یکی از مسائل جنبی رشد اقتصادی، مساله بحران های زیست محیطی است که در سال های اخیر در محافل علمی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. وقوع باران های اسیدی، گرم شدن زمین، تخریب لایه ازن، انقراض برخی از گونه های جانوری و … همگی اتفاقاتی هستند که اهمیت مسائل زیست محیطی را در دهه های اخیر متذکر می شوند. این پدیده ها نه تنها مانع رشد اقتصادی هستند، بلکه تداوم حیات بشری را نیز با خطر روبه رو کرده اند. این مساله در حالی است که سهم کشورها در ایجاد آلودگی متفاوت است ولی میزان تهدید ساکنان آنها بر اساس آلودگی های تولید شده یکسان است (موسوی، 1389). در این زمینه، مطالعات زیادی صورت گرفته است که از آن جمله، از منحنی های زیست محیطی کوزنتز می توان نام برد. براساس این نظریه، در مراحل اولیه رشد و توسعه (در این مرحله سطح درآمدی و رشد پایین است) با افزایش درآمد سرانه، میزان تخریب زیست محیطی نیز افزایش می یابد. این روند افزایشی رشد اقتصادی، همراه افزایش تخریب و آسیب زیست محیطی ادامه می یابد، تا اینکه پس از مدتی به نقطه اوج خود می رسد، سپس اگر افزایش رشد اقتصادی باز هم ادامه پیدا کند، آنگاه نه تنها آثار سوء زیست محیطی افزایش پیدا نمی کند، بلکه به شدت کاهش خواهد یافت. اکثر پروژه های اقتصادی انجام شده در زمینه اقتصاد محیط زیست، به دنبال این مساله بوده اند که ارتباط معنادار بین تخریب محیط زیست و رشد اقتصادی بیابند که بررسی این مساله برای کشورهای در حال توسعه همچون ایران از اهمیت بساری برخوردار است. نتیجه تحقیقات صورت گرفته در این زمینه باعث شده تا الگوی کاربردی با عنوان منحنی زیست محیطی کوزنتس (EKC) به وجود آید. الگوی KEC که یک رابطه U شکل معکوس بین تخریب محیط زیست (انتشار آلودگی) و درآمد سرانه یک کشور افزایش می یابد، اما پس از رسیدن به سطحی معین از رشد اقتصادی، تخریب محیط زیست متوقف شده و سپس کاهش می یابد (آماده و دیگران، 1388) بیان مسئله در طول دو دهه گذشته، خطرات و آسیب های تخریب زیست محیطی بیشتر نمایان شده است. این تخریب ناشی از ترکیب عواملی همچون افزایش جمعیت، رشد اقتصادی و فعالیت های صنعتی است (دینسر،1999). از سوی دیگر روابط و قوانین حاکم بین توسعه اقتصادی و تخریب محیط زیست، از مسائل مهم و بسیار پیچیده است. محیط زیست و منابع طبیعی، تامین کننده بسیاری از نهاده های تولید می باشند و فرآیند تولید، علاوه بر خروجی های مطلوب (کلاهای مصرفی)، خروجی های غیرمطلوب  (آلاینده های محیط زیست) نیز به همراه دارد. بنابراین، اگر تغییراتی در فنون و فرآیند تولید صورت نگیرد، در آن صورت، ضرر حاصل از خروجی های نامطلوب، بیشتر از منافع تولیدات مطلوب خواهد بود. این مساله در بعد کلان از اهمیت بیشتری برخوردار است. کشورهای مختلف هواهان رشد اقتصادی متوازن و توسعه پایدار هستند که این امر، مستلزم برنامه ریزی مناسب برای کسب رشد اقتصادی بالا با کمترین آثار سوء زیست محیطی است. اگر تولید بدون توجه به آثار منفی زیست محیطی صورت گیرد، قطعا آثار و تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت. لذا برای شناخت و آگاهی بیشتر این پدیده و همچنین برنامه ریزی صحیح و بهتر در جهت رشد متوازن و معقول، محققین، مطالعات نظری و تجربی بسیاری در این زمینه انجام داده اند و تئوری و نظریات مختلفی ارائه شده است. به دلیل اهمیت اثرات زیست محیطی در فرآیند رشد و توسعه، محاسبه آن و یافتن ضریب اهمیت آن در تابع تولید، حائز اهمیت است. لذا با توجه به اهمیت موضوع هدف پژوهش حاضر بررسی اثر رشد اقتصادی بر محیط زیست در منتخبی از کشورهای آسیایی است.   اهمیت و ضرورت تحقیق از عواملی که در خصوص منبع و منشاء اثرات زیست محیطی عنوان می شود، رشد اقتصادی است. افزایش رشد اقتصادی، باعث استفاده شدید از منابع طبیعی می شود و از سوی دیگر، خروجی های نامطلوب نیز در از بین بردن محیط زیست موثر است. لذا بررسی میزان و نوع اثرگذاری رشد اقتصادی بر محیط زیست باید در تمامی کشورها مورد بررسی قرار گیرد.   اهداف تحقیق بررسی تاثیر رشد اقتصادی بر محیط زیست در منتخبی از کشورهای آسیایی سوالات تحقیق این تحقیق به دنبال پاسخی برای سوال ذیل می باشد: آیا رشد اقتصادی بر محیط زیست در کشورهای مورد مطالعه این پژوهش تاثیرگذار است؟   کاربردهای تحقیق نتایج پژوهش می تواند به مسئولین درباره درک میزان تاثیرگذاری رشد اقتصادی بر محیط زیست کمک کرده و با توجه به اینکه برخی از منابع طبیعی تجدیدناپذیر هستند و یا در صورت از بین رفتن و یا آسیب دیدن بازسازی آنها بسیار پر هزینه می باشد باید توجه داشت در برابر رشد اقتصادی که برای کشور بدست می آید چه چیزی از بین می رود و سود و هزینه وارد شده بر کشور به منظور رشد اقتصادی بدست آمده ارزیابی شود.   فرضیه های تحقیق تحقیق حاضر مبتنی بر فرضیه ی ذیل می باشد: رشد اقتصادی بر محیط زیست در منتخبی از کشورهای آسیایی در نظر گرفته شده در این پژوهش تاثیر معناداری دارد. قلمرو موضوعی تحقیق در این پژوهش به بررسی تاثیر گذاری اثر رشد اقتصادی بر محیط زیست می پردازیم.   قلمرو زمانی تحقیق از نظر زمانی این تحقیق شامل طول دوره زمانی 2013-2003 می باشد.   قلمرو مکانی تحقیق از نظر مکانی این تحقیق منتخبی از کشورهای آسیایی(شامل: افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، چین، مصر، گرجستان، اندونزی، هند، ایران، اسرائیل، ژاپن، اردن، کره، قرقیزستان، مالزی، مراکش، پاکستان، روسیه، سنگاپور، تایلند، ترکیه و تونس) را دربرمیگیرد.   روش تحقیق 1-11-1- نوع روش تحقیق روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش روش تحلیلی- استنباطی می‌باشد .   1-11-2- روش گردآوری اطلاعات روش گردآوری اطلاعات برای انجام تحقیق در این مطالعه به صورت کتابخانه ای خواهد بود.   1-11-3- ابزار گردآوری اطلاعات برای تدوین مبانی نظری و بحث های تئوری از کتب و مقاله های خارجی و فارسی، بانک های اطلاعاتی جهانی و شبکه های کامپیوتری و ….. استفاده شده است.   1-11-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات تاثیر رشد اقتصادی بر محیط زیست در منتخبی از کشورهای آسیاییدر طول دوره­ی زمانی 2013-2003 با استفاده از الگوی پانل پرداخته می­شود. به منظور تخمین مدل از نرم افزارهای 6Eviews استفاده می‌شود.   متغیرهای تحقیق متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: انتشار گاز دی اکسید گربن به عنوان نماینده شاخص زیست محیطی، رشد اقتصادی، جمعیت، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و زمین های کشاورزی.     تعریف واژگان تحقیق 1-13-1-  محیط زیست محیط زیست به همه محیط‌هایی که در آن‌ها زندگی جریان دارد گفته می‌شود. مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل می‌دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر می‌گذارند. حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از هشت هدف توسعه هزاره و یکی از سه پایه توسعه  پایدار شناخته می‌شود. محیط زیست عبارت ترکیبی از دانش های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کره زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد. تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.   1-13-2- رشد اقتصادی رشد اقتصادی، دلالت بر افزایش تولید یا درآمد سرانه ملی دارد. اگر تولید کالاها یا خدمات به هر وسیله ممکن در یک کشور افزایش پیدا کند، می‌توان گفت که در آن کشور، رشد اقتصادی اتفاق افتاده‌است. رشد اقتصادی به تعبیر ساده عبارت است از افزایش تولید یک کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه. در سطح کلان، افزایش تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال مورد بحث به نسبت مقدار آن در یک سال پایه، رشد اقتصادی محسوب می‌شود. علت این که برای محاسبه رشد اقتصادی، از قیمت‌های سال پایه استفاده می‌شود آن است که افزایش محاسبه شده در تولید ناخالص ملی، ناشی از افزایش میزان تولیدات باشد و تأثیر افزایش قیمت‌ها (تورم) حذف گردد. منابع رشد اقتصادی عبارت‌اند از: افزایش نهاده‌های تولید (افزایش سرمایه یا نیروی کار) افزایش بهره‌وری عوامل تولید به‌کارگیری ظرفیت‌های احتمالی خالی در اقتصاد امروزه رشد اقتصادی به‌دلایل زیر مطلوب جوامع است:

1. بهبود آشکاری در وضعیت معاش، آسایش و مصرف شمار زیادی از مردم پدیدآورده؛ به‌نحوی که اکنون در مقایسه با گذشته، مردم از تغذیه، وسایل زندگی، پوشاک، وسایل آموزشی و کالاهای مادی بیشتری برخوردارند.
2. رشد، باعث افزایش محدوده انتخاب انسان به‌ویژه برای زنان و کودکان برای انتخاب شغل و نوع زندگی و پذیرش ارزش‌ها می‌شود.
3. پیشرفت فنّ‌آوری سبب می‌شود میلیون‌ها نفر از انجام کارهای طاقت‌فرسای جسمی بی‌نیاز و در وقت انسان‌ها صرفه‌جویی شده و طبیعت در تسلّط نسبی بشر قرار گیرد.
4. رشد موجب شکوفایی استعدادها و به‌کارگیری قوه ابتکار و خلاقیّت در زمینه علوم مختلف از جمله در سازماندهی روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و تشکیل نهادهای مربوطه شده و سبب حاکمیت قانون، همراه با مشارکت عمومی در صحنه‌های سیاسی می‌گردد.
5. وابستگی متقابل مثبت و فزاینده جهانی؛ به‌نحوی که جهان به‌ منزله دهکده کوچکی شده که هرچه در یک نقطه کوچک و دورافتاده اتفاق بیفتد، تمام دنیا از آن مطلع می‌شوند، از رشد اقتصادی بلندمدت ناشی می‌شود.
6. قدرت سیاسی- نظامی کشور در داخل و در عرصه بین‌الملل افزایش می‌یابد.

1-13-3- سرمایه گذاری خارجی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (با نماد اختصاری FDI) عبارت است از سرمایه‌گذاری یک شرکت یا شخص حقیقی در کشوری دیگر جهت تجارت یا تولید. از منظر علم اقتصاد، این فعالیت در نقطه مقابل سرمایه‌گذاری در سهام (به انگلیسی: portfolio investment) قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذاری‌ای تاثیرپذیر از شرایط اقتصادی کشور هدف محسوب می‌شود. ساختار تحقیق این تحقیق در پنج فصل تدوین شده است. در فصل اول به بیان مسئله و فرضیه­های مطرح شده، پرداخته شده است. در فصل دوم مبانی نظری و  برخی از مطالعات صورت گرفته آورده شده است. در فصل سوم به مرور روش مورد استفاده و همچنین روند داده­های آماری مورد استفاده در این پژوهش پرداخته شده است. در فصل چهارم نتایج به­دست آمده ارایه شده است و در نهایت در فصل پنجم با توجه به نتایج به­دست آمده از برآوردها و با استفاده از مبانی نظری به تجزیه و تحلیل پرداخته شده است. 2-1- مقدمه رابطه بین توسعه اقتصادی و محیط زیست تاریخچه طولانی دارد که از دهه 1970 با مطالعات مربوط به محدودیت های رشد و پایداری شروع می شود. در طی این دهه توجه اقتصاد محیط زیست به رشد اقتصادی معطوف شد که به جز عوامل نیروی کار و سرمایه، منابع طبیعی نیز در تابع تولید قرار گرفت و هدف عمده ی آن بهترین مسیر بهینه رشد اقتصادی بود که با توجه به فرض ثابت بودن ذخیره منابع تجدیدناپذیر و منابع تجدیدپذیر بدست می آمد. در دهه 1950، سیمون کوزنتز (1995) به صورت تجربی یک رابطه U شکل معکوس بین توزیع درآمد و رشد آن پیدا کرد که منحنی کوزنتز نامیده شد. این رابطه شباهت نسبی آشکاری با این بحث دارد که با افزایش درآمد سرانه در اقتصاد، آثار زیست محیطی ناشی از فهالیت های اقتصادی در ابتدا افزایش یافته و سپس به حداکثر می رسد و پس از آن کاهش می یابد و رابطه زنگ شکل بین درآمد سرانه و آلودگی منحنی محیط زیستی کوزنتز که از این به بعد به اختصار EKC می گوییم نامیده شده است. یکی از انتقادات وارد بر این منحنی پیش فرض وجود فناوری های کاهنده آلودگی است، در صورتیکه این فناوری ها، اغلب بایستی در واکنش به سیاست های جدید، توسعه داده شوند فرآیندی که ممکن است چندین دهه زمان ببرد. در این فاصله عواملی که هزینه ها، منافع و اثرات فیزیکی سیاست های محیط زیستی را تعیین می کند، به صورت قابل توجهی با پیشرفت فنی، تغییر می کند. رشد درآمد و آلاینده ها عمدتا تقاضا برای تولیدات یا خدمات با شیوه های آلوده کننده را تغییر می دهند.(پژویان و تبریزیان، 1387) در این فصل از پژوهش ابتدا باید مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق و سپس در بخش دوم فصل به مروری بر مطالعات صورت گرفته می پردازیم. رشد اقتصادی رشد اقتصادی یک کشور عبارت است ازافزایش تولید ملی واقعی سرانه‌ی آن کشور درطول یک دوره‌ بلند‌مدت دلایل مطرح شده چنین تعریفی به شرح زیر است: (روزبهان، 1371) به کاربردن کلمه تولید واقعی، به منظور حذف اثرافزایش سطح عمومی ‌قیمت‌ها است . برای دستیابی به نتایج واقعی‌تر و امکان مقایسه وضعیت یک جامعه در سال‌های مختلف، یا مقایسه جوامع مختلف با تعداد جمعیت متفاوت در تعریف بالا از تولید ملی سرانه به جای تولید ملی استفاده شده است. دلیل به کاربردن کلمه بلند‌مدت درتعریف فوق، اطمینان یافتن از استمرار رشد اقتصادی است . مایکل تودارو رشد اقتصادی را فرایند پایداری می‌داند که در اثر آن ظرفیت تولید اقتصادی در طی زمان افزایش می‌یابد و سبب افزایش سطح درآمد ملی می‌شود. اما از نظر کوزنتس رشد اقتصادی مفهوم دقیق‌تری دارد و عبارت است از: افزایش بلندمدت ظرفیت تولیدی به منظور عرضه‌ی هر چه متنوع‌تر کالاهای اقتصادی به مردم (امام وردی و همکاران، 1391، ص: 3). با مرور اکثر تعاریف با ‌اندکی تغییرات جزئی مشخص می‌شود که همه از یک مفهوم مشترک جانبداری می‌کنند”رشد اقتصادی یعنی افزایش کمی ‌تولید در یک دوره مشخص نسبت به دوره مشابه” (محمد‌زاده اصل، 1381)   2-3- نظریه‌های رشد سابقه‌ی نظریه‌های رشد اقتصادی به زمان نوشتن کتاب “ثروت ملل” آدام اسمیت^[1] (1776)، مارشال^[2](1890‌) و شومپیتر^[3](1942) برمی‌گردد. در الگوهای رشد کلاسیک که توسط ریکاردو توسعه یافته، مجموعه عوامل افزایش جمعیت، افزایش محدوده و دامنه بازار، تقسیم کار و انباشت سرمایه، پیشرفت فنی، افزایش بهره‌وری و تجارت آزاد، از عوامل اساسی رشد و توسعه بشمار می‌آید. در عین حال تعریف رشد اقتصادی و اصول اولیه برای تحقیق در زمینه‌ی رشد اقتصادی بهینه به شکل امروزی توسط رمزی1928) ) ارائه شده است. نظریه‌های مدرن رشد اقتصادی نئوکلاسیکی با مقاله‌ی رابرت سولو^[4] (1956)‌ با عنوان “مقاله‌ای درباره‌ نظریه‌ی‌ رشد اقتصادی” آغاز گردید. در مدل ارائه شده آن‌ها رابطه‌ی بین پس‌اندازها انباشت سرمایه و رشد اقتصادی بر اساس تابع تولید کل توصیف شده است. در این مدل یک نقطه‌ی تعادل پایدار^[5] وجود دارد و بدون در نظر گرفتن شرایط اولیه می‌توان به آن دست پیدا کرده و با افزایش بهره‌وری عوامل تولید، پیشرفت فنی برونزا، تأثیر مثبتی بر فرایند انباشت ایجاد کرده و این مدل را با مسیر رشد متوازن^[6] متناسب می‌سازد. در اصطلاح اقتصادی، این بدان معناست که همگرایی بین اقتصادها در نظر گرفته شده است. این مدل‌ها عواملی چون سرمایه‌گذاری خصوصی، رشد جمعیت، پیشرفت برونزای تکنولوژی و سطح اولیه درآمد سرانه را از متغیرهای مؤثر بر رشد می‌دانند. ظهور نظریه‌های رشد درونزا توسط رومر (1986) و لوکاس (1988) با توسعه‌ی مدل‌های رشد اقتصادی و به تبع آن تغییرات تکنولوژیکی درونزا همراه بوده است. (جلاال آبادی و بهرامی، 1389).در نظریه رشد درون زا نرخ رشد اقتصادی بلندمدت در داخل مدل تعیین می‌شود و سیاست‌های اقتصادی شامل سیاست تجاری می‌تواند بر رشد اقتصادی مؤثر باشد. نسل دوم مدل‌های رشد درونزا رومر(1990)، گروسمن و هلپمن^[7] (1991) و آقیون و هوایت^[8] (1992) نوآوری و ابداعات را پایه و اساس فرایند رشد اقتصادی در نظر می‌گیرند. در این مدل‌ها، نوآوری‌ها و ابداعات نتیجه‌ی فعالیت‌های تحقیق و توسعه در بنگاه‌ها و سر ریز دانش بین‌المللی ناشی از تجارت بین‌المللی است و از‌این‌رو فعالیت‌های تحقیق و توسعه، اصلی‌ترین تعیین کننده‌ی نرخ رشد اقتصادی محسوب می‌شوند. فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تولید را از طریق افزایش تعداد، بهبود کیفیت، نهاده‌های واسطه‌ای در دسترس و … افزایش می‌دهد. (رومر، 1383).   2-4- نقش عوامل تولید در رشد اقتصادی مفاهیم و تعاریف رشد از دیدگاه افراد گوناگون بیانگر این موضوع است که مهم‌ترین شاخص رشد اقتصادی، نرخ رشد تولید ناخالص ملی است. از این‌رو عواملی همچون زمین، سرمایه، تکنولوژی، نیروی کار، و انرژی از طریق تأثیر بر تولید، رشد اقتصادی را متأثر می‌سازد. (روزبهان، 1371)   2-4-1- زمین و نقش آن دررشد اقتصادی به طورکلی منظور از زمین، بالای زمین، سطح زمین و زیرزمین (منابع زیرزمینی) می‌باشد. منظور از بالای زمین، شرایط اقلیمی ‌و آب و هوایی زمین است. به نظر نظریه پردازان، آب و هوای گرم و طاقت فرسا موجب کاهش توان کاری، افزایش بی‌حوصلگی در افراد می‌شود و درنتیجه، سد راه انسان در کوشش برای پیشرفت اقتصادی است. نقش مثبت سطح زمین درتولید محصولات کشاورزی، وجود زمین مناسب از نظر جاده سازی و نیز وجود رودخانه‌ها و دسترسی به دریا از نظر کاهش هزینه حمل ونقل، عامل مؤثری درتسهیل ارتباطات در یک کشور است که در اکثر کشورهای جهان سوم عدم وجود شبکه‌ی ارتباطی مناسب و منسجم یکی ازموانع رشد اقتصادی آن‌ها ذکر می‌شود . تمام منابع زیرزمینی به طورمستقیم و غیرمستقیم نقش مهمی‌را در رشد تولید ایفا می‌کنند. همراه با رشد اقتصادی مقدار مصرف بسیاری از منابع زیرزمینی، مانند مواد انرژی‌زا، آهن و سایر فلزات، سیمان و دیگر مواد اولیه ساختمانی و … به شدت افزایش می‌یابد. بنابراین داشتن منابع زیرزمینی غنی می‌تواند در این راه کمک مؤثری به فرآیند رشد کند.   2-4-2- تکنولوژی و نقش آن دررشد اقتصادی در مباحث عمومی ‌اقتصاد، بعضی اقتصاددانان تکنولوژی را عامل مستقیمی ‌در تولید می‌دانند، بعضی دیگر آن را عاملی وابسته به زمان می‌دانند که نمی‌تواند به وسیله سایر عوامل تولید ایجاد شود. منظور از تکنولوژی در واقع تغییرات آن است. در هر تولیدی، روش تولید موجود، تکنولوژی آن فعالیت نامیده می‌شود. تغییر تکنولوژی علاوه بر آنکه ممکن است باعث تولید بیشتر شود، می‌تواند منجر به تغییر کیفی آن و یا حتی ایجاد کالای جدید شود . 2-4-3- نقش نیروی کار در رشد اقتصادی موضوع اصلی در تئوری اقتصاد و مباحث نیروی کار به عنوان یکی از عوامل تولید و رشد اقتصادی، به جای کمیت، بر سر کیفیت نیروی کار است. کیفیت نیروی کار دارای چنان اهمیتی است که به قول بعضی از اقتصاددانان توسعه، نظیر کوزنتز تفاوت بین سطح رشد اقتصادی کشورها را می‌توان با تفاوت در کیفیت نیروی کار در این کشورها توجیه کرد. مهارت فنی نیروی کار تنها دانش فنی نیست بلکه شامل مفاهیمی ‌‌نظیر علاقه به محصول تولید شده، داشتن روحیه کار دسته جمعی، تمایل به صرفه جوئی، انضباط در کار، تحرک در کار، شوق به داشتن درآمد بیشتر نیز می‌شود .   2-4-4- نقش انرژی در رشد اقتصادی در اکثر الگوهای بیان شده رشد تابعی از تولید، و تولید نیز تابعی از سرمایه و نیروی کار می‌باشد با این حال امروزه انرژی از مهم‌ترین عوامل موثر بر رشد اقتصادی محسوب می‌شود. در دهه‌های پیشین دیدگاه‌های متفاوتی در مورد میزان و نحوه تأثیرگذاری انرژی بر تولید و رشد اقتصادی مطرح شده است. این دیدگاه‌ها را می‌توان در دو قالب کلی عنوان نمود. 1- دیدگاه اقتصاددانان بیولوژیست. 2- دیدگاه اقتصاددانان نئوکلاسیک. اقتصاددانان بیولوژیست انرژی را نهاده غالب در تابع تولید می‌دانند و از آن به عنوان مهم‌ترین عامل رشد اقتصادی یاد می‌کنند و عواملی همچون نیروی کار و سرمایه را عوامل واسطه‌ای در نظر می‌گیرند. آیرس،^[9] استرن^[10] و نایر^[11] از اقتصاددانان طرفدار این دیدگاه محسوب می‌شوند. در طرف مقابل اقتصاددانان نئوکلاسیک اعتقاد داشتند انرژی نقش نسبتاً کوچکی در تولید و رشد اقتصادی ایفا می‌نماید و تنها یک نهاده واسطه‌ای است که در سایه‌ی سرمایه، نیروی کار و زمین اهمیت می‌یابد. پس از بحران‌های نفتی دهه 70 میلادی، این دیدگاه تا حدودی تعدیل شد و دانشمندان نئوکلاسیکی همچون بارپیج^[12] و‌هامیلتون^[13]، نقش بزرگتری را برای انرژی در تابع تولید در نظر گرفتند. در مجموع می‌توان گفت با وجود اختلاف نظر در مورد چگونگی تأثیرگذاری انرژی بر رشد اقتصادی، امروزه اهمیت بالای تأثیرگذاری انرژی در تابع تولید و رشد اقتصادی بر کسی پوشیده نیست (زارعی و مهرآرا، 1390).   رشد اقتصادی و کیفیت محیط زیست ارتباط میان رشد اقتصادی و کیفیت زیست محیطی در یک بستر زمانی بلند مدت، می تواند به صورت مستقیم، معکوس و یا ترکیبی از هر دو باشد که مرکز بسیاری از مطالعات و تحقیقات قرار گرفته است. اولین پژوهش، توسط گروسمن و کروگر (19991) صورت گرفته که حکایت از .جود چنین رابطه و شکلی به صورت U وارونه، بین این دو متغیر دارد. شیفک و بندیوپادسی (1992) در این زمینه، با استفاده از داده های سری زمانی، مطالعات تجربی انجام داده اند که تاییدی بر نظریه گروسمن و کروگر در خصوص منحنی زیست محیطی کوزنتز (EKC) بود (پانایوتو، 2000) شیفک در یک مطالعه دیگر، در سال 1994 با استفاده از حجم زیادی از داده های کشورها (که در سطوح مختلفی از توسعه قرار دارند)، شکل وارونه را برای ذرات معلق در هوا و دی اکسید سولفور به دست آورده است. وی میزان درآمد متوسط نقطه عطف برای دی اکسید سولفور را رقمی در حدود 3000 دلار تخمین زده است. روکا و همکاران (2001)، نظریه اخیر را برای پند آلاینده مهم هوا؛ برای کشور اسپانیا بررسی نموده و چنین نتیجه گیری کرده اند که در مورد میزان انتشار گاز دی اکسید سولفور با نظریه زیست محیطی کوزنتز سازگاری دارد. اما در خصوص سایر ـلاینده ها این تطابق و همخوانی با نظریه یاد شده وجود ندارد. به طور کلی مطالعات تجربی نشان می دهند که یک رابطه به شکل U وارونه بین معیارهای تخریب محیط زیست و درآمد سرانه واقعی وجود دارد؛ البته بدون اینکه به مکانیزم موجود برای به وجود آمدن چنین پدیده هایی توجه کند. نتایج تجربی بسیاری از مطالعات، وجود منحنی کوزنتز را برای برخی از آلاینده ها های هوا، نظیر ذرات معلق در هوا، دی اکسید سولفور تایید می کند، ولی در مورد دی اکسید کربن و آلاینده های آب نتایج متنوعی مبنی بر وجود و یا عدم وجود چنین رابطه ای به دست آمده است. پس به طور خلاصه می توان، دلایل و مکانیزم های کاهش انتشار آلاینده ها را به واسطه رشد درآمد و رشد اقتصادی در سه قالب زیر عنوان نمود: الف- کیفیت و بهبود محیط زیست، از دیدگاه اقتصاد خرد، یک کالای لوکس محسوب می شود. بنابراین در سطوح درآمدی بالا مورد تقاضا قرار می گیرد و با افزایش سطوح درآمدی، انتشار آلاینده ها کاهش می یاید. ب- اغییر در ترکیب کالاهای تولیدی و به ویژه گرایش به اقتصاد خدماتی، آلودگی کمتری را به دنبال دارد. ج- بهبود در فنون تولید، رشد اقتصادی بالا و آلودگی کمتر را به ارمغان می آورد (روکا و همکاران، 2001) چنانچه جریان شکل گیری این حوزه از مطالعات را بررسی نماییم، حکایت از آن دارند که طی چند دهه اخیر، دو جریان فکری کلی در این حوزه وجود داشته است که در نهایت به یک رویکرد سومی تبدیل شده اند. رویکرد اول به نوعی به انتهاب میان رشد اقتصادی و حفظ استانداردهای زیست محیطی می پردازد، بدین معنی که اصولا رشد اقتصادی و در نتیجه افزایش تولید و مصرف، خواه ناخواه نیازمند مواد اولیه و انرژی بیشتر به عنوان داده های تولید می باشد و متقابلا افزایش تولید زباله را به همراه دارد. به عبارت دیگر، هرچه در خلال فرآیند توسعه اقتصادی سطح درآمد افزایش یابد، در مقابل استخراج بیشتر منابع طبیعی و افزایش تخریب های زیست محیطی باعث کاهش رفاه بشر می شود. به همین جهت رشد فعالیت های اقتصادی از این حیث، نوعی خطر به حساب می آید. لذا استدلال می شود که سیاست گذاران در این ارتباط باید دست به نوعی انتخاب بزنند، یعنی با هدف دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر، پذیرای مخاطرات زیست محیطی بیشتر باشند و یا در صورت اعتقاد به ضرورت حفظ محیط زیست می باید به سطوح بسیار پایین رشد اقتصادی رضایت دهند که این خود انتخابی دشوار است. در سوی دیگر این طیف، رویکرد دوم وجود دارد. در این گروه اعتقاد بر این است که مسیر بهبود کیفیت زیست محیطی به موازات رشد اقتصادی است و به منظور بهبود  استانداردهای زیست محیطی باید در جریان رشد اقتصادی گام نهاد. چرا که اصولا سطح بالاتری از درآمد، باعث افزایش تقاضا برای کالایی می شود که از سطح کمتری از مواد اولیه استفاده می کند و نیز اینکه افزایش درآمد باعث افزایش تقاضای بهبود کیفیت محیط زیست می شود و این به معنی پذیرش معیارها و ضوابط حفاظتی زیست محیطی است. رویکرد سوم که از اوایل دهه 90 مطرح شد، رابطه میان رشد اقتصادی و و آلودگی زیست محیطی (صورت U وارونه) را بیان می کند که به فرضیه انتقال زیست محیطی یا فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس معرف شده، که نام خود را از سیمون کوزنتس (1955) برنده جایزه نوبل گرفته است. تحلیل های تجربی از منحنی کوزنتس بر روی دو موضوع متمرکز می شود: ارتباط بین شاخص زیان محیط زیست با سطح درآمد سرانه یک رابطه U شکل وارونه است و دیگری محاسبه حد آستانه ای، جایی که کیفیت محیط زیست با افزایش درآمد سرانه بهبود می یابد (اصغری و همکاران، 1390) با وجود پایه علمی خیلی کم علمی منحنی زیست محیطی کوزنتس، برای تعدادی از آلوده کننده ها نه برای همه آلوده کننده ها، کشف شده است. اما برخی از مطالب در مورد این منحنی حائز اهمیت است: اول، کاهش EKC با درآمد بالاتر، ممکن است به وسیله تقلیل یا تقویت یافتن مداخله سیاست دولت به تاخیر یا جلو افتاده باشد. درآمد سرانه تنها عامل بهبود زیست محیطی نیست، بلکه واکنش عرضه و تاثیر سیاسی برای رشد تقاضای کیفیت زیست محیطی، از طریق تصویب قوانین زیست محیطی و توسعه سازمان های جدید برای حفاظت از محیط زیست نیز انجام می شود. دوم، از آنجایی که ممکن است برای یک کشور کم درآمد دهها سال طول بکشد تا از روند رو به افزایش عبور کند و به قسمت نزولی منحنی برسد، زیان انباشته شده ممکن است از ارزش فعلی رشد بالاتر آینده تجاوز کند و یک محیط زیست پاک به یک نرخ تنزیل بالاتری از محدودیت سرمایه در کشورهای کم درآمد برسد. بنابراین سیاست زیست محیطی فعال برای انتقال زیان و استخراج منابع در مراحل اولیه ی توسعه کاهش می یابد. به عبارت دیگر، پیشگیری فعلی ممکن است اثر هزینه ای بیشتری نسبت به یک مراقبت آینده حتی بر حسب ارزش فعلی داشته باشد. سوم، ارتفاع EKC نتیجه قیمت زیست محیطی رشد اقتصادی است. بخش صعودی منحنی شیب تندتری دارد و زیان زیست محیطی بیشتر به منظور توسعه در درآمد سرانه تحمل می شود. در حالی که این به سطح درآمد (مرحله توسعه)، کارایی بازارها و سیاست های بسیار تعیین کننده ارتفاع منحنی EKC بستگی دارد. جایی که بازارها با شکست یا غیرطبیعی شدن به وسیله دادن سوبسیدهایی رویی تولیدها، منابع و فرآیندهای زیست محیطی مخرب حاصل می شوند، قیمت زیست محیطی ناشی از رشد اقتصادی مهم تر می شود. همچنین، ناکارایی اقتصاد و تخریب غیرضروری محیط زیست دو نتیجه از شکست بازار و سیاست هستند که منحنی های متفاوت منحنی کوزنتس را مشخص می کنند (اصغری و همکاران، 1390) اثرات زیست محیطی و جمعیت در ادبیات اقتصاد محیط زیست، رشد جمعیت از مهمترین عوامل تخریب محیط زیست به شمار می رود. با گسترش و رشد جمعیت، تقاضا برای زمین های کشاورزی، منابع انرژی، منابع آبی و … افزایش پیدا می کند و این امر، از بین رفتن و تخلیه جنگل ها، کاهش حاصل خیزی زمین های کشاورزی، آلودگی هوا و … را در پی دارد (پرمان و همکاران، 1996). محققین بسیاری، این امر را با استفاده از آمار و داده های سری زمانی و مقطعی تعدادی از کشورهای توسعه یافته و همچنین در سطح جهانی بررسی کردند. نتایج تحقیقات آنها نشان می دهد که عامل انسانی و رشد جمعیت، از عوامل اصلی بروز و افزایش تخریب زیست محیطی به شمار می رود. تاثیر تجارت بر کیفیت محیط زیست اثر تجارت روی وضعیت محیط زیست به سه اثر مقیاس، اثر ترکیب و اثر فن آوری تقسیم می شود. اثر مقیاس بیانگر تغییر در اندازه فعالیت های اقتصادی، اثر ترکیب بیانگر تغییر در ترکیب یا سبد کالاهای تولیدی و اثر فن آوری بیانگر تغییر در فن آوری تولید به ویژه اغییر در جهت فن آوری پاک است. اثر مقیاس به افزایش و اثر فن آوری به کاهش تخریب محیط زیست منجر می شود. با توجه به مزیت نسبی یک کشور، اگر کشوری در کالاهای آلاینده (پاک) مزیت داشته و در تولید آن کالا تخصص پیدا کند در آن صورت اثر ترکیب به دلیل تغییر ترکیب کالاهای تولیدی کشور به سمت کالاهای آلاینده (پاک) اثر منفی (مثبت) بر محیط زیست خواهد داشت. بنابراین در پی آزاد سازی تجاری اگر اثر فن آوری بر اثر مقیاس و اثر ترکیب (درحالت کشوری با مزیت نسبی در صنایع پاک) بر اثر مقیاس غالب شود در آن صورت تجارت موجب بهبود کیفیت محیط زیست می شود (گروسمن و کروگر،1991). 3-2- پیشینه تحقیق 2-3-1- مطالعات خارجی پدرو موتا و جوآو دیاس (2006) در مقاله ای به آزمون فروض منحنی زیست محیطی کوزنتس برای انتشارات گاز دی اکسیدکربن در اقتصادهای باز پرداخته اند. داده ها به شکل سری زمانی در طی سال های 1970 تا 2000 استفاده شده است. در این مقاله به بررسی تحولات انتشارات دی اکسیدکربن سرانه در اقتصادهای باز پرداخته شده است و روابط بین توسعه اقتصادی و انتشارات دی اکسیدکربن با استفاده از اطلاعاتی برای کشورهای پرتغال، استرالیا، ژاپن و آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد سایر کشورها به دلیل اینکه نتایج قانع کننده نیستند تحلیل های مرتبط با آنها ارائه نشده است و فقط بعضی از توضیحات آمده است از آن جمله کشورهای ایرلند و فرانسه را می توان نام برد. مدل به کار رفته در این پژوهش تابع درجه سوم است که رابطه بین انتشارات دی اکسیدکربن و درآمد سرانه را نشان می دهد. نتایج این پژوهش برای کشور پرتغال نشان می دهد که یک رابطه خطی بین انتشارات دی اکسیدکربن و درآمد وجود دارد. در مورد استرالیا نتایج یک رابطه درجه سه بین انتشارات دی اکسیدکربن و درآمد را نشان می دهد. ولی بعد از به کارگیری مدل عمومی هیچ یک از نتایج از لحاظ اقتصادی معنی دار نیستند و بنابراین پیشنهاد می شود که سایر شکل های تبعی یا متغیرهای توضیحی دیگر به کار گرفته شود. برای اقتصاد ژاپن نتایج یک رابطه درجه سه بین انتشارات دی اکسیدکربن ئ درآمد را نشان می دهد. در ارتباط با مدل عمومی، دو مدل از لحاظ اقتصادی نتایج قابل قبولی ارائه می دهند که مدل اول همان درجه سه و دیگری یک EKC تعمیم یافته است. برای اقتصاد آمریکا یک رابطه درجه سه بین انتشارات دی اکسیدکربن و درآمد پیشنهاد می شود.   گروسمن و کروگر (1991) در مطالعه خود برای بررسی ارتباط میان آلودگی و رشد اقتصادی اثر دی اکسید وگرد و ذرات معلق در هوا (به عنوان شاخص های آلودگی) را بر تولید ناخالص داخلی سرانه (یه عنوان متغیر وابسته) مورد مطالعه قرار دادند. ایشان همچنین از تجارت آزاد به عنوان متغیر برون زا در مطالعه خود استفاده کردند. نتایج مطالعه آنان وجود منحنی    EKC را در منطقه آمریکای شمالی بررسی و تایید می نماید.   اکینز (1997) نشان داد که اگر کیفیت محیط زیست و رشد اقتصادی دارای رابطه U شکل معکوس باشند به این معناست که می بایست یک نقطه بازگشت در الگو وجود داشته باشد. رسیدن به نقطه بازگشت برای یک کشور حاکی از آن است که آن کشور پس از رسیدن به این نقطه در مسیر کاهش تخریب محیط زیست قرار می گیرد. نقطه بازگشت برای منحنی های کوزنتس، برآورد شده در پژوهش های مختلف متفاوت است. یکی از دلایل مهم این تفاوت وجود مراحل مختلف توسعه در کشورهاست که این مساله باعث تفاوت در منابع انتشار یک آلاینده مشابه در کشورهای متفاوت خواهد شد. بنابراین هزینه کاهش آلاینده های مشابه برای کشورهای مختلف متفاوت است.   باروآ و هوباک (2006) در مطالعه ای رابطه بین درآمد سرانه و آلودگی آب را برای 16 ایالت در هندوستان طی سال های 2000-1981 مورد بررسی قرار داده اند. نتایج مطالعه ایشان نشان داد که تنها در 12 ایالت رابطه معنادار بین درآمد سرانه و آلودگی آب مشاهده می شود که در 4 ایالت رابطه آلودگی آب و درآمد سرانه معکوس بوده و در 8  ایالت دیگر ابتدا با افزایش درآمد سرانه، آلودگی آب نیز افزایش می یابد تا به مرز 5 هزار روپیه می رسد، سپس منحنی نزولی شده (رابطه معکوس بین درآمد سرانه و آلودگی آب) و پس از رسیدن به درآمد سرانه 15 هزار روپیه دوباره رابطه مستقیم برقرار می شود. تامازیان و رائو (2010) در مطالعه خود توسعه مالی و نهادی را روی انتشار گاز دی اکسیدکربن در 24 کشور در حال گذار طی دوره 2004-1993 با استفاده از روش GMM بررسی کردند. نتایج وجود منحنی زیست محیطی را تایید نمود. همچنین اهمیت کیفیت نهادی و توسعه مالی نیز بر عملکرد محیط زیست تایید شد. براساس نتایج، توسعه مالی اثر مثبتی را در حفاظت از محیط زیست در کشورهای در حال گذار دارد. نتایج همچنین مشخص کرد که آزادسازی مالی اگر در یک چارچوب قوی سازمانی انجام نشده باشد ممکن است بر کیفیت محیط زیست تاثیر منفی بگذارد. بازبودن تجاری نیز در این کشورها باعث افزایش آلودگی محیط زیست شده است. ژنگ (2011) در مطالعه خود به بررسی اثر توسعه مالی بر انتشار گاز دی اکسیدکربن در چین طی دوره 2009-1994 پرداخت و از تکنینک هایی مانند بردار هم جمعی یوهانسن، آزمون علیت گرنجری و تجزیه واریانس استفاده کرد. نتایج نشان داد که توسعه مالی چین در افزایش تولید گازهای گلخانه ای به عنوان یک محرک مهم عمل می کند. همچنین اندازه و مقیاس واسطه های مالی از دیگر شاخص های توسعه مالی اهمیت بیشتری دارد. اما اثر کارایی واسطه های مالی به مراتب ضعیف تر است و اندازه و مقیاس بازار سهام چین اثر نسبتا بزرگ تری روی انتشار گاز کربن دارد و سرمایه گذاری خارجی به علت سهم کوچک آن از GDP کمترین تاثیر روی انتشار کربن دارد. ابدولای و رامکی (2009) در مقاله ای به بررسی روابط بین رشداقتصادی ناشی از تجارت بین الملل و تخریب محیط زیست هم از لحاظ تئوری و هم از لحاظ تجربی پرداخته اند. داده های به شکل تابلویی برای کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته در طی سال های 1980 تا 2003 استفاده شده است.نتایج نشان می دهد که یک منحنی زیست محیطی کوزنتس برای بیشتر آلوده کننده ها تحت شرایطی وجود دارد. خیچ یک از فرض های مربوط به ارتباط بین تجارت و تخریب محیط زیست به طور کامل تایید نمی شود در واقع حمایت ناچیزی برای فروض پناهگاه های آلاینده وجو دارد. در مجموع نشان می دهد که تجارت آزاد باید برای توسعه ی پایدار در کشورهای ثروتمند مفید و در کشورهای فقیر مضر باشد. در حالیکه یک مسیر توسعه ی پایدار به شکل منحصر به فردی برای کشورهای در حال توسعه مهم است. کشورهای در حال توسعه معمولا ظرفیت نهادی برای تنظیم سیاست های زیست محیطی مناسب را ندارند. این در حالی است که کشورهای توسعه یافته که در تخریب محیط زیست پیش قدم بوده اند از کشورهای در حال توسعه یاری می طلبند.   2-3-2- مطالعات داخلی   محمدی و مکنون (1389)پژوهشی با عنوان فرضیه منحنی های زیست محیطی کوزنتس؛ بررسی رابطه بین رشد اقتصادی و آلودگی محیط زیست با تاکید بر آلودگی هوا انجام داده اند. این نوشته کوشیده است درستی این فرضیه را در مورد اثرات رشد اقتصادی بر آلودگی هوا از طریق بررسی مطالعات انجام گرفته بر روی کشورهای مختلف مورد تحقیق قراردهد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که فرضیه EKC بجز در مورد احتمالاً CO2 برای دیگر شاخص های آلودگی هوا بخصوص در مورد SO2 و SPM برقرار است. پژویان و تبریزیان (1389) پژوهشی با عنوان بررسی رابطه رشد اقتصادی و آلودگی زیست محیطی با استفاده از یک مدل شبیه سازی پویا انجام داده اند. این مقاله برای نخستین بار (در ایران) یک مدل شبیه سازی پویا برای تحلیل کمی سیاست محیط زیستی در ایران ارایه می کند. در این مدل با استفاده از معادلات عرضه و تقاضای انرژی، مسیر انتشار آلاینده های زیست محیطی شبیه سازی می شود. معادله تقاضای انرژی تابعی از قیمت، درآمد و جمعیت است که به روش حداقل مربعات معمولی تخمین زده می شود. در معادله عرضه دو حالت مجزا برای فناوریهای آلوده کننده موجود و فناوریهای با آلودگی کم در نظر گرفته می شود. مدل برای سه آلاینده (دی اکسید کربن، اکسیدهای گوگرد و ذرات معلق) با توجه به سناریوهای مختلف شبیه سازی می شود. نتایج نشان می دهد درآمد همچنان یک متغیر مهم در تعیین مقدار انتشارآلودگی است و با اعمال سیاست محیط زیستی جانشینی گاز طبیعی با فرآورده های نفتی می توان زودتر از آنچه منحنی محیط زیستی کوزنتز نشان می دهد، آلاینده ها را کاهش داد ولی این به معنای استفاده بی رویه از این انرژی تجدیدپذیر نیست؛ بنابراین با اتخاذ سیاستهای مناسب قیمتی و سرمایه گذاری در فناوریهای پاک می توان آلودگی را همراه با افزایش درآمد کاهش داد. برقی اسکویی (1387) به منظور ارزیابی تاثیر آزادسازی تجاری روی انتشار دی اکسیدکربن به عنوان شاخص آلودگی با استفاده از داده های ترکیبی چهار گروه کشوری با درآمد سرانه بالا، کشورهای با درآمد سرانه متوسط بالا،  کشورهای با درآمد سرانه متوسط پایین و کشورهای با درآمد سرانه پایین طی دوره زمانی 2002-19992 به تخمین منحنی زیست محیطی کوزنتس می پردازد. نتایج بدست آمده از این تحقیق حاکی از آن است که افزایش آزادسازی تجاری درآمد سرانه در کشورهای با درآمد سرانه بالا و کشورهای با درآمد سرانه متوسط بالا به کاهش انتشار دی اکسیدکربن ئ در کشورهای با درآمد سرانه متوسط پایین و کشورهای درآمد سرانه پایین به افزایش انتشار دی اکسید کربن منجر می شود.

استاد راهنما

آقای دکترجعفرمسعودسینکی

 استاد مشاور

آقای دکترعلیرضادشتبان

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب چكیده 1 1-1-اهمیت موضوع. 4 1-3- ساختار پژوهش… 7 1-4- اهداف پژوهش… 7 کلیات.. 8 1-5- گیاه شناسی.. 8 1-5-1- گل آذین.. 9 1-5-2- سنبله. 10 1-5-3- برگ.. 10 1-5-4- ساقه. 10 1-5-5- ریشه. 11 1-5-6- ارتفاع. 11 فصل دوم. 13 مروری بر تحقیقات انجام شده. 13 2-1- تاریخچه ارزن. 14 ارقام ارزن مورد کشت در پژوهش… 14 2-1-1- ارزن اصفهان. 14 2-1-2-  ارزن باستان. 15 2-1-3-  ارزن پیشاهنگ… 15 2-3- تنش خشکی و کم آبی.. 16 2-2- مراحل فنولوژیکی گیاه ارزن (بی بی سی اچ) 19 2-4- کودهای نیتروکسین.. 19 2-5- ماده خشک… 21 2-6- کلروفیل. 22 2-7- پرولین.. 23 2-8- رطوبت نسبی برگ.. 23 2-9- پروتئین.. 24 2-10- قند های محلول. 25 2-11- فیبر. 25 2-12- شاخص سطح برگ.. 25 2-13- وزن خشک اندام هوایی.. 26 2-14- عملکرد علوفه تر. 26 2-14- عملکرد علوفه خشک… 27 فصل سوم. 28 مواد و روش… 28 3-1- موقعیت اجرای طرح. 29 3-2- اندازه گیری کیفیت علوفه و صفات فیزیولوژیک… 29 درصد پروتینCP. 30 درصد ماده خشک قابل هضمDMD.. 30 درصد خاکستر کل  ASH.. 30 درصد قند های محلول             WSC.. 30 درصد فیبر  CF. 30 3-2-1- اندازه گیری پرولین: 30 3-2-2-اندازه گیری محتوای رطوبت نسبی (RWC) 31 3-3- اندازه گیری مقدار کلروفیل a و b و کل: 31 3-4- اندازه گیری مقدار عملکرد و اجزای عملکرد. 32 3-5-اندازه گیری  شاخص سطح برگ.. 32 فصل چهارم. 33 نتایج و بحث.. 33 4-1- تجزیه و تحلیل. 34 %da%a9%d9%88%d8%af/#_Toc395868974″>4-1-1- پروتین خامCP. 34 4-1-2- خاکسترASH.. 35 4-1-3- قندهای محلولWSC.. 35 4-1-4- فیبرCF. 36 4-1-5- ماده خشک قابل هضمDMD.. 37 4-2-1- کلروفیل a. 44 4-2-2- کلروفیل b. 45 4-2-3- کلروفیل کل. 47 4-2-4- درصد رطوبت نسبی RWC.. 48 4-2-5- پرولین.. 49 4-3-1- شاخص سطح برگ.. 57 4-3-2-ارتفاع. 58 4-3-3-وزن خشک اندام هوایی.. 59 4-3-4- عملکرد علوفه تر. 60 4-3-5- عملکرد علوفه خشک… 61 فصل پنجم. 71 نتیجه گیری و پیشنهادات.. 71 5-1- نتیجه گیری.. 72 5-2- پیشنهادات.. 74 منابع. 75 پیوست.. 89 چكیده این طرح به منظور بررسی اثر کود نیتروکسین تحت شرایط قطع آبیاری(بر اساس BBCH، مراحل فنولوژی گیاهان) بر روی صفات فیزیولوژیک و زراعی ارقام ارزن علوفه­ای در منطقه دامغان در سال زراعی  92 _1391 به صورت آزمایش اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی اجراء شد تیمارها شامل سه سطح آبیاری، شاهد (آبیاری کامل)، قطع آبیاری در مرحله 61BBCH (ابتدای گلدهی)و قطع آب در مرحله 71BBCH (انتهای گلدهی) در کرت های اصلی و استفاده از کود نیتروکسین(+) و عدم استفاده از کود نیتروکسین(-) همچنین سه رقم ارزن علوفه ای (باستان، پیشاهنگ و اصفهان) نیز در کرت های فرعی قرار داشتند. نتایج نشان داد که حداکثر پروتئین در ارقام اصفهان و پیشاهنگ به ترتیب 24.31 درصد و 24.19 درصد بدون اختلاف معنی دار از هم، نسبت به رقم باستان دارای اختلاف معنی داری بودند، بیشترین میزان خاکستر مربوط به رقم باستان با 8.22 درصد دارا بود، بیشترین درصد قند های محلول در رقم باستان با 8.91 درصد مشاهده شد، بالاترین میزان فیبر با74.17 درصد در مرحله ابتدای گلدهی بدست آمد. بیشترین میزان ماده خشک قابل هضم تحت تاثیر آبیاری کامل، با 58.04 درصد بیشترین ماده خشک قابل هضم را دارا بود. بالاترین میزان پرولین  تحت اثرات سه عاملی در رقم باستان و عدم کودهی در مرحله ابتدای گلدهی برابر با 2.86 درصد مشاهده گردید، کلروفیل a  و b و کل در سطح 1 درصد در همه ی تیمار ها اثر معنی داری داشت، درصد رطوبت نسبی تحت تاثیر اثرات 3 عاملی که در رقم اصفهان، در مرحله ابتدای گلدهی و استفاده از کود نیتروکسین برابر با 53.66 درصد حاصل شد و بالاترین ارتفاع تحت تاثیر اثرات 2 عاملی رقم و کود که در رقم باستان و استفاده از کود نیتروکسین با 148.27 سانتیمتر بیشترین ارتفاع را داشت، بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک تحت اثرات 2 عاملی آبیاری و رقم، در آبیاری کامل، و در قم باستان به ترتیب با 88.43 و 30.04 تن در هکتار بیشترین عملکرد را دارا بودند، با توجه به رشد بسیار سریع ارزن و کوتاه بودن طول دوره رویش نسبت به گیاهان زراعی مورد کشت در این منطقه و متحمل بودن ارزن به خشکی و نیز منحصر بفرد بودن آن از لحاظ زمان برداشت که امکان برداشت گیاهان علوفه ای دیگر نظیر ذرت فراهم نیست و نیز شرایط آب و هوایی منطقه و نیاز علوفه ای بالا کشت ارزن (رقم باستان) در این منطقه توصیه می شود. واژه های كلیدی: قطع آبیاری، ارزن علوفه ای، کود نتروکسین، صفات زراعی، صفات فیزیولوژیک.   مقدمه: ارزن جزو غلات دانه ریز و گیاهان یك ساله مناطق گرم و خشك می باشند كه دارای گونه های فراوانی است، نام (ارزن[1]) از كلمه به معنای (یك هزارم ریشه[2] ) گرفته و كلمه (خرد و کوچک[3] ) غالباً برای اشاره به چیزهای فوق العاده كوچك به كار می رود و یكی از غلات سنتی در نواحی خشك و نیمه خشك مناطق گرمسیری محسوب می شود(رای و همکاران[4]، 1988). كه از تحمل بالائی نسبت به تنش خشكی و شوری برخورد است، ارزن ها در بین غلات پس از گندم، برنج، ذرت، جو و سورگوم در رتبه ششم اهمیت قرار دارند، در گذشته ارزن ها علیرغم اهمیت زراعی آنها به عنوان یك محصول عمده در مناطق سخت، نادیده گرفته می شوند، ارزن سالیانه در سطحی حدود 28 میلیون هكتار از اراضی خشك و نیمه خشك آفریقا و شبه قاره هند جهت تولید دانه و علوفه كشت می شود (اندرو و کومار[5]، 1992). درصد بالای پروتئین، پر­برگی و خوشخوراکی و عدم وجود اسید پروسیک، چهار کربنه بودن، توانایی بالای تولید آن در نواحی گرم و خشک و بالا بودن کارآیی مصرف آب آن نسبت به گونه­های سه کربنه، همگی باعث شده که به­صورت گیاهی مطلوب برای کشت در نواحی گرم و خشک که با محدودیت آب مواجه هستند، محسوب گردد (ناخدا و همکاران، 1379). یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های تولید در مناطق خشک و نیمه خشک کمبود آب است (ریدی و همکاران[6]، 2004). تاثیر خشکی تابع مدت آن، مرحله رشد گیاه زراعی، رقم و گونه زراعی، نوعی خاک و فعالیت های مدیریتی برای سازگاری به خشکی می باشد، گلدهی حساس ترین مرحله رشد گیاهان زراعی به خشکی است که بر عملکرد دانه گیاه  تاثیر دارد، دو هفته تنش خشکی در طول مرحله گلدهی می تواند به کاهش کامل عملکرد دانه بیانجامد، در شرایط تنش خشکی سطح خاک شروع به خشک شدن می کند اما عمق خاک هنوز مرطوب می باشد اما ریشه های گیاه توانایی جذب آب را دارد در نتیجه ریشه عمیق می تواند در ایجاد تحمل به خشکی ارقام نسبت به ریشه ای سطحی موثرتر باشد به این دلیل، ریشه های عمیق معیار اندازه گیری مناسبی برای تحمل به خشکی در مزرعه می باشد(کوچکی و خواجه حسینی،1387). توانایی تولید غذا یکی از عوامل اصلی توسعه جوامع بشری است که برای تداوم آن علاوه بر به نژادی، تامین و حفظ حاصلخیزی خاک امری ضروری است (سالک‌گیلانی و همکاران، 1383؛ قنبری پیرگامی و همکاران، 1381). امروزه به تثبیت بیولوژیک نیتروژن از طریق باکتری های همیار آزادزی از جمله (آزوسپریلوم[7]) و (ازتوباکتر[8])  توجه ویژه ای معطوف شده است (تیلاک و همکاران[9]، 2005). کود بیولوژیک نیتروکسین دارای مجموعه ای از باکتری های تثبیت کننده نیتروژن از جنس ازتوباکتر و آزوسپریلوم است که رشد و توسعه ریشه و قسمت های هوایی گیاهان را موجب می شود (گیلیک و همکاران[10]، 2001). 1-1-     اهمیت موضوع ارزن ها در بین غلات پس از گندم، برنج، ذرت، جو و سورگوم در رتبه ششم اهمیت قرار دارند، در گذشته ارزن ها علیرغم اهمیت زراعی آنها به عنوان یك محصول عمده در مناطق سخت نادیده گرفته می شوند، ارزن سالیانه در سطحی حدود 28 میلیون هكتار از اراضی خشك و نیمه خشك آفریقا و شبه قاره هند جهت تولید دانه و علوفه كشت می شود(اندرووکومار[11]، 1992). درصد بالای پروتئین، پر­برگی و خوشخوراکی و عدم وجود اسید پروسیک، چهار کربنه بودن، توانایی بالای تولید آن در نواحی گرم و خشک و بالا بودن کارآیی مصرف آب آن نسبت به گونه­های سه کربنه، همگی باعث شده که به­صورت گیاهی مطلوب برای کشت در نواحی گرم و خشک که با محدودیت آب مواجه هستند، محسوب گردد (ناخدا و همکاران، 1379). تنش خشکی باعث افزایش درصد ماده خشک و و همچنین باعث بالا رفتن درصد قندهای محلول می شود (رهبری و همکاران، 1390). واكنش های گیاهان نسبت به تنش خشكی در سطوح مختلف از سلول تا تمام گیاه و بسته به شدت و مدت تنش و نیز بر حسب گونه ی گیاه و حتی در ژنوتیپ های متعلق به یك گونه متفاوت است (چاوس و همکاران[12]، 2002؛ جلال و همکاران[13]، 2008). ارزن و سورگوم مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای در مناطق خشک می‌باشند که تحمل نسبی بالایی به تنش خشکی دارند و به علت همین سازگاری و بالا بودن کارایی مصرف آب می‌توانند در این شرایط عملکرد رضایت بخشی تولید نمایند (مونترال و همکاران[14]، 2007). رهبری و همکاران (1390) بیان کردند تنش خشکی در ابتدای گلدهی باعث کاهش عملکرد علوفه در هکتار می شود. عوامل محدود کننده فتوسنتز به دو دسته تقسیم می شوند:

چكیده: این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی  زاهدان  می پردازد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کاربران روستایی که بصورت نمونه تعداد 105 نفر میباشند .این  تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است  همچنین  روش تحقیق در این پژوهش توصیفی است.. روش آزمون مورد استفاده در این پژوهش  رگرسیون خطی ، رگرسیون چندگانه و آزمون همبستگی می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه بهره برده شده است .  جامعه آماری  نمونه ایی از افراد ساکن  روستا که از خدمات الکترونیک استفاده می کنند و بصورت نمونه تعداد 105نفر می باشند.. و برای مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی، محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار spss  اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است. پس از آزمون فرضیات پژوهش نتایج حاصل از آن نشان می دهد که بین متغیرهای عوامل موثر برتوسعه خدمات الکترونیک،الویت عوامل موثر برتوسعه خدمات دولت الکترونیک و راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک بر میزان استفاده کاربران از خدمات الکترونیک رابطه مثبت و معنادار  وجود دارد.   کلیدواژه ها: توسعه خدمات الکترونیک، کاربران روستایی     فهرست مطالب   عنوان                                                                                                                                             صفحه     فصل اول: مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………. 1 1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2 1-2-بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2 1-3-اهمیت وضرورت موضوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..4 1-4-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..6 1-5-چارچوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….7 1-6-سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7 1-7-فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7 1-8-متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..8 فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………9 2-1-مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..10 2-2- فناوری اطلا عات ایران در سال های اخیر……………………………………………………………………………………………………….11 2-3- خدمات الكترونیكی……………………………………………………………………………………………………………………………………………12 2-3-1-مدل ارتباط برقرار کردن ……………………………………………………………………………………………………………………………12 2-3-2-مدل فعال‌کردن ‌…………………………………………………………………………………………………………………………………………….13 2-3-3-مدل ادغام ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….13 2-3-4-مدل رشد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..14 2-3-5-گذرگاه ادغام …………………………………………………………………………………………………………………………………………………15 2-3-6-ابزار تعامل کاربر …………………………………………………………………………………………………………………………………………..16 2-3-7-درگاه پرداخت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….18 2-3-8- پورتال داخلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….19 2-4-مدل‌های اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات  الكترونیك……………………………………………………………………………………………..19 2-4-1- مدل انتشاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………..19 2-4-2.مدل جریان اطلاعات حساس………………………………………………………………………………………………………………………….20 2-4-3-مدل تحلیل مقایسه‌ای……………………………………………………………………………………………………………………………………20 2-4-4-مدل مشاركت عمومی…………………………………………………………………………………………………………………………………….21 2-4-5-مدل ارائه خدمات به صورت تعاملی………………………………………………………………………………………………………………21 2-4-6-مدل توسعه دولت الكترونیك…………………………………………………………………………………………………………………………22 2-5-فناوری اطلاعات و ارتباطات……………………………………………………………………………………………………………………………….23 2-5-1-فناوری اطلاعات وارتباطات و توسعه انسانی………………………………………………………………………………………………….25 2-5-2-فناوری  اطلاعات وارتباطات ابزاری برای توسعه روستایی…………………………………………………………………………….26 2-5-3-کابرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستایی ………………………………………………………………………………..27 2-5-3-1-تسهیلات دسترسی …………………………………………………………………………………………………………………………………..27 2-5-3-2-طراحی خدمات اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………………….27 2-5-3-3-طراحی مراکز اطلاع رسانی ………………………………………………………………………………………………………………………28 2-5-4-زمینه های اطلاع رسانی فناوری اطلاعات وارتباطات …………………………………………………………………………………..29 2-5-4-1-تأمین بهداشت عمومی …………………………………………………………………………………………………………………………….29 2-5-4-2-ایجاد فرصتهای اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………………………….29 2-5-4-3-شبکه های آموزش و یادگیری …………………………………………………………………………………………………………………30 2-5-4-4-حفاظت محیط زیست ………………………………………………………………………………………………………………………………30 2-5-4-5-توانمند سازی و مشارکت افراد …………………………………………………………………………………………………………………30 2-6-تجارت الکترونیک ………………………………………………………………………………………………………………………………………………31 2-7-تجارت الكترونیكی در برابر تجارت سنتی …………………………………………………………………………………………………………33 2-8-دوران گذار فناوری اطلاعات ایران ………………………………………………………………………………………………………………….34 2-9-فناوری اطلاعات و ارتباطات و روستاهای ایران ………………………………………………………………………………………………..34 2-9-1–مدیریت روستایی و توسعه کشاورزی ،ICT ……………………………………………………………………………………………..35 2-9-2-ترویج کشاورزی و فناوریهای ارتباطات و اطلاعات ………………………………………………………………………………………36 2-9-2-1-رویکرد های برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات ……………………………………………………………………………37 2-10-تاریخچه سرویسهای اینترنتی و پیدایش آنها …………………………………………………………………………………………………38 2-10-1-کیوسکهای اینترنت در کشورهند ………………………………………………………………………………………………………………38 2-11-اهداف دفاتر ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..39 2-12-مدل های TTF, UTAUT  ……………………………………………………………………………………………………………………….40 2-12-1-مدل TTF …………………………………………………………………………………………………………………………………………………40 2-12-2-مدل UTAUT …………………………………………………………………………………………………………………………………………40 2-13-روستاهای شهر زادهان ……………………………………………………………………………………………………………………………………40 2-14-پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41 فصل سوم: روش‌ اجرای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………48 3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………49 3-2 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….49 3-3-مراحل انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………..50 3-4.مدل مفهومی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………….51 3-5-  معرفی جامعه آماری  تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..51 3-6-  روش و ابزار گرد آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………53 3-7-  بررسی معیار های نكوئی پرسشنامه تحقیق……………………………………………………………………………………………………54 3-8- بررسی پایایی ابزار سنجش……………………………………………………………………………………………………………………………….54 3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………….55 3-10-  رگرسیون خطی و چندگانه……………………………………………………………………………………………………………………………56 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………………………………………………………………………..58 4-1-مقدمه‏ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………59 4-2- بررسی ویژگیهای توصیفی متغیر های کیفی گروه نمونه…………………………………………………………………………………59 4-2-1- اطلاعات مربوط به جنسیت …………………………………………………………………………………………………………………………60 4-2-2- اطلاعات مربوط به سن ………………………………………………………………………………………………………………………………..61 4-2-3- اطلاعات مربوط به جدول تحصیلی ……………………………………………………………………………………………………………..62 4-3- بررسی ویژگیهای توصیفی متغیر های کمی گروه نمونه………………………………………………………………………………….63 4-4- تجزیه و تحلیل  فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………64 4-4-1- فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..69 فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………..73 5-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….74 5-2-یافته های پژوهش و تحلیل نتایج………………………………………………………………………………………………………………………74 5-2-1- فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74 5-2-2-فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..75 5-2-3-فرضیه سوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….75 5-3- خلاصه  و نتیجه گیری کلی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….76 5-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77 5-4-1- پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های تحقیق………………………………………………………………………………………………………78 5-4-2- پیشنهادهای برای تحقیق های آتی……………………………………………………………………………………………………………..79                                                       فهرست جدول ها عنوان جدول                                                                                                                   صفحه جدول شماره (2-1): تحقیقات مرتبط با بررسی عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی زاهدان با استفاده از مدلهای ttf وutaut …………………………………………………………………………………………………………………..45 جدول  (3-1)متغیر ها و شماره گویه های پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………53 جدول  (3-2) ضرایب مربوط به آلفای کرونباخ………………………………………………………………………………………………………….55 جدول  (4-1) توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت افرادی که به پرسشنامه پاسخ داده اند………………………………..60 جدول  (4-2) توزیع فراوانی و درصد فراوانی سن افرادی که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند…………………………………..61 جدول (4-3)توزیع فراوانی و درصد فراوانی تحصیلات پاسخ دهندگان که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند……………..62 جدول 4-4-  آمار توصیفی داده ها (ارقام غیر ضریبی به میلیون ریال هستند)  مربوط به مولفه های TTFوUTAUT ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………63 جدول (4-5) ضریب همبستگی، ضریب عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..65 جدول (4-6) تحلیل واریانس رگرسیون عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران………………65 جدول ( 4-7) ضرایب معادله رگرسیون عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی66 جدول (4-8) ضریب همبستگی ، ضریب تعیین اولویت عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67 جدول (4-9) تحلیل واریانس رگرسیون اولویت عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….68 جدول (4-10) ضرایب معادله رگرسیون اولویت عوامل موثر بر توسعه خدمات دولت الکترونیک در میان کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….68 جدول 4-11 تست فرید من برای فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………………69 جدول 4-12 میانگین هریک از شاخص های میزان استفاده کاربران روستایی…………………………………………………………70 جدول (4-13)ضریب همبستگی ، ضریب راهکارهای توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی…………..71 جدول (4-14) تحلیل واریانس رگرسیون راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک(تسهیلات،امکانات و برنامه ها) و میزان استفاده کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………….71 جدول (4-15) ضرایب معادله رگرسیون راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک(تسهیلات ،امکانات و برنامه ها) و میزان استفاده کاربران روستایی……………………………………………………………………………………………………………………………….72    فهرست نمودار ها عنوان نمودار                                                                                                                             صفحه نمودار (4-1) فراوانی و درصد فراوانی جنسیت افرادی که به پرسشنامه پاسخ داده اند……………………………………………60 نمودار (4-2) توزیع فراوانی و درصد فراوانی سن افرادی که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند……………………………………62 نمودار(4-3) توزیع فراوانی و درصد فراوانی تحصیلات افرادی که به پرسشنامه ها پاسخ داده اند……………………………63 نمودار (4-4) آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون……………………………………………………………………………………..91 نمودار (4-5)آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون……………………………………………………………………………………….91 نمودار (4-6)  آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون…………………………………………………………………………………….92    

جناب آقای دکتر جمال شمس

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب: چکیده فصل اول : کلیات پژوهش مقدمه …………………………………………………………………………………………….2 بیان مسئله …………………………………………………………………………………….4 اهمیت وضرورت پژوهش ………………………………………………………………………7 اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………….8 فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………9 تعاریف متغیرها ……………………………………………………………………………………..9 تعاریف نظری ……………………………………………………………………………………..9 تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………..10 فصل دوم : مروری برادبیات و پیشینه پژوهش کیفیت زندگی ……………………………………………………………………………….. 12 تاریخچه کیفیت زندگی …………………………………………………………………….12 تعریف کیفیت زندگی ………………………………………………………………………..15 ویژگیهای کیفیت زندگی ………………………………………………………………… 21 کیفیت زندگی مربوط به سلامت ………………………………………………….. 22 اندازه گیری کیفیت زندگی ……………………………………………………………..21 ابزارهای اندازه گیری کیفیت زندگی …………………………………………………. 27 تاب آوری …………………………………………………………………………………. 28 تاریخچه تاب آوری ……………………………………………………………………….. 29 تعریف تاب آوری ………………………………………………………………………….. 32 ضرورت تاب آوری …………………………………………………………………………….33 نشانه های تاب آوری ……………………………………………………………… 35 خصوصیات تاب آوری ………………………………………………………………….. 37 ویژگیهای افراد تاب آور …………………………………………………………………….39 تاب آوری روانشناختی …………………………………………………………………41 درد …………………………………………………………………………………….42 تعریف درد …………………………………………………………………………….. 42 تاثیر درد بر کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 46 مروری بر مطالعات پیشین ……………………………………………………………..49 فصل سوم : روش پژوهش روش تحقیق ……………………………………………………………………………. 56 جامعه آماری …………………………………………………………………………… 56 نمونه آماری و روش نمونه گیری ……………………………………………………… 57 روش جمع آوری داده ها ………………………………………………………………… 57 توصیف ابزارها ………………………………………………………………………… 58 پرسشنامه تاب آوری ………………………………………………………….. 58 روایی و اعتبار ………………………………………………………………………… 58 پرسشنامه کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 58 روایی و اعتبار ………………………………………………………………………. 59 روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………… 59 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها مقدمه ………………………………………………………………………………… 61 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………… 61 تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها …………………………………………….. 72 تحلیل رگرسیون ……………………………………………………………………… 77 فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری مقدمه ……………………………………………………………………………. 88 بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………….. 94 محدودیت …………………………………………………………………………… 96 پیشنهادات ………………………………………………………………………. 97 پیشنهادات پژوهشی ……………………………………………………………….. 97 پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………. 98 چکیده: پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم تاب آوری، شدت درد و مدت درد بر کیفیت زندگی مبتلایان به درد مزمن انجام گرفت. این تحقیق از نوع همبستگی بوده و به صورت میدانی و مقطعی انجام شد. جامعه مورد پژوهش را کلیه بیماران مراجعه کننده به مراکز درد در بیمارستان های شهر تهران درسال 1390 تشکیل داده اند، که تعداد 300 نفر از این بیماران به عنوان نمونه به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. برای اندازه گیری سطح تاب آوری  نمونه ها از پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون و برای اندازه گیری شدت درد از مقیاس 0 تا 10 استفاده شد، همچنین مدت درد بیماران نیز از آنها پرسیده شد. داده های جمع آوری شده از بیماران بوسیله شاخص های آمار توصیفی، همبستگی و رگرسیون برای بخش استنباطی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تاب آوری و شدت درد در سطح معناداری کیفیت زندگی بیماران را پیش بینی میکند، اما مدت درد در هیچ سطحی نتوانست کیفیت زندگی و ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی را در این افراد پیش بینی کند، از طرفی شدت درد رابطه معناداری با ابعاد اجتماعی و محیطی کیفیت زندگی نداشت .نتایج این پژوهش نشان که تاب آوری و شدت درد در مقایسه با مدت درد نقش مهمتری در پیش بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن دارند. فصل اول: کلیات پژوهش 1-1- مقدمه شاید درد¹، عمومی ترین مشکل جسمانی است که در زندگی با آن مواجه هستیم. هیچکدام از علایم جسمانی دیگر به فراگیری درد نیستند. از ابتدای تاریخ مدون بشر، تلاش برای کنترل درد از اهداف اصلی ادمی بوده است. اما علیرغم این تاریخ طولانی و با وجود پیشرفتهای دانش فیزیولوژی حسی و نیز علم تشریح و زیست شیمی و با وجود ساخت داروهای ضد درد قوی، ابداع روش های نوین پزشکی و جراحی های نوین، رهایی از درد همچنان برای بسیاری از بیماران، امری دور از دسترس باقی مانده است. در واقع درد هنوز هم برای بیمار،  خانواده او، مراقبان بهداشتی و کل جامعه، مشکلی اساسی به شمار می آید . امروزه، علاوه بر مبنای جسمانی، روانشناختی درد، نقش عوامل روانی_ اجتماعی در درد تاکید بسیار می شود. بنابراین برای اطمینان یافتن از موفقیت های درمانی، عوامل روانی_ اجتماعی مذکور باید در پیوند با عوامل جسمانی و عوامل زمینه ساز روانشناختی مورد ارزیابی ودرمان قرار گیرند. گذشته از این، پژوهش ها نشان میدهند که زمینه های خانوادگی و اجتماعی که درد در انها تداوم می یابد نیز، نقشی اساسی در استمرار ناتوانی ناشی از درد بعهده دارد (گچل²، ترک ³ 2002). درد به عنوان یک فشار زای بسیار قدرتمند بر کیفیت زندگی⁴ افراد در ابعاد مختلف تاثیر می گذارد. کیفیت زندگی مجموعه از اطلاعات ذهنی است که معمولا بیمار در مورد نوع تجارب خود از بیماری، مانند : درد، ضعف و ناتوانی، جنبه های وسیعتری از وضعیت جسمانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی بیان می نماید.(فالوفیلد⁵، گارال⁶، 2002). در واقع درد مزمن¹سراسر زندگی فرد را  تحت تاثیر قرار می دهد، چه از لحاظ جسمانی و چه از لحاظهای روانی و اجتماعی، عوامل بسیار زیادی در جنبه های مختلف می توانند از شدت تاثیر درد بر جنبه های مختلف کیفیت زندگی فرد بکاهند. بخصوص عوامل روانشناختی موثر در کاهش تاثیر درد، یکی از این فاکتورهای بسیار تاثیر گذار تاب آوری² است. که امروزه به عنوان یک عامل بسیار مهم در مواجه شدن با مشکلات از جمله روبرو شدن با درد و بیماریها در زندگی ایفا میکند. تاب آوری اشاره به مفهومی دارد که در آن فرد موفق به سازگاری در مقابل مشکلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاقهای ناگوار و ناگهانی و بازگشت به شرایط عادی می شود(گارمزی³، ماستن⁴). در دو دهه گذشته تلاش روز افزونی برای شناسایی این عامل روانشناختی در حوزه های مختلف روانشناسی، بخصوص روانشناسی تحولی صورت گرفته است. در واقع تاب آوری تنها پایداری در مقابل آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است. آنها تاب آوری را توانمندی افراد در بر قراری تعادل زیستی _روانی در شرایط خطرناک می دانند. افزون بر این مححققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است .(لوتار⁵،سیچتی⁶ ،بکر⁷،2000) . با توجه به مطالب ذکر شده تا به اینجا پژوهش حاضر به منظور تعیین سهم تاب آوری، مدت و شدت درد در کیفیت زندگی افراد مبتلا به درد مزمن انجام میگیرد و پژوهشگر قصد دارد با اجرای پرسشنامه تاب آوری و کیفیت زندگی و اندازه گیری مدت، شدت درد سهم آنها را در پیش بینی کیفیت رندگی افراد مبتلا به درد مزمن در حوزه های مختلف مشخص نماید . 2-1- بیان مسئله درد یكی از شكایات شایع ودشوار در مراجعان درمانهای سرپایی است و یکی از دشوارترین و وقت گیرترین شکایات پزشکی به شمار میرود. که اغلب به رهیافت طلبی و جست وجوی یک آسیب عضوی جواب نمیدهد(ورهاک¹، به نقل از نوروزی 1387،).درد در علوم زیستی، پزشكی، روانی و اجتماعی یكی از مقولات بسیار چالش انگیز به شمار میرود و مهم تر ازآن نحوه كنارآمدن با زندگی توام با درد است، همچنین چالشی برای تسكین و كاستن از اثرات مخرب آن بر زندگی فرد است. از نظر IASP ² درد به معنی یك تجربه حسی و عاطفی ناخوشایند همراه با یك آسیب بافتی فعال یا بالقوه است یا بدان صورت بیان می گردد. درد بر زندگی روزانه افراد اثرگذار است، پس شناخت، پیشگیری و درمان آن نیازمند مداخله در زندگی روزمره افراد می باشد. درمان دردهای مزمن ازین لحاظ باید مورد توجه قرار گیرند كه در بسیاری از موارد علت آنها می تواند روانشناختی و محیطی باشد و در این بین شناخت علم پزشكی از اثر درد بر سلامت روان افراد به خصوص درد مزمن بسیار ناكافی وكم است، زیرا درد مزمن سرتاسر زندگی فرد را در برمیگیرد و بر ابعاد گوناگون كیفیت زندگی فرد اثر میگذارد . کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است که شامل سطح بهینه ای از احساس بهزیستی در زمینهای كاركردهای جسمانی، شناختی، روانی و اجتماعی میباشد. منظور از این احساس بهزیستی نایل شدن به آهداف فردی است كه  به وسیله ی شیوه هایی که فی النفسه ارزشمند و توسط فرد برگزیده شده اند و موجب تسهیل در زندگی روزمره میگردند.(كنتروساندرسون¹،1999؛به نقل ویلهایت²،کلر³،هودز⁴،کادول⁵،2003). به عنوان مثال درد مزمن باعث ایجاد مشكلات جسمی شده و ممكن است فرد بر اثر خود بیماری یا اثرات جانبی آن ازفعالیت های فیزیكی برای همیشه بازداشته می شود و همچنین باعث اختلال درابعاد روان شناختی، كاهش فعالیتهای بیمار و كیفیت زندگی در رابطه دردهای حاد و مزمن پرداخته شود. بنابراین باید به دنبال شناسایی عواملی باشیم كه دردها به خصوص دردهای مزمن و حاد به وسیله آنها برروی كیفیت زندگی افراد تاثیرمی گذارند، که بتوانیم به حداقل رساندن این عوامل، تاثیر مخرب آنها را بر کاهش کیفیت زندگی افراد کاهش دهیم. یكی از مفاهیم بسیار مهم در مجامع علمی امروز كه نقش بسیارمهمی در به حداقل رساندن تاثیرات مخرب درد و سایر عوامل تاثیرگذار بركیفیت زندگی دارد مفهوم تاب آوری است. مفهومی كه گرچه هنوز درمورد ماهیت آن توافق چندانی صورت نگرفته اما به دلیل اینكه یكی ازشاخصه های سلامت روانی است اهمیت خاصی دارد. مفهوم تاب آوری اشاره دارد به سازگاری موفق در مقابل مشكلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاق های ناگهانی و ناگوار و برگشتن به شرایط عادی(گرمزی ومستان،1991).در دو دهه ی گذشته تاب آوری در حوزه ی روانشناسی تحولی توجه روز افزون پیدا کرده است. مفهوم تاب آوری در برگیرنده ی دوعامل بسیارمهم است. عامل عملكردی و عامل پویشی، كه به عملكرد موثر در وظایف زندگی به وسیله ی یك تعامل پیچیده بین ریسكهای گوناگون و عاملهای محافظتی است.(کارولی⁶،رولمن⁷،2006). کانر¹ دیویدسون²(2003(معتقد هستند که تاب آوری تنها پایداری در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است، آنها تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی – روانی درشرایط خطر ناک میدانند. افرون بر این محققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پی آمد های مبثت هیجانی، عاطفی و شناختی است (لوتار وهمکاران 2000). با این كه تاب آوری بیشتر با مفهوم مقابله و كنارآمدن ارتباط و شباهت دارد. بیشتر باعث گسترش قابل ملاحظه ای در هدف های فردمی شود. تاب آوری نه تنهاعاملهای محافظتی بالقوه مثل سعی در خودآگاهی درمقابل بیماریها و مشكلات را مشخص می كند بلكه شامل ژنتیك، عصب شناسی، فاكتورهای رشدی، میان فردی، معنوی و ویژگیهای شناختی غیر وابسته فشارروانی را هم شامل میشود(مثل هوش).(فریتاس³،دونی⁴،1998؛كورتیس⁵ و سیچتی ⁶،2003).: امروزه تاب آوری به عنوان یك عامل تعدیل كننده مهم در كاهش ناراحتی ها و فشارهای روانی ناشی از دردها بخصوص درد مزمن مورد توجه است. در تحقیقی که (فرایبرگ⁷،همدا⁸،روزنوینگ⁹،مارتینسن¹⁰،2005)با هدف بررسی صحت پیش بینی مقیاس تاب آوری برای بزرگسالان  RSA¹¹ بر روی 42زن و 38 مبتلا به دردهای مزمن با میانگین سنی 25 انجام دادند. به نتایج زیر رسیدند:1. عامل تاب آوری بیشتر بر فشارهای روانی ذهنی تاثیر دارد تا دردهای روانی 2. افراد دارای تاب اوری بالا بیشتر به خودشان در برابر ناملایمتیها و فشارهای روانی زندگی کمک میکنند3. تاب آوری میتواند به سازگاری موفقیت امیز با چالشها کمک کند4. تاب آوری باعث تطابق بیشتر و افزایش حفاظت در برابر موقعیتهای فشارزا میشود.

شهریورماه  1394 چکیده در حال حاضر بشر با چالش بی­سابقه­ای درزمینه زیست‌محیطی مواجه شده است. توافق گسترده­ای در این موضوع وجود دارد که اکوسیستم کره زمین دیگر تحمل سطوح کنونی فعالیت­های اقتصادی و مصرفی و روند رو به رشد آن را ندارد و دیگر قادر به پایداری نیست زیرا فشارها و بار وارده بر طبیعت دوچندان شده.فشارهای اقتصادی بیش‌ازپیش بر منابع طبیعی افزایش‌یافته و همچنین الگوهای مصرف ناپایدار، فشار فزاینده‌ای را بر زمین، آب انرژی و سایر منابع زیستی وارد آورده است.با مطرح‌شدن مفهوم پایداری این مبحث در میان دولت­ها و برنامه­ریزان سراسر جهان گسترش یافت و تلاش­های زیادی برای مشخص کردن مفهوم پایداری صورت گرفت. با گسترش مفهوم توسعه پایدار در سطح بین‌المللی دانشمندان مدل­های کمی و کیفی متعددی برای اندازه­گیری توسعه پایدار در جوامع و شهری ارائه نموده­اند، یکی از مدل­های کمی مهم در این زمین روش ردپای بوم‌شناختی هست و به‌عنوان ابزاری کارآمد برای ارزیابی و ردیابی سرمایه‌گذاری‌ها و تضمین ثروت‌های واقعی به‌حساب می‌آید. این روش با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آن، معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن را فراهم می­کند. بر اساس روش ردپای بوم‌شناختی، توسعه‌ی یك منطقه زمانی “ناپایدار ” قلمداد می‌شود كه میزان ردپای بوم‌شناختی، از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشد. این روش  تاكنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، سانتیاگو، لیورپول مورداستفاده قرارگرفته است. در این پژوهش  با استفاده از روش ردپای بوم‌شناختی  به بررسی پایداری شهرستان اصفهان  پرداخته‌ایم. بر اساس محاسبات، ردپای بوم‌شناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بوم­شناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بوم‌شناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بوم‌شناختی ناپایدار است.   فهرست مطالب عنوان                                                                                                                                                  صفحه                                         فصل اول: مقدمه و کلیات پژوهش 1-1-    مقدمه: 2 1-2-    بیان مساله: 4 1-3-    اهمیت و ضرورت تحقیق : 7 1-4-    اهداف تحقیق : 7 1-5-    پیشینه و ادبیات : 7 1-6-    فرضیه های تحقیق: 14 1-7-    چارچوب نظری : 14 1-7-1-  نظریه شهر فشرده : 14 1-7-2-  نظریه تدبیر پایداری اویکدروم : 14 1-7-3-  نظریه روستا – شهر : 15 1-7-4-  نوشهر گرایی : 15 1-7-5-  دیدگاه توسعه پایدار : 15 1-7-6 دیداه توسعه پایدار شهری ____________________________________________________16 1-8-    روش‌شناسی : 17 1-8-1-  مرحله اول : 17 2-8-1-  مرحله دوم : 17 3-8-1-  مرحله سوم مدل: 18 4-8-1-  مشکلات و موانع تحقیق_ 18 1-8-5- واژگان کلیدی ___________________________________________________________18                                      فصل دوم: مفاهیم و دیدگاه­های مرتبط با پژوهش 2-1-    تعریف مفاهیم: 20 2-1-1-  مفهوم توسعه پایدار : 20 2-1-2-  شهر پایدار: 22 2-1-3-  پایداری شهری: 24 2-1-4-  تفاوت توسعه پایدار شهری و پایداری شهری: 25 2-2-    دیدگاه های مرتبط با ردپای بوم شناختی_ 27 1-2-2شهر سالم : 27 2-2-2   شهر اکولوژیک: 27 3-3-2-  شهر سبز: 28 4-2-2-  ردپای بوم‌شناختی: 29 2-2-5-  دیدگاه اقتصاد فضا : 31 2-2-6-  دیدگاه سیستمی : 32 2-2-7-  دیدگاه توسعه پایدار: 34 2-2-8-  دیدگاههای مختلف درباره توسعه پایدار: 35 2-2-8-1-     دیدگاه اقتصاد نئو کلاسیک: 35 2-2-8-2-     دیدگاه دانشمندان بوم‌شناس: 35 2-2-8-3-     دیدگاه عدالت بین نسلی: 35 2-2-8-4-     دیدگاه توازن مواد : 35 2-2-8-5-     ویژگیهای توسعه پایدار: 36                                         فصل سوم: معرفی محدوده مورد مطالعه 3-1-    برخی از ویژگی های طبیعی محدوده­ی موردمطالعه: 43 3-1-1-  موقعیت، حدود و وسعت: 43 3-1-2-  توپوگرافی: 44 3-1-3-  زمین‌شناسی: 46 3-1-4-  تکتونیک: 47 3-1-5-  خاکهای شهرستان اصفهان: 47 3-1-6-  وضعیت آب و هوایی: 47 3-1-7-  منابع آب: 51 3-1-7-1-     آبهای سطحی: 51 3-1-7-2-     آبهای زیرزمینی: 51 3-1-8-  پوشش گیاهی: 52 3-2-    برخی از ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی شهرستان اصفهان: 53 3-3-    برخی از ویژگیهای کالبدی شهرستان اصفهان  54 3-3-1   حمل‌ونقل: 54 3-3-2-  کاربری اراضی شهرستان اصفهان: 54                                         فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل یافته­ها 4-1-    مقدمه: 59 4-2-    روشهای ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی و بوم‌شناختی توسعه: 60 4-3-    روش ارزیابی تداخل آثار بوم‌شناختی: 61 4-4-    روش ردپای بوم‌شناختی: 62 4-4-1-  روش محاسبه ردپای بوم‌شناختی: 65 4-4-2-  اقلام مصرف: 66 4-5-    مزیتها و معایب روش ردپای بوم‌شناختی: 72 4-5-1-  مزایای ردپای بوم‌شناختی_ 72 4-2-5-  معایب روش ردپای بوم‌شناختی: 73 4-6-    محاسبه ردپای شهرستان اصفهان: 73 4-6-1-  زمین انرژی: 73 4-6-2-  زمین کشاورزی_ 78 4-6-3-  مراتع: 84 4-6-4-  زمین جنگل: 85 4-6-5-  زمین دریا: 85 4-6-6-  زمین‌ساخته شده: 85 4-7-    محاسبه  ظرفیت زیستی شهرستان اصفهان: 91 4-8-    محاسبه کسری موازنه: 92 4-9-    مقایسه ردپای بوم‌شناختی شهرستان اصفهان با ردپای ایران و جهان_ 95                                      فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری 5-1-    مقدمه 100 5-2-    پاسخ به فرضیه­های تحقیق_ 101 5-2-1-  فرضیه اول : 101 5-2-2-  فرضیه دوم: 102 5-3-    نتیجه­گیری: 103 5-4-    پیشنهادها و راهکارها : 105 5-5-    منابع: 108 عنوان                                                                                          فهرست جدول ها                                 صفحه جدل شماره1: مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان_____________55 جدول شماره2: حوزه های کاربری__________________________________________________68 جدل شماره3: نوع زمین، نوع کاربری و سیستم آن برای برآورد ردپای بوم شناختی_____________________69 جدل شماره4: میزان برق مصرفی در بخش های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ______________________74 جدول شماره5: مصرف انواع فراورده های نفتی شهرستان اصفهان 1390 ___________________________74 جدل شماره6: مقدار انرژی مصرفی غذا، حمل و نقل _______________________________________75 جدل شماره7: هزینه و درآمد خانوار شهرستان اصفهان 1390__________________________________76 جدول شماره8: مقدار انرژی مصرفی حوزه مربوط به کالا و خدمات______________________________77 جدل شماره9: مقدار تولید هر یک از محصولات گیاهی______________________________________79 جدل شماره10: مقدار تولید و سرانه مصرف گوشت و شیر به تفکیک دام شهرستان اصفهان 1390 ____________80 جدول شماره11 : میزان عملکرد هر یک از محصولات در هکتار_________________________________81 جدل شماره12مقادیر شیر و گوشت مصرف شده گوسفند و بز در شهرستان اصفهان 1390 _________________84 جدل شماره13: : مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان____________86 جدول شماره14: ردپای بوم شناخنی شهرستان اصفهان ______________________________________87 جدل شماره15: مساحت کاربری های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ____________________________92 جدل شماره16: فاکتور معادل_____________________________________________________93 جدول شماره:17فاکتور عملکرد____________________________________________________93 جدل شماره18: کسری موازنه بوم شناختی شهرستان اصفهان__________________________________95 جدول شماره 19: مقایسه ردپای بوم شناختی شهرستان اصفهان با ایران و جهان   عنوان                                                                                          فهرست نمودار ها                               صفحه نمودار شماره 1: مقدار ردپای بوم شناختی در بخش زمین انرژی__________________________78 نمودار شماره 2: ردپای غذا های گیاهی مورد بررسی_________________________________79 نمودار شماره 3:ردپای غذای حیوانی بخش کشاورزی_________________________________80 نمودار شماره 4:سهم ردپای بوم شناختی در بخش های مختلف مصرفی______________________95             عنوان                                          فهرست نقشه ها                         صفحه نقشه شماره1:موقعیت نسبی استان و شهرستان اصفهان____________________________________44 نقشه شماره:2 توپوگرافی استان و شهرستان اصفهان______________________________________46 نقشه شماره3: وضعیت اقلیمی استان و شهرستان اصفهان___________________________________48 نقشه شماره4: کاربری اراضی شهرستان اصفهان________________________________________57 نقشه شماره5:ردپای بخش غذای مصرفی در شهرستان اصفهان_______________________________88 نقشه شماره6: ردپای بخش حمل و نقل در شهرستان اصفهان________________________________89 نقشه شماره7 ردپای بخش کالا و خدمات در شهرستان اصفهان_______________________________90 نقشه شماره8 ردپای بخش مسکن در شهرستان اصفهان____________________________________91 نقشه شماره9ردپای کل ساکنین شهرستان اصفهان_______________________________________97          عنوان         فهرست شکل­ها                     صفحه شکل شماره1: گلبادهای ماهیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50 شکل شماره2: گلبادهای سالیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50 شکل شماره 3: جریان تولید و صادرات و واردات درون یک سیستم___________________________71                 1- فصل ادمه و کلیات پژوهش   فصل  اول: مقدمه و کلیات پژوهش         1-1-   مقدمه: امروزه انسان با چالش‌های بی‌سابقه‌ای در عرصه‌های زیست‌محیطی روبه‌روست و در این زمینه ایده‌ی یكسان و همه‌جانبه‌ای میان  صاحب‌نظران زیست‌محیطی وجود دارد كه  اکوسیستم زمین، در سطوح موجود فعالیت‌های اقتصادی و عرصه‌های مادی،دیگر قادر به پایداری نیستند؛ زیرا فشارهای اقتصادی بر منابع طبیعی بیش‌ازپیش رو به افزایش است. رشد شتابان شهرنشینی و توسعه‌ی شهرها در جهان امروز و به‌ویژه در كشورهای روبه‌پیشرفت و پیامدهای آن برای جوامع و ساكنانش، موجب توجه جدی صاحب‌نظران و برنامه ریزان به مفهوم توسعه‌ی پایدار شهری شده است. طی صدسال اخیر، شهرها درصد زیادی از جمعیت جهان را به‌سوی خود جذب کرده‌اند.  بااینکه شهرها تنها حدود 3%  از سطح زمین را اشغال کرده‌اند، اما بیش از نیمی از جمعیت جهان و بیشترین مصرف منابع را به خود اختصاص داده‌اند. هیچ شهری نمی‌تواند بدون اتّكا به منابع و ظرفیت پذیرش ضایعات منطقه‌ی پشتیبانش پایدار باشد. البتّه در مقابل این پشتیبانی، شهر نیز به ارائه‌ی كالا و خدمات و تولید نوآوری و دانش و فن به منطقه‌اش، در روال توسعه‌ای اندام‌وار می‌پردازد تا رابطه‌ای متقابل میان شهر و منطقه برقرار شود. چنین توسعه‌ای ناپایدار نخواهد بود و پایداری شهر در تقابل با پایداری منطقه و در مقیاس گسترده‌تر، در تقابل با پایداری زمین نخواهد بود. برای داشتن توسعه‌ی پایدار، گام اول، اطلاع از وضعیت پایداری منطقه است تا در صورت ناپایدار بودن، برنامه‌ریزی لازم برای توسعه‌ی پایدار آن انجام‌گرفته و اجرا شود. برای انداز ه گیری سطح پایداری، روش‌های كمی و كیفی مختلفی وجود دارد . یكی از این روش‌ها، روش ردپای بوم‌شناختی است. روش ردپای بوم‌شناختی ، یك شاخص پایداری است كه میزان مصرف انسان و اثر این مصرف را بر محیط‌زیست ارزیابی می‌کند. روش ردپای بوم‌شناختی را واكرناگل و ریز  ، اوایل دهه‌ی 1990 در دانشگاه كلمبیا معرفی كردند. روش ردپای بوم‌شناختی یك ابزار محاسبه‌ی محیطی است كه ما را قادر می‌کند تا بر اساس مناطق زمین و آبی كه انسان‌ها صرف تولید می‌کنند، میزان مصرف منابع و جذب پسماندهای آنان را برآورد كنیم. تجربه توسعه اقتصادی در کشورهای مختلف نشان داده است که همگام با روند رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی کیفیت و کمیت منابع زیست‌محیطی تنزل یافته است. چنان‌که آلودگی هوا، باران‌های اسیدی، تخریب جنگل‌ها، فرسایش خاک آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی از تبعات افزایش جمعیت و توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته است. از طرفی دیگر ناکارآمدی اقتصاد در کشورهای درحال‌توسعه، رشد جمعیت، تشدید فقر و بهره‌برداری ناپایدار از منابع را برای این کشورها، تخریب روزافزون محیط‌زیست را به همراه داشته است. بنابراین، دستیابی به رهیافت‌هایی که ما را از آثار مخرب ناشی از توسعه و چگونگی کاهش آن آگاه سازد، گام مؤثری درحرکت به‌سوی پایداری جوامع خواهد بود. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع ، پایداری توسعه با روش ردپای بوم‌شناختی، در یكی از شهرستان‌های بزرگ كشور، یعنی شهرستان اصفهان موردبررسی قرار می‌گیرد و درصدد آن است که دریابد، فضا و ظرفیت بوم‌شناختی شهرستان اصفهان توان حمایت و برآوردن و نیازهای ساکنین این شهرستان را دارد؟ . شیوه جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای می‌باشد و برای تحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار GIS استفاده‌شده است. بر اساس محاسبات صورت گرفته، ردپای بوم‌شناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بوم شناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بوم‌شناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بوم‌شناختی ناپایدار است و این شهرستان برای تامین نیاز ساکنین خویش فشار فزاینده ای را بر مناطق پشتیبانی خود وارد می نماید.                                                         1-2-   بیان مساله: شهرها عامل اصلی ایجادکننده ناپایداری در جهان به شمار می­روند و درواقع پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند، بر این اساس با توجه به پیچیدگی ذاتی شهرها و ابعاد مختلف تأثیرگذاری آن‌ها، شناخت عوامل اصلی برای دست‌یابی به پایداری شهری ضروری به نظر می­رسد. با توجه به اینکه پیامد­های زیانبار توسعه، تابعی از متغیر­های جمعیت، سرانه و الگوی مصرف است، شهرنشینان عامل تعیین‌کننده‌ای در این پیامدهای جهانی­اند. امروزه جمعیت شهرنشین جهان از مرز 50 درصد عبور کرده است و سرانه مصرف در شهر به‌مراتب بیش از روستا است. الگوی مصرف شهرنشینان نیز در مقایسه با الگوی مصرف روستاییان با طبیعت سازگار نیست. در حال حاضر حدود 20­درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌یافته زندگی می­کنند، حدود ­80­ ­درصد منابع جهان را مصرف می­کنند. در این کشور­ها 80 درصد جمعیت شهرنشین هستند که این مسئله به معنای مصرف حد­اقل 64 درصد منابع جهان در این شهرهاست. اما در مقابل از حدود 80 درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌نیافته زندگی می­کنند تقریباً 40درصد شهرنشین­اند که سطح آن‌ها تنها به 12­­­درصد منابع جهان می­رسد. با رشد و گسترش بیش‌ازاندازه شهرها و افزایش جمعیت آن‌ها بعد از انقلاب صنعتی، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی نظیر: مشکلات ، آلودگی، فرسایش خاک،  تخریب جنگل­ها، ترافیک،  مسکن نامناسب، فقر، شکاف طبقاتی و… در شهر­ها به وجود آمد. در دهه 1990در واکنش به این مسائل نظریه توسعه پایدار شکل گرفت که بر مواردی نظیر عدالت اجتماعی، بهره­برداری بهینه از مواهب طبیعی برای حال و آینده، جلوگیری از تخریب محیط‌زیست شهری و… تأکید می­کرد. توسعه پایدار شهری نیز به‌عنوان شاخه­ای مهم در این مفهوم پدیده­ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد­ و­ تکوین شهرها، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی و اکولوژیکی را موردتوجه قرار می­دهد. موضوع نظریه توسعه پایدار شهری، نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و واردکردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر می­باشد.  شهر پایدار یا بوم شهر به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش‌ازحد ضایعات و بازیافت آن‌ها تا حد امکان و پذیرش سیاست­های مفید در درازمدت قادر به ادامه حیات است. شهر پایدار در مقابل شهرهای نوگرا است. از ویژگی­های شهر نوگرا حجم زیاد ورودی (انرژی، مصالح و آب) در مقابل حجم زیاد خروجی (ضایعات، آلودگی و پساب) است، اما شهر پایدار دارای ورودی و خروجی با مشخصه فرآیند بازیافت است، به نظر اشمیت دراکسین[1]، در متن جهانی‌شدن، بعید است شهر پایدار موضوعی مستقل باشد. او ضمن تمایز شهر پایدار از شهر­نشینی پایدار، اصطلاح اخیر را سبک زندگی همراه با برخورداری در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته می­داند، که درنتیجه کار و زندگی افرادی دیگر در کشورهای درحال‌توسعه است، او شهرنشینی پایدار را یک فرایند می­داند(ساسانپور ،97:1390). بر اساس شاخص های پایداری آن چه که یک شهر خوب باید داشته باشد عبارت است از : محل زندگی و کار مناسب، درآمد معقول ،حمل و نقل و ارتباطات و دسترسی به خدمات و تسهیلات و… است یک شهر پایدار شهری است که خوب طراحی شده باشد و از نظر کالبدی قابل تجسم، از نظر زیبایی شناسی مطبوع باشد این شهر عاری از تصادفات بزهکاری و سرو صدا می­باشد(همان:161). تا قبل از قرن بیستم به‌ندرت بحثی از شهر با زمینه پایداری می­شد و شهر تنها به‌صورت عاملی دارای سهم در محیط‌زیست مطرح بود. ردپای بوم‌شناختی یکی از نظریاتی بود که پایداری در شهر و منطقه پشتیبانی‌اش را مطرح کرد و ازاین‌پس در ادبیات توسعه پایدار، بحثی از پایداری شهر نیز به میان آمد. ردپای بوم‌شناختی یکی از مهم‌ترین ابزار اندازه­گیری پایداری مکان­های خاص یا سبک­های زندگی است که ویلیام ریز[2] استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا[3] و شاگردان و دانش‌آموختگان این دانشگاه اجرا کردند. این مدل با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آن‌ها معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن فراهم می­کند. این آثار می­توانند برای افراد شهر، مناطق و کشورها موردمحاسبه قرار گیرد (ارجمند نیا، 1379 : 32 ). ردپای بوم‌شناختی رویکردی است که سنجه­ی مداخله در طبیعت را نشان می­دهد. این روش، به ارزیابی تأثیر انسان بر­ محیط می­پردازد و نشان می­دهد میزان بار و فشار وارده بر طبیعت چقدر است. این روش منطقه پشتیبانی پایداری هر سکونتگاه انسانی را با آن سکونتگاه برآورد می­کند. این برآورد نشان می­دهد که چه مقدار از سطح زمین و دریاها دارای قدرت تولید طبیعی برای پاسخ به نیاز­های حیاتی و سبک زندگی ساکنان آن‌ها، نیاز است (­Wheeler and Beatieey,2004:211­). امروزه شاخص ردپای بوم‌شناختی در بسیاری از کشورهای جهان در سطوح ملی و محلی استفاده می­شود. شاخص هایی نظیر مصرف انرژی در بخش های مختلف، کالا و خدمات و مدیریت ضایعات، جابه جایی و حمل ونقل، مدیریت آلودگی، غذا و مسکن. محاسبه میزان مصرف در هر کدام از این بخش ها و  محاسبه معادل زمین مورد نیاز برای تامین نیاز ساکنین در هر بخش متغیر هایی است که در در روش ردپای بوم شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد  این شاخص ها به‌طور روشنی نشان می­دهد که در کدام ناحیه و کجا بر منابع طبیعی فشار وارد می­شود.  ردپای بوم‌شناختی از دو منظر می­تواند شاخص پایداری محسوب شود، نخستین اینکه ردپای بوم‌شناختی هزینه­های بوم‌شناختی تأمین کلیه­ی کالاها و خدمات جمعیتی مصرف انسان را محاسبه می­کند و نشان می­دهد که مردم نه‌تنها به‌صورت مستقیم برای تولیدات کشاورزی، احداث جاده­ها، ساختمان­سازی و غیره به زمین نیاز دارند بلکه به‌طور غیرمستقیم نیز کالا و خدمات موردنیاز انسان نیز از زمین تهیه می­شود. از این منظر ردپای بوم‌شناختی می­تواند جهت بیان هزینه­های پنهان بوم‌شناختی جمعیت­ها و فعالیت­ها به‌کاربرده شود. دوم اینکه تعبیر ردپای بوم‌شناختی به‌عنوان شاخص پایداری، منجر به معرفی ایده “ظرفیت تحمل” و یا “ظرفیت برد” شده است. ظرفیت برد در بوم‌شناختی عبارت است از”حداکثر جمعیتی که زمین می­تواند نیازهای آن‌ها را به‌طور نامحدود تأمین کند” این موضوع که زمانی که جهت توزیع جمعیت بر اساس منابع بوم‌شناختی استفاده شود، نسبتاً صحیح و دقیق است(MC Donald et al 2004 :50).از دیگر مفاهیمی که در روش ردپای بوم شناختی بر آن تاکید می شود فضای بوم شناختی می باشدکه این فضا شامل زمین‌های حاصلخیز و دریا­های مولد و مزارع و مزارع پرورش ماهی می­شود. فضای بوم‌شناختی زمین و یا آبی است که نیازهای مصرفی جامعه را تأمین کرده، یا آنکه آلاینده­های آن‌ها را جذب می­کند. (Ecological Footprint Atlas: 2010, 23)  شهرهای ایران مانند سایر شهرهای جهان با مشکل افزایش جمعیت رو­به­رو هستند که این امر فشار فزاینده­ای را بر منابع مانند آب، زمین و انرژی موجود وارد نموده است و باعث تخریب شدید محیط‌زیست شهرها شده. این شرایط کاهش تولید محلی، افزایش شکاف طبقاتی و کاهش توانایی اداره زندگی در شهرها، افزایش حجم ضایعات شهری، افزایش انرژی مصرفی و ساختار اجتماعی نامتعادل را سبب شده و زمینه ناپایداری شهری را فراهم کرده است. در این میان شهرستان اصفهان نیز با جمعیتی حدود 2174172 در سرشماری سال 1390 به‌عنوان یکی از شهرستان­های مهم که در مرکز ایران قرارگرفته است با این مسائل روبه­رو است، و به نظر می­رسد توان بوم­شناختی آن قادر به پاسخگویی به نیازهای کنونی شهروندان اصفهان را ندارد. بنابر­این هدف این پژوهش ارزیابی پایداری شهری در شهرستان اصفهان با استفاده از روش ردپای بوم‌شناختی است. لذا این پژوهش بر آن است تا به سؤال‌های زیر پاسخ دهد: