1-6 تعریف عملیاتی و مفهومی متغیرها.. 10

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش.. 13

2-1- سرطان سینه.. 14

2-1-1 – میزان بروز سرطان سینه.. 15

2-1-2- انواع سرطان سینه.. 17

2-1-3- عوامل خطرزا.. 17

2-1-4- علائم سرطان سینه.. 18

2-1-5 -مراحل بیماری سرطان سینه.. 19

2-2 – سبک‎های مقابله‎ای.. 19

2-2-1 – تعریف سبک‎های مقابله ای.. 21

2-2-2 – استرس و مهارت‎های مقابله ای.. 23

2-2-3 – تدابیر و منابع مقابله ای.. 25

2-2-4 -انواع مقابله.. 25

2-3 – خودکارآمدی.. 32

2-3-1 – تعریف خودکارآمدی.. 32

2-3-2 -ابعاد خودکارآمدی.. 37

2-3-3 – منابع باورهای خودکارآمدی.. 38

2-3-3-1 -دستاورد‎های عملکرد.. 38

2-3-3-2 -تجربه‎های جانشین.. 39

2-3-3-3 -ترغیب کلامی.. 39

2-3-3-4 -حالتهای فیزیولوژیک.. 40

2-3-4 – خودکارآمدی و تنیدگی.. 41

2-3-5 – ویژگیهای افراد خودکارآمد.. 42

2-3-6 – نقش خودکارآمدی در بیماری‎ها.. 43

2-4- تصویر بدنی.. 46

2-4- 1- تعریف تصویر بدنی.. 47

2-4- 2-شکل گیری تصویر بدن.. 49

2-4- 3-جنبه‎های مختلف تصویر بدنی.. 50

2-4- 4-تصویر بدنی و بیماری ها.. 51

2-5- کیفیت زندگی.. 53

2-5- 1- تعاریف کیفیت زندگی.. 55

2-5- 2-ویژگیهای کیفیت زندگی.. 57

2-5-2-1- چند بعدی بودن.. 58

2-5-2-2- ذهنی بودن.. 59

2-5-2-3 – پویا بودن.. 59

2-5-3 – ارتباط کیفیت زندگی با سلامت.. 59

2-5-4- کیفیت زندگی و بیماری ها.. 60

2-6 – مرور پیشینه پژوهش‎های انجام شده.. 63

2-6-1 – پیشینه پژوهش‎های انجام شده در داخل کشور.. 63

2-6-2 – پیشینه پژوهش‎های انجام شده در خارج کشور.. 70

فصل سوم: روش پژوهش.. 74

3-1 – روش تحقیق.. 75

3-2 – جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه.. 75

3-3  – ابزارهای پژوهش.. 75

3-4- روش گردآوری اطلاعات:.. 80

3-5 – روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 80

فصل چهارم: تحلیل یافته ها.. 81

4-   یافته‏ها.. 82

4-1- آمار توصیفی.. 82

4-2- آمار استنباطی.. 88

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 92

5-4 – محدودیت‎های پژوهش.. 97

5-5 – پیشنهادات.. 98

5-6- پیشنهاد کاربردی.. 98

5-7- پیشنهادات پژوهشگر.. 98

منابع و مآخذ.. 99

پیوست‎ها.. 99

مقدمه

اهمیت جایگاه زنان در جامعه و نقش آنها در توسعه همه جانبه کشورها بر کسی پوشیده نیست و اطلاع از وضعیت بهداشتی و سلامت آنها و نیز عوامل موثر برآن می‎تواند مبنای برنامه ریزی و سیاست گذاری‎های مناسب جهت اصلاح وضعیت آنها قرار گیرد(هیرن[1]، 2006). درباره شخصیت و ارزش اجتماعی زنان سخنان بسیاری گفته شده است. لازمه نقشهای این ارزش‎ها و وظایف مهم زنانه در جامعه، سلامت کامل جسمی و روحی هر زن است.هر زن در طول زندگی و در طی مراحل رشد خویش بحرانهای مختلفی را پشت سر می‎گذارد، بحرانهای زندگی مانند حلقه‎های زنجیری به هم پیوسته است و سلامت روانی و حتی جسمانی او به طور انکارناپذیری در ارتباط با این بحران هاست.بنابراین مراحل مختلف این بحران‎ها را می‎توان به عنوان محور افقی زندگی روانی و سازش اجتماعی زن تلقی نمود(پورآقایی، 1384).

از آنجاکه زنان به عنوان مادر، ستون اصلی خانواده را تشکیل می‎دهند و با توجه به اینکه ‏سرطان سینه، خانم‎ها را در سنین حداکثر بازدهی درگیر می‎کند، لذا توجه به این بیماری در پزشکی ‏اهمیت ویژه ای دارد. سرطان سینه، یکی از سرطان‌های شایع است. طبق محاسبات انستیو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا، از هر هشت زن یک نفر در زندگی خود مبتلا به سرطان سینه می‌شود(انجمن سرطان آمریکا[2]، 2008). این سرطان در صورتی که به موقع تشخیص داده ‌شود به راحتی قابل درمان است و در صورت متمرکز بودن بافت سرطانی معمولاً از ترکیبی از عمل جراحی (برداشت سینه کامل)، جراحی (حفظ سینه)، شیمی درمانی[3]، و رادیوتراپی[4] استفاده می‌گردد. ماموگرافی[5] نیز در تشخیص این بیماری نقش محوری دارد(نیکلسون[6]، گی[7]، 2000).

 یکی از مشکلات بیماران مبتلا به سرطان سینه بعد درگیری روانی آن با مقابله با این بیماری است.سبکهای مقابله ای[8] که این بیماران به کار می‎برند ممکن است بر تمامی جنبه‎های زندگی از جمله خودکارآمدی[9] آن‎ها تاثیر بگذارد، این بیماران پس از عمل جراحی دچار افسردگی شده و تصورشان نسبت به بدنی که دارند و در واقع تصویر بدنی[10] شان منفی می‎شودو دچار انزوای اجتماعی می‎شوند، مشکلات جنسی از شایع‎ترین مشکلات آنهاست و از همه مهم‎تر این که کیفیت زندگی[11] این افراد کاهش می‎یابد که این نیازمند بررسی بیشتری است. این مطالعه نیز با هدف بررسی مقایسه سبک‎های مقابله‎ای، خودکارآمدی، تصویر بدنی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان سینه با جمعیت عادی صورت گرفته است.

1-2 بیان مساله

برخی بیماری‎ها نه تنها به لحاظ جسمانی برای فرد پیامدهای ناگواری را به همراه دارد بلکه به لحاظ روانی نیز مشکلات زیادی را برای وی به ارمغان می‎آورد. سرطان بیماری است که در آن سلول‎ها ی بدن به صورت کنترل نشده تکثیر یافته و می‎توانند بافت‎های مجاور را در گیر کنند. سلول‎های سرطانی همچنین می‎توانند از طریق جریان خون یا لنف به سایر نقاط بدن گسترش یابد. این بیماری انواع گوناگون دارد و هر کدام از آنها علائم و مشکلات جسمی و روحی خاصی را برای بیمار ایجاد می‎کند که می‎توان به نوعی از آن به نام سرطان سینه اشاره کرد. سرطان سینه ناشی از رشد خارج از قاعده سلول‎های غیر عصبی در سینه است. بیماری سرطان سینه جزء شایع‎ترین سرطان‎ها در زنان و قابل درمان‎ترین نوع سرطان است(شیخ نژاد، 1389). سرطان دومین عامل مرگ و میر در کشورهای توسعه­یافته و سومین عامل مرگ در کشورهای کمتر توسعه­یافته است. در حال حاضر 25 میلیون نفر در دنیا با سرطان زندگی می­کنند و هر سال 11 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده و 7 میلیون مرگ ناشی از سرطان اتفاق می­افتد. تحقیقات نشان داده اند سرطان سینه شایعترین سرطان در زنان ایرانی با بروز 25 در صد هزار و حدود هشت هزار بیمار در سال می باشد که آثار اقتصادی، اجتماعی و روانی زیادی بر خانواده­ها دارد (زارع، زکیانی، رضایی و نجاری، 1390). تحقیقات همچنین نشان داده اند که بیماران سرطانی با ترس و نا­­امیدی شدید به تشخیص، پاسخ می دهند که نشان می­دهد تجربه سرطان می­تواند بسیار آسیب زا باشد (مور، 2010 )[12]. سبکهای مقابله‎ای مجموعه‎ای از پاسخهای رفتاری و شناختی است که هدف آنها به حداقل رساندن فشارهای موقعیت استرس زاست(لازاروس[13]، فالکمن[14]، 1984) اندلر و پارکر[15] (1990) بر اساس تحقیقی جهت بررسی فرایند عمومی افراد را بر حسب سه نوع اساسی سبک مقابله ای متمایز می سازند، سبک مقابله ای مسأله ساز، سبک مقابله ای هیجان مدار و سبک مقابله ای اجتنابی. سرطان به غیر از جسم بر زندگی و روح هم تاثیر گذار است و زنانی که دچار سرطان سینه می‎شوند با توجه به سبکهای مقابله‎ای که دارند به روشهای گوناگون به این بیماری پاسخ می‎دهند که این امر ممکن است بر خودکارامدی، تصویر بدنی و کیفیت زندگی آنها تاثیر گذار باشد(برنت[16]، 2010). محمدی آریا و همکاران (1393) در مطالعه خود با عنوان “تاثیر آموزش گروهی روش‎های مقابله با استرس بر میزان امیدواری و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان سینه” بیان کردند که آموزش گروهی روش‎های مقابله با استرس در میزان امیدواری و کیفیت زندگی تفاوت معنی داری مشاهده گردید. ترخان(1392) در بررسی خود نشان داد، که ابراز وجود پایین، مقابله هیجان مدار بالا و مقابله مسئله مدار پایین به ترتیب در میزان استرس ادراک شده زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه نقش اساسی و تعیین کننده دارند در این خصوص وی آموزش مهارت‎های مقابله‎ای را مناسب دانستند.

یکی دیگر از متغیرهایی که ممکن است افراد مبتلا به سرطان سینه کاهش عمده‎ای را در آن احساس کنند خودکارآمدی است. خودکارآمدی، قابلیت(توانایی) ادراک شده ی فرد در انجام یک عمل دلخواه یا کنار آمدن با یک موقعیت خاص محوری ترین مکانیزم از مکانیزمهای روانی آدمی است. باورهای خودکارآمدی، کنش‎های آدمی را به وسیله ی فرآیندهای شناختی، انگیزشی، عاطفی و تصمیم گیری تنظیم می‎نماید. آنها بر اینکه افراد چگونه فکر می‎کنند، در رویارویی با مشکلات برانگیخته می‎شوند و پشتکار نشان می‎دهند، کیفیت سلامت هیجانی و آسیب پذیریشان در مقابل افسردگی و تنیدگی چگونه است و چطور در یک موقعیت حساس، بهترین تصمیم را اتخاذ می‎کنند، عمل می‎کنند(بندورا[17]، لاک[18]، 2003). خودکارآمدی اساس عمل انسان است. انسان‎های خود کارآمد، مبتکر ژرف اندیش و خود سامان بخش هستند و برای به وجود آوردن پیامدهای مطلوب، از نیروی تاثیرگذاری بر اعمالشان برخوردارند (بندورا، 2002 به نقل از فیست[19] و فیست، 2002، ترجمه سیدمحمدی، 1391). بنابراین می‎توان گفت، خودکارآمدی یک درک رفتاری است که احتمال التزام به یک برنامه کاری و رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت را افزایش می‎دهد(پندر[20]، موردگ[21]، پارسونز[22]، 2002). صحرایی، نوروزی و طهماسبی (1392) در تحقیق خود به بررسی نقش خودکارآمدی با سرطان پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 9/10% از زنان به طور منظم اقدام به انجام خودآزمایی می‎نمایند. سازه خودکارآمدی درک شده پیشگویی کننده قوی بود که به صورت مستقیم با رفتار خودآزمایی سینه در ارتباط بود. متغیر آگاهی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر رفتار خودآزمایی تاثیر می‎گذاشت و محور کنترل سلامت پیشگویی کننده رفتار خودآزمایی سینه نبود.

از دیگر شاخص های روانی که تحت تاثیر بیماری سرطان سینه قرار دارد تصویر بدنی فرد از خود می‎باشد. تصویر بدنی شامل عقاید و احساسات آگاهانه و غیر آگاهانه در مورد بدن است به عبارتی دیگر مفهومی متشکل از احساسات فردی در مورد اندازه بدن، جنس، عملکرد و توانایی‎های بدن جهت رسیدن به اهداف می‎باشد(کوشان و واقعی، 1378). بیماری سرطان سینه بیمارانی هستند که یک یا دو سینه خود را از دست داده‎اند و پس از درمان، بسیاری از آنها توانایی این را دارند که سال‎های متمادی به زندگی خود ادامه دهند. بعد از بهبود بیمارانی هستند که به زندگی عادی قبل از مبتلا شدن به سرطان بر می‎گردند و بعضی دیگر به خاطر نقص به وجود آمده دچار مشکلات خاصی می‎شوند. برداشتن یک یا هر دو سینه غالبا با احساس مثله شدن، تغییر در تصویر ذهنی، کاهش جاذبه جنسی، اضطراب، افسردگی، احساس ناامیدی، گناه، ترس از عود بیماری، طرد شدن، در نهایت با افکار مرگ همراه است.برداشتن سینه به عنوان نابود شدن بخشی از بدن تلقی می‎شود که نماد جنسیت، زنانگی و ابعاد مادرانه می‎باشد(کانکل[23]، امی[24]، تیتوس[25]، 2002). سرطان سینه باعث تغییرات قابل مشاهده در تصویر بدنی می‎شود(دیتمار[26]، 2009). بنابراین تغییر تصویر بدنی زن ممکن است به این معنی باشد که او احساس کند دیگر همه چیز تمام شده است(لیندوال[27]، ون پست[28]، برگبوم[29]، 2009). نقی پور، زارع بهرام آبادی، تقی لو و حیدری(1391) طی مطالعه‎ای علی-مقایسه ای که به منظور مقایسه رضایت جنسی، تصور بدنی و کیفیت زندگی در میان سه گروه زنان مبتلا به سرطان سینه در دو گروه جراحی با ماستکتومی و جراحی حفظ سینه و زنان غیر مبتلا انجام شد. نتایج نشان داد بین سه گروه در متغیرهای رضایت جنسی و تصور بدنی تفاوت معناداری وجود نداشت، اما نتایج نشان داد بین سه گروه در متغیر کیفیت زندگی تفاوت معناداری وجود داشت. استفاده از آزمون شفه نشان داد که کیفیت زندگی زنان غیر مبتلا به صورت معناداری بیشتر از دو گروه دیگر بود.

نظرپور و خزایی(1391) در پژوهشی به بررسی رابطه ی تصویر بدن و سبک‎های مقابله‎ای با شدت دیسمنوره ی اولیه در دانشجویان پرداختند. نتایج نشان داد بین شدت دیسمنوره ی اولیه با تصویر بدن و سبک‎های مقابله ای(مسئله محوری و هیجان محوری) و تمام مولفه‎های تصویر بدن رابطه ی معنی دار وجود دارد و مولفه‎های تصویر بدن از توانایی پیش بینی شدت دیسمنوره برخوردارند. هم چنین از بین مولفه‎های سبک‎های مقابله‎ای، بین شدت دیسمنوره با مشکل گشایی برنامه ریزی شده، جستجوی حمایت اجتماعی، خویشتن داری، ارزیابی مجدد مسئله و مسئولیت پذیری رابطه ی معنی داری وجود داشته و مولفه ی مشکل گشایی برنامه ریزی شده از توانایی پیش بینی شدت دیسمنوره برخوردار است.

برخی از محققان کیفیت زندگی را نیز در بیماران سرطان سینه با اهمیت دانسته و بعنوان یکی از مولفه‎های سلامتی در این قبیل بیماران مطالعه کرده اند.برخی ازنظریه پردازان این متغیر را با رویکرد عینی تعریف کرده‎اند و موارد آشکار و مرتبط با معیارهای زندگی از جمله سلامت جسمانی، شرایط شخصی(ثروت، شرایط زندگی و…)، ارتباطات اجتماعی، اقدامات شغلی یا دیگر عوامل را مهم دانسته اند. در مقابل این رویکرد اجتماعی و اقتصادی که با کیفیت زندگی معادل دانسته شده است، رویکرد ذهنی نیز وجود دارد که نظریه پردازان رویکرد ذهنی، کیفیت زندگی را مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر می‎گیرند و بر عوامل شناختی در ارزیابی کیفیت زندگی تاکید دارند(لیو[30]، 2006). بین دو رویکرد عینی و ذهنی، رویکرد جدیدی به نام رویکرد کل نگر وجود دارد که نظریه پردازان آن معتقد هستند کیفیت زندگی همانند خود زندگی، مفهومی پیچیده و چندبعدی است و در بررسی آن در حال حاضر هر دو کیفیت، مؤلفه عینی و ذهنی را درنظر می‎گیرند(مالکینا-پیخ[31]، پیخ[32]، 2008). در این خصوص، نتایج پژوهش‎ها در رابطه با کیفیت زندگی زنان سرطانی نشان داده که در مقایسه با زنان بدون سرطان سینه، زنان تازه تشخیص داده شده به سرطان سینه نمرات پایین تری را در کیفیت زندگی کسب می‎کنند(منفرد، پاک سرشت، قنبری، عطرکار روشن، 1392).

بنابراین با توجه به رابطه بین عوامل روانی– اجتماعی و سرطان مانند سبک های مقابله ای ، خودکارآمدی، تصویر بدنی و کیفیت زندگی به پیش بینی بیماری کمک ارزنده ای خواهد کرد. همچنین با شناخت عوامل روانی موثر در سرطان نه تنها می توان از بروز موارد جدید، پیشگیری به عمل آورد بلکه می توان با آموزش های روانشناختی در کنار درمان های طبی به بهبود کیفی زندگی بیماران کمک کرد و سال های زنده ماندن را در بیماران مبتلا به سرطان افزایش داد.

علاوه بر این کمتر پژوهشی در زمینه بررسی مقایسه‎ای این متغیرها در بین زنان بیمار مبتلا به سرطان سینه و زنان سالم بوده است که این مساله کمبود تحقیقات در این حوزه را نمایانگر می‎سازد و نیازمند بررسی‎های بیشتری است. از طرفی تحقیقی که بصورت جامع این متغیرها را بین دو گروه زنان سالم و مبتلا به سرطان بررسی کند بوسیله پژوهشگر یافت نشد که این مساله نیز محدودیت در منابع پژوهشی را نشان می‎دهد و این سئوال را برای محقق مطرح می‎سازد که آیا بین سبک‎های مقابله‎ای، خودکارآمدی، تصویر بدنی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان سینه و جمعیت عادی تفاوت معناداری وجود دارد؟

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش

در بین زنان سرطان سینه جزء شایع‎ترین وکشنده‎ترین و از نظر عاطفی و روانی تاثیر گذارترین به نسبت سرطانهای دیگر است(اکبری نساجی، 1378). سرطان سینه23% از مرگ ناشی از سرطان در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را شامل می‎شود. حدود 000/380/1 زن در سراسر جهان مبتلا به سرطان سینه هر سال تشخیص داده می‎شوند و 14%(458400) مرگ و میر از تمام مرگ‎های ناشی از سرطان به همراه دارد.(گلوباکان[33]، 2008 به نقل از ببیس[34]، آلتونکورک [35]، آسیکل[36]، آکار[37]، 2013). که این مطلب اهمیت پرداختن به آن را بیش از پیش آشکار می‎سازد.

اگر چه سرطان سینه به صورت گسترده‎ترین تومور بدخیم در میان زنان است ولی یک بیماری بسیار قابل درمان است (جمال و همکاران[38]، 2003). میزان زنده ماندن بیماران سرطان سینه در طول 5 سال گذشته نزدیک به 15% افزایش و در حال حاضر به 90% رسیده است (مرکز بررسی آمار سرطان[39]، 2010). نجات یافتگان از سرطان سینه بزرگترین گروه از بیماران سرطانی 22% را تشکیل می‎دهند و آنها نیاز دارند به اعضای تیم مراقیت‎های بهداشتی که به آنها در مقابله با بسیاری از چالش‎های در حال تحول کمک کنند که بتوانند با احترام و عزت زندگی کنند (والدیوز و همکاران[40]، 2012). که مطالعه و بررسی این چالش‎ها و تاثیر آن‎ها بر متغیرهایی مانند سبک‎های مقابله، خودکارآمدی، تصویر بدنی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری‎ها با شرایط استرس زا و تنیدگی‎ها ضروری می‎باشد.

لازاروس و فالکمن (1984، به نقل از صدوقی، تمنایی فر، 1388) اعتقاد دارند وقتی فرد بیماری مزمن را به عنوان پدیده‎ای تهدیدکننده ارزیابی می‎کند کوشش‎های مقابله‎ای او آغاز می‎شود. نوع مقابله‎ای که افراد به کار می‎برند باید با نوع موقعیتی که باآن مقابله می‎کنند تناسب داشته باشد تا بالاترین فایده را برای آنان به ارمغان بیاورد. کسانی که از نوع درست راهبردهای مقابله‎ای استفاده می‎کنند علائم اضطراب و افسردگی کمتری را تجربه می‎کنند و آزمودنی هایی که از نوع غلط راهبرد مقابله استفاده می‎کنند علائم بیشتری را تجربه می‎کنند (فورسیت[41]، کمپاس[42]، 1987، به نقل از صدوقی، تمنایی فر، 1388). لازاروس و فالکمن (1987)عقیده دارند ادراک خودکارآمدی منبع شخصی قدرتمندی در مقابله با استرس است. سودمندی خودکارآمدی در سرطان به طور گسترده‎ای مستند است (هاس[43]، 2005، لو و همکاران[44]2001). به گفته بندورا (2000)، قضاوت افراد در مورد توانمندی‎های خود (خودکارآمدی) تابع حالات جسمانی است، که آن‎ها نیز به نوبه خود متاثر از حالات عاطفی شخص و به طور کلی کیفیت زندگی در تمام ابعاد آن است.هیجانات منفی مانند ترس، اضطراب، تنش، افسردگی سبب می‎شود که افراد در انجام وظایف، توانایی‎های خود را دست کم بگیرند که این در واقع مفهوم خودکارآمدی پایین است و بالعکس خودکارآمدی پایین نیز سبب می‎شود حالات روحی وروانی مانند خستگی، عصبانیت، درد و رنج در فرد بوجود بیاید و منجر به نقصان کیفیت زندگی بشود.که در این صورت نیازمند بررسی و مطالعه‎ای همه جانبه بوده تا به شناسایی متغیرهای مرتبط با سلامتی آن‎ها چه به لحاظ روانی و چه به لحاظ عمومی پرداخته شود.

سرطان و درمان سرطان می‎تواند تاثیر عمیقی بر وضع ظاهری بیماران داشته باشد (فریس هارکورت[45]، فسل[46]، 2007).تغییرات سرطان سینه باعث تغییرات قابل مشاهده در تصویر بدنی است (پرایس[47]، 2000). اکثریت شواهد نشان می‎دهند که زنان مبتلا به سرطان سینه طیف وسیعی از تغییرات جدی منفی عاطفی که در نتیجه اختلالات جنسی خود از جمله ترس از دست دادن قدرت باروری، تصویر منفی از بدن، احساس عدم جذابیت (برترو[48]، ویلموث[49]، 2007)، از دست دادن زنانگی (آرچیبالد[50]، لمیوکس[51]، بایرز[52]، تاملین[53]، وورث[54]، 2006)، افسردگی و اضطراب (گاروسی[55]، 2008) را نشان می‎دهند. شواهدی در دست است که نشان می‎دهد تصویر بدنی نقش مهمی در عملکرد روانی بیماران مبتلا به سرطان سینه بازی می‎کند به عنوان مثال پیکلر[56]، ونیترود[57](2003) نشان دادند که بیمارانی که احساسات بهتری درباره بدن شان دارند باورهای قوی تری در توانایی مقابله با بیماری ودرمان آن را دارند.از سویی دیگرارزیابی کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان می‎تواند کمک به بهبود درمان و حتی می‎تواند به عنوان پیش آگهی عوامل پزشکی باشد(منتظری، گیلیس[58]، مک اون[59]، 1996 الف، منتظری، گیلیس، مک اون، 1996ب، منتظری، مایلوری[60]، هول[61]، مک اون، گیلیس، 2001، منتظری، مایلوری، هول، مک اون، گیلیس، 2003 ).

سرطان سینه به هویت زنان نیز تاثیر می‎گذارد در نتیجه مطالعه کیفیت زندگی برای کسانی که سینه‎های خود را از دست می‎دهند بسیار حیاتی است، علاوه بر این زنان نقش مهمی به عنوان همکاران، همسران و مادران در هر خانواده دارند (منتظری، گیلیس، مک اون، 1996الف). بنابراین شناسایی میزان و نوع عوامل مرتبط با سرطان سینه از اهمیت

 

فصل دوم: طرسوسی، کهن­الگو …………………………………………………………8

2-1. ابوطاهرطرسوسی ………………………………………………………………………………………………..9

2-1-1. زندگی …………………………………………………………………………………………………………9

2- 1- 2. زادگاه……………………………………………………………………………………………………….10

2- 1- 3. قصه­گویان………………………………………………………………………………………………….12

2- 1- 4. آثار ابوطاهر طرسوسی………………………………………………………………………………….14

2- 1- 5. داراب­نامه…………………………………………………………………………………………………..16

2- 1- 5- 1. داستان­های ایرانی……………………………………………………………………………………17

2- 1- 5- 2. داستان­های یونانی و رومی………………………………………………………………………..19

2- 1- 5- 3. قصه­های قرآنی و دینی ……………………………………………………………………………21

2- 1- 5- 4. حوادث تاریخی نزدیک به زمان مؤلف ………………………………………………………22

2- 1- 5- 5. خلاصه داراب­نامه طرسوسی …………………………………………………………………….23

2-2. کهن الگو ……………………………………………………………………………………………………….30

2-2-1. مفاهیم مرتبط با کهن­الگو ……………………………………………………………………………….32

2- 2- 1-1.کهن­الگو و نماد………………………………………………………………………………………..33

2-2-1-2. موتیف و کهن­الگو…………………………………………………………………………………….34

2-2-1-3. پروتوتایپ و کهن­الگو………………………………………………………………………………..35

2-2-3. تاریخچه کهن­الگو…………………………………………………………………………………………36

2-2-4. نقد کهن­الگویی و اسطوره­شناختی……………………………………………………………………..38

2-2-5. انواع کهن­الگوها…………………………………………………………………………………………….39

یادداشت­های فصل دوم ……………………………………………………………………………………………..40

 

فصل سوم:کهن­الگوها در داراب­نامه…………………………………………..42

3-1.کهن­الگوی آفرینش…………………………………………………………………………..43

3- 1-2. آفرینش جهان و انسان……………………………………………………………………………………44

3- 1- 3. بی­مرگی…………………………………………………………………………………………………….47

3- 1- 3- 1. عمر طولانی…………………………………………………………………………………………..47

3- 1- 3- 2. آسیب­ناپذیری………………………………………………………………………………………..47

 

3- 1- 3- 3. جاودانگی……………………………………………………………………………………………..48

3- 1- 4. تقدّس­نمایی………………………………………………………………………………………………..49

3- 1- 5. دوستی با حیوانات………………………………………………………………………………………..50

3- 1- 6. ساخت خانه………………………………………………………………………………………………..51

3- 1- 7. پرواز…………………………………………………………………………………………………………53

3-2. کهن­الگوی باروری …………………………………………………………………………………………..56

3- 2- 1. رابطه کهن­الگوی باروری و قدرت جادویی شاه………………………………………………..57

3-2-2. حرمت خون شاه……………………………………………………………………………………………60

3- 2- 3. حرمت دیدن شاه…………………………………………………………………………………………61

3- 2- 4- وظیفه باروری شاه و مرگ او………………………………………………………………………..62

3- 2- 5. رابطه باروری و رویین­تنی……………………………………………………………………………..64

3- 2- 6- برون­همسری………………………………………………………………………………………………64

3- 2- 7. مسابقه برای انتخاب همسر……………………………………………………………………………..66

3- 2- 8. قربانی………………………………………………………………………………………………………..67

3- 2- 9. اجرای مراسم باروری……………………………………………………………………………………69

3- 2- 10. پرستش نمادهای باروری …………………………………………………………………………….70

3- 3. کهن­الگوی قهرمان در داستان داراب……………………………………………………………………73

3– 3- 1. مادر مثالی………………………………………………………………………………………………….75

3- 3- 2. آنیما………………………………………………………………………………………………………….79

3- 3- 3. پیر دانا……………………………………………………………………………………………………….83

3- 3- 4. سایه………………………………………………………………………………………………………….86

3- 3- 5. نقاب…………………………………………………………………………………………………………90

3- 3- 6. سفر قهرمان…………………………………………………………………………………………………91

3- 3- 6- 1. عزیمت…………………………………………………………………………………………………93

الف) دعوت به آغاز سفر …………………………………………………………………………………………..93

ب) ردّ دعوت………………………………………………………………………………………………………….93

ج) امداد غیبی………………………………………………………………………………………………………….94

د) عبور از نخستین آستان……………………………………………………………………………………………94

ه) شکم نهنگ………………………………………………………………………………………………………….94

3- 3- 6- 2. آیین تشرّف …………………………………………………………………………………………..95

الف) جاده آزمون…………………………………………………………………………………………………….95

ب) ملاقات با خدابانو………………………………………………………………………………………………..97

ج) زن در نقش وسوسه­گر………………………………………………………………………………………….97

د) آشتی با پدر و خدایگان………………………………………………………………………………………….97

ه) برکت نهایی…………………………………………………………………………………………………………98

 

3- 3- 6- 3. بازگشت……………………………………………………………………………………………….98

الف) امتناع از بازگشت………………………………………………………………………………………………98

ب) عبور از آستان بازگشت………………………………………………………………………………………..99

ج) ارباب دو جهان و رها در زندگی…………………………………………………………………………..100

3– 4. کهن­الگوی قهرمان در داستان اسکندر………………………………………………………………..102

3- 4- 1. مادر مثالی………………………………………………………………………………………………..104

3- 4- 2. آنیما………………………………………………………………………………………………………..107

3- 4- 3. پیر خردمند……………………………………………………………………………………………….112

3- 4- 4. سایه­ها……………………………………………………………………………………………………..118

3- 4- 5. نقاب……………………………………………………………………………………………………….126

3- 4- 6. سفر قهرمان…………………………………………………………………………………………….126

3- 4- 6- 1.  عزیمت………………………………………………………………………………………………127

الف) دعوت به آغاز سفر………………………………………………………………………………………….127

ب) ردّ دعوت………………………………………………………………………………………………………..128

ج) امداد غیبی………………………………………………………………………………………………………..128

د) عبور از نخستین آستان………………………………………………………………………………………….128

ه) شکم نهنگ………………………………………………………………………………………………………..128

3- 4- 6- 2-  آیین تشرّف……………………………………………………………………………………….129

الف) جاده آزمون…………………………………………………………………………………………………..129

 

ب) ملاقات با خدابانو………………………………………………………………………………………………131

ج) زن در نقش وسوسه­گر………………………………………………………………………………………..131

د) آشتی با پدر……………………………………………………………………………………………………….131

ه) خدایگان……………………………………………………………………………………………………………132

و) برکت نهایی……………………………………………………………………………………………………….132

3- 4- 6- 3. بازگشت……………………………………………………………………………………………..133

الف) امتناع از بازگشت…………………………………………………………………………………………….133

ب) فرار جادویی…………………………………………………………………………………………………….134

ج) دست نجات از خارج………………………………………………………………………………………….134

د) ارباب دو جهان و رها در زندگی……………………………………………………………………………135

یادداشت­های فصل سوم ………………………………………………………………………………………….136

 

نتیجه­گیری………………………………………………………………………………………139

فهرست منابع……………………………………………………………………………………141

تمام انواع ماست از این نظر مشترک می باشند که شیر به وسیله استرپتوکوکوس ترموفیلوس و لاکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگاریکوس که به صورت سینرژیست در شیر رشد می کنند، تخمیر می شود. تخمیر در دمای °c43-30 به مدت 20-5/2 ساعت انجام می گردد. انتخاب سویه های کشت استارتر، تعیین کننده زمان تخمیر و ساختمان و طعم محصول نهایی می باشد (مواهبی طباطبایی،1382 ). در بین تمام فرآورده های تخمیری شیر، ماست شناخته شده تر از سایر فرآورده هاست و مقبولیت بیشتری در دنیا دارد. ماست در کشورهای اطراف دریای مدیترانه، آسیا و اروپای مرکزی مصرف بالایی دارد. این فرآورده از کشور بلغارستان منشأ گرفته و در آنجا به نام yaourt نامیده می شود(کریم،1386).

بسیاری از کشورها نام خاصی برای این فرآورده دارند. قوام طعم و مزه ماست از یک منطقه به منطقه دیگر متفاوت است. در محلی حالت سفت و با ویسکوزیته بالا و در جای دیگر قوام ژله ای و نرم آن را می پسندند. ماست به صورت منجمد و به عنوان دسر و یا به حالت آبکی به فرم نوشابه، به حالت بهم زده و بهم نزده در بازارهای دنیا عرضه می شود. مزه و طعم ماست از سایر فرآورده های اسیدی شده شیر متفاوت بوده و مواد فرار و معطر آن شامل مقدار کمی اسید استیک و استالدهید است(فرهنودی،1377).

ماست چکیده یا تغلیظ شده یکی از انواع ماست های رایج می باشد که در با عناوینی مانند Tan یا Than در ارمنستان ، Leben Zer در مصر ،Turba و Curut در ترکیه شناخته شده است. امروزه به دلایل بهداشتی از کیسه های پارچه ای به جای پوست حیوانات برای تولید ماست چکیده استفاده می شود و در صنعت سپراتورهای نازلی کاربرد دارد. برخی کشورها مانند لبنان و اردن تلاش هایی را برای استاندارددکردن این محصول انجام داده اند، بطوری که ماست تغلیظ شده در لبنان دارای استاندارد ترکیبات شیمیایی خاصی بر اساس چربی، کل مواد جامد نمک است. نمک اساساً به عنوان عامل طعم دهنده یا نگهدارنده و یا احتمالاً به منظور خنثی کردن طعم اسیدی به محصول اضافه می شود(حبیبی نجفی و همکاران،1377).

در دو دهه اخیر تمایل به مصرف محصولات لبنی کم چرب یا بدون چربی، بویژه ماست بدون چربی، به دلیل تاثیرات سوء ناشی از چربی اضافی بر سلامتی انسان، به طور چشمگیری افزایش یافته است. مصرف کنندگان محصولات کم چربی را با کیفیت مشابه با محصولات پرچرب می طلبند(موید نیا و همکاران،1391.،Unal and Iski,2003). افزایش میزان کل مواد جامد بدون چربی شیر و یا افزودن صمغ های طبیعی یا سنتتیک به عنوان پایدار کننده به شیر، روش های معمول و متعارفی هستند که جهت بهبود بافت ماست کم چرب به کارگرفته شده اند. مقادیر مورد نیاز از این افزودنی ها برای رسیدن به میزان مواد جامد مشابه با ماست پرچرب، می تواند موجب بروز طعم نامطلوب، تولید بیش از حد اسید در طول دوره نگهداری و ایجاد بافت شنی در ماست شود(Ozer et al,2007).

همانطور که می دانیم امروزه درایران ماست چکیده بیشتر به صورت معکوس تولید می شود یعنی به جای آنکه ماست را به حالت چکیده تبدیل کنیم با افزودن ماده خشک به ماست همزده آن را به   حالت غلیظ و چکیده تبدیل می کنند و با توجه به اینکه این مواد خشک باعث احساس دهانی نامطلوبی می شود لذا افزودن جایگزینی نظیر آنزیم ترانس گلوتامیناز می تواند از این جهت حائز اهمیّت باشد زیرا این آنزیم با هیدرولیز پروتئین باعث ایجاد شبکه وافزایش ویسکوزیته می شود وهمچنین در مقایسه با افزودن ماده خشک می تواند خواس حسی مطلوبتری به وجود آورد که این موضوع را ما در این تحقیق بررسی می کنیم. در ضمن افزودن ترانس گلوتامیناز در مقایسه با افزودن ماده خشک باعث کاهش هزینه تمام شده برای تولید محصول می گردد(Sanli et al,2011).

1-2- ارائه مسأله پژوهش و بیان هدف:

1-2-1- مسأله پژوهش:

سؤال اصلی تحقیق این است که آیا می توان با استفاده از آنزیم ترانس گلوتامیناز میکروبی،ویسکوزیته و خواص حسی ماست چکیده همزده را بهبود بخشید؟

1-3- اهداف تحقیق:

       1-3-1- هدف کلی تحقیق:

هدف از این تحقیق تولید ماست چکیده همزده خصوصیات کیفی مطلوب جهت فروش در بازار است.

1-3-2- اهداف اختصاصی:

1-3-2-1- بررسی اثر افزودن آنزیم ترانس گلوتامیناز به ماست چکیده همزده جهت افزایش ویسکوزیته وکاهش ماده خشک مورد نیاز برای افزایش ویسکوزیته

1-3-2-2- تولید ماست چکیده همزده با خواص حسی مناسبتر با افزودن ترانس گلوتامیناز

1-3-2-3- تولید ماست چکیده همزده با هزینه تمام شده پایینتر با استفاده از ترانس گلوتامیناز

1-4- فرضیه ها:

1-4-1- افزودن آنزیم ترانس گلوتامیناز به ماست چکیده همزده از طریق هیدرولز پروتئین وایجاد شبکه باعث افزایش ویسکوزیته می گردد.

1-4-2- افزودن آنزیم ترانس گلوتامیناز به ماست چکیده همزده در مقایسه با افزودن ماده خشک باعث بهبود خواص حسی می گردد.

1-4-3- افزودن آنزیم ترانس گلوتامیناز به ماست چکیده همزده در مقایسه با افزودن ماده خشک باعث کاهش هزینه تمام شده محصول می گردد.

2-1- ماست:

ماست1 یک محصول تخمیر شده لبنی است که از تخمیر شیر به وسیله استرپتوکوکوس ترموفیلوس و لاکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگاریکوس بدست می آید

1-4-8 -گونه های روغنی جنس براسیکا.. 14

1-4-9 – روابط بین ژنوم ها.. 15

1-4-10 – موارد استفاده از کلزا.. 16

1-4-11-نیازهای اکولوژیکی.. 17

1-4- 12 -اصلاح کلزا.. 18

1-4-12-1اصلاح روغن.. 18

1-4-12-2 اصلاح كیفیت كنجاله بذر.. 18

1-4-12-3 عملكرد.. 18

1-4-12-4 مقاومت ها.. 19

1-4-12-5 اصلاح برای خصوصیات زراعی مطلوب.. 19

1-5 سازگاری و پایداری.. 20

1-6 اثر متقابل ژنوتیپ در محیط.. 22

1-7- انواع روشهای تجزیه پایداری.. 24

1-7-1- روش تجزیه واریانس.. 25

1-7-2- روش واریانس محیطی.. 26

1-7-3- روش ضریب تغییرات ژنوتیپی.. 26

1-7-4- اكووالانس ریك.. 27

1-7-5- واریانس پایداری شوکلاء.. 27

1-7-6-شاخص برتری (Pi).. 28

1-7-7- شاخص سازگاری ژئومتریک (GAI).. 28

1-7-8- تجزیه رگرسیون.. 28

1-7-9- روش رگرسیون خطی.. 29

1-7-10 ضریب تشخیص.. 30

1-8- دسته بندی آماره های پایداری.. 30

1-8-1- پایداری تیپ I یا T1. 30

1-8-2- پایداری تیپII یا T2. 31

1-8-3- پایداری تیپ IIIیا T3. 31

1-8-4- پایداری تیپIV یاT4. 32

1-8-5- استفاده از پایداری تیپ IV, III , II , I. 32

1-9- روشهای چند متغیره.. 33

1-9-1- تجزیه به مؤلفه­های اصلی.. 34

1-9-2- تجزیه کلاستر.. 34

1-9-3- تجزیه امی AMMI. 35

1-9-3-1- مدل تجزیة امی AMMI. 36

1-9-3-1- ارزش پایداری امی (ASV).. 39

1-10- روش‌های ناپارامتری تجزیه پایداری.. 40

فصل دوم.. 44

بررسی منابع.. 44

فصل سوم.. 53

مواد و روش ها.. 53

3-1 محل و موقعیت اجرای آزمایش.. 54

3-2 مواد مورد آزمایش.. 55

3-3 عملیات کاشت، داشت و برداشت.. 56

3-5 صفات مورد مطالعه.. 56

3 – 5 – 1 عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار).. 56

3 – 5 – 2 میزان روغن و عملكرد روغن دانه.. 57

3-6 محاسبات آماری.. 57

3-6-1 تجزیه واریانس مرکب صفات.. 57

3-6-2 تجزیه پایداری.. 57

3-6-2-1 تجزیه پایداری با روش AMMI. 57

3-6-2-2 محاسبه پارامترهای پایداری.. 58

 

3-6-2-3 محاسبه پایداری ژنوتیپ‌ها با روش‌های ناپارامتری.. 58

فصل چهارم.. 60

نتایج و بحث.. 60

4-1 نتایج تجزیه واریانس.. 61

4-2 نتایج تجزیه AMMI. 63

4-2-1 نتایج تجزیه واریانس به روش AMMI. 63

4-2-2 نتایج تجزیه بای پلات مدل AMMI. 69

4-2-2- 1 نتایج تجزیه بای پلات مدل AMMI برای عملکرد دانه.. 69

4-2-2- 2 نتایج تجزیه بایپلات مدل AMMI برای عملکرد روغن.. 72

4-3 بررسی پایداری عملکرد به روش‌های پارامتری.. 75

4-3-1 بررسی پایداری عملکرد دانه و عملکرد روغن به روش های پارامتری تک متغیره…………………………………………………….75

4-3-1-1واریانس محیطی………………………………………………………………………………………………………………………. 76

4-3-1-2- ضریب تغییرات محیطی.. 77

4-3-1-3 اکووالانس ریک.. 78

4-3-1-4 واریانس پایداری شوکلاء.. 78

4-3-1-5 شاخص برتری (Pi).. 79

4-3-1-6- شاخص انحراف از خط رگرسیون و ضریب رگرسیون.. 80

4-3-1-7 ضریب تبیین (Ri2).. 81

4-3-1-8 شاخص میانگین هندسی.. 81

4-3-1-9 پارامتر ارزش پایداری امی.. 82

4-3-2 جمع بندی پارامترهای پایداری.. 87

4-4- نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری.. 89

4-4-1 نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری برای صفت عملکرد دانه.. 89

4-4- 2 نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری برای صفت عملکرد روغن.. 95

4-4-3 تجزیه به مؤلفه­های اصلی برای آمارههای ناپارامتری.. 100

4- 4-3-1 تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) برای آمارههای ناپارامتری و عملکرد دانه.. 100

4- 4-3-2 تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) برای آمارههای ناپارامتری و عملکرد روغن.. 103

4-5 جمع بندی کلی نتایج.. 106

4-6 پیشنهادات.. 108

منابع.. 109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، از مهم­ترین مباحث در اصلاح گیاهان زراعی است و معیارهای متعدد آماری برای برآورد آن معرفی شده است. در این بررسی پایداری عملکرد دانه و روغن 22 رقم کلزا (Brassica napus L.) در دو تاریخ کشت نرمال و تأخیری، طی سه سال زراعی 90-91، 91-92 و 92-93 ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب تنوع معنی­داری برای اثرات اصلی محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای هردو صفت عملکرد دانه و روغن نشان دادند. براساس روش­های پارامتریک برای صفت عملکرد دانه و عملکرد روغن ژنوتیپ­های 3 (Shiralee)، 6 (Parade) و 13 (Hyola-308) به­عنوان ژنوتیپ­های پایدار با پتانسیل عملکرد بالا و ژنوتیپ­های 7 (Golit)، 9 (Vdh-8003098) و 21 (Sarigol) جزء ژنوتیپ­های ناپایدار با عملکرد ضعیف معرفی گردیدند. نتایج نشان داد که آماره­های ناپارامتری Si(1)، Si(2)، NPi(1)، NPi(2)، NPi(3)،NPi(4)، Ri و Li به گزینش ارقامی منجر شد که عملکرد دانه و روغن کمتر از میانگین کل داشتند. اما استفاده از معیار ناپارمتری مجموع رتبه کانگ (RSM) و شاخص Ysi به گزینش ژنوتیپ­هایی با عملکرد بیشتر از میانگین کل منجر شد. در تجزیه AMMI چهار مولفه اصلی اول اثر متقابل در سطح 1% برای دو صفت عملکرد دانه و عملکرد روغن معنی­دار شدند. نتایج کلی براساس سه روش پایداری پارامتریک، ناپارامتریک و تجزیه AMMI نشان داد که ارقام Shiralee، Parade و Hyola-308 بعنوان پایدارترین ژنوتیپ­ها با عملکرد دانه و روغن بالا شناخته شدند.

کلمات کلیدی: کلزا، تجزیه پایداری، تجزیه AMMI، آماره­های ناپارامتری و آماره­های پارامتری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
فصل اول
مقدمه و کلیات
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 

1-1- مقدمه
گیاهان روغنی پس از غلات، دومین منبع غذایی جهان را تشکیل می دهند (Milne and Lesemann, 1984). این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسیدهای چرب، حاوی پروتئین نیز می­باشند. استفاده از پروتئین­های گیاهی به جای گوشت و نیز معرفی دانه­های روغنی جدید مانند: سویا و کلزا به بازار جهانی سبب اهمیت روز افزون این محصولات شده است. همگام با رشد جمعیت و بهبود زندگی بخصوص در کشورهای در حال توسعه، تقاضا برای روغن­ها و نیز پروتئین­های گیاهی که از محصولات فرعی دانه­های روغنی می­باشد افزایش یافته است و از این رو یکی از مهمترین مسائل مورد بحث در کشاورزی و صنعت کشورها بشمار می­رود (نبوی، 1374).

افزایش جمعیت دنیا و بهبود استانداردهای زندگی موجب افزایش تولید کلزا برای مصارف روغن خوراکی خواهد شد. همچنین ایجاد ارقام ویژه بازارهای خاص صنعتی کشت و کار این گیاه را افزایش می­دهد. با توجه به اینکه مصرف سرانه هر ایرانی 16 کیلوگرم روغن در سال برآورد شده با جمعیت 70 میلیونی میزان نیاز روغن کشور در سال 000/120/1 تن خواهد بود در حالیکه بین مواد غذایی به بیشترین وابستگی به واردات مربوط به روغن نباتی است. زراعت کلزا از سال 1373 با هدف دستیابی به خود کفایی در روغن نباتی کشور شروع شد. از شروع کشت و کار کلزا تا سال 1387-1386 افت و خیزهای زیادی در سطح زیر کشت و افزایش و یا کاهش عملکرد در واحد سطح به چشم می­خورد (قدمی، 1389).

کشور ما از نظر تولید روغن خوراکی در سطح مطلوبی قرار ندارد و حدود 85% روغن مورد نیاز خود را از خارج وارد می­کند و هرساله بخش قابل توجهی از بودجة كل كشور صرف واردات روغن خوراكی می­گردد. بنابراین تولید محصولات روغنی در کشور در اولویت برنامه­های وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد (عسکری و مرادی دانیالی، 1386).

افزایش تولید روغن­های خوراکی را می توان علاوه بر بهبود شیوه­های کشت، با اصلاح ارقام روغن مانند ارقام کلزا که مناسب کشت در طبیعت ایران می باشد تأمین نمود، این گیاه بعنوان یکی از مهمترین گیاهان روغنی در سطح جهان مطرح است و پس از سویا دومین منبع تولید روغن نباتی جهان بشمار می­رود.

این گیاه بدلیل کیفیت بالای روغن و کنجاله غنی از پروتئین حائز اهمیت است (انباری و شکاری، 1379). میزان زیاد روغن در دانه کلزا (در بعضی ارقام به 48% وزن خشک دانه می رسد) و نیز ترکیب مناسب اسیدهای چرب روغن ارقام اصلاح شده موجب تسلط آن بر بازار جهانی روغن شده است (USDA, 2004).

همچنین کلزا دارای صفات مثبت زراعی از جمله مقاومت به سرما، کم آبی و شوری، ارزش تناوبی زیاد، بی­تفاوتی نسبی به بافت خاک، قابلیت رقابت با علف­های هرز، وجود تیپ­­های زمستانه و بهاره، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، هزینه كمتر تولید و عملكرد بیشتر روغن در واحد سطح نسبت به دیگر دانه­های روغنی می­باشد (انباری و شکاری ، 1379).

یکی از اهداف اساسی اصلاح دانه­های روغنی تولید و معرفی ارقام با عملکرد دانه و درصد روغن بالا می­باشد. با توجه به متنوع بودن شرایط اکولوژیکی مناطق مورد کشت کلزا در کشور و تاثیر عوامل محیطی بر عملکرد، درصد روغن و میزان اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع، مسئله سازگاری و ثبات عملکرد یا پایداری عملکرد اهمیت ویژه ای دارد. زیرا از دیدگاه اصلاح نباتات ژنوتیپ موفق، ژنوتیپی با عملکرد بالا است که برتری عملکرد آن در شرایط محیطی مختلف قابل اعتماد، یعنی پایدار باشد. برخی ارقام به طیف وسیعی از شرایط محیطی مختلف سازگاری دارند و برخی دیگر در تخصیص استعداد خود محدودیت داشته و عملکرد آن­ها به­طور مستقیم بستگی به شرایط محیطی دارد. سازگاری ارقام معلول توان ژنتیکی آن­ها در بروز یک عملکرد بالا و پایدار در طیفی از محیط­ها می­باشد. تظاهر صفات و از جمله عملکرد و اجزای آن تابع اثر عوامل ژنتیکی + اثر عوامل محیطی + اثر متقابل عوامل ژنتیکی × محیطی است. عوامل محیطی از نظر زمانی و مکانی دائماً در تغییرند و به­طور پیوسته بین ژنوتیپ و محیط اثر متقابل وجود دارد. بنابراین مشکل اصلی به‌نژادگران تعیین برتری واقعی ارقام تولیدی و معرفی شده برای توصیه آن­ها جهت کشت تجاری می­باشد. بررسی و ارزیابی عوامل محیطی به­ویژه اثر تغییرات مکانی و زمانی و برآورد سهم این اثرات به همراه اثر ارزش­های ژنتیکی و به­ویژه برآورد اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای اتخاذ یک تصمیم صحیح در انتخاب ارقام نیاز به اجرای مجموعه­ای از آزمون­های مقایسه­ای عملکرد (و اجزای عملکرد) در زمان­ها و مکان­های متفاوت و همچنین تجزیه اثرات اصلی و متقابل در قالب تجزیه مرکب ژنوتیپ­ها در مکان و زمان (محیط) و درک وتفسیر اثرات متقابل و همچنین اعمال تجزیه پایداری بر روی داده­ها دارد تا بتوان ژنوتیپ­های با عملکرد بالا و دارای پایداری عملکرد را برای معرفی در مناطق اکولوژیکی خاص تعیین و برای کشت تجاری توصیه نمود.

1-2- ضرورت اجرای تحقیق
ماحصل و برآیند تمام بررسی­ها وتحقیقات اصلاحی ژنتیکی، مولکولی، بیوتکنولوژی، زراعی و گیاهشناسی و انجام گزینش­ها و هیبریداسیون و خلاصه تمام فعالیت­های به­نژادی محققین در تولید و معرفی ژنوتیپ­های برتر متجلی می­گردد. چنانكه اشاره گردید تظاهر صفات و از جمله عملکرد و اجزای آن تابع اثر عوامل ژنتیکی (G) + اثر عوامل محیطی (E) + اثر متقابل عوامل ژنتیکی × محیطی (GE) است. مطابق رابطه پذیرفته شده فوق اقدامات به­نژادی و به زراعی فقط بخشی از موضوع است، زیرا بالاخره ژنوتیپ یا ژنوتیپ­های برتر تولید شده باید در محیط­های مختلف شامل مناطق مختلف اکولوژیکی کشور و در زمان­های مختلف کشت میگردند و محیط­های مختلف هم اثراصلی و هم اثر متقابل ژنوتیپ × محیط را بر عملکرد این ژنوتیپ­ها اعمال خواهند نمود. پس چنانكه مسئله تاثیرات عوامل محیطی و واکنش ژنوتیپ­ها به این عوامل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نگیرد و پایداری و سازگاری ژنوتیپ­های برتر تولید شده ارزیابی نگردد، عملاً نتایج قابل اعتمادی حاصل نخواهد شد و چه بسا بهترین ژنوتیپ معرفی و توصیه شده پایداری عملكرد و تولید نداشته باشد و یا فقط به منطقه خاصی سازگاری نشان داده و نسبت به بسیاری از مناطق مختلف کشور ناسازگار باشد.

یکی از خصوصیات خاص گیاه کلزا و سازگاری آن با شرایط آب و هوایی اکثر نقاط کشور سبب شده است که توسعه کشت این گیاه به عنوان نقطه امیدی جهت تأمین روغن خام مورد نیاز کشور و رهایی از وابستگی به شمار رود.

شناسایی ارقام سازگار و پایدار با عملکرد بالا برای اقلیم­های مختلف از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به عبارت دیگر برای کشت این گیاه صنعتی یک درک کلی و ارزیابی مرکب از ژنوتیپ­ها و بررسی اثر محیط بر خصوصیات آن­ها و واکنش ژنوتیپ­ها به محیط­های مختلف و شناسائی پایداری و سازگاری عمومی و خصوصی ژنوتیپ­های پر محصول به منظور معرفی گسترده و یا به­صورت منطقه­ای ضروری می­باشد. درک میزان تاثیر عوامل محیطی و اثر متقابل ژنوتیپ × زمان × مکان (ژنوتیپ × محیط) اهمیت بسزائی در تولید و معرفی ژنوتیپ­های سازگار و دارای عملکرد بالا و با ثبات دارد.

 

1-3- اهداف تحقیق
در تحقیق حاضر 20 لاین کلزا ازگونه (Brassica napus L.) به منظور ارزیابی پایداری عملكرد دانه تحت شرایط آب و هوایی استان كرمانشاه با روش­های مختلف تجزیه پایداری، مورد بررسی قرار گرفتند.

این پروژه با هدف کلی تعیین سازگاری لاین­ها و ارزیابی عملكرد در شرایط مختلف محیطی صورت گرفت. همچنین با انجام تجزیه پایداری عملکرد اهدافی به شرح زیر نیز مورد نظر قرار گرفت:

تعیین سهم ژنوتیپ و محیط در شناسائی لاین­های برتر
ارزیابی وضعیت اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به­ویژه مقدار و نوع اثرات متقابل، برای عملكرد
تجزیه پایداری عملكرد با آماره­های مختلف پایداری بر مبنای اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط
مقایسه كارایی آماره­های مختلف پایداری در تشخیص پایداری و سازگاری لاین­های و معرفی آماره­های با كارایی بالاتر
1-4 -کلیات
1-4-1-کلزا
کلزا گیاهی است یکساله از خانواده چلیپائیان (Brassicaceae) با نام علمی (Brassica napus) درانگلستان تحت عنوان Rapeseed، درکاناداCanola ، درآلمانRape و در فرانسه Colza نامیده می­شود، درجنس براسیکا کلزا مهمترین دانه روغنی بوده که ارقام پاییزه آن درشرایط آب وهوای معتدل، خنک و مرطوب بیشینه عملکرد تولید را دارد (عاشوری، 1380).

1-4-2- تاریخچه و مبدا کلزا
گیاه كلزا از 3000 سال قبل در هندوستان رواج داشته و از آن جا به چین و ژاپن راه یافته است (شهیدی و فروزان، 1376; دهشیری ، 1378). در اروپا استخراج روغن از دانه گونه­های متعلق به جنس براسیكا دست كم از قرن شانزدهم میلادی رواج داشته است. این روغن ابتدا به عنوان روغن چراغ استفاده شد و سپس بعنوان خوراكی مرسوم گردید

1-3- فرضیه ها 5

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- سوابق تحقیق.. 5

1-6- جنبه نوآوری تحقیق.. 6

1-7- روش تحقیق.. 6

1-8- محدودیت‌ها و مشكلات.. 6

1-9- مفاهیم. 7

1-9-1- تعریف اقلیت ( مفهوم اقلیت) 7

1-9-2- مفهوم اقلیت های دینی.. 8

1-9-3- مفهوم« حقوق». 9

1-9-4- اهل ذمه. 10

1-9-5- اهل كتاب.. 10

1-9-6- قرارداد ذمّه. 11

1-9-7- تاریخچه حقوق اقلیت ها 13

1-9-8- معاهد، حربی و مستأمن.. 15

1-9-8-1- معاهد. 15

1-9-8-2- حربی.. 16

1-9-8-3- مستأمن.. 16

1-9-9- مبانی و اصول رعایت حقوق اقلیت‌ها 17

1-9-9-1- كرامت انسانی.. 17

1-9-9-2- عدالت… 19

1-9-9-3- هم‌گرایی.. 21

1-9-9-4- وفا به عقود. 24

1-9-9-5- دعوت.. 26

1-9-9-6- نفی سلطه. 29

1-9-9-7- تألیف قلوب.. 30

فصل دوم: حقوق مدنی

2- حقوق مدنی اهل كتاب 32

2-1- حق حیات.. 32

2-1-1- دیه اقلیت‌های دینی.. 34

2-1-2- قصاص اقلیت‌های دینی.. 39

2-2- حق تابعیت… 40

2-3- حق اختیار مسكن و آزادی رفت و آمد. 42

2-3-1- آزادی مسكن و رفت و آمد. 42

2-3-2- ساختمان های بلند. 43

2-3-3- مناطق ممنوعه برای رفت و آمد. 45

2- 4- حق امنیت… 48

2-5- نتیجه فصل.. 51

فصل سوم: حقوق سیاسی اهل كتاب

3- حقوق سیاسی 53

3-1- حق تساوی در برابر قانون.. 53

3-2 – حق برخورداری از عدالت  قضایی.. 55

3-2-1 حق دادخواهی.. 56

3-2-2- حق تساوی افراد در برابر دادگاه 61

3- 2- 3- رسیدگی عادلانه و دادگاه صالح.. 63

3- 2- 4- حق دفاع. 66

3- 2- 5- سوگند اقلیت های دینی.. 66

3-2-6- شهادت اقلیت های دینی در دادگاه اسلامی.. 68

3-3- حقوق جزایی.. 69

3- 3- 1- جرائم علیه اشخاص…. 69

3-3- 2- جرائم علیه اموال و مالكیت… 71

 

3-3-3- جرائم علیه اخلاق  و عفت عمومی.. 71

3-3-4- اقدام علیه نظم و آسایش عمومی.. 72

3- 3- 5- جرائم علیه امنیت حكومت اسلامی.. 73

3- 4- حق آزادی فكر، عقیده و بیان.. 74

3-5- ارتداد اهل کتاب و مجازات آن.. 78

3-6- جمع‌بندی فصل.. 86

فصل چهارم: حقوق اقتصادی اقلیت‌ها

4- حقوق اقتصادی اقلیت‌های دینی 90

4-1- حق مالکیت… 90

4ـ1ـ1ـ مالکیت‌های ویژه 94

4-1-2- مالکیت شراب.. 96

4-1-3- مالکیت قرآن کریم. 99

4ـ1ـ4ـ حق شفعه  اقلیت‌های دینی.. 99

4-2- حق کسب و پیشه. 101

4-3- حق ارتباطات اقتصادی و مالی با مسلمانان.. 103

4-3-1- قاعده نفى سبیل.. 105

4-3-2- سیره معصومان در ارتباطات اقتصادی با اهل كتاب.. 105

4-3-2-1- خرید و فروش… 106

4-3-2-2- مزارعه. 106

4-3-2-3- شركت… 106

4-3-2-4- اجاره 107

4-3-2-5- قرض…. 107

4-3-3- اصل استقلال و سیادت اسلامى.. 108

4-3-4- حرام بودن دوستى با كافران.. 108

4-3-5- فروش سلاح به كافران.. 110

4-4- نتیجه‌ فصل.. 111

فصل پنجم: حقوق اجتماعی و آزادی فرهنگی-مذهبی

5- حقوق اجتماعی و آزادی فرهنگی-مذهبی 114

5-1- حقوق اجتماعی.. 114

5-1-1- رفتار حاکم با اهل کتاب.. 115

5ـ1ـ2ـ حق اشتغال.. 119

5-1-2-1- نمونه‌هایی از اشتغال اهل كتاب در تاریخ.. 121

5-1-3- حقوق خانواده، مادر و کودک… 123

5-1-4- حقوق استقلال در احوال شخصیه. 126

5-1-5- حقوق برخورداری از تامین اجتماعی.. 127

5-1-6- حق برخورداری از بهداشت… 130

5-2- حقوق و آزادی‌های فرهنگی ـ مذهبی.. 131

5-2-1- حق انجام مناسک دینی.. 133

5-2-2- حق داشتن معبد. 135

5-2-2-1- عدم تصرف معابد مخروبه توسط حکومت اسلامی.. 138

5-3- نتیجه فصل.. 139

فصل ششم: اقلیت‌های دینی و جزیه

6- اقلیت‌های دینی و جزیه 142

6-1- معنا و مفهوم جزیه. 142

6-2- بررسی آیه جزیه. 144

6-3- تاریخچه گرفتن جزیه. 148

6-4- علت وضع جزیه. 151

6-5- مقدار جزیه. 153

6-6- نتیجه فصل.. 154

نتیجه‌گیری 157

فهرست منابع 159

چكیده

 

رعایت حقوق اقلیت ها یکی از دغدغه های جامعه بشری در زمان حاضر بوده و کنوانسیون‌های مختلف بین المللی آنرا مورد تأکید قرار داده‌اند. در اسلام نیز رعایت حقوق اینگونه افراد مورد توجه قرار گرفته است. آیین اسلام از همان ابتدا یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان را به عنوان اقلیت دینی در جامعه اسلامی به رسمیت شناخت و پیروان خویش را ملزم به رعایت احترام و حقوق آنان نموده است. حقوق و تعهدات اقلیت‌ها از منظر فقهی تحت عنوان پیمانی به نام «ذمه» شناخته می‌شد که اقلیت ها در این پیمان تعهداتی را نسبت به دولت اسلامی می‌پذیرند و در مقابل دولت اسلامی تکالیفی چون برقراری امنیت، تأمین آزادی در دین، مراسم مذهبی، شغل و … را در مقابل آنان به عهده دارد.

این پژوهش 5 حق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و جزیه اقلیت‌های دینی را به شکل مقایسه‌ای از دیدگاه فقه امامیه، حقوق موضوعه و حقوق بشر معاصر مورد بررسی قرار داده و به شکل توصیفی- تحلیلی به تبیین شباهت‌ها و تفاوت‌های دیدگاه‌های موجود می‌پردازد و در صدد اثبات این مسئله است که اسلام نسبت به حقوق بشر معاصر برای اقلیت‌های دینی حقوق بیشتری در نظر گرفته است و در حد یک شهروند جامعه اسلامی به حقوق آنان احترام می‌گذارد.

واژگان کلیدی: حقوق، اقلیت های دینی، فقه امامیه، آزادی تعهدات امنیت.

مقدمه

از همان آغاز طلوع اسلام و بوجود آمدن جوامع اسلامی، جمعیت‌ها و گروههایی از پیروان ادیان بدون آنکه به اسلام بگروند در کنار مسلمین در سرزمین‌های اسلامی (دارالاسلام) باقی ماندند و زندگی با مسلمانان را بر مهاجرت یا مسلمان شدن ترجیح دادند، ولی با گسترش سریع اسلام در میان ملل مختلف جهان و رشد فوق العاده امت اسلامی و توسعه سرزمین‌های اسلامی اقلیت های دینی علی رغم آزادی‌ها و زندگی قابل قبولی که داشتند چندان رشد و ازدیاد کمی نیافتند. احقاق حق، بر پاداری عدالت و رساندن انسان به مراتب عالی کمال انسانی، هدف‌های بزرگی است که پیامبران الهی به ویژه پیامبر گرامی اسلام (ص) برای نیل به آنها، رنج‌ها و سختی‌های زیادی متحمل شدند. پیامبران احقاق حقوق افراد را منش و سیره خود قرار می‌دادند. حتی در صورت غلبه و پیروی اکثریت بر آنان، حقوق اقلیت را محترم می‌شمردند و اکثریت را به احقاق حقوق اقلیت ها توصیه و راهنمایی می‌کردند.

پیامبران در عین پیروزی غلبه و پیروی اکثریت از آنها دین خود را به اکراه بر اقلیت مخالف خود تحمیل نمی‌کردند و اقلیت با آزادی در جامعه دینی زندگی می کردند. بر خلاف دین ستیزانی که معتقد به تحمیل دین با زور شمشیر هستند.

آیه شریفه «لااکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی» اجبار و اکراه افرد در پذیرش دین را منتفی می‌داند و پیامبر گرامی اسلام (ص) و اصحاب ایشان نیز با برخورد و رفتاری محترمانه با اقلیت های ساکن در سرزمین‌های اسلامی، اجبار و اکراه را در پذیرش دین به کار نگرفتند. در واقع مسلمانان نه تنها دین خود را به آنان تحمیل نکردند بلکه با معاشرت های نیک خود آنان را مجذوب خویش ساختند به طوری که گروه‌هایی از کشورهای دیگر که تحت ظلم بودند، خانه و دیار خود را رها کرده و بلاد اسلامی را برای زندگی انتخاب نمودند.

اسلام آحاد مردم را در برابر حکومت دارای حقوقی متقابل می‌داند یعنی همچنان که افراد را موظف به رعایت وظایفی در برابر حکومت می داند حکومت را نیز ملزم به مراعات حقوق آنان دانسته است.

انسان بر اساس نیاز، یا میل فطری، زندگی جمعی دارد و نمی‌تواند از این هویت جمعی جدا شود، چرا كه بسیاری از نیازهای او در پرتو حیات اجتماعی حاصل می‌گردد. از طرفی در ادیان الهی و اسلام، انسان‌ها به دو گروه مؤمن و كافر دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی، احكام و آثاری را در پی دارد و قلمرو حقوق و وظایف دو گروه را جدا می‌كند. طبیعی است كه یك نظام سیاسی مبتنی بر دین، خط مشی سیاست خارجی خود را بر اساس این آثار و لوازم تعیین می‌كند و پیروان آن آیین نیز روابط خود را بر اساس دستورهای مذهبی خویش منظم می‌سازند. همچنین با توجه به بحث حقوق بشر در میان كشورهای توسعه یافته و فشار آنان بر كشورهای مسلمان در خصوص رعایت حقوق بشر، ما در این تحقیق یكی از مهمترین جنبه‌های حقوق بشر یعنی حقوق اقلیت‌های دینی را از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه مورد واكاوی قرار داده و در نهایت آن را با حقوق بشر معاصر تطبیق می‌دهیم.

-1- بیان مسئله

موضوع اقلیتهای دینی و حقوق مربوط به آنها از همان اوایل ظهور اسلام و در متن تشریح احکام اسلامی در حوزه فقه و اندیشه دینی اسم مطرح گردیده است لیکن این مسئله که بطور دقیق اقلیتهای دینی چه حقوقی دارند هیچگاه به عنوان بحثی مستقل در کتب فقهی عنوان خاصی را بخود اختصاص نداده است، بر این اساس از نقطه نظر فقهی نسبت به اصل حقوق اقلیتها ابهامات وجود دارد. همچنانکه تفاوت شرایط زمانی و عنوان گردیدن واژه های نو ظهور حقوق بشری تعارضی را در حوزه فقه و حقوق بشر به تصویر آورده است. این تحقیق بر آن است که با شناسایی حقوق اقلیتها تشابه و یا تفاوتهای احتمالی در دو نگاه فقهی و فلسفه حقوق بشری در زمینه حقوق اقلیتها محل نزاع را دقیقاً شناسایی و راه حل های پیشرو را پیدا نماید. نوع حقوق اقلیتها، تأثیر شرایط زمانی و مکانی و سنجش مبانی هر دو نگاه از جمله های مجهول و متغیرهای مربوط به مسئله است که در این تحقیق بدان پرداخته خواهد شد.

-2- پرسش‌های تحقیق

اقلیت‌های دینی در فقه امامیه و حقوق ایران دارای چه حقوقی هستند؟

چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی میان حقوق اقلیت‌های دینی، در فقه امامیه و حقوق بشر معاصر وجود دارد؟
1-3- فرضیه ها

1-اقلیتهای دینی در فقه امامیه همانند سایر افراد از حقوق برابر و احترام برخوردار هستند.

2- بین دیدگاه فقه امامیه با دیدگاه حقوق بشر معاصر در مسئله حقوق اقلیتها تفاوت وجود دارد.

3- امکان تعامل بین دو دیدگاه در خصوص این مسئله وجود دارد.

 

1-4- اهداف تحقیق

1- تدوین جامع حقوق اقلیتها در حوزه فقه امامیه با شناسایی موارد ذکر شده در فقه.

2- پیدا کردن راه حل برای بیرون رفت از چالش پیشرو فقه که امروز تحت عنوان اعتراضات حقوق بشری عنوان می گردد.

3- غنا بخشیدن علمی به حوزه فقه و اندیشه و بارور کردن فقهی حقوقی به منظور تعامل بین فقه و جهان معاصر.

1-5- سوابق تحقیق

اگرچه به طور مجزا كتاب یا پایان‌نامه‌ای كه به طور كامل به بررسی حقوق اقلیت‌ها از منظر فقهی و حقوقی بپردازد وجود ندارد اما به شكل پراكنده كتب و مقالاتی وجود دارد. كتاب حقوق اقلیت‌ها تألیف عباسعلی عمید زنجانی به طور گذرا برخی حقوق اقلیت‌های دینی را مورد بررسی قرار داده است. روح‌الله شریعتی نیز در كتاب اقلیت‌های دینی به برخی از حقوق و وظایف اقلیت‌های دینی پرداخته است. وی همچنین در كتاب «حقوق و وظایف غیر مسلمانان در جامعه اسلامی» حقوق و وظایف غیر مسلمانان از جمله حقوق اقلیت‌ها را مورد بررسی قرار داده است.

1-6- جنبه نوآوری تحقیق

از آنجا كه این تحقیق حقوق اقلیت‌های دینی را به صورت تطبیقی میان فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق بشر معاصر مورد بحث قرار داده و به جنبه‌های مهمی چون حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق جزایی، حقوق اقتصادی و حقوق اجتماعی آنان پرداخته است، با سایر كارهای انجام گرفته متفاوت است. چرا كه سایر تحقیقات انجام شده، در خصوص یكی از موارد مذكور و آنهم فقط از منظر فقهای امامیه بوده است. بنابراین این تحقیق كاری نو و جدید می‌باشد.

1-7- روش تحقیق

روش استدلالی و تحلیل منطقی و عقلانی كه از ویژگی تحقیقات توصیفی می‌باشد كه در این تحقیق با استفاده از منابع و مطالعات كتابخانه‌ای از جمله كتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها، كتابخانه الكترونیك و … جمع‌آوری و مورد استفاده واقع گردید.

1-8- محدودیت‌ها و مشكلات

با توجه به كمبود كتب مرجع و مهم در خصوص مباحث فقهی، برای تهیه منابع سفرهایی را به شهر قم انجام داده و برای تهیه منابع مورد نظر با سختی‌هایی مواجه شدیم.

– مفاهیم

1-9-1- تعریف اقلیت ( مفهوم اقلیت)

1) یكی از نخستین مشكلات مربوط به حقوق اقلیت ها، مبهم بودن واژه  اقلیت است كه تا به حال تعریف رسمی در مورد آن صورت نگرفته است . حتی از  سوی سازمان ملل متحد و نهادهای تخصصی آن تلاش های زیادی برای ارائه تعریف دقیق و كامل از اقلیت به عمل آمده است اما هیچ یك به نتیجه  ای موثر نرسیده است، زیرا تاكنون توافق عام بر سر گروههایی كه باید در این فرضیه گنجانده شود حاصل نشده است . نخستین اقدام در این جهت یاداشت دبیر كل سازمان ملل متحد در تاریخ 27 دسامبر1949 تحت عنوان «تعریف و دسته بندی اقلیت‌ها» است كه وی در تعریف این اصطلاح می گوید: «در عمل نمی توان به  ارائه مفهومی ادبی برای تعریف  اصطلاح اقلیت اكتفا كرد. در واقع باید تمام اجتماعاتی را كه در داخل كشور زندگی می كنند از جمله خانواده ها، طبقات اجتماعی، گروههای فرهنگی، اشخاصی كه به زبان های محلی صحبت می كنند و سایر گروههای مشابه را اقلیت نامید وچنین تعریفی هیچ فایده ای دربر نخواهد داشت. با آنكه از دیدگاه علمی به دشواری می توان تعریف دقیقی از اصطلاح اقلیت ارائه داد اما در قلمرو سیاسی، به اجتماعاتی اشاره شده است كه دارای بعضی علائم مشخصه (قومی، زبانی، فرهنگی، دینی و یا … ) هستند (ذوالعین، 1374: 445).

گزارشگر ویژه كمیسیون فرعی مبارزه علیه اقدامات تبعیضی و حمایت از اقلیت ها والبته به كمیسیون حقوق بشر در سال 1972 طی گزارش نهایی خود اصطلاح اقلیت را این گونه تعریف كرده است: «… گروهی كه از لحاظ كمیت كمتر از باقی جمعیت یك كشور بوده و در وضعیتی غیر حاكم قرار دارند كه اعضای آن از نقطه نظر قومی، دینی یا زبانی دارای ویژگی هایی هستند كه با باقی جمعیت متفاوت است و خصوصاً دارای نوعی احساس همبستگی هستند كه با آن فرهنگ ها، سنت ها، دین وزبانشان را پاسداری می كنند» (كاپوتوتی[1]، 1985: 385).