرید مصرف کننده بیشتر مورد توجه است.

امروزه بنگاه های تولیدی به طور فزاینده ای تمرکز بر ویژگی ها و شاخص های مختلف بسته بندی را مد نظر قرار داده و به خوبی نسبت به این مسئله آگاهند که می توانند با اندک تغییراتی در فرم بسته بندی به سود بالایی در فروش محصول دست یابند. (رحیم نیا، علوی و سیاهرودی، 1391، 66) مزایا و فواید بسته بندی زمانی چشمگیر خواهد بود که تولید کننده درک صحیحی از  اثر ویژگی های بسته بندی بر خرید مصرف کنندگان از جمله ویژگی های دیداری و کارکردی داشته باشد. به اعتقاد نگارنده تاثیر ویژگی های یاد شده می تواند در شرایط مختلف به لحاظ جمعیت شناختی (مانند سن، جنسیت، تحصیلات و درآمد) مختلف بوده و استراتژی های متفاوتی را برای تولید بسته بندی های مشتری پسند به همراه داشته باشد.

غالب ویژگی هایی که در مجموعه ویژگی های دیداری طبقه بندی می شوند شاخص هایی از قبیل طراحی، اطلاعات موجود بر روی بسته، رنگ، اندازه بسته و سبک نوشتار را در بر می گیرند. از سویی دیگر ویژگی هایی همچون دوام، حمل آسان، سهولت در باز شدن، کاربرد مجدد و قابلیت بازیافت از مواردی است که در ویژگی های کارکردی بسته بندی آنرا طبقه بندی می کنیم.(رحیم نیا، علوی و سیاهرودی،1391 ،69 )

استان قم به عنوان مرکز تشیع در جهان اسلام و با وجود داشتن اماکن زیارتی محل عبور و مرور خارجیان زیادی است. همچنین به علت تاسیس دانشگاه بین المللی جامعه المصطفی در قم،  دانش پژوهان مختلفی از اقصی نقاط جهان (بخصوص هند، پاکستان، افغانستان و آذربایجان ) به منظور تحصیل علوم دینی در قم مقیم شده اند. تاثیر قابل تامل بسته بندی محصول در افزایش یا کاهش فروش و وجود پتانسیل بالقوه برای صادرات محصولات سنتی(از قبیل سوهان و گز) که در استان قم تولید می شود و می تواند به عنوان سوغات و هدیه مورد استفاده قرار گیرد و همچنین جامعه آماری مناسب، نگارنده را بر آن داشت تا تحقیقی را در این خصوص انجام دهد. از آنجا که در ایران شناخت مکفی از مزایای طراحی و ارائه بسته بندی های متناسب با نیاز مشتری وجود نداشته (امام پور، 1384) و یا بومی سازی نشده است  بررسی آثار مترتب این ویژگی ها بر افزایش میزان خرید می تواند در افزایش صادرات محصولات بویژه محصولات سنتی که بیشتر بر اساس پندار و باورهای پیشینیان، بسته بندی و به خریدار ارائه می شدند، تاثیر به سزایی داشته باشد.

بنابراین مسئله اساسی این پژوهش عبارتند از بررسی تاثیر ویژگی های بسته بندی محصولات سنتی اعم از دیداری و کارکردی بر خرید دانشجویان خارجی مقیم استان قم با تکیه بر متغیرهای جمعیت شناختی

 

1-2 اهمیت و ضرورت پژوهش

از آنجا که طراحی بسته بندی در بازار رقابتی کنونی از اهمیت به سزایی برخوردار است تا جاییکه می توان از آن به عنوان یکی از ابزار اصلی ارتباطات با مشتری و تبلیغ برند استفاده کرد؛ ضرورت انجام تحقیقاتی با رویکرد شناسایی عوامل اثرگذار بر تولید بسته بندی نوآورانه و ترغیب کننده بیش از پیش احساس می شود. 

عناصر بسته بندی اعم از دیداری و کارکردی می تواند بر درک مصرف کننده از ماهیت محصول اثر گذار باشند برای دستیابی اثر بخش تر به اهدافی که برای بسته بندی در حوزه ارتباط با مشتری متصور است تولید کنندگان می بایست از واکنش مصرف کننده به بسته بندی های خود، آگاهی داشته باشند و طراحی های خود را با فرآیند ادراکی مصرف کننده منطبق سازند. این کلید موفقیت بسیاری از استراتژی های بازاریابی است.

متاسفانه مطالعات انجام شده در ایران در حوزه بسته بندی کافی نبوده و بیشتر تحقیقات انجام شده در باب واکنش مشتریان به بسته بندی، در ایالات متحده آمریکا انجام شده است. بنابراین امکان دارد که مشتریان در فرهنگ های مختلف پاسخ های مختلفی به ابعاد بسته بندی بدهند. این مساله موید ضرورت بومی سازی مطالعات، متناسب با فرهنگ محل مطالعه و مصرف کنندگان خواهد بود و ضرورت تئوریک آن را ایجاب می کند.

دست اندرکاران بسته بندی در ایران معترفند که بسیاری از فعالیتهای انجام شده در زمینه بسته بندی، بر اساس باورها و پندارهای سنتی صورت گرفته و تحقیقات میدانی، نقش چندانی ندارد. به نظر می رسد با توجه به شرایط فعلی، تولید کنندگان و عرضه کنندگان محصولات در ایران، شناخت چندانی از مزایای طراحی و ارائه بسته بندی های متناسب با نیازها و خواسته های مشتریان ندارند.

استمرار حضور کالاهای سنتی در بازارهای بین المللی و تجاری می تواند اثر سازنده ای بر رشد اقتصادی کشور داشته باشند. همچنین به دلیل پیشرفت سریع فناوری در دنیای امروز، تلاش و توجه لازم در جهت هماهنگی با فناوری های نوین و ایجاد پویایی لازم در ساختار تولید و صادرات کشور به ویژه در زمینه کالاهای سنتی ضروری به نظر می رسد.

این مطالعه از آن جهت سودمند است که بصورت متمرکز و محلی مطالعه ای در این خصوص انجام نشده است و بنابراین ممکن است که نتایج مطالعات دیگر در اینجا صدق نکند. لذا این مطالعه بنا دارد با ارائه چارچوبی نظری بر اساس پژوهش هایی که تاکنون انجام شده است به بررسی اثر ویژگی های دیداری و کارکردی بسته بندی محصولات سنتی بر خرید بپردازد و سعی بر آن است که پیشنهادهای برآمده از این بررسی بتواند بینش جدیدی را برای بازاریابان و صادرکنندگان محصولات سنتی در شهر قم و در سطح وسیع تر در کل کشور ایجاد کند تا با بکارگیری راهکارهای مناسب به طراحی بسته بندی های متمایز  و مشتری مدار نایل آییم.

1-3 اهداف پژوهش

هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر ویژگی های بسته بندی (دیداری- کارکردی) محصولات سنتی بر خرید دانشجویان خارجی با توجه به متغیرهای جمعیت شنناختی دانشجویان خارجی مقیم در استان قم می باشد. اهداف جزئی تحقیق عبارتند از:

تعیین اولویت هر یک از عناصر دیداری بسته بندی بر خرید دانشجویان خارجی
تعیین اولویت هر یک از عناصر کارکردی بسته بندی بر خرید دانشجویان خارجی
1-4 فرضیه های پژوهش

پس از بررسی مقاله ها و تحقیقات که در حوزه بسته بندی محصولات و ارتباط متغیرهای آن با فرآیند خرید و رفتار مصرف کننده و همچنین بررسی عوامل جمعیت شناختی که این رابطه را تحت تاثیر قرار می دهند، انجام گرفت  فرضیه های زیر در قالب فرضیات اصلی و فرعی طراحی شد.

فرضیه اصلی
ویژگی های بسته بندی (دیداری- کارکردی) محصولات سنتی بر خرید دانشجویان خارجی مقیم در استان قم موثر است.

1-4-2 فرضیه های فرعی

ویژگی دیداری بسته بندی محصولات سنتی بر خرید دانشجویان خارجی موثر است.
ویژگی کارکردی بسته بندی محصولات سنتی بر خرید دانشجویان خارجی موثر است.
متغیرهای جمعیت شناختی دانش پژوهان (سن، درآمد، تاهل، جنسیت، تحصیلات و کشور تابعه) به عنوان متغیر تعدیل کننده رابطه بین ویژگی دیداری بسته بندی محصولات سنتی و خرید را تعدیل میکند.
متغیرهای جمعیت شناختی دانش پژوهان (سن، درآمد، تاهل، جنسیت، تحصیلات و کشور تابعه) به عنوان متغیر تعدیل کننده رابطه بین ویژگی کارکردی بسته بندی محصولات سنتی و خرید را تعدیل میکند.
متغیرهای جمعیت شناختی دانش پژوهان (سن، درآمد، تاهل، جنسیت، تحصیلات و کشور تابعه) به عنوان متغیر تعدیل کننده رابطه بین ویژگی دیداری- کارکردی بسته بندی محصولات سنتی و خرید را تعدیل می کند.
.1-6 نوع و روش پژوهش

روش این پژوهش، بر حسب هدف کاربردی و بر اساس شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی است.

1-7 ابزارهای گردآوری داده ها

روش گردآوری اطلاعات پژوهش حاضر از دو بخش تشکیل شده است که عبارتند از:

1-7-1 مطالعات کتابخانه ای

 برای بررسی ادبیات موضوعی تحقیق به طور عمده از کتب، مقالات و منابع لاتین و فارسی حاصل از جستجو در اینترنت، منابع اطلاعاتی و کتابخانه ها استفاده شده است.

1-7-2 تحقیقات میدانی

به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نظر و سنجش متغیرهای تحقیق، از پرسشنامه استفاده شده است. همچنین جهت تکمیل اطلاعات لازم، از ابزار مصاحبه با افراد متخصص در زمینه تحقیق نیز استفاده می شود. پرسشنامه مذکور شامل بخش هایی است که شامل اطلاعات پاسخ دهنده و وضعیت جمعیت شناختی ایشان بوده و بخش دوم شامل سوالات اصلی تحقیق می باشد.

اگر وسیله جمع آوری اطلاعات از صفت جامعیت و مانعیت برخوردار نباشد و یا به عبارتی نتواند، همه آنچه را که مد نظر است به درستی اندازه گیری نماید و یا نتواند مانع شود تا آنچه را که نمی خواهیم بسنجیم در یافته ها دخالت نماید، نتایج حاصله دور از واقعیت خواهد بود. به لحاظ پیشگیری از این امر، باید اعتبار علمی پرسشنامه محقق گردد. در این پژوهش برای افزایش روایی محتوایی پرسشنامه از ابزارهای ذیل استفاده شده است:

بررسی و مطالعه تحقیقات مشابه
مطالعه مقالات متعدد در رابطه با موضوع بسته بندی و رفتار خرید و کلیه مسائل مرتبط با آن
جویا شدن نظر خبرگان و افراد صاحب نظر و اخذ راهنمایی از آنان در رابطه با شاخص های تحقیق
در این تحقیق از روش آلفای کرونباخ جهت تعیین پایایی پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفته است. آلفای کرونباخ یک ضریب است که میزان همبستگی مثبت اعضای یک مجموعه را با هم منعکس می کند آلفای کرونباخ بر حسب میانگین داخلی میان پرسشهایی که یک مفهوم را می سنجد محاسبه می شود و هر قدر آلفای کرونباخ به عدد یک نزدیکتر باشد اعتبار سازگاری درونی بیشتر خواهد بود.

1-8 جامعه آماری

این پژوهش جهت استفاده تولیدکنندگان و صادر کنندگان محصولات سنتی خوراکی (منحصرا بر روی  سوهان و گز) انجام می گیرد. از آنجایی که ارتباط با کشورهای مختلف در امر صادرات و واردات می تواند به افزایش تعاملات میان کشورها منجر شود لذا از دانشجویان خارجی که برای تحصیل در ایران مقیم شده اند جهت جمع آوری اطلاعات استفاده می شود. به جهت آنکه جمع آوری اطلاعات از کلیه دانشجویان امری بسیار مشکل می باشد لذا از دانشجویان چهار کشور آذربایجان، افغانستان، پاکستان و هندوستان جهت این تحقیق استفاده شده است.

1-9  طرح نمونه گیری(روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه)

روش نمونه گیری در این پایان نامه بصورت نمونه گیری طبقه ای است و از بین تمامی دانشجویان خارجی مقیم در استان قم چهار کشور پاکستان، افغانستان، هندوستان و آذربایجان که بیش از همه در قم تبعه دارند به تناسب جمعیتشان از طریق فرمول کوکران انتخاب گردیدند. در این پایان نامه فرضیه های تحقیق از طریق آزمون آماری متناسب با سوالات پرسشنامه ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. لازم به ذکر است که تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری این تحقیق بوسیله نرم افزارspss انجام می گیرد.

 1-10 قلمرو زمانی و مکانی تحقیق

این پژوهش به لحاظ زمانی در نیمه دوم سال 1393 به انجام رسیده است و موضوع آن همان گونه که بیان شد بررسی تاثیر ویژگی های بسته بندی محصولات سنتی (ویژگی های دیداری – کارکردی) بر خرید دانشجویان خارجی است. به دلیل اقامت دانش پژوهان از اقصی نقاط کشورهای اسلامی در استان قم از نظر مکانی این پژوهش در استان قم انجام شده است.

1-11 شرح واژه ها و اصطلاح های بکاررفته در تحقیق

1-11-1 بسته بندی

تعاریف متعددی برای بسته بندی وجود دارد که هر یک از آنها از دیدگاه خاصی به این مقوله پرداخته اند. که در ذیل به مواردی از آن اشاره می شود:

در استاندارد بریتانیا، واژه بسته بندی، به عنوان هنر یا عملیات مورد استفاده در آماده سازی کالا برای حمل، نگهداری و یا تحویل به مشتری تعریف شده است. (polonsky and others,  1998 )

از نظر فیلیپ کاتلر، بسته بندی همه فعالیت های مربوط به طراحی و ایجاد جعبه یا لفاف برای یک کالا را در بر می گیرد که سه وظیفه اصلی را بر عهده دارد: محافظت از محتویات بسته، تأمین اطلاعات و متمایز کردن محصول از سایر مارک ها از طریق جلب توجه مصرف کننده. وی معتقد است که مفهوم بسته بندی تعیین می کند که بسته بندی اساسا چگونه باید باشد و برای یک کالای خاص چه کاری را انجام می دهد بر اساس این نظر استراتژی طراحی بسته بندی به پاسخ این سوال وابسته است که آیا بسته بندی برای محافظت از کالاست و یا آنکه می خواهد محتوای نوآورانه را توضیح دهد و یا آنکه وظیفه رساندن مطلبی درباره کالا یا شرکت را بر عهده دارد. (کاتلر 1391، 499)

از دید پاتسولا بسته بندی علاوه بر وظیفه اصلی خود که حفظ و نگهداری از کالاست وظایف دیگری را نیز بر عهده دارد. به عقیده وی دو کارکرد اصلی و کلی برای بسته بندی

در ایران: 7

در خارج از کشور: 10

فصل سوم: مواد و روش کار  13

3-1- منطقه مورد مطالعه. 13

3-2-1- شناسایی و انتخاب عوامل مؤثر در مکانیابی تغذیه آبهای زیرزمینی.. 15

3-2-2- تهیه نقشه کاربری و پوشش زمین.. 18

3-2-3- عملیات تهیه نقشه های سطح آب و کیفیت آب.. 22

3-3- برآورد اوزان عوامل مؤثر بر مکان‌یابی تغذیه آبهای زیرزمینی.. 25

3-4- سازگاری در قضاوت ها 27

فصل چهارم: نتایج   32

4-1- نقشه های طبقات عوامل مؤثر بر تغذیه مصنوعی آبهای زیرزمینی.. 32

4-1-1- نقشه طبقات شیب.. 32

4-1-2- نقشه طبقات رتبه آبراهه. 34

4-1-3- نقشه طبقات عمق آب زیرزمینی.. 37

4-1-4- نقشه طبقات کیفیت آب.. 38

4-1-5- نقشه طبقات زمین شناسی.. 39

4-2- نقشه کاربری اراضی/پوشش زمین.. 41

4-2-1- ارزیابی صحت نقشه کاربری اراضی/ پوشش زمین.. 42

4-3- نتیجه مقایسات زوجی و وزن معیارها و زیرمعیارها با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 43

4-3-1- نتیجه مقایسات زوجی و میزان وزن معیارهای اصلی.. 43

4-5-2- اوزان طبقات معیارهای اصلی (زیرمعیارها) 45

4-5-3- تهیه نقشه مناطق مناسب تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی.. 49

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری   63

5-1- بحث.. 63

5-2- نتیجه گیری.. 67

5-3- پیشنهادات.. 68

منابع  69

فهرست جداول

عنوان                                                                       صفحه

جدول 3-1- عوامل مهم و مؤثر در مطالعات تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی.. 18

جدول 3-2- مقادیر ترجیحات برای مقایسه های زوجی (قدسی پور، 1385) 27

جدول 4-1- ارزیابی صحت نقشه کاربری و پوشش زمین در منطقه موردمطالعه. 42

جدول 4-2- مقادیر کاپای شرطی برای هریک از طبقات در نقشه کاربری و پوشش زمین.. 42

جدول 4-3- میانگین هندسی مقایسات زوجی معیارهای اصلی قضاوتهای کارشناسان آبخیزداری.. 43

جدول 4-4- میانگین هندسی مقایسات زوجی معیارهای اصلی قضاوتهای کارشناسان آبیاری.. 43

جدول 4-5- میانگین هندسی مقایسات زوجی معیارهای اصلی قضاوتهای کارشناسان زمین شناسی.. 44

جدول 4-6- میانگین هندسی مقایسات زوجی زیرمعیارها در روش AHP. 45

ادامه جدول 4-6- میانگین هندسی مقایسات زوجی زیرمعیارها در روش AHP. 46

ادامه جدول 4-6- میانگین هندسی مقایسات زوجی زیرمعیارها در روش AHP. 47

جدول 4-7- مساحت طبقات پهنه های مختلف تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی بدون محدودیت کاربری.. 52

جدول 4-8- میزان مساحت طبقات پهنه های مختلف تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی بعد از اعمال محدودیت کاربری   57

جدول 4-9- مساحت طبقات مناطق مناسب اجرای تغذیه مصنوعی به تفکیک طبقات مؤثر بر اجرای طرح. 61

جدول 4-10- مساحت مناطق مشابه تلفیق شده در دیدگاه های کارشناسی مختلف.. 62

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                     صفحه

شکل 3-1- موقعیت دشت خوی نسبت به کشور، استان آذربایجان غربی و شهرستان خوی   14

شکل 3-2- جهت جریان در پیکسل‌ها از پیکسل با شیب بیشتر به پیکسل با شیب کمتر. 15

شکل 3-3- نمایش شماتیک جهت جریان به‌دست‌آمده از نرم‌افزار ArcMap. 16

شکل 3-4- جریان از 35 سلول به سمت سلول مشخص‌شده است.. 17

شکل 3-5- تصویر ماهواره لندست 8 تاریخ 29 تیر 1393 منطقه موردمطالعه. 19

شکل 3-6- نقاط نمونه اطلاعات زمینی تولیدشده به‌صورت تصادفی- سیستماتیک در منطقه موردمطالعه. 22

شکل 3-7- موقعیت و پراکنش نقاط اندازهگیری (چاه آب) کیفیت و سطح آب در منطقه موردمطالعه. 25

3-3- برآورد اوزان عوامل مؤثر بر مکان‌یابی تغذیه آبهای زیرزمینی.. 25

شکل 3-8- سلسه‌مراتبی معیارهای و زیرمعیارهای مؤثر بر مکانیابی تغذیه آبهای زیرزمینی.. 26

شکل 3-9- ماتریس مقایسه زوجی در حالت قضاوت‌های شخصی.. 26

شکل 4-1- نقشه طبقات شیب دشت خوی.. 33

شکل 4-2- نقشه ارتفاع (DEM) دشت خوی.. 34

شکل 4-3- نقشه جهت جریان (Flow Direction) دشت خوی.. 35

شکل 4-5- نقشه انباشت جریان (Flow Accumulation) دشت خوی.. 35

شکل 4-6- نقشه رتبهبندی آبراههها در دشت خوی.. 36

شکل 4-7- نقشه عمق آب زیرزمینی در دشت خوی.. 37

شکل 4-8- نقشه عمق آب زیرزمینی در دشت خوی.. 38

شکل 4-9- نقشه واحدهای زمینشناسی در دشت خوی.. 40

شکل 4-10- نقشه طبقات کاربری اراضی/پوشش زمین دشت خوی.. 41

شکل 4-11- اولویتبندی و اوزان عوامل مؤثر بر تغذیه آب زیرزمینی با نظر کارشناسان آبخیزداری به روش AHP  در نرم افزار Expert Choice  44

شکل 4-12- اولویت بندی و اوزان عوامل مؤثر بر تغذیه آب زیرزمینی با نظر کارشناسان آبیاری به روش AHP  در نرم افزار Expert Choice  44

شکل 4-13- اولویت بندی و اوزان عوامل مؤثر بر تغذیه آب زیرزمینی با نظر کارشناسان زمینشناسی به روش AHP  در نرم افزار Expert Choice  45

شکل 4-14- نقشه های وزنی عامل شیب در دیدگاه های مختلف کارشناسی به ترتیب از راست به چپ:  زمین شناسی، آبیاری و آبخیزداری   48

شکل 4-15- نقشه های وزنی عامل کیفت آب در دیدگاه های مختلف کارشناسی به ترتیب از راست به چپ:  زمین شناسی، آبیاری و آبخیزداری   48

شکل 4-16- نقشه های وزنی عامل عمق آب زیرزمینی در دیدگاه های مختلف کارشناسی به ترتیب از راست به چپ:  زمین شناسی، آبیاری و آبخیزداری.. 49

شکل 4-17- نقشه های وزنی عامل واحدهای زمین شناسی در دیدگاه های مختلف کارشناسی به ترتیب از راست به چپ: زمین شناسی، آبیاری و آبخیزداری.. 49

شکل 4-18- نقشۀ اولیه پهنه بندی مناطق تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی در دیدگاه آبخیزداری.. 50

شکل 4-19- نقشۀ اولیه پهنه بندی مناطق تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی در دیدگاه آبیاری.. 51

شکل 4-20- نقشۀ اولیه پهنه بندی مناطق تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی در دیدگاه زمین شناسی.. 51

شکل 4-21- نقشۀ محدودیت انجام عملیات تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی.. 53

شکل 4-22- پهنه بندی تغذیه مصنوعی در دیدگاه کارشناسان آبخیزداری.. 54

شکل 4-23- پهنه بندی تغذیه مصنوعی در دیدگاه کارشناسان آبیاری.. 55

شکل 4-24- پهنه بندی تغذیه مصنوعی در دیدگاه کارشناسان زمین شناسی.. 56

شکل 4-25- مناطق مناسب برای اجرای عملیات تغذیه مصنوعی از دیدگاه کارشناسان آبخیزداری.. 58

شکل 4-26- مناطق مناسب برای اجرای عملیات تغذیه مصنوعی از دیدگاه کارشناسان آبیاری.. 59

شکل 4-27- مناطق مناسب برای اجرای عملیات تغذیه مصنوعی از دیدگاه کارشناسان زمین شناسی.. 60

شکل 4-28- تلفیق پهنه های مختلف تغذیه مصنوعی در دیدگاه های مختلف کارشناسی در دشت خوی.. 62

چکیده
منابع آب زیرزمینی بعد از یخچال­ها و پهنه­های یخی، بزرگ­ترین ذخیره آب شیرین زمین را تشکیل می­دهند و یکی از منابع مهم تأمین آب شیرین موردنیاز انسان هستند. ازآنجاکه در اکثر نقاط کشور بارش­ها اغلب ناچیز و گاه به­صورت سیلاب­های مخرب ظاهر می­شوند، می­توان از عملیات تغذیه مصنوعی آب­های زیرزمینی به‌عنوان یک راهکار مناسب جهت استفاده بهینه از سیلاب­ها و پایداری سفره­های آب زیرزمینی استفاده کرد. تعیین مناطق مناسب برای تغذیه مصنوعی از اهمیت بسیاری برخوردار است که لازم است با دقت کافی انجام شود. به علت وجود پارامترهای متعدد مؤثر در مکان­یابی و نیاز به بررسی توأم معیارهای ارزیابی‌شده و تغییرات مداوم آن‌ها، سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری کارا برای مدیریت و به­کارگیری داده­های مکانی در این زمینه است. در این تحقیق برای مکان­یابی مناطق مناسب تغذیه مصنوعی آب­های زیرزمینی در دشت خوی در شمال غربی ایران از فاکتورهای شیب، کیفیت آب، عمق آب زیرزمینی و واحدهای زمین­شناسی استفاده‌شده است. نقشه­های فوق در محیط GIS و با اعمال روش آنالیز سلسله مراتبی تلفیق شدند. در این مطالعه به‌منظور مقایسات زوجی معیارها و زیر معیارهای مؤثر بر تغذیه مصنوعی با تهیه پرسشنامه از دیدگاه­های کارشناسان آبخیزداری، آبیاری و زمین­شناسی به ترتیب به تعداد 16، 13 و 12 استفاده و نتایج هرکدام به­طور جداگانه­ای موردبررسی قرار گرفتند. همچنین نقشه کاربری اراضی منطقه نیز از تصاویر ماهواره­ای لندست 8 به­منظور اعمال محدودیت کاربری موجود در منطقه استخراج گردید و پس از روی‌هم گذاری لایه نهایی با بافر 50 و 100 متری برای آبراهه­های پر آب با رتبه 3 و 4 نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بر اساس هرکدام از دیدگاه­های کارشناسی آبخیزداری، آبیاری و زمین­شناسی به ترتیب حدود 00/48، 11/38 و 76/7 هکتار که شامل 39، 81 و 14 پلی گون می­شود در منطقه دشت خوی برای تغذیه مصنوعی مناسب است.

واژه­های کلیدی: دشت خوی، مکان­یابی، تغذیه مصنوعی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، آبخیزداری، آبیاری، زمین­شناسی.

فصل اول:
مقدمه
همزمان با افزایش جمعیت نیاز به آب سالم و قابل شرب روند صعودی داشته و از سویی منابع آب سطحی نیز با مسئله آلودگی و تغییرات حجمی در طول زمان روبرو هستند، درنتیجه نگاه برنامه­ریزان به‌سوی منابع آب­های زیرزمینی که منابع حیاتی آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می­شوند، سوق یافته است. منابع آب زیرزمینی بعد از یخچال­ها و پهنه­های یخی، بزرگ­ترین ذخیره آب شیرین زمین را تشکیل می­دهند و یکی از منابع مهم تأمین آب شیرین انسان هستند (Freeze & Cherry, 1979). لزوم شناخت و بهره­برداری بهینه از آب­های زیرزمینی ازآنجا ناشی می­شود که این منابع 99% از کل آب­های شیرین قابل‌دسترس را تشکیل می­دهند (کوثر، 1364). علاوه بر این در بسیاری از کشورهای واقع در نواحی خشک و نیمه‌خشک بیش از 80% منابع آب مورداستفاده را تشکیل می­دهند (صداقت، 1372).

در سال­های اخیر با افزایش روزافزون جمعیت، توسعه صنعت، رشد شهرنشینی و به‌تبع آن افزایش تقاضا به مواد غذایی، بهره­برداری از منابع آب چندین برابر بیشتر از گذشته است به‌طوری‌که میزان بهره­کشی و مصرف آب­های زیرزمینی بیشتر از میزان تغذیه این منابع شده است، به‌عبارت‌دیگر ورودی سیستم آب زیرزمینی از خروجی آن کمتر شده و سیستم با بیلان منفی دارای پس‌خوراند مثبت و در حال اضمحلال است؛ بنابراین شناسایی و تعیین مناسب­ترین مکان جهت این مهم از اهمیت به سزایی برخوردار است. مدیریت منابع آب مجموعه­ای از اقدامات متعدد مدیریتی است که باهدف بهره­برداری بهینه از منابع آب و کاهش خسارت اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی صورت می­گیرد.

کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و ناهمواری­های بسیار پراکنده و شرایط اقلیمی و وضعیت ریزش­های جوی، از مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان به شمار می­رود. ولی همین مقدار بارندگی نیز پراکنش زمانی و مکانی مناسبی ندارد. به‌طوری‌که یک‌سوم بارندگی در بیش از نیمی از کشور (در کویر مرکزی) و یک‌سوم در سطحی حدود 10% از مساحت کل کشور و یک‌سوم بقیه در سایر نقاط نازل می­شود (اصغر پور، 1383). بدین لحاظ محدودیت منابع آب از دیرباز موردتوجه ایرانیان بوده است. با توجه به اینکه آب­های زیرزمینی 99% از کل آب شیرین قابل‌استفاده را تشکیل می­دهند (اکبرپور، 1388) و از طرفی هم بسیاری از مناطق کشورمان ازنظر اقلیم جزو اقلیم خشک می­باشند، بخش بزرگی از تأمین آب خود را از منابع زیرزمینی تأمین می­کنند. تخلیه آب زیرزمینی و عدم جایگزین شدن آب این منابع یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی است که جوامع بشری مخصوصاً کشورمان با آن روبرو است.

یکی از شیوه­های برطرف نمودن چالش­های مرتبط با تراز منفی آب­های زیرزمینی، مطالعه و اجرای پروژه­های تغذیه مصنوعی در حوزه­هایی است که از این بابت با مشکل مواجه