1-2  بیماری زایی و فاکتورهای بیماری زایی……………………………………………………..

1-2-1 ژن کد کننده آنزیم گلوکان حلقوی سنتتاز (cgs)…………………………..

1-2-2 ژن های aroc و  purE …………………………………………………………..

1-2-3 پروتئینهای شوک حرارتی…………………………………………………………….

1-2-4 ژن sod…………………………………………………………………………………….

1-3 اپیدمیولوژی……………………………………………………………………………………………

1-4 خصوصیات بیوشیمیایی……………………………………………………………………………

1-5 علایم بیماری………………………………………………………………………………………….

    1-5-1 ناخوشى تحت بالینى (ساب كلینیكال)………………………………………….

        1-5-2 بروسلوز حاد و تحت حاد……………………………………………………………

        1-5-3 بروسلوز موضعى ( لوكالیزه):……………………………………………………….

         1-5-4 عود بروسلوز:…………………………………………………………………………..

        1-5-5 بروسلوز مزمن……………………………………………………………………………

        1-5-6 بیمارى شبه بروسلوز………………………………………………………………….

        1-5-7 بروسلوز ناشى از تلقیح واكسن حیوانى………………………………………..

1-6 انتقال بیماری………………………………………………………………………………………….

1-7 پاسخ های ایمنی میزبان به بروسلا…………………………………………………………….

1-8 روشهای تشخیص…………………………………………………………………………………..

1-9 درمان بیماری ………………………………………………………………………………………..

1-10 واکسیناسیون…………………………………………………………………………………………

1-10-1 تولید پروتئین نوترکیب  Omp31…………………………………………….

1-10-2 استفاده از NPAP…………………………………………………………………..

1-10-3 استفاده از بروسلا ملیتنسیس سویه WR201……………………………………..

1-10-4 استفاده ازپروتئینهای غشاءداخلی16و19(Omp16&Omp19)بروسلاآبورتوس

1-10-5 تولید سویه زنده تخفیف حدت یافته با جهش بر روی ژنهایmanBA ،virB2 و asp24  در هر دو سویه بروسلا آبورتوس و بروسلا ملیتنسیس  

1-10-6 جهش بر روی ژنهای دخیل در سنتز LPS………………………………………….

1-10-7 استفاده از LPS خالص شده بروسلا ملیتنسیس……………………………………

1-10-8 استفاده از پروتئین CP24…………………………………………………………………

1-10-9 نتیجه گیری در مورد بهترین حالت ممکن واکسن انسانی بروسلا ملیتنسیس…

1-10-10 مجوز استفاده از واکسن بروسلا   ابورتوس سویه RB51 برای استفاده در گاوها…

1-11 دیواره سلولی باکتری های گرم منفی……………………………………………………….

        1-11-1 اندوتوکسین …………………………………………………………………………..

        1-11-2 ساختمان LPS ………………………………………………………………………

        1-11-3  عملکرد LPS………………………………………………………………………..

        1-11-4 تاثیرات LPS………………………………………………………………………….

1-12نایسریا………………………………………………………………………………………………….

       1-12-1 پورین های مننگوکوک………………………………………………………….

       1-12-2  PorA…………………………………………………………………………………..

فصل دوم: (سابقه وپیشینه تحقیق)

فصل سوم: (مواد و روشها)

3-1 وسایل مورد استفاده ……………………………………………………………………………….

3-2 مواد مورد استفاده……………………………………………………………………………………

3-3 روش کار ……………………………………………………………………………………………..

3-4 رنگ آمیزی گرم …………………………………………………………………………………….

3-5 طرز تهیه استوک ………………………………………………………………………………

3-6 روش استخراج DNA پلاسمیدی …………………………………………………………..

      3-6-1 طرز تهیه محلولهای مورد نیاز برای استخراج پلاسمید…………………….

      3-6-2 مراحل استخراج DNA پلاسمیدی……………………………………………….

3-7 الکتروفورز …………………………………………………………………………………………..

      3-7-1 طرز تهیه ژل آگاروز……………………………………………………………………

 

      3-7-2طرز تهیه بافرTBE(1X)…………………………………………………………….

3-8  بررسی بیان پروتئین……………………………………………………………………………..

3-9  نحوه آماده سازی جایگاه ژل…………………………………………………………………

3-10 روش تهیه بافر متراکم کننده…………………………………………………………….

3-11 روش تهیه بافر جداکننده ……………………………………………………………….

3-12 روش تهیه بافر تانک……………………………………………………………………..

3-13 آماده سازی الکتروفورز عمودی……………………………………………………………

       3-13-1 آماده سازی پروتئین ………………………………………………………………

       3-13-2 بارگذاری پروتئین………………………………………………………………….

3-14 رنگ آمیزی ژل.SDS-PAGE…………………………………………………………..

        3-14-1 ساخت محلول رنگ………………………………………………………………

        3-14-2 نحوه رنگ آمیزی…………………………………………………………………..

3-15 خالص سازی پروتئین نوترکیب E.coli………………………………………………..

3-16 شکستن سلولها برای آزادسازی پروتئین………………………………………………..

3-17 خالص سازی با ستون نیکل سفارز……………………………………………………….

        3-17-1 مواد مورد نیاز برای تهیه بافرهای خالص سازی………………………..

3-18 بردفورد……………………………………………………………………………………………

        3-18-1 تهیه معرف بردفورد…………………………………………………………..

3-19 جداسازی LPS بروسلا ملیتنسیس……………………………………………………….

          3-19-1 پروتکل جدا سازی LPS……………………………………………………

          3-19-2 تهیه محلول دیالیز یا بافرفسفات…………………………………………..

3-20 سنجش غلضت  LPS بروسلا ملیتنسیس……………………………………………..

         3-20-1 تهیه LPS منحنی استاندارد………………………………………………….

3-21 روش کونژوگاسیون LPS با  PorA…………………………………………………..

3-22 خالص سازی کونژوگاسیون………………………………………………………………..

 

فصل چهارم:(نتایج )

4-1 احیا باکتری نوترکیب PorA……………………………………………………………….

4-2 استخراج DNA پلاسمیدی ……………………………………………………………….

4-3 بررسی بیان پروتئین …………………………………………………………………………..

4-4 خالص سازی پروتئین نوترکیب PorA………………………………………………..

4-5 بردفورد…………………………………………………………………………………………….

4-6 جداسازی LPS بروسلا ملیتنسیس………………………………………………………

4-7 سنجش غلظت LPS بروسلا ملیتنسیس………………………………………………

4-8 کونژوگاسیون LPS باPorA………………………………………………………………

فصل پنجم: (بحث)…………………………………………………………………………………..

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………….

منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………………..

 فهرست جدول ها

جدول1-1 طبقه بندی بروسلا……………………………………………………………………………………………

جدول 1-2 مقایسه بیماری زایی گونه های مهم بروسلا……………………………………………………….

جدول1-3 فراوانی شکایات بیماران مبتلا به بروسلوز بستری…………………………………………………

جدول1-4 فراوانی بعضی از یافته های بروسلوز طی چند فقره مطالعه…………………………………….

جدول 3-1 بافر جدا کننده 12%…………………………………………………………………………………………

جدول3-2 بافر متراکم کننده 6%…………………………………………………………………………………………

جدول3-3 بافر تانک………………………………………………………………………………………………………..

جدول3-4 تهیه معرف بردفورد………………………………………………………………………………………….

جدول3-5 تهیه معرف مورد استفاده در سنجشLPS…………………………………………………………..

 

فهرست شکل ها

شکل1-1 انواع سلولهایی که توسط باکتری بروسلا آبورتوس در میزبان طبیعی و در میزبان تصادفی درگیر میشوند…………………………………………………………………………………………………………………….

شکل1-2 شکل فرضی از تعاملات باکتری بروسلا آبورتوس با ماکروفاژ……………………………………

شکل 3-1 الکتروفورز با ژل پلی اکریل آمید…………………………………………………………………………..

شکل 4-1 کشت پارویی……………………………………………………………………………………………………..

شکل 4-2 DNA  پلاسمیدی……………………………………………………………………………………………..

شکل4-3SDS-PAGE,PorA ………………………………………………………………………………………..

شکل 4-4 باند خالص سازی شده PorA……………………………………………………………………………..

شکل 4-5 معادله منحنی استاندارد برای سنجش غلضت پروتئین خالص سازی شده PorA………..

شکل4-6 باندهای LPSبروسلا ملیتنسیس…………………………………………………………………………….

شکل 4-7 معادله منحنی استاندارد سنجشLPS…………………………………………………………………..

چکیده
بروسلوز یکی از پنج بیماری عفونی مشترک بین انسان و دام است که در اثر آلودگی با باکتری های جنس بروسلا به وجود می آید . بروسلاها ، باکتری های کوچک ، غیر متحرک ، گرم منفی کوکوباسیل و درون سلولی اختیاری که در طیف وسیعی از حیوانات ایجاد بیماری می کنند . بروسلا آبورتوس و بروسلا ملی تنسیس عمده ترین گونه های عامل بروسلوز انسانی هستند. واکسنهای بروسلوز حیوانی شامل باکتریهای غیر فعال شده و یا سویه های زنده تخفیف حدت یافته دو مشکل اساسی در انسان ایجاد می کنند: نخست آنکه گاهی ایجاد بیماری مینمایند و دوم آنکه با واکنشهای ازدیاد حساسیت ناخواسته همراه اند. در همین راستا در سالهای اخیر ایمنی زایی با آنتی ژنهای مختلفی از گونه های بروسلا به شکل مونووالان طبیعی کونژوگه و یا نوترکیب مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.از بین عوامل ویرولانس این ارگانیسم ،لیپوپولی ساکارید(LPS) بعنوان عامل ویرولانس اصلی شناخته شده است و سویه های جهش یافته و فاقد این جزء از دیواره سلولی، فاقد ویرولانس و توان بقای درون سلولی هستند.همچنین LPS به لحاظ ایمونولوژیک آنتی ژن اصلی سطح سلولی بروسلا محسوب میشود. به همین دلیل امروزه استفاده از LPS بروسلا به دلیل داشتن خواص آنتی ژنیک و ایمونوژنیک قوی جهت طراحی و تولید یک واکسن موثر انسانی بسیار مورد ارزیابی و مطالعه قرار میگیرد.امروزه پژوهش های متعددی در زمینه واکسن های زیر واحدی مونووالانت و یا کونژوگه ،با جایگزینی اجزاء دیگر باکتری از جمله پروتئین های غشاء خارجی جهت ایجاد پاسخ های ایمنی وابسته به لنفوسیتTصورت گرفته است  وزیکول غشاء خارجی مننگوکوک(OMV) متشکل از پروتئینهای کلاس 1 تا 4،فسفولیپید پلی ساکارید کپسولی و لیپواولیگوساکارید میباشد،این ماکرومولکول در خلال سیر رشد باکتری در بدن میزبان رها میشود و پژوهش ها نشان میدهد که نقش عمده ای را در القائ ایمنی حفاظت بخش پس از ابتلا به بیماری دارد.از مهمترین اجزائ این ماکرومولکول میتوان به PorA،از خانواده کلاس1 پروتئین غشائ خارجی اشاره نمود که توانایی ایجاد پاسخ های باکتریسیدی را دارد.  علاوه بر این وجود سایر ترکیبات از جمله لیپوالیگوساکارید و فسفولیپیدها،دارای خاصیت آدجوانتی بوده و پاسخ حفاظتی مناسبی را در انسان ایجاد مینمایند.

در این مطالعه ویال لیوفلیزه، حاوی porA ای که داخل E.coli کلون شده بود احیا گردید سپس برای اطمینان از اینکه porA روی پلاسمید باکتری کلون شده است استخراج DNA پلاسمیدی   انجام شد.در مرحله ی بعد بیان پروتئین porA انجام گردید و برای شناسایی و بررسی کیفیت و کمیت پروتئین ، با روش SDS-PAGE بررسی شد. برای بیشترین بیان ،خالص سازی پروتئین با ستون کروماتوگرافی (نیکل – سفاروز) انجام گردید وسپس با انجام بردفورد غلظت پروتئین  بدست آمد.در مرحله ی بعد LPS بروسلا ملیتنسیس جداسازی گردید و برای بررسی کیفیت و کمیت آن با روش SDS-PAGE بررسی شد وسپس با انجام ازمایش غلظت LPS بدست آورده شد.در نهایت LPS بروسلا ملیتنسیس  با porA نیسریا کونژوگه گردید.

بیشترین بیان پروتئین porA  در ساعت چهارم و پنجم در محدوده ی باند 65KD مشاهده شد . پس از خالص سازی پروتئین یک باند تک در محدوده ی 65KD مشاهده گردید و با انجام بردفورد غلظت پروتئین porA ،5 میکروگرم بر میلی لیتر بدست آمد.رویSDS-PAGE باندهای LPS  مشاهده شد .با انجام ازمایش غلظت LPS ،  97/3میکروگرم برمیلی لیتر بدست آمد.

کلمات کلیدی:لیپوپلی ساکارید ، بروسلا ملیتنسیس، نیسریا مننژیتیدیس، وزیکول غشای خارجی (OMV) ،porA

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………… 3
1-3     اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….  4

1-4     تاریخچه و ادبیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………  ۴

   1-4-1 دیدگاه دمیرر و کوتان در مورد رفتار توده وار…………………………………………………………………………  ۵

   1-4-2 انواع رفتار توده وار از بعد منشا بروز………………………………………………………………………………………..  ۶

   1-4-3 انواع مدلهای محاسبه رفتار توده وار………………………………………………………………………………………..  ۷

1-5    اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………  ۸

1-6     قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………  ۹

   1-6-1 قلمرو موضوعی ………………………………………………………………………………………………………………………   ۹

   1-6-2 قلمرو زمانی ………………………………………………………………………………………………………………………….    ۹

   1-6-3 قلمرو مکانی ……………………………………………………………………………………………………………………….    ۱۰

1-7     فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………..    1۰

1-8    نوع تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………….   1۰

1-9    جامعه آماری و روش تعیین نمونه ……………………………………………………………………………………………  1۰

1-10  روش گرد آوری داده ها ……………………………………………………………………………………………………………  1۱

 

1-11     روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………….  1۱

1- 12    محدودیتهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….  ۱۱

1-13    شرح واژه ها و اصطلاحات ……………………………………………………………………………………………………..  ۱۲

1-14    خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………………………..  ۱۳

 

فصل دوم: (مبانی نظری تحقیق)

2-1    مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………..  ۱۵

2-2   مالی رفتاری ……………………………………………………………………………………………………………………………….  ۱۶

     2-2-1 تعریف مالی رفتاری …………………………………………………………………………………………………………..  ۱۶

     2-2-2 تاریخچه مالی رفتاری   ………………………………………………………………………………………………………..  ۱۷

     2-2-3 تئوری سوداگری ………………………………………………………………………………………………………………   ۱۹

     2-2-3-1 ویژگی های تئوری سوداگری …………………………………………………………………………………….    2۱

     2-2-4 چالش بین تئوری اقتصاد نئوکلاسیک و مالی رفتاری …………………………………………………….   ۲۲

     2-2-5 اهمیت مالی رفتاری ………………………………………………………………………………………………………..    ۲۵

     2-2-6 تاریخچه نظریه های مالی رفتاری …………………………………………………………………………………..    ۲۷

     2-2-7 عناصر تشکیل دهنده مالی رفتاری …………………………………………………………………………………    ۲۸

     2-2-7-1 روانشناسی شناختی …………………………………………………………………………………………………….   ۲۸

     2-2-7-1-1 ترجیحات …………………………………………………………………………………………………………………   ۲۹

     2-2-7-1-2 سوگیری شناختی ………………………………………………………………………………………………….    ۳۰

     2-2-7-2  محدودیتهای آربیتراژ ………………………………………………………………………………………………….  3۱

 

     2-2-8 تحلیل رفتار مالی سرمایه گذاران ……………………………………………………………………………………..   3۲

    2-2-9 تورشهای رفتاری و منابع ایجاد آن …………………………………………………………………………………..    ۳۶

2-3    رفتار توده وار …………………………………………………………………………………………………………………………..   ۴۱

    2-3-1 تعاریفی از رفتار توده وار ………………………………………………………………………………………………….    ۴۲

    2-3-2 رفتار توده وار سرمایه گذاران …………………………………………………………………………………………..    4۲

    2-3-3 نظریه های مربوط به رفتار توده وار …………………………………………………………………………………..   ۴۶

    2-3-3-1 جریان اطلاعاتی یا آبشار اطلاعاتی ……………………………………………………………………………….   ۴۵

    2-3-3-2 نظریه مبتنی بر دستیابی به اطلاعات …………………………………………………………………………..   ۴۶

     2-3-3-3 نظریه مبتنی بر روابط مالک – عامل …………………………………………………………………………..   ۴۷

      2-3-4 تقسیم بندی رفتار توده وار …………………………………………………………………………………………….   ۴۷

      2-3-4-1 رفتار توده وار از نظر اجباری و اختیاری بودن …………………………………………………………    ۴۷

      2-3-4-2 رفتار توده وار از نظر عمدی یا غیرعمدی بودن …………………………………………………………  ۴۸

   2-3-5  سوابق تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….  ۵۰

     2-3-5-1 تحقیقات نظری ……………………………………………………………………………………………………………  5۱

     2-3-5-2 اندازه گیری رفتار توده وار …………………………………………………………………………………………..  5۳

     2-3-5-2-1 روشهای مبتنی بر تجزیه وتحلیل رفتار سرمایه گذاران …………………………………………  5۳

     2-3-5-2-2 روش مبتنی بر اقتصاد سنجی ………………………………………………………………………………..   ۵۶

     2-3-5-3 تحقیقات انجام شده در ایران ………………………………………………………………………………………  ۵۹

2-4 خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………………………………  6۲

 

فصل سوم : (روش شناسی تحقیق)

 3-1   مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………   6۴

 3-2    متدلوژی مورد استفاده در مدلهای پایه ای آزمون رفتار توده وار ………………………………………..   6۵

    3-2-1 مدل LSV یا روش مبتنی بر تجزیه و تحلیل رفتار سرمایه گذاران …………………………………   6۵

    3-2-2 مدل SHM یا مدل رفتار توده وار علامت دار ……………………………………………………………………  ۶۸

3-3    نحوه انجام محاسبه متغیرها و آزمونها در تحقیق …………………………………………………………………..   ۶۹

3-4    فرضیات لازم برای اجرای الگو …………………………………………………………………………………………………   ۷۱

3-5    جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………….   7۲

   3-5-1 جامعه آماری تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..   7۲

   3-5-2 نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………………..   ۷۳

 3-6    ابزار و گردآوری داده ها ……………………………………………………………………………………………………………  ۷۳

3-7   روش کلی تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………   7۳

3-8 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی …………………………………………………………………………………………   7۴

3-9   خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………………………………………….    7۵

فصل چهارم : (تجزیه و تحلیل داده ها)

4-1   مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….   ۷۷

4-2   جامعه آماری و انتخاب نمونه ……………………………………………………………………………………………………   ۷۸

4-3   جمع آوری و طبقه بندی داده ها …………………………………………………………………………………………….   ۷۸

4-5   استخراج متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………   ۷۸

    4-5-1 متغیرهای مربوط به رفتار توده وار ……………………………………………………………………………………   ۷۹

 

    4-5-2 متغیرهای مربوط به فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………………..   ۷۹

4-6    آزمون فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………………………..   ۸۰

    4-6-1 فرضیه اول ………………………………………………………………………………………………………………………….   ۸۰

    4-6-2 فرضیه دوم …………………………………………………………………………………………………………………………   ۸۱

    4-6-3 فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………………………………..   ۸۲

    4-6-4 فرضیه چهارم ……………………………………………………………………………………………………………………..   ۸۳

    4-6-5 آزمون فرض ………………………………………………………………………………………………………………………    ۸۵

4-7   خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………………………   ۸۶

فصل پنجم : (نتیجه گیری)

5-1    مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….   ۸۸

5-2    نتایج تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….   ۸۹

5-3    محدودیتهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………  ۹۰

5-4    پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………….   ۹۱

منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………………………………………………………..  ۹۲

مقدمه
 بی تردید کار آمدی نظام مالی یک کشور به عنوان زیر مجموعه ای از نظام اقتصادی آن کشور و با توجه به روابط متقابل با دیگر اجزا ، می تواند بر کارآمدی سیستم اقتصادی تاثیر بسزایی داشته باشد. بازار سرمایه در این میان به عنوان زیر مجموعه ای از نظام مالی ، از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و نقشی اساسی در رابطه با جذب و هدایت و تخصیص سرمایه موجود در جامعه به سمت سرمایه گذاری در امر تولید و اشتغال زائی ، برعهده دارد. ولی در دهه های اخیر بروز برخی بحرانها و ناهنجاری ها در این بازار از یک طرف، هم باعث بروز مشکلاتی در سایر بازارها شده و از طرف دیگر باعث به چالش کشیده شدن تئوری های مالی استاندارد، درناتوانی تبیین و ریشه یابی این بحرانها شده که این موضوع محققین و صاحبنظران را بر آن داشت تا تحقیقات گسترده ای را در زمینه تبیین و یافتن علل موارد خاص با کمک سایر علوم همانند روانشناسی، علوم اجتماعی و فیزیک انجام دهند که استفاده از دستاوردهای روانشناسی در نظریه های اقتصادی منجر به شکل گیری پاردایم جدیدی تحت عنوان پارادایم “مالی رفتاری” گردیده است که کارشناسان و صاحبنظران این حوزه  ، عامل اصلی بروز این ناهنجاریها در بازار سرمایه را مسائل رفتاری و روانی سرمایه گذاران می دانند. یکی از پدیده های رفتاری که می تواند منشا بسیاری از ناهنجاری های قابل مشاهده در بازار سرمایه بحساب می آید رفتار جمعی سرمایه گذاران می باشد منظور از رفتار جمعی در بازار سرمایه وضعیتی است که فرد بنا به دلایل منطق یا غیر منطقی اطلاعات و تحلیلهای خود را نادیده گرفته و اقدام به تقلید از تصمیمات دیگران می کند. بسیاری از مفاهیم حوزه مالی رفتار ی مثل رفتار توده وار  مفاهیمی کیفی و انتزاعی بوده به گونه ای که برای اندازه گیری آن محققین شاخص های کمی مختلفی را پیشنهاد داده اند.

بیان مساله
رفتار توده وار بیانگر رفتاری است که در اثر تعامل بین افراد بوجود می‌آید.در بازار بورس،رفتار توده‌واری شرح تمایل سرمایه گذاران به متراکم شدن در یک سمت بازار است. متون زیادی درباره تمایل سرمایه گذاران به تجمع روی یک طرف بازار که رفتار توده وار خوانده می شود، به رشته تحریر درآمده است. این نوع از الگوی معاملاتی اغلب بصورت پاسخهای توده وار به بی ثباتی در قیمت سهام ، نوسان قیمت فزاینده و تهدید ثبات بازار مالی می باشد ولی در نگاهی عمیق تر باید به منشا بروز رفتار توده وار توجه گردد اگر بروز رفتار توده وار ناشی از استفاده سرمایه گذاران از اطلاعات یکسان باشد در این صورت رفتار جمعی مشاهده شده را رفتار جمعی صوری یا غیر عمدی می نامند که در واقع نوعی تعدیل بنیادین قیمت ها است که نشاندهنده کارائی اطلاعاتی بازار و تخصیص بهینه منابع مالی براساس متغیرهای بنیادی است و باعث ثبات قیمت ها در بورس می شود ولی اگر سرمایه گذاران به دلایل متعدد منطقی یا غیرمنطقی اطلاعات و تحلیلهای شخصی خود را نادیده گرفته و اقدام به تبعیت و تقلید از تصمیمات سایر سرمایه گذاران کنند در این صورت رفتار توده وار را عمدی می نامند که این رفتار یک پدیده رفتاری ناهنجار محسوب می شود و می تواند به اختلال در روابط تعادلی بازار و در نتیجه عدم کارائی آن منجر می شود.

در شرایطی که میزان تنش در بازار کم باشدو اطلاعات به طور همزمان در بازار افشا شود در این حالت سرمایه گذاران با تجزیه و تحلیل اطلاعات مشابه به نتیجه مشابه می رسند و رفتار توده وار غیر عمدی در بازار اتفاق می افتدو قیمت سهام به قیمتهای بنیادین نزدیک است چون رفتار توده وار غیر عمدی نوعی تعدیل بنیادین قیمتها به سوی متغیرهای بینبادین است. ولی در شرایط تنش زا در بازار سرمایه گذاران به تجزیه و تحلیلهای خود نمی توانند اعتماد کنند و این عدم اطمینان باعث نادیده گرفتن تجزیه و تحلیلهای خود وتبعیت از سایر سرمایه گذاران می شود در این حالت رفتار توده وار غیر عمدی در ابزار اتفاق می افتدکه این نوع رفتار توده وار باعث حباب قیمتی ، شکنندگی قیمتها و… میشود وقیمتها از قیمت بنیادین فاصله می گیرندو این نوع رفتار توده وار برای بازار مخرب است.

برای آزمون رفتار توده وار در بازار،باید گروهی از سرمایه گذاران را یافت که فعالانه تجارت میکنند و در زمینه رفتار تجاری و سری‌های اطلاعاتی به اندازه کافی همگن عمل میکنند. ادبیات این موضوع بیشتر بر سرمایه گذارانی تاکید دارد که کسر بزرگی از بازار را در اختیار دارند. مثلا در بازار های توسعه یافته مانند بازار ایالات متحده به سرمایه گذاران نهادی(60% سرمایه را در اختیار دارند) و در بازارهای نوظهور مثل بازار های تایوان و کره به سرمایه گذاران انفرادی (70% سرمایه را در اختیار دارند) تاکید دارد.

اهمیت و ضرورت تحقیق
بعد از مشخص شدن تاثیر غیر قابل انکار پدیده های رفتاری در شکل گیری بحرانها و نوسانات شدید در بورسهای مختلف از یک سو . به چالش کشیده شدن تئوری های مالی استاندارد از سوی دیگر باعث گردید تا نظر محققین و صاحبنظران بازار سرمایه ، پیرامون موضوعات مالی رفتاری به صورت علمی جلب شود و هر کدام از آنها سعی کرده اند روشهایی، با رویکردهای مختلف را برای اندازه گیری رفتار توده وار ارائه دهند و این روشها باعث شده که شناخت وآگاهی سیاست گذاران ، تحلیل گران و سرمایه گذاران و… از بازار کامل تر شود و در نتیجه آنها با آگاهی بیشتر و بصورت علمی تر اقدام به تصمیم گیری در بازار نمایندو و بنابراین این روشها باعث ارتقا سطح تحلیل و تصمیمات سرمایه گذاران و در نتیجه کاهش احتمال بروز پدیده های ناهنجار در بازار سرمایه گردید

علیرغم انجام مطالعات فراوان در بورسهای معتبر دنیا در خصوص شناسائی و تجزیه و تحلیل رفتار جمعی سرمایه گذاران ، در ایران هم طی سالهای اخیر تحقیقاتی در مورد رفتار توده وار انجام گرفته ولی این تحقیقات سرمایه گذاران را از بعد حقیقی و حقوقی بودن و همچنین به روشی که در این تحقیق ارائه شده، صورت نگرفته ، و در این تحقیق سعی شده تا خلا ناشی از این جنبه هم مورد بررسی قرار گیرد.

1-4- تاریخچه و ادبیات تحقیق

رفتار توده وار یک موضوع بین رشته ای است،و از   رشته های روانشناسی ، جامعه شناسی و اقتصاد بحساب می آید و محققان و صاحبنظران در این رشته ها هر یک از منظر خاص به مطالعه و بررسی آن پرداخته اند.

روانشناسان اجتماعی از قبیل گوستاوله بن[1](1895)،گابریل تارده[2](1903)،مظفر شریف[3] (1935,1936) ، هربرت هایمن[4](1942)، سولمون آسچ[5] (1951)، لئون فستینگر[6] (1954)و آلبرت باندورا[7] (1965) از اولین روانشناسان اجتماعی بودند که علت بروز رفتار جمعی در جوامع بشری و نیز پیامدهای مثبت و منفی آن را از دیدگاه روانشناسی و علوم اجتماعی مورد مطالعه و بررسی قرار دادند.(Rook,2006)

در حوزه اقتصاد نیز ثوراستین وبلن[8] (1899)اولین اقتصاددانی بود که رفتار جمعی را در قالب تغییرات ناگهانی در رفتار مصرف کنندگان ،از قبیل سبکها و هوسهای زودگذر مصرف کنندگان مورد مطالعه و بررسی قرار داد.کینز[9] (1936) به عنوان یکی از بزرگترین نظریه پردازان اقتصادی اعتقاد دارد به اینکه افراد از ترس مغایر بودن تصمیماتشان با عرف،ایده ها و عقاید شخصی خود را نادیده گرفته و مطابق با نظر جمع عمل می کنند.(Harman,2000)

1-4-1 دیدگاه دمیرر و کوتان[10] (2005)

آنها بیان کرده اند اگر دلیل بروز رفتار توسط سرمایه گذاران حداکثر سازی مطلوبیت باشد،در این حالت سه دیدگاه وجود دارد:

دیدگاهی که رفتار توده وار را به ساختار روانشناسی افراد در همرنگی با جامعه نسبت میدهد. هیراشلیفر و سامرز[11] (1990)علت اصلی شکل گیری رفتار توده وار در بازار را گرایش افراد به برون گرائی و تبعیت آنهااز روند بازار می دانند.ولچ و دونو[12] (1996) و کالو و مندوزا(1998)وچاری و کهنو(1999)در تحقیق خود رفتار توده وار را ازبعد روانشناسی بررسی و به گرایش افراد به حرکت کردن با اجماع پرداخته اند. و همچنین بیخچندانی،هیراشلیفر و ولچ[13] (1992) علت اصلی بروز و شکل گیری رفتار جمعی در بازار را “جریان اطلاعاتی” می دانند.به اعتقاد آنها مشاهده رفتار دیگران اطلاعاتی را به فرد انتقال می دهد و لذا افرادی که فاقد اطلاعات لازم بوده یا به اطلاعات شخصی خود اطمینان ندارند با فرض اینکه اطلاعات و تحلیل های دیگران کاملتر و صحیح تر از آنان بوده اقدام به تقلید و تبعیت از آنان می کنند.
دیدگاهی که بیان می کند افرادی در بازار هستند که اطلاعات محرمانه ای در اختیار دارند و باتوجه به این اطلاعات تصمیم گیری می کنند بنابراین سایر سرمایه گذاران به دلیل دستیابی به بازدهی بالاتر از آن ها پیروی می کنند.برنهاردتا[14] (2006)در تحقیق خود به این موضوع پرداخته است.
دیدگاهی که بیان می کند افراد به دلیل نگرانی و ترس از دادن اعتبار و شهرت بدلیل انجام حرکتهای انفرادی را عامل اصلی بروز رفتار توده وار در بازار سرمایه می دانند.شارف استین و استین[15] (1990)در تحقیق خود به این نتیجه رسیده اند سرمایه گذارانی که در تحلیل اطلاعات و اتخاذ تصمیمات صحیح اطمینان لازم راندارند به خاطر ترس از دست دادن شهرت و اعتبار ترجیح می دهند تا از تصمیمات سرمایه گذاران و تحلیل گران مجرب تر تبعیت نمایند.
بطور کلی انتظار بروز رفتار توده وار در بازار سرمایه را در سه گروه اصلی فعالان بازاردر نظر می گیرند: گروه اول)سرمایه گذاران انفرادی. گروه دوم) مدیران سرمایه گذاری. و گروه سوم) نهادهای بزرگ سرمایه گذاری از قبیل صندوقهای بازنشستگی و بیمه های عمومی.

1-4-2 دیدگاه دیگری رفتار توده وار را از بعد منشا بروز آن، به دو نوع تقسیم بندی می کند:

نوع اول- رفتار توده وار عقلایی. فروت،اسچارفستین و استین [16](1992)وهیراشلیفر، سابراهمانیام و تیتمان [17] (1994) علت بروز رفتار توده وار را استفاده سرمایه گذاران از منابع اطلاعاتی مشترک می دانند. در این نوع از رفتار توده وار منشا بروز رفتار توده وار را افشای همزمان اطلاعات در بازار می دانند و بروز رفتار توده وار در این وضعیت را حرکت بازار به سمت تعدیل بنیادین قیمتها بر اساس متغیر های بنیادین می دانند ،این نوع رفتار توده وار منجر به ثبات قیمتها می شود.

نوع دوم- رفتار توده وار غیر عقلایی. این نوع رفتار توده وار بر روانشناسی تمرکز دارد در این دیدگاه اعتقاد بر این است که مدیران بدون در نظر گرفتن تجزیه و تحلیلهای خود ، صرفا به تقلید کورکورانه از یکدیگر روی می آورند. هیراشلیفر و تئو (2001)و دمیرروکوتان(2005) عدم شفافیت واطلاع رسانی در بازار،چارچوب قانونی ضعیف و نارسا،جایگزینهای سرمایه گذاری اندک،تمایل به سفته بازی در بازارسهام،نوسانات زیاد بازار،حضور کم رنگ سرمایه گذاران حقیقی،حضور پررنگ دولت و تاثیر پذیری پررنگ بازار از تحولات سیاسی بر احتمال بروز این نوع رفتار توده وار در بازار می افزایند. بروز این نوع رفتار توده وار در بازار یا باعث ایجاد حباب قیمتی و یا باعث ایجاد شکنندگی قیمت سهام می شود و کارائی بازار را کاهش داده و باعث می شود قیمت های  سهام از قیمت های بنیادین فاصله بگیرند.

همچنین تحقیقات دیگری به رابطه بین رفتار توده وار با سایر متغرهای بازار پرداخته اند که از آن جمله:

اسچارفستین و همکاران (1990) و ماگ ونیک (1996)رفتار توده وار را در رابطه با مدیر و مالک بررسی کرده اند و آن را مربوط به زمانی می دانند که مدیران مالی زمان اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری به خاطر انگیزه های ناشی از برنامه های پاداش و جبران خدمات ،شرایط استخدامی وبه خاطراعتبارو شهرت به پیروی از سایر افراد می پردازند.

اوری و همکاران[18] (1998)به بررسی بروز رفتار توده وار در رابطه با سهام وبازده آنها پرداخته اند.وچانگ [19] (2000)به برسی رفتار توده وار در بازار های نوظهور پرداخته وبیخچندانی و شارما[20](2000)به بررسی رفتار توده وار در داخل گروه ها پرداخته است و به این نتیجه رسیده که عضو در داخل گروه با مشکلات تصمیم گیری مشابهی روبه روست و هر عضو در داخل گروه می تواند معاملات سایر اعضا را مشاهده و از آنها پیروی می کند.و رومانو[21] (2009) به رابطه میان هزینه مبادلاتی سهام وبروز رفتار توده وار توسط مدیران سرمایه گذار پرداخته است.

1-4-3 انواع مدلهای محاسبه رفتار توده وار

علاوه بر تحقیقات فوق که علت و پیامدهای رفتار توده وار سرمایه گذاران را مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد. تحقیقات دیگری وجود دارند که با ارائه مدلی به اندازه گیری وسنجش پدیده رفتار جمعی در بازار سرمایه پرداخته اندوبا توجه به نوع اطلاعات مورد استفاده ،مدلهای مذکور را می توان به دو گروه تقسیم نمود:

گروه اول ) مدلهایی هستند که با استفاده از اطلاعات خصوصی سرمایه گذاران و تغییرات صورت گرفته در پرتفوی آنها اقدام به اندازه گیری رفتار جمعی می کنند. مثل مدل LSV که توسط لاکونیشوک ،اشلیفر و ویشنی (1992) اقدام به اندازه گیری رفتار توده وار در میان مدیران سرمایه گذاری نمودند. ضعف این مدل LSV این بود که شدت رفتار توده وار را اندازه گیری نمی کرد به همین دلیل ورمرز با ارئه مدل “معیار تغییرات در پرتفوی یا PCM” (1995) با در نظر گرفتن تغییرات صورت گرفته در وزن هر یک از سهام موجود در پرتفوی شدت رفتار جمعی را در میان مدیران سرمایه گذاری اندازه گیری نمود.ولی مدل PCM باز هم یک ضعف داشت و آن این بود که میان رفتار جمعی سرمایه گذاران نهادی و سرمایه گذاران حقیقی تمایز قائل نبود.به همین دلیل نوفسینگر(1996) با ارائه مدل “معیار رفتار جمعی جهت دار” SHM این ایراد وارده به مدل PCM را برطرف نمود.

گروه دوم)شامل مدلهایی است که بدون که بدون توجه به اطلاعات خصوصی سرمایه گذاران و تغییرات صورت گرفته در پرتفوی آنها ،با استناد به اطلاعات کل بازار و بکارگیری روشهای اقتصاد سنجی اقدام به شناسایی و تجزیه وتحلیل رفتار توده وار سرمایه گذاران در بازار می کنند.مثل مدل کریستی و هیوانگ(CH)که با استفاده از انحراف معیار مقطعی بازده اقدام به اندازه گیری رفتار جمعی سرمایه گذاران در شرایط مختلف بازار نمودند.و در مدل خود ادعا نمودند که اگر بازار در شرایط عادی قرار داشته باشد و سرمایه گذاران بر اساس تحلیلها و اطلاعات شخصی خود تصمیم گیری نمایند در آنصورت پراکندگی بالائی را برای بازده های سهام در بازار می توان انتظار داشتو برعکس در شرایط که بازار نوسانات زیادی داشته باشد در آنصورت افراد تمایل دارند تا از اعتقادات شخصی خود صرف نظر نموده و از عملکرد کل بازار تبعیت نمایند. و چانگ،چنگ و خورنا (2000) با ارائه مدل CCK از قدر مطلق مقطعی انحراف از میانگین بازده ها برای اندازه گیری رفتار جمعی سرمایه گذاران استفاده نمودند. هوانگ وسالمون (2001و2004)مدل HS را ارائه دادند که در آن با استفاده از تغییرات مقطعی عوامل حساسیت یا بتا به جای تغییرات مقطعی بازده پرداخته اند مزیت این مدل بر مدلهای قبلی این بود که قادربه تمییز رفتار توده وار عمدی از غیر عمدی بود.و در این رویکرد فرض اساسی این بود که تغییرات ضریب بتا در کوتاه مدت عمدتا ناشی از تورش های رفتار سرمایه گذاران در بازار سرمایه از قبیل رفتار جمعی در تبعیت از عامل خاص می باشد.

1-5-اهداف تحقیق

همانند هر تحقیق کاربردی دیگر هدف از انجام این تحقیقی توسعه دانش کاربردی و بکارگیری نظریه های مالی رفتاری در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. از آنجا که شناسایی بیشتر ابعاد روانی و رفتاری بازار سرمایه تا حد زیادی باعث بهبود کیفیت تصمیمات سرمایه گذاری و کاهش ریسک سرمایه گذاری می گردد،لذا با انجام این قبیل تحقیقات می توان به شناسایی وجودیا عدم وجود رفتار توده وار در بازار، اندازه گیری مقدار آن برای سرمایه گذاران انفرادی وسرمایه گذاران نهادی به طور مجزا ،رابطه آن با بازار، نوع آن از لحاظ عمدی وغیرعمدی بودن و همچنین نوع آن از لحاظ خرید یا فروش بودن، پایداری آن از لحاظ کوتاه مدت و بلند مدت بودن و اثر آن بر حرکت قیمتی سهام و…پی برد.و با شناخت همه این عوامل می توان به بهبود تصمیمات سرمایه گذاران، کاهش نوسانات قیمتها،افزایش سطح کارائی بازار کمک کرد.بر این اساس ما در این تحقیق وجود رفتار توده وار را هم در سرمایه گذاران انفرادی وهم نهادی، نوع آن از لحاظ خرید یا فروش بودن،ارتباط رفتار آن با تواتر داده هاو اثر آن بر حرکت قیمتی سهام، مورد بررسی قرار داده ایم.

علاوه بر این اهداف فرعی دیگری نیز در این تحقیقی مدنظرمی باشد:

شناخت هرچه بیشتر ابعاد مالی رفتاری در بازار می تواند به سرمایه گذاران در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری واقع بینانه تر کمک کند.
به سیاست گذاران و مسئولین اجرائی بازار سرمایه،در جهت برنامه ریزی و سیاست گذاری های مناسب و مبتنی بر واقعیات کمک می کند.
مورد استفاده دانشجویان و محققان ،جهت انجام تحقیقات بیشتر در رابطه با موضوع رفتار توده وار قرار گیرد و پیشنهاداتی هم به آنها ارائه دهد.
1-6-قلمرو تحقیق

1-6-1- قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی تحقیقی شناسایی و اندازه گیری رفتار توده وار در موسسات نهادی و سرمایه گذاران انفرادی و تشخیص نوع رفتار توده وار از لحاظ خرید یا فروش بودن و اثر آن بر حرکت قیمتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.در این تحقیق با استفاده از مدل اصلاح شده LSV (انحراف معیار مقطعی Pi,t) به شناسایی و تجزیه و تحلیل رفتار توده وار پرداخته شده است.

1-6-2-قلمرو زمانی

قلمرو زمانی این تحقیق را یک دوره زمانی 60 ماهه (فروردین 1387 لغایت اسفند 1391) تشکیل می دهد و ما از میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس ،شرکتهایی که بیش نصف روزهای سال مورد معامله قرار گرفته و همچنین بیش از سه ماه بطور متوالی نماد آنها متوقف نشده باشد، انتخاب شده اند.

1-6-3- قلمرو مکانی

از لحاظ مکانی، قلمرو این تحقیق را 50 تا شرکت از میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که حائز شرایط ذکر شده در بالا بوده اند ، تشکیل می دهد.

   1-7- فرضیات تحقیق

در این تحقیق چهار فرضیه بر اساس ادبیات موضوع و مبانی نظری استخراج شده اند و مورد آزمون قرار خواهند گرفت. این فرضیات عبارتنداز:

فرضیه اول: در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه گذاران نهادی، در خرید و فروش سهام رفتار توده وار دارند.

فرضیه دوم: در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه گذاران انفرادی، در خرید و فروش سهام رفتار توده وار دارند.

فرضیه سوم: در بورس اوراق بهادار تهران رفتار توده وار با تواتر داده ها (روزانه،ماهانه و فصلی)رابطه مستقیم دارد.

فرضیه چهارم: اثر قیمتی رفتار توده وار سرمایه گذاران نهادی متفاوت از سرمایه گذاران انفرادی است.

1-8- نوع تحقیق

تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردی است که هدف از انجام آن آزمون فرضیه های مطرح شده، تعیین روابط بین متغیرها و افزودن به مجموعه دانش و آگاهی پیرامون مسائل

1-1) مقدمه 2
1-2) بیان مساله 3
1-3) اهمیت و ضرورت پژوهش 8
1-4) اهداف پژوهش 9
1-5) سؤالات پژوهش 10
1-6) فرضیه های پژوهش 11
1-7) روش پژوهش 11
1-8) روش گردآوری اطلاعات 12
1-9) قلمرو پژوهش 12
1-9-1) قلمرو موضوعی 12
1-9-2) قلمرو مکانی 12
1-9-3) قلمرو زمانی 12
1-10) جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری 12
1-11) تعریف مفهومی و عملیاتی واژگان کلیدی 13
1-11-1)تضمین کیفیت 13
1-11-1-1)تعریف مفهومی 13
1-11-1-2)تعریف عملیاتی 13
1-11-2)شایستگی های کانونی مدیریت 14
1-11-2-1)تعریف مفهومی 14
1-11-2-2)تعریف عملیاتی 14
1-12) چارچوب نظری پژوهش 15
فصل دوم: مروری بر پیشینه
2-1) مقدمه 17
2-2) کیفیت و مفهوم آن 18
2-3) کیفیت در آموزش عالی و مفهوم آن 20
2-4) تضمین کیفیت و مفهوم آن 22
2-5)ابزار تضمین کیفیت 23
2-6) ضرورت و اهمیت تضمین کیفیت در آموزش عالی 23
2-7) مؤلفه های الگوی تضمین کیفیت 26
2-8) چالش های آموزش عالی ایران در مورد نظام تضمین کیفیت 27
2-9) معنی و مفهوم ارزشیابی 31
2-10) ضرورت ارزیابی و تضمین کیفیت 32
2-11) الزام های توجه به کیفیت 35
2-12) راه کارهای ارزیابی در نظام تضمین کیفیت 36
2-12-1) اعتبار سنجی 36
2-12-2) ارزیابی درونی 36
2-12-2-1) ویژگی های ارزیابی درونی 37
2-13) ارزیابی بیرونی 37
2-13-1) ارزیابی بیرونی و نقش آن در تثبیت دستاوردهای ارزیابی درونی و تضمین کیفیت 37
2-14) الگو گزینی (محک زنی) 38
2-15) ممیزی کیفیت 39
2-16) تعریف شایستگی 40
2-17) انواع شایستگی 42
2-17-1) شایستگی های فردی 42
2-17-2) شایستگی های سازمانی 42
2-17-3) شایستگی های مرتبط با شغل 43
2-17-4) شایستگی های رفتاری یا مهارت های نرم 43
2-17-5) شایستگی های فنی یا مهارت های سخت 43
2-17-6) شایستگی های کارکردی (وظیفه ای 43
2-17-7) شایستگی های عام 43
2-17-8) شایستگی های کلیدی 43
2-17-9) شایستگی های متمایز کننده و آستانه ای 43
2-17-10)شایستگی های سخت و نرم 44
2-18) مدیریت یا رهبری 44
2-19)تعریف، جایگاه و نقش مدیریت 46
2-20)ویژگی های شغلی مدیران 48
2-21)سطوح مختلف مدیریت 48
2-22)اعتباریابی شایستگی ها 49
2-23)رویکردهای موجود در مورد شایستگی ها 50
2-23-1)رویکرد رفتاری 50
2-23-2)رویکرد استانداردها 50
2-23-3)رویکرد موقعیتی(اقتضایی): 50
2-24)سطوح شایستگی 51
2-24-1)سطح فردی 51
2-24-2)سطح سازمانی 51
2-24-3)سطح راهبردی 51
2-25)نقش های مدیریت 51
2-25-1)نقش های ارتباطی ( تشریفاتی ، رهبری ، رابط ). 51
2-25-1-1)نقش تشریفاتی 51
2-25-1-2)نقش رهبری 52
2-25-1-3)نقش رابط 52
2-25-2)نقش های اطلاعاتی ( نظاره گر ، اشاعه دهنده ، سخنگو ). 52
2-25-2-1)نقش نظاره گر (دیده بان): 52
2-25-2-2)نقش اشاعه دهنده: 52
2-25-2-3)نقش سخنگو 52
2-25-3)نقش   های تصمیم گیری ( کارآفرینی ، تنش زدایی، تخصیص منابع و مذاکره کننده 52
2-25-3-1) نقش کارآفرینی 53
2-25-3-2) نقش تنش زدایی 53
2-25-3-3) نقش تخصیص دادن منابع 53
2-25-3-4) نقش مذاکره کننده 53
2-26)شایستگی‌های مدیریتی 54
2-27)شایستگی های محوری 54
2-28)مفهوم کلی قابلیت، شایستگی، شایستگی کانونی (محوری) 55
2-29)مؤلفه های اصلی و فرعی شایستگی های کانونی مدیریت 56
2-29-1)دانش و معلومات حرفه ای 56
2-29-2)توانایی ها 56
2-29-3)مهارت ها: 57
2-29-3-1)تفاوت بین مهارت و توانایی 58
2-29-4)ویژگی های شخصیتی 58
2-29-5)ویژگی های اخلاقی 59
2-29-6)بینش 59
2-29-7)نگرش 59
2-29-8)اعتبار 59
2-30)مدل شایستگی 59
2-31)انواع مدل های شایستگی مدیران 60
2-31-1)مدل اسکرودر 60
2-31-2)مدل دالویکز 61
2-31-3)مدل گی 62
2-31-4)مدل فریدنبرگ 62
2-31-5)مدل ویتالا 62
2-31-6)مدل شایستگی های مدیران دولتی ایران باستان 63
2-32)پیشینه ی تحقیقات 63
2-32-1)پژوهش های انجام شده در ایران 63
2-32-1-2)پژوهش های داخلی مرتبط با شایستگی های کانونی مدیریت 67
2-32-2)پژوهش های انجام شده در خارج از ایران 72
2-32-2-1)پژوهش های خارجی مرتبط با تضمین کیفیت 72
2-32-2-2)پژوهش های خارجی مرتبط با شایستگی های کانونی مدیریت 77
2-33)مدل مفهومی پژوهش 80
2-34)جمع بندی 81
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1)مقدمه 84
3-2)موضوع پژوهش 85
3-3)نوع پژوهش 85
3-4)جامعه ی آماری، روش نمونه گیری و نمونه ی آماری 85
3-4-1)جامعه ی آماری پژوهش 85
3-4-2)روش نمونه گیری پژوهش 85
3-4-3)نمونه ی آماری پژوهش 86
3-5)روش و ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات 86
3-6)روایی (اعتبار) و پایایی ابزارهای مورد استفاده 87
3-6-1)روایی 87
3-6-1-1)روایی محتوایی (روایی محتوا، روایی صوری 87
3-6-1-2)روایی سازه ای 88
3-6-2)پایایی 88
3-7) آزمون های آماری مورد استفاده 89
3-8) ماهیت متغیرها 90
3-9) جمع بندی 90
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1)مقدمه 92
4-2)اطلاعات توصیفی نمونه آماری (پاسخگویان) 93
4-2-1)وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب جنسیت 93
4-2-2)وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب سن 94
4-2-3)وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب مرتبه‌ی علمی 95
4-2-4)وضعیت نمونه مورد بررسی بر حسب سابقه‌ عضویت در هیأت علمی 96
4-3)تحلیل عاملی تأییدی پرسشنامه‌های پژوهش 97
4-3-1)تحلیل عاملی مرتبه ی اول سازه شایستگی‌های کانونی مدیریت 99
4-3-2)تحلیل عاملی مرتبه دوم سازه شایستگی‌های کانونی مدیریت 101
4-3-3)تحلیل عاملی مرحله اول سازه تضمین کیفیت 103
4-3-4)تحلیل عاملی مرتبه دوم سازه تضمین کیفیت 105
4-4)شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش 107
4-5)بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها 109

1- فصل اول: کلیات

مقدمه. 2

1-2- فرضیه های پژوهش… 5

1-3-اهداف تحقیق. 6

2- فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

 

2-1- مورفولوژی و فیزیولوژی گندم. 7

2-1-1- گیاه‌شناسی گندم. 7

2-1-2- تاریخچه گندم در جهان و ایران. 8

2-1-3- سازگاری. 9

2-2- مراحل مختلف زندگی گندم. 10

2-2-1- جوانه زنی. 10

2-2-2- سبز شدن. 11

2-2-3- پنجه‌زنی. 12

2-2-4- رشد طولی ساقه. 13

2-2-5- گل‌انگیزی. 13

2-2-6- غلاف رفتن. 14

2-2-7- ظهور سنبله. 14

2-2-8- گلدهی (گرده‌افشانی) 15

2-2-9- شیری شدن دانه. 15

2-2-10- خمیری شدن دانه. 15

2-2-11- رسیدن دانه. 16

2-3- مدیریت تنش خشكی. 16

2-3-1- پیش‌آگاهی. 17

2-3-2- عملیات خاك ورزی مناسب.. 17

2-3-3- انتخاب ارقام مقاوم به خشكی. 18

2-3-4- تاریخ كشت.. 19

2-3-5- عمق مناسب كاشت.. 19

2-3-6- رعایت تراكم مناسب كاشت.. 19

2-3-7- استفاده از مالچ. 20

2-3-8- انجام صحیح آبیاری. 20

2-3-9- كنترل علفهای هرز، آفات و بیماریها 21

2-3-10- تناوب.. 22

2-3-11- استفاده از مواد شیمیایی و آلی كاهش دهنده شدت تنش خشكی. 22

2-3-12- تأمین حاصلخیزی خاك.. 23

2-3-13- استفاده از اصلاح‌كننده‌های خواص فیزیكی خاك.. 24

2-4- اثرات تنش كمبود آب بر گیاه 31

3- فصل سوم: مواد و روش ها

 

3-1- زمان و موقعیت جغرافیایی محل اجرای طرح. 34

3-2- گندم رقم شهریار 36

3-2-1- عملكرد دانه. 37

3-2-2- مشخصات زراعی. 37

3-2-3- مناطق مناسب كشت.. 37

3-2-4- كیفیت نانوایی. 37

3-2-5- مقاومت به بیماری. 38

3-2-6- توصیه‌های زراعی. 38

3-2-7- میزان مصرف بذر 38

3-2-8- میزان كود مورد نیاز 38

3-3- مشخصات خاك مورد استفاده در آزمایش… 39

3-4- نوع طرح و تیمارهای آزمایشی. 39

 

3-5- مراحل انجام آزمایش… 41

3-5-1- برداشت.. 43

3-5-2- اندازه‌گیری‌ها 43

3-5-3- تجزیه و‌تحلیل دادها 45

4- فصل چهارم: نتایج، بحث

 

4-1- اجزای عملكرد و عملكرد 46

4-1-1- عملكرد دانه. 46

4-1-1-1- اثر سطوح مختلف پلیمر سوپر‌جاذب بر عملكرد دانه. 46

4-1-1-2- اثر نوع خاك بر عملكرد دانه. 47

4-1-1-3- اثر سطوح مختلف رطوبت (آبیاری)  بر عملكرد دانه. 48

4-1-2- عملكرد بیولوژیك.. 50

4-1-2-1- اثر سطوح مختلف پلیمر سوپر‌جاذب بر عملكرد بیولوژیك.. 50

4-1-2-2-  اثر نوع خاك بر عملكرد بیولوژیك.. 51

4-1-2-3- اثر سطوح مختلف رطوبت بر عملكرد بیولوژیك.. 52

4-1-3- شاخص برداشت.. 53

4-1-3-1- اثر سطوح مختلف  پلیمر سوپر‌جاذب بر شاخص برداشت.. 53

4-1-3-2- اثر نوع خاك بر شاخص برداشت.. 55

4-1-3-3- اثر سطوح مختلف آبیاری بر شاخص برداشت.. 55

4-1-4- تعداد سنبله در گلدان. 57

4-1-4-1- اثر سطوح مختلف پلیمر سوپر‌جاذب بر تعداد سنبله در گلدان. 57

4-1-4-2- اثر نوع خاك بر تعداد سنبله در گلدان : 58

4-1-4-3- اثر سطوح مختلف آبیاری بر تعداد سنبله در گلدان. 59

4-1-5- تعداد دانه در سنبله. 61

4-1-5-1- اثر سطوح مختلف پلیمر سوپر‌جاذب بر تعداد دانه در سنبله. 61

4-1-5-2- اثر نوع خاك بر تعداد دانه در سنبله. 62

4-1-5-3- اثر سطوح مختلف آبیاری بر تعداد دانه در سنبله. 62

4-1-6- وزن هزار دانه. 64

4-1-6-1- اثر سطوح مختلف سوپر‌جاذب بر وزن هزار دانه. 64

4-1-6-2- اثر نوع خاك بر وزن هزار دانه. 65

4-1-6-3- اثر سطوح مختلف آبیاری بر وزن هزار دانه. 66

4-1-6-4- اثرات متقابل خاک و آبیاری بر عملکرد دانه. 68

5- فصل پنجم: نتیجه گیری کلی و پیشنهادات

 

5-1- نتیجه گیری. 72

5-2- پیشنهادات.. 74

فهرست منابع. 75

چكیده

 

این پژوهش به منظور بررسی تأثیر كاربرد سطوح مختلف پلیمر سوپرجاذب A-200 بر عملكرد و اجزای عملكرد گندم رقم شهریار در سطوح مختلف تنش خشکی در دو نوع خاك با بافت­های متفاوت در منطقه چیتاب، در 40 كیلومتری غرب یاسوج در سال 88-1387 در گندم رقم شهریار انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تكرار به صورت گلدانی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: آبیاری در سه سطح (FC، 0.7FC و 0.5FC) تیمار خاك در این پژوهش به منظور بررسی تأثیر كاربرد سطوح مختلف پلیمر سوپرجاذب A-200 بر عملكرد و اجزای عملكرد گندم رقم شهریار در سطوح مختلف تنش خشکی در دو نوع خاك با بافت­های متفاوت در منطقه چیتاب، در 40 كیلومتری غرب یاسوج در سال 88-1387 در گندم رقم شهریار انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تكرار به صورت گلدانی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: آبیاری در سه سطح (FC، 0.7FC و 0.5FC) تیمار خاك در دو سطح (بافت سنگین و بافت سبك) و پلیمر سوپرجاذب در چهار سطح (0، 1، 2 و 4 گرم پلیمر سوپرجاذب در كیلوگرم خاك) بودند. نتایج نشان داد سطوح مختلف پلیمر سوپرجاذب بر عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیك، تعداد سنبله، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله اثر معنی­داری داشت. با افزایش مقدار سوپرجاذب عملكرد دانه افزایش یافت. اثر نوع خاك بر عملكرد دانه و عملكرد بیولوژیك در سطح 1 درصد معنی­دار بود. در خاك با بافت سنگین، عملكرد دانه و عملكرد بیولوژیك بیشتری به دست آمد. اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیك، شاخص برداشت، تعداد سنبله، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله در سطح 1 درصد معنی­دار گردید. بالاترین عملكرد دانه و عملكرد بیولوژیك مربوط به تیمار FC بود و با افزایش تنش عملكرد دانه و عملكرد بیولوژیك كاهش یافت. تنش خشكی با كاهش اجزای عملكرد بخصوص تعداد سنبله و تعداد دانه در سنبله باعث كاهش عملكرد دانه شد. بر همكنش پلیمر سوپرجاذب، نوع خاك و تنش خشکی برای هیچكدام از پارامترهای اندازه گیری شده معنی­دار نشد. حداكثر میانگین عملكرد دانه به طور جداگانه از مصرف 4 گرم پلیمر سوپرجاذب در كیلوگرم خاك، خاك با بافت سنگین و تنش خشکی FC به دست آمد.

واژه های كلیدی: خاك، پلیمر سوپرجاذب، گندم، عملكرد و تنش خشکی.

 

مقدمه

 خشكسالی وكمبود منابع آب یكی از مهم ترین معضلات دنیای امروز می‌باشد كه توسعه كشاورزی را با محدودیت‌های جدی مواجه نموده است. كمبود آب نه تنها برای كشاورزی و باغداری كه برای سایر مصارف ازجمله شرب، صنعت و مصارف بهداشتی به مشكل روزافزون قرن جاری تبدیل شده است. آب عامل عمده در تولید محصولات كشاورزی، اكولوژی و محیط زیست سالم و تأمین مواد غذایی برای جمعیتی است كه با افزایش روزافزون خود به بهره‌برداری بی‌رویه ازمنابع و آلوده سازی آن پرداخته است (ظهوریان مهر، 1385؛ چاتزوپلوز و همكاران، 2000). در كشور ایران اقلیم خشك و نیمه خشك اغلب مناطق را تحت تأثیر قرار داده و خصوصاً خشكسالی‌های اخیر بر مشكل كم آبی افزوده است. هریك از گیاهان بطور اعم و گیاهان زراعی به طور اخص دارای حداقل نیاز آبی برای رشد و تولید عملكرد مطلوب حتی تحت شرایط گلخانه‌ای می‌باشند. درصورتی كه حداقل نیاز آبی بنا به دلایلی فراهم نشود،  گیاه مواجه با تنش خشكی شده در صورت مصادف شدن  تنش مزبور با مراحل رشد حساس به كمبود آب، نظیر جوانه‌زنی بذر و مرحله گلدهی، می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به محصول وارد آید (یزدانی و همكاران، 1368).         

بر اساس آمار موجود بیش از 90 درصد آب مصرفی، در بخش كشاورزی مصرف می‌گردد از این مقدار63 درصد آن با شیوهای غلط و سنتی آبیاری به هدر می رود (كیخایی، 1381؛ گنجی خرم دل، 1381). بنابراین استفاده بهینه از آب در این بخش نقش مهمی در حیات بشریت ایفا می كند، زیرا علاوه بر افزایش منابع آب قابل شرب باعث افزایش سطح كشت در مناطق خشك گردیده و افزایش تولید را به همراه خواهد داشت. در اكثرمناطق كشور ما نزولات جوی بسیار اندك و به صورت پراكنده  است و میانگین بارش های سالانه 200 تا 250 میلی‌متر است و اكثراً در  غیر فصل زراعی اتفاق می افتد و از حیز انتفاع خارج می‌شود و گاهی هم باعث تخریب و فرسایش اراضی مفید كشاورزی می‌شود. در این مناطق گیاهان زراعی و باغی اكثراً در تنش خشكی واقع می‌شوند (معاونی و چنگیزی، 1386).

تنش خشكی زمانی اتفاق می‌افتد كه آب قابل دسترس در خاك رو به نقصان باشد و شرایط جوی هم باعث بیشتر شدن تبخیر و تعرق در گیاهان شود و این شرایط ممكن است مدت بیشتری دوام داشته باشد كه در این صورت رطوبت خاك در حد نقطه پژمردگی خواهد بود و عمل جذب و انتقال آب عملا ًقطع می‌شود و گیاه دچار مرگ می‌گردد و راندمان تولید در محصولات كشاورزی كاهش چشمگیری می‌یابد و تأمین غذا برای جمعیت رو به رشد جهان به صورت مشكل و مسئله‌ای بغرنج خواهد بود (معاونی و چنگیزی، 1386).  

اگر تنها تأمین غذای كافی برای جمعیت رو به رشد جهان مد نظر باشد، توجه به روشها و شیوه های آبیاری جدید و روشهای به زراعی برای بكار‌گیری هر نوع تمهیدات با هدف استفاده بهینه از منابع آب موجود، جهت دستیابی به حداكثر تولید در امر كشاورزی مسئله‌ای اجتناب ناپذیر و ضروری خواهد بود. در این صورت بایستی بهره وری مصرف آب در بخش كشاورزی از 7/0 كیلوگرم تولید  به ازای هر لیتر آب مصرفی به 8/1 كیلوگرم تولید به ازای هر لیتر برسد (اله دادی و همكاران، 1384؛ اله دادی، 1381؛ اله دادی و همكاران، 1384). این امر زمانی تحقق می‌یابد كه با مدیریت صحیح آب و خاك و استفاده از فنون پیشرفته قادر به حفظ و ذخیره بارندگی های پراكنده و سایر منابع محدود آب در خاك باشیم.

         گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است (مارتین و لئونارد، 1950؛ امام، 1383). معروف است كه هر روز در نقطه‌ای از كره زمین كاشت و در همان روز در نقطه‌ای دیگر برداشت می‌شود. این امر حاكی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم‌های گوناگون است. به گونه‌ای كه گندم را از فنلاند در نیمكره شمالی تا آرژانتین در نیمكره جنوبی كشت می‌كنند. در سطح جهانی نزدیك به 52 درصد زمین‌های قابل كشت دنیا (یعنی معادل 707 میلیون هكتار) به كشت غلات اختصاص دارد كه یك سوم این مقدار (نزدیك به 232 میلیون هكتار) زیر كشت گندم است (سالفر، 1994). سابقه كشت گندم به 10 تا 15 هزار سال پیش از میلاد می‌رسد (آرنون، 1927؛ سالفر، 1994؛ امام، 1383). اجداد وحشی گندم در منطقه خاورمیانه، غرب ایران، شرق تركیه و شمال عراق پیدا شده و هم اكنون هم در این مناطق وجود دارند (اوانز و همكاران، 1975).

امروزه گندم غذای اصلی مردم بسیاری از كشورها می‌باشد. به طور متوسط 15% تا 16% زمینهای زیر كشت جهان به این محصول اختصاص داده می‌شود . به طوری كه بیش از 20% كالری مورد نیاز جمعیت جهان را تأمین  می‌كند (بوشوك و راسپر، 1994).

مقدار تولید جهانی بر اساس آمار فا ئو بیش از 600 میلیون تن و در میان كشورهای عمده تولید كننده؛ آمریكا، كانادا و تركیه بالاترین عملكرد در واحد سطح را دارند (www.fao.org) به طور كلی 75% گندم جهان به مصرف خوراك انسان، 15% به مصرف خوراك دام و 10% بقیه برای مصارف بذری مورد استفاده  قرار می‌گیرد. در ایران نان حاصل از گندم مهمترین منبع غذای روزانه مردم است و بالغ بر 40% كل انرژی مورد احتیاج را تأمین می‌نماید. مصرف سرانه نان در مناطق شهری تا سال 1375 (مركز آمار ایران) 151 كیلوگرم و در مناطق روستایی 210 كیلوگرم سالانه برآورد شده است (اقتصاد مزرعه، 1388؛ حبیب پور، 1388).  

سازمان خواربار ملل متحد ( فائو) اعلام كرد میزان تولید جهانی غلات تا پایان سال 2009 میلادی با 3 درصد كاهش به كمتر از 2219 میلیون تن خواهد رسید بر اساس همین گزارش مصرف سرانه غلات در جهان 153 كیلوگرم است. میزان ذخایر جهانی غلات در سال 2009، 528 میلیون تن بود كه پیش‌بینی می‌شود در سال 2010 با بیش از 7 میلیون تن كاهش به 521 میلیون تن برسد. بر اساس اعلام فائو تولید گندم ایران در سال 2009 – 2008 معادل 8/9  میلیون تن بود كه نیاز به 6 میلیون تن گندم وارداتی داشت. ذخایر گندم ایران تا پایان سال 2009 معادل 3 میلیون تن و مجموع نیاز سالانه گندم ایران 7/15 میلیون تن است. چین با تولید  111میلیون تن در مقام اول آسیا قرار دارد و ایران دوازدهمین تولید كننده بزرگ گندم جهان است (اقتصاد مزرعه، 1388).

ایران گر‌چه در سال 1383 برای اولین بار به خودكفایی در تولید گندم رسید ولی این خودكفایی به دلیل شرایط اقلیمی و خشكسالی پایدار نبود و همچنان برای تأمین گندم نیازمند به واردات این كالای استراتژیك می‌باشد.

از كل اراضی تحت كشت گندم در كشور 36% زراعت آبی و 64 % زراعت دیم را تشكیل می دهد. گندم آبی 71% و گندم دیم 29 % تولید را شامل می‌شود (غفاری و همكاران، 1386).

یكی از عوامل محدود كننده رشد گیاهان از جمله گندم، كمبود رطوبت است. اصطلاح تنش كم آبی عموماً به شرایطی اشاره دارد كه آب در دسترس جهت رشد و توسعه مطلوب گیاه ناكافی است و آن را با محدودیت مواجه می‌كند. میزان كمبود آب در گیاهان به وسیله موازنه بین فراهمی آب در ناحیه ریشه (بارندگی و آبیاری) و خروج آب از مسیرهای متفاوت (روان آب سطحی، نفوذ آب و تبخیر و تعرق) معلوم می‌شود (تارومینگ كنگ و كوتو، 2003). چنانچه فراهمی آب برای ریشه با مشكل مواجه شود یا سرعت تعرق بسیار بالا باشد، گیاه تنش خشكی را تجربه خواهد كرد (ابر و شارپ، 2003). افزایش تنش خشكی می‌تواند باعث تغییرات اكوفیزیولوژیك در گونه های مختلف شود. این امر رشد بقای گیاهان را تحت تأثیرقرار خواهد داد و در دراز مدت بر روند فراوانی و توزیع گونه‌ها اثر خواهد گذاشت (اگایا و پنولاس، 2003).

تولید موفق محصولات زراعی در شرایط آب و هوایی خشك، مستلزم اعمال روشهای مدیریتی مناسب می‌باشد. برخی مواد نظیر: بقایای گیاهی، كودهای دامی، كود كمپوست و هیدرژول‌های پلیمری سوپر‌جاذب می‌توانند مقادیر متفاوتی آب در خود ذخیره نموده و قابلیت نگهداری و ذخیره سازی آب را در خاك افزایش دهند.  آب ذخیره شده در این مواد در مواقع كم آبی در خاك آزاد شده و مورد استفاده ریشه گیاهان قرار می گیرد. مواد اصلاح كننده جدیدی كه به تازگی كاربرد وسیعی در دنیا پیدا كرده‌اند پلیمرهای سوپر‌جاذب‌اند. این پلیمرها ضمن برخورداری از سرعت و ظرفیت زیاد جذب آب به مثابه ((آب انبارهای مینیاتوری)) عمل كرده و در هنگام نیاز ریشه، به راحتی آب را در اختیار آن قرار می‌دهند. پلیمرهای سوپر‌‌جاذب ضمن بالا بردن ظرفیت نگهداری آب در خاك‌های سبك می‌توانند  مشكل نفوذ‌پذیری خاكهای سنگین را نیز مرتفع كنند. پلیمرهای سوپر‌جاذب بر میزان نفوذ آب در خاك، وزن مخصوص ظاهری و ساختمان خاك و نیز میزان تبخیر از سطح خاك تأثیر می‌گذارند.

در این راستا گزینش رویكردهای جدید مدیریتی در كشور و بهره‌گیری صحیح از آنها می تواند به كمك كشاورزی كشور بشتابد. بی‌شك بهره‌گیری از تركیبات سوپر‌جاذب[1] یكی از انواع مدیریت های پیشنهادی جهت كاهش مصرف آب و یا افزایش راندمان آبیاری جهت مناطق خشك می‌باشد. پلیمرهای سوپر جاذب با جذب مقادیر قابل توجه آب (200 تا 500 میلی‌لیتر به ازای هر گرم وزن خشك پلیمر) و افزایش قدرت نگهداری آب در خاك، آن را به مرور در اختیار ریشه گیاه قرار می‌دهد و به كمك آن ها می‌توان 50 تا 70 درصد  مصرف آب آبیاری را كاهش داد. با استفاده از سوپر‌جاذب‌ها به تنهایی یا در كنار سایر روشهای نوین آبیاری، اگر به درستی پیاده شود و تداوم یابد، این توانایی را دارد كه سرزمینهای خشكی مانند ایران را از فجایع خشكسالی و زیست محیطی از یك سو، و از وابستگی شدید غذایی و بحران اشتغال از سوی دیگر، برهاند. این رهیافت می‌تواند انقلابی در كشاورزی و اقتصاد كشور ایجاد كند (ظهوریان مهر، 1385). بنابراین  این آزمایش به منظور تعیین اثر سطوح مختلف سوپر جاذب بر عملكرد و اجزای عملكرد گندم رقم شهریار در سطوح مختلف آبیاری در دو نوع خاك با بافتهای متفاوت اجرا گردیده‌ است.

  1-2- فرضیه های پژوهش

 مصرف سوپرجاذب باعث كاهش اثر منفی تنش رطوبتی بر عملكرد دانه گندم می شود.

مصرف سوپرجاذب اثر بیشتری بر عملكرد و اجزای عملكرد گندم شهریار در خاك با بافت سبك نسبت به بافت سنگین دارد.

و عامه پسند رابطه معنا دار وجود دارد. همچنین سطح و میزان سرمایه فرهنگی بر سلیقه و نوع مصرف هنری مخاطب تأثیرگذار است و افرادی که جذب هنر مدرن و انتزاعی دارای سطح سرمایه فرهنگی بالاتر و مخاطبانی که به هنر عامه پسند و واقعگرا علاقه نشان می دهند، دارای سطح سرمایه فرهنگی پایین تر هستند.

واژه های کلیدی: جامعه شناسی، سلیقه هنری، مصرف، سرمایه فرهنگی، نقاشی مدرن، نقاشی عامه پسند

فهرست مطالب

عنوان                                   صفحه

فصل اول کلیات پژوهش

مقدمه………………………………….2

1-2- بیان مساله (تعریف موضوع تحقیق) 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 5

1-4- سوال های پژوهش 6

1-5- اهداف پژوهش 6

1-5-1- هدف اصلی: 6

1-5-2 هدف جزیی: 6

1-6- فرضیه های پژوهش 7

1-7- روش پژوهش 7

1-8- جامعه آماری 8

1-8-1- قلمرو مکانی 8

1-9- قلمرو زمانی 9

1-10- نمونه آماری و روش نمونه گیری 9

1-11- ابزارهای سنجش و گردآوری اطلاعات 9

1-11-1- پرسشنامه 10

1-11-2 روایی و پایایی ابزار سنجش 10

1-11-3- روایی ابزار سنجش 10

1-11-4- پایایی پرسشنامه 11

1-12- تعریف مفاهیم و واژه های تحقیق 11

1-13- پیشینه ی تحقیق 12

فصل دوم ادبیات پژوهش:

2-1- مقدمه …………………… 16

2-2- بخش اول : مولفه های اجتماعی تأثیرگذار بر ذوق و سلیقه هنری 18

2-2-1- مفهوم تاریخی ذوق 18

2-2-2-  نقد جامعه شناختی ذوق و داوری زیبایی شناختی 27

2-2-3- رابطه سلیقه و امر ناب زیبایی شناختی 28

2-2-4- نگاه ناب و گسست اجتماعی 34

2-2-5- تماشای خام و فاصله گیری زیبایی شناختی 38

2-2-6- کسب توانش فرهنگی 42

2-2-7- تأثیر طبقه بندی اجتماعی بر سلیقه و داوری زیباشناختی 44

2-2-8- عادتواره و رابطه آن با سلیقه 48

2-2-9- فضای اجتماعی مبتنی بر تمایز 49

2-3- بخش دوم: مصرف در حوزه هنری و فرهنگی 52

2-3-1- مفهوم مصرف 52

2-3-2- دیدگاه های مرتبط با مصرف در حوزه هنر و فرهنگ 53

2-3-3- رابطه قشربندی اجتماعی و مصرف هنری- فرهنگی 57

2-3-4- نظریه های مرتبط با قشر بندی اجتماعی و مصرف فرهنگی 58

2-3-4-1- هم سیاقی: 58

2-3-4-2- همه چیزخوار- تک خوار 59

2-3-5- مصرف: هنرهای های والا- هنرهای عامه پسند 59

2-3-6- اهل ذوق و  اهل علم 63

2-3-7- فرهنگ فاخر و فرهنگ عامه 65

 

2-3-8- عوامل موثر بر نوع مصرف هنری 68

2-4-بخش چهارم: تعریف انواع سرمایه با تاکید بر سرمایه فرهنگی 70

2-4-1- مفهوم کلاسیک سرمایه 70

2-4-2-مفهوم جدید سرمایه 71

2-4-3-اشکال گوناگون سرمایه 72

2-4-3-1- سرمایه اقتصادی 73

2-4-3-2- سرمایه اجتماعی 74

2-4-3-2-1- سرمایه اجتماعی از نظر نان لین 75

2-4-3-2-2- سرمایه اجتماعی از نظر جیمز کلمن 76

2-4-3-2-3- سرمایه اجتماعی از نظر رابرت پاتنام 77

2-4-3-2-4- سرمایه اجتماعی از نظر بوردیو 77

2-4-3-3- سرمایه نمادین 79

2-4-3-4- سرمایه فرهنگی 79

2-4-3-4-1- سرمایه فرهنگی چیست؟ 79

2-4-3-4-2- نظریه سرمایه فرهنگی پی یر بوردیو 80

2-4-4- صورت ها و ابعاد سرمایه فرهنگی 84

2-4-4-1- سرمایه فرهنگی ملموس 84

2-4-4-2- سرمایه فرهنگی ناملموس 84

2-4-4-3- سرمایه فرهنگی تجسم یافته 85

2-4-4-4- سرمایه فرهنگی عینیت یافته 86

2-4-4-5- سرمایه فرهنگی نهادینه شده 87

2-4-5- نظریه بازتولید 87

2-4-5-1- بازتولید اجتماعی 87

2-4-5-2- بازتولید فرهنگی 89

2-4-6- سرمایه فرهنگی از منظر پل دیماجیو 91

2-4-7- سنجش سرمایه فرهنگی 92

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه……………… 95

4-2- توصیف و تحلیل آمارهای عمومی 96

4-2-1- توصیف متغیر سن مخاطبان 97

4-2-2- توصیف متغیر جنسیت مخاطبان 98

4-2-3- توصیف متغیر وضعیت تاهل مخاطبان 100

4-2-4- توصیف متغیر محل تولد مخاطبان 101

4-2-5- توصیف متغیر مدرک تحصیلی مخاطبان 102

4-2-6- توصیف متغیر رشته تحصیلی مخاطبان 104

4-2-7- توصیف متغیر شغل مخاطبان 105

4-2-8- توصیف متغیر شغل پدر مخاطبان 107

4-2-9- توصیف متغیر شغل مادر مخاطبان 108

4-2-10- توصیف متغیر مدرک تحصیلی والدین(پدر) مخاطبان 109

4-2-11- توصیف متغیر مدرک تحصیلی والدین (مادر) مخاطبان 111

4-2-12- توصیف متغیر میزان درآمد ماهیانه 112

4-2-13- توصیف متغیر منطقه سکونت در تهران 114

4-3- توصیف و تحلیل آمارهای اختصاصی 115

4-3-1- توصیف متغیر الویت پاسخگویان برای دیدن یا خرید آثار 115

4-3-2- توصیف متغیر ذائقه مخاطبان در نوع نقاشی 116

4-3-3- توصیف میزان بازدید از گالری ها و آثار 118

4-3-4- توصیف متغیر نوع موزه های مورد بازدید مخاطبان 119

4-3-5- توصیف میزان اطلاع از اخبار هنری 121

4-3-6- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سنتی و نگارگری ایرانی 122

4-3-7- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نگارگری جدید(حسین بهزاد و محمود فرشچیان) 123

4-3-8- توصیف میزان علاقه خانواده مخاطبان به آثار هنری 125

4-3-9- توصیف گویه ی«آیا خانواده خود را هنر دوست می دانید؟» 126

4-3-10- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی خط 128

4-3-11- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی مکتب سقاخانه 129

4-3-12- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی طبیعت بی جان 131

4-3-13- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشان نوگرای ایرانی 132

4-3-14- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سورئالیست 133

4-3-15- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار رئالیست و واقعگرا 135

4-3-16- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سنتی همچون گل مرغ و نگارگری 136

4-3-17- توصیف میزان علاقه مخاطبان به تابلو فرش 138

4-3-18- توصیف نوع سبک های نقاشی مورد علاقه مخاطبان 139

4-3-19- توصیف میزان علاقه مخاطبان به انواع موسیقی 140

4-3-20- توصیف نوع رسانه های مورد استفاده مخاطبان 142

4-3-21- توصیف آثار هنری و تزیینی مورد استفاده مخاطبان 143

4-3-22- توصیف متغیر محل ملاقات مخاطبان با دوستان 144

4-3-23- توصیف نوع وسایل و تجهیزات مخاطبان 146

4-3-24- توصیف فعالیت مورد علاقه مخاطبان 146

4-3-25- توصیف دسته بندی آثار عام گرایانه و نخبه گرایانه توسط مخاطبان 147

5-2 آزمون فرضیات 147

5-2-1- فرضیه اول 148

متغیر سن مخاطبان 149

متغیر جنسیت مخاطبان 149

متغیر وضعیت تاهل 149

متغیر محل تولد 149

متغیر مدرک تحصیلی 149

متغیر رشته تحصیلی 149

متغیر شغل 149

میزان درآمد ماهیانه 149

5-2-2- فرضیه دوم 149

5-2-3- فرضیه سوم 151

5-2-4- فرضیه چهارم 153

فصل چهارم نتیجه گیری155

5-1- مقدمه…………. 156

5-2- نتایج حاصل از یافته ها 156

فهرست منابع…………….. 162

پیوست ها……………………………. 168

چکیده………… ……………. 174

1-1-     مقدمه

جامعه شناسی هنر در پی شناخت شرایط پیدایش مصرف کنندگان کالاهای فرهنگی و سلیقه ی آنها و توصیف شیوه های مختلف تسلط و بکارگیری کالاهای فرهنگی، و توصیف شرایط اجتماعی شکل گیری این تسلط بر کالاهایی که مشروع پنداشته می شوند، است. مشروعیت بخشی برای هر گروه اجتماعی، مسئله ای بسیار پر اهمیت است. چراکه هر سلطه ای اجتماعی باید به عنوان سلطه ی اجتماعی مشروع به رسمیت شناخته و در فضای اجتماعی پذیرفته شود(بون ویتز،115:1389).

فضای اجتماعی نیز، به این ترتیب ساخته می شود که «عاملان و گروه های اجتماعی براساس جایگاهشان در توزیع آماریِ دو اصل تفاوت گذار تقسیم می شوند؛ این دواصل عبارتند از سرمایه اقتصادی و سرمایه ی فرهنگی. عاملان اجتماعی تا به آنجا با یکدیگر دارای مشترکات اند، که در این دستگاه دو بعدی به یکدیگر نزدیک باشند، و میزان تفاوت هایشان بستگی به این دارد که در این دستگاه چقدر از هم فاصله داشته باشند»(بوردیو،1390،33) بنابراین با توزیع و اکتساب سرمایه ساختار طبقاتی نیز شکل می گیرد. اما باید گفت که ساخت طبقاتی یک سلسله مراتب ساده نیست بلکه در درون هر یک از طبقات شاخه های گوناگونی وجود داردکه در درجه اول مربوط به ترکیب انواع سرمایه و در درجه دوم مربوط به منشا سرمایه و مدت زمانی که فرد این ترکیب را در اختیار داشته است.

با توجه به شکل گیری طبقاتی، در حوزه فرهنگ نیز تمایزی حول فرهنگ نخبه و فرهنگ عامه ایجاد شده. در واقع در زمینه سلیقه در محصولات فرهنگی و هنری، به نظر می رسد سلیقه ها و شیوه های مصرفی حول دو سبک یا مفهوم غالب از سلیقه گردآمده اند: سلیقه توده یا عموم و سلیقه روشنفکری یا نخبه گرا (Katz-Gerro,2002:217). آنچه که این دو فرهنگ را در گفتمان و نظریه های فرهنگی معاصر روی در روی هم قرار داده، هم به نوع طبقه بندی اجتماعی و سرمایه فرهنگی مرتبط است  و هم اعتقاد به این تفکر که، هنر و فرهنگ والا به شیوه های مختلف موجب بهبودی و پیشرفت مردم می شود، و هنر نازل/توده/عامه تأثیر بالعکس آن را دارد(Belfiore;Bennett,2008:32).

در این پژوهش در آغاز به بررسی تاریخی مفهوم سلیقه می پردازیم و در ادامه به بررسی مفاهیم چون سلیقه ، مصرف و سرمایه در بین نظریه پردازان مختلف در حوزه ی جامعه شناسی هنر اشاره ای میکنیم. در بخش مرتبط با سلیقه و مصرف به عوامل تاثیر گذار بر شکل گیری سلیقه و مصرف در طبقات مختلف اجتماعی و کاربردآنها در تمایزات طبقاتی پرداخته شده. در بحث از سرمایه نیز ابتدا به تعریف سرمایه در مفهوم کلاسیک آن و مفهوم چهار گانه سرمایه بنا بر نظریه پی یر بوردیو اشاره شده. در فصل آخر با توجه به داده های بدست آمده از مخاطبان گالری ها، فرهنگسرا ها و گالری-مغازه های مشخص، سعی شده به بررسی نقش سرمایه فرهنگی و مسئله تفاوت و یا عدم تفاوت ویژگی های اجتماعی سلیقه های هنری مخاطبان نقاشی مدرن از یک سو و مخاطبان نقاشی عامه پسند از سوی دیگر پرداخته شود و همچنین عوامل موثر در شکل گیری این تفاوت ها مرود بررسی قرار گیرد.

منظور از گالری ها آن دسته از نمایشگاه های نقاشی است که عمدتا آثار نقاشی مدرن و به به عبارتی هنر والا را به نمایش می گذارند. و منظور از مغازه-گالریها آن دسته از فروشگاه – نمایشگاه هایی است که در فضای غیر از گالری ها به فروش آثار نقاشی های عوام پسند مشغول اند. فرهنگسرا ها نیز ارگان های فرهنگی-هنری هستند که زیر نظر شهرداری ها به ارائه و عرضه آثار تجسمی و غیر تجسمی می پردازند.

1-2- بیان مساله (تعریف موضوع تحقیق)

پاسخ هایی که اکثر اندیشمندان به پرسش ماهیت خاص اثر هنری داده اند، به رغم تنوع ظاهریشان، دارای برخی جنبه های مشترک نیز هست. این اشتراک یا توافق، صرفاً در تاکید بر بدون کارکرد، بدون غرض و بلاعوض بودن هنر نیست؛ بلکه از این مهمتر در میل یا خواست جاه طلبانه کشف یک ذات فراتاریخی یا غیر تاریخی است.

 نقدی که از منظر جامعه شناسی به متفکران ناب گرا وارد است، در همین بینش است، اینکه آنها تجربه خود یعنی تجربه عضوی فرهیخته از یک حیطه یا طبقه اجتماعی خاص را موضوع تامل و بازاندیشی خود قرار می دهند، در حالی که به تاریخمندی تامل خویش و تاریخمندی موضوع این تامل توجهی ندارند و بدین نحو و با تفسیر تجربه خود به منزله ی تجربه ناب اثر هنری، این تجربه منفرد را تبدیل به معیاری فراتاریخی برای هرگونه ادراک زیباشناختی می کنند. بر همین مبنا جامعه شناسی هنر در نقابل با رویکرد غیر تاریخی، در پی شناخت شرایط پیدایش مصرف کنندگان کالاهای فرهنگی و سلیقه ی آنها و توصیف شیوه های مختلف تسلط و بکارگیری کالاهای فرهنگی، و  شرایط اجتماعی شکل گیری این تسلط است.(بون ویتز،1389؛بوردیو،1391)

عوامل تاریخی و ساختار اجتماعی نقش مهمی را در منافع و علایق فرهنگی یک طبقه خاص  بازی می کنند. تا حدی که تجربه طبقات اجتماعی در شرایط اجتماعی و الگوهای توسعه تاریخی بسیار متفاوت است، واین مساله موجب ظهور فرهنگ طبقه ای متفاوت، و در نهایت علایق زیبایی شناختی متفاوت می شود

بررسی های اجتماعی نشان داده که سبک فرهنگی که شامل نوع گرایش ها و علایق هنری است، اغلب به عنوان نشانه مناسب طبقاتی عمل می کند، بخصوص درمیان طبقات بالا که نظام فرهنگی شان به دقت شکل گرفته است. فرهنگ و هنر برای گروه های اجتماعی تبدیل به موضوع مبارزه ای شده است که هدف غایی اش حفظ فواصل و تمایزات میان طبقات اجتماعی است. بوردیو(1391) فرهنگ را علاوه بر دستیابی به داشته های هنری و فرهنگی، به عنوان پایگانی از ارزش ها و اعمال در نظرمی گیرد و معتقد است فرهنگ، نوعی سرمایه است و از این رو موضوع مبارزه در یک میدان استقلال یافته است. در این میدان، همانند هر میدان دیگری، بازاری از عرضه کنندگان و مصرف کنندگان