پرداخته است .

مطالعه حاضر ابتدا به بررسی تناسب بین گردشگر و تعداد مراکز اقامتی پرداخته و نشان داده است که علی رغم انبوه مسافر، در بسیاری از ماههای سال مراکز اقامتی زیر ظرفیت استاندارد فعالیت می کنند. در ادامه با طرح فرضیه هایی به بررسی وضعیت مراکز اقامتی پرداخته است. بدین منظور،3  پرسشنامه تهیه و با روشهای آماری مرسوم مورد بررسی قرارگرفت. سپس به مصاحبه و نظرسنجی از جامعه آماری گردشگران ساکن در مراکز اقامتی، صاحبان اقامتگاه ها، متخصصین و ساکنین بافت پرداخته شد. تحقیق در شهر مشهد در مرداد و شهریور ماه سال 1392  انجام گردید. بررسی وضعیت اسکان گردشگر در راستای مؤلفه های توسعه پایدار گردشگری و اثرات آن در جامعه میزبان بر اساس شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه پایدار و تعدادی از مؤلفه های این شاخص ها، به نتایجی حاکی از عدم توجه به توسعه پایدار و برنامه ریزی در خصوص ایجاد مراکز اقامتگاه های رسمی رسید.

 

واژه های کلیدی: مراکز اقامتی، گردشگری، توسعه پایدار، زیارت، مشهد

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول کلیات تحقیق

    1-1-  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

    1-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

    1-3- اهمیت وضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 4

    1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

    1-5- پرسش های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 6

    1-6- فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….. 7

    1-7- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

    1-8- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم ادبیات ومبانی نظری تحقیق

    2-1- تعریف گردشگری………………………………………………………………………………………………………………….. 11

    2-2- انواع گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………….. 12

    2-3- گردشگری مذهبی (زیارتی)……………………………………………………………………………………………………… 16

   

         2-3-1- گردشگری دینی و شهر زائر……………………………………………………………………………………………… 18

         2-3-2- گونه شناسی زائران………………………………………………………………………………………………………… 21

    2-4- توسعه پایدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

    2-5- توسعه پایدار گردشگری…………………………………………………………………………………………………………… 25

         2-5-1- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های اقتصادی…………………………………………………………………….. 26

         2-5-2- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های زیست محیطی……………………………………………………………… 27

         2-5-3- توسعه پایدار گردشگری و مؤلفه های اجتماعی – فرهنگی………………………………………………………. 29

    2-6- اقامتگاه ها ی گردشگری (پذیرایی و اسکان در گردشگری)…………………………………………………………….. 31

         2-6-1- خدمات اقامتی………………………………………………………………………………………………………………. 32

         2-6-2- بخش پذیرایی……………………………………………………………………………………………………………….. 34

              2-6-2-1- موقعیت محل……………………………………………………………………………………………………….. 34

              2-6-2-2- فصلی بودن………………………………………………………………………………………………………….. 35

              2-6-2-3- تعداد نفرشب اقامت………………………………………………………………………………………………. 35

              2-6-2-4- ضریب اشغال اتاق…………………………………………………………………………………………………. 35

              2-6-2-5- ضریب اشغال تخت……………………………………………………………………………………………….. 35

              2-6-2-6- برنامه‌ریزی نیروی انسانی………………………………………………………………………………………… 35

              2-6-2-7- زوال‌پذیری…………………………………………………………………………………………………………. 35

         2-6-3- انواع اقامت گاه های گردشگری……………………………………………………………………………………….. 36

              2-6-3-1- اقامت گاه های غیر رسمی گردشگری……………………………………………………………………….. 36

              2-6-3-2- اقامتگاه رسمی گردشگری………………………………………………………………………………………. 36

    2-7- ظرفیت تحمل گردشگری…………………………………………………………………………………………………………. 37

    2-8- نسبت ماندگاری گردشگران……………………………………………………………………………………………………… 39

    2-9- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

    2-10- مدل مفهومی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 43

    2-11- معرفی اجمالی از محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………….. 44

         2-11-1- معرفی شهر مشهد…………………………………………………………………………………………………………… 44

         2-11-2- جغرافیای طبیعی مشهد…………………………………………………………………………………………………….. 44

         2-11-3-  زمین‌شناسی…………………………………………………………………………………………………………………. 44

         2-11-4- آب و هوا…………………………………………………………………………………………………………………….. 45

         2-11-5- جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………….. 45

         2-11-6- اقتصاد مشهد…………………………………………………………………………………………………………………. 45

         2-11-7- گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………… 47

فصل سوم روش تحقیق

    3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 49

    3-2- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 49

    3-3- نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

    3-4- جامعه مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………… 50

    3-5- واحد آماری…………………………………………………………………………………………………………………………… 50

    3-6- حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

    3-7- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………. 51

    3-8- روش گردآوری اطلاعات و داده ها…………………………………………………………………………………………….. 52

    3-9- آزمونها…………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

    3-10- برازش ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………………………………………….. 53

         3-10-1- روایی و پایایی ابزار………………………………………………………………………………………………………… 53

               3-10-1-1- پایایی ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………………………….. 54

         3-10-1-2- روایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………………………………….. 55

    3-11- روش جمع آوری اطلاعات و داده ها………………………………………………………………………………………….. 55

    3-12- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها……………………………………………………………………………………… 55

فصل چهارم تجزیه و تحلیل

    4-1- یافته های کتابخانه ای……………………………………………………………………………………………………………….. 58

         4-1-1- اسکان گردشگر در شهر مشهد و بعد اقتصادی………………………………………………………………………… 58

              4-1-1-1-  ساخت بی رویه هتل در مشهد……………………………………………………………………………………. 59

              4-1-1-2- فصلی بودن…………………………………………………………………………………………………………….. 61

              4-1-1-3- تعداد نفرشب اقامت…………………………………………………………………………………………………. 62

              4-1-1-4- ضریب اشغال اتاق……………………………………………………………………………………………………. 62

              4-1-1-5- ضریب اشغال تخت………………………………………………………………………………………………….. 62

              4-1-1-6- نسبت ماندگاری گردشگران………………………………………………………………………………………. 62

         4-1-2- اسکان گردشگر در شهر مشهد و بعد اجتماعی……………………………………………………………………….. 63

              4-1-2-1- امنیت……………………………………………………………………………………………………………………. 64

              4-1-2-2- جرم و جنایت…………………………………………………………………………………………………………. 65

              4-1-2-3- مهاجرین……………………………………………………………………………………………………………….. 66

              4-1-2-4- حس تعلق به مکان…………………………………………………………………………………………………… 67

              4-1-2-5- توزیع نامتعادل گردشگران…………………………………………………………………………………………. 68

         4-1-3- اسکان مشهد و بعد زیست محیطی……………………………………………………………………………………….. 69

              4-1-3- 1- فضاهای سبز شهری…………………………………………………………………………………………………. 72

              4-1-3- 2- حمل و نقل…………………………………………………………………………………………………………… 75

              4-1-3- 3- آلودگی هوا………………………………………………………………………………………………………….. 75

              4-1-3- 4- آلودگی صوتی………………………………………………………………………………………………………. 77

              4-1-3- 5- زباله…………………………………………………………………………………………………………………….. 79

         4-1-4- بررسی مراکز اقامتی در شهر مشهد……………………………………………………………………………………….. 79

         4-1-5- نحوه اسکان…………………………………………………………………………………………………………………… 81

         4-1-6- طرح  بهسازی و بازسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر…………………………………………………………. 83

    4-2- یافته های میدانی……………………………………………………………………………………………………………………… 86

         4-2-1- آمار توصیفی پرسشنامه گردشگران……………………………………………………………………………………… 86

         4-2-2- آمار توصیفی پرسشنامه صاحبان اقامتگاه ها……………………………………………………………………………. 92

         4-2-3- آمار توصیفی پرسشنامه متخصصین………………………………………………………………………………………. 98

         4-2-4- ظرفیت تحمل اجتماعی گردشگری مشهد……………………………………………………………………………. 101

              4-2-4-1- نگرش جامعه میزبان و آستانه ظرفیت تحمل گردشگری مشهد………………………………………… 104

    4-3 – آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………. 105

         4-3-1- بررسی فرضیه اصلی………………………………………………………………………………………………………… 107

         4-3-2- بررسی فرضیه فرعی اول………………………………………………………………………………………………….. 107

         4-3-3- بررسی فرضیه فرعی دوم………………………………………………………………………………………………….. 114

         4-3-4- بررسی فرضیه فرعی سوم…………………………………………………………………………………………………. 117

 

فصل پنجم نتیجه گیری، بحث و پیشنهادها

    5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 124

    5-2- بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………… 124

    5-3- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

    5-4- کاربردها……………………………………………………………………………………………………………………………… 129

         5-4-1- پیشنهادات اجرایی حاصل از فر ضیه های تحقیق…………………………………………………………………… 129

         5-4- 2- پیشنهادات برای توسعه گردشگری……………………………………………………………………………………. 129

         5-4-3-  پیشنهاداتی برای پژوهش های آینده………………………………………………………………………………….. 130

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 131

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 136

 صفحه عنوان انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………. 138

 

فهرست تصاویر

تصویر 4-1 : رواج تکدی گرایی………………………………………………………………………………………………………….. 71

تصویر 4-2  : آلودگی هوای مشهد……………………………………………………………………………………………………….. 71

تصویر 4-3 : ترافیک معابر مشهد………………………………………………………………………………………………………….. 75

تصویر 4-4 :  جزایر حرارتی در هوای مشهد……………………………………………………………………………………………… 76

تصویر 4-5  : منابع تولید کننده آلودگی صوتی در محیط شهری………………………………………………………………….. 77

تصویر 4-6  : اقامت گردشگران در خیابان (اطراف حرم سمت طبرسی)…………………………………………………………. 82

تصویر 4-7 : اقامت گردشگران در چادر (کمپ غدیر)………………………………………………………………………………. 82

تصویر 4-8 : اقامت گردشگران در پارکها( بوستان جمهوری)……………………………………………………………………… 83

 

فهرست نقشه ها

نقشه 4-1  : مکان اقامتگاه های رسمی در مشهد………………………………………………………………………………………….. 70

نقشه 4-2 : پارکهای مشهد……………………………………………………………………………………………………………………… 73

نقشه 4-3 : سرانه فضای سبز مشهد………………………………………………………………………………………………………….. 74

نقشه 4-4 : طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع)…………………………………………………………. 85

 

فهرست جداول

جدول 2-1: ویژگی های تیپ های زیارتی و گردشگری در کلانشهر مشهد………………………………………………………… 22

جدول 3-1  : حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………………………….. 51

جدول 3-2 : حجم نمونه تخصیص داده شده در جامعه آماری………………………………………………………………………….. 51

جدول 4-1: مقایسه ظرفیت سالانه(اتاق و تخت) با تعداد گردشگر ورودی به اقامتگاه های رسمی مشهد سال 1391………… 62

جدول 4-2  : جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………………. 68

جدول 4-3 : حدود استاندارد آلودگی صوتی در هوای آزاد ایران……………………………………………………………………… 78

جدول 4-4 : تولید زباله…………………………………………………………………………………………………………………………. 79

جدول 4-5 : هتل ها……………………………………………………………………………………………………………………………… 80

جدول 4-6 : هتل آپارتمانها……………………………………………………………………………………………………………………. 80

جدول 4-7 : مهمانپذیرها……………………………………………………………………………………………………………………….. 81

تصویر 4-5  : اقامت گردشگران در خیابان(اطراف حرم سمت طبرسی……………………………………………………………….. 82

جدول 4-8 : دیدگاههای صنعت گردشگری و اقامتگاهی در مشهد…………………………………………………………………… 93

جدول 4-9 : گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه صاحبان اقامتگاه های رسمی در مشهد………………………………………………. 96

جدول 4-10  : سنجش آثار گردشگری برشاخص های توسعه پایدار از نگاه متخصصین…………………………………………. 98

جدول 4-11  : پیامدهای اقتصادی گردشگری…………………………………………………………………………………………… 102

جدول 4-12  : پیامدهای اجتماعی گردشگری…………………………………………………………………………………………… 103

جدول 4-13  : پیامدهای محیطی گردشگری…………………………………………………………………………………………….. 104

جدول 4-14 : آزمون نسبت دوجمله ای توسعه پایدار…………………………………………………………………………………… 105

جدول 4-15 : آزمون تی تست………………………………………………………………………………………………………………. 107

جدول 4-16 : گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه هتلداران و صاحبان اقامتگاه ها در مشهد………………………………………… 108

جدول 4-17 : آزمون نسبت دوجمله ای (گردشگری  و تأثیر آن بر جامعه هتلداران و صاحبان اقامتگاه ها در مشهد)……… 108

جدول 4-18: فصول گردشگری……………………………………………………………………………………………………………. 109

جدول 4-19 : آماره کای اسکویر فصول گردشگری………………………………………………………………………………….. 109

جدول 4-20 : درآمد فعلی اقامتگاه ها……………………………………………………………………………………………………… 109

جدول 4-21 : آماره کای اسکویر درآمد فعلی اقامتگاه ها……………………………………………………………………………… 109

جدول 4-22 : درآمد حاصل از گردشگری در مشهد…………………………………………………………………………………… 110

جدول 4-23 : آماره کای اسکویر درآمد حاصل از گردشگری در مشهد………………………………………………………….. 110

جدول 4-24 : میزان اشتغال ایجاد شده برای ساکنین به جهت گردشگری………………………………………………………….. 110

جدول 4-25 : آماره کای اسکویر میزان اشتغال ایجاد شده برای ساکنین به جهت گردشگری…………………………………. 111

جدول 4-26 : مدت اقامت گردشگران……………………………………………………………………………………………………. 111

جدول 4-27 : آماره کای اسکویر مدت اقامت گردشگران…………………………………………………………………………… 111

جدول 4-28 : هزینه اقامت گردشگران……………………………………………………………………………………………………. 112

جدول 4-29 : آماره کای اسکویر هزینه اقامت گردشگران……………………………………………………………………………. 112

جدول 4-30 : میزان ساخت اقامتگاه ها……………………………………………………………………………………………………. 113

جدول 4-31 : آماره کای اسکویر میزان ساخت اقامتگاه ها……………………………………………………………………………. 113

جدول 4-32 : اثر نزدیکی اقامتگاه ها به حرم بر درآمد اقامتگاه ها……………………………………………………………………. 113

جدول 4-33 : آماره کای اسکویر(اثر نزدیکی اقامتگاه ها به حرم بر درآمد اقامتگاه ها)…………………………………………. 114

جدول 4-34 :آلودگی هوا……………………………………………………………………………………………………………………. 114

جدول 4-35 : آماره کای اسکویر(آلودگی  هوا)……………………………………………………………………………………….. 115

جدول 4-36 :آلودگی صوتی……………………………………………………………………………………………………………….. 115

جدول 4-37 : آماره کای اسکویر(آلودگی صوتی)……………………………………………………………………………………. 115

جدول 4-38 :ترافیک…………………………………………………………………………………………………………………………. 116

جدول 4-39 : آماره کای اسکویر(ترافیک)……………………………………………………………………………………………… 116

جدول 4-40 : آلودگی زیست محیطی…………………………………………………………………………………………………….. 116

جدول 4-41 : آماره کای اسکویر (آلودگی زیست محیطی)…………………………………………………………………………. 117

جدول 4-42 : تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها به یکدیگر در امنیت……………………………………………………………………. 117

جدول 4-43 : آماره کای اسکویر (تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها به یکدیگر در امنیت )……………………………………….. 118

جدول 4-44 : احساس امنیت در شهر مشهد………………………………………………………………………………………………. 118

جدول 4-45 : آماره کای اسکویر (احساس امنیت در شهر مشهد)…………………………………………………………………… 118

جدول 4-46 : جرم و جنایت…………………………………………………………………………………………………………………. 119

جدول 4-47 : آماره کای اسکویر (جرم و جنایت )…………………………………………………………………………………….. 119

جدول 4-48 : میزان ماندگاری مسافر در مشهد یا در محله…………………………………………………………………………….. 120

جدول 4-49 : آماره کای اسکویر (میزان ماندگاری مسافر در مشهدیا در محله)………………………………………………….. 120

جدول 4-50 : ازدحام در محل اقامت………………………………………………………………………………………………………. 120

جدول 4-51 : آماره کای اسکویر (ازدحام در محل اقامت)…………………………………………………………………………… 121

جدول 4-52 : کیفیت زندگی محلی……………………………………………………………………………………………………….. 121

جدول 4-53 : آماره کای اسکویر زندگی محلی………………………………………………………………………………………… 121

فهرست نمودارها
نمودار 2-1 : توسعه پایدار……………………………………………………………………………………………………………………… 25

نمودار2-2 : نمای شماتیک مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………. 43

نمودار 2-3 : تعداد اقامتگاه های رسمی در 4 استان اول کشور………………………………………………………………………… 46

نمودار 3-1 : مشخصات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 50

نمودار 4-1 :سرمایه ناخالص در اقامتگاه های کشور(میلیون ریال)…………………………………………………………………… 60

نمودار 4-2 : ارزش بهروری در اقامتگاه های کشور(میلیون ریال)……………………………………………………………………. 60

نمودار 4-3 : الگوی کلی پیک سفر در شهر مشهد(1390)…………………………………………………………………………….. 61

نمودار 4-4  : تعداد گردشگران و زائران داخلی کلانشهر مشهد به تفکیک ماه از سال 1365 تا1390……………………… 61

نمودار 4-5 : فرآیند کنونی سیستم گردشگری شهر مشهد…………………………………………………………………………….. 64

نمودار 4-6 :توزیع نسبی اماکن فرهنگی،میزان جرم و جنایت و جمعیت در مناطق شهرداری………………………………….. 66

نمودار 4-7 : محل اسکان در مشهد…………………………………………………………………………………………………………. 86

نمودار 4-8 : رضایتمندی از امکانات اقامتگاهی در مشهد………………………………………………………………………………. 87

نمودار 4-9 : میزان هزینه و مدت شب اقامت……………………………………………………………………………………………… 88

نمودار 4-10 : مقایسه هزینه سفر به مشهد با شهرهای گردشگرپذیر…………………………………………………………………. 88

نمودار 4-11  : پیشنهادهای  برای توسعه و رشد بیشتر خدمات اسکان در مشهد………………………………………………….. 89

نمودار 4-12  : استقرار اقامتگاهها  در اطراف حرم مطهر……………………………………………………………………………….. 89

نمودار 4-13 : تأثیر نزدیک بودن اقامتگاه ها در امنیت………………………………………………………………………………….. 90

نمودار 4-14 : میزان آلودگی هوا، آلودگی صوتی و ترافیک…………………………………………………………………………. 92

نمودار 4-15 : مدت اقامت در مشهد………………………………………………………………………………………………………… 94

نمودار 4-16 :  محل استقرار اقامتگاه ها…………………………………………………………………………………………………….. 95

نمودار 4-17 : مکان و هزینه اقامت در مشهد……………………………………………………………………………………………… 96

نمودار 4-18 : فصول گردشگری……………………………………………………………………………………………………………. 97

نمودار 4-19 : درصد اشغال اقامتگاه…………………………………………………………………………………………………………. 97

نمودار 4-20 : پیشنهادهای توسعه و رشد بیشتر خدمات اسکان در مشهد…………………………………………………………… 98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول
کلیات تحقیق
 

1-1-  مقدمه
امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین صنایع توسعه پایدار، فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کشورها از جمله  ایران به وجود آورده است. این صنعت در ساختارهایِ فضایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر مدرن در جامعه ایران بسیار با اهمیت است؛ بر اساس چنین ویژگی­ای، امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز اقامتی استاندارد، مکان‌های فراغتی و تفریحی مدرن یکی از اهداف مهم برنامه­ریزان مدیریت در حوزه گردشگری شهری (داخلی) است.

توسعه گردشگری با ارتقای ابعاد کمّی و کیفی با حداکثر بازده یکی از مهم ترین فعالیت­های عمده مدیریت اجرایی کشورها در عصر حاضر می­باشد. تأکید بر ظرفیت تحمل محیطی به منظور دست‌یابی به گردشگری پایدار، توسعه فعالیت­های عمران گردشگری شهری، نوسازی بافت­های تاریخی شهر، بازسازی فضاهای تفریحی در این حوزه با ارائه تسهیلات مناسب، کمک شایانی به توسعه پایدار گردشگری می­کند. رقابت در جهت توسعه پایدار گردشگری با توجه به ارائه نیازهای گردشگران، در کنار تقویت مشارکت بخش­های خصوصی و شهروندان در رفع این نیازها، همچنین ایجاد بسترهای آمایشی مختلف در این حوزه باید مورد اهمیت و برنامه­ریزی مدیریت اجرایی گردشگری قرار گیرد. تغییر نگرش مسوولان و شهروندان نسبت به جذب گردشگران، ارائه رفتارهای مناسب با این میهمانان، کنترل معضلات و مشکلات گردشگران، توجه به پروسه فرایند ارائه اطلاعات مورد نیاز به گردشگر و.. می­تواند جزء مهم ترین عوامل توسعه پایدار راهکارهای گردشگری در ایران از جمله کلان­شهرهای گردش­پذیر نظیر شهر مشهد باشد. در این بین انتخاب کلانشهر مشهد به عنوان مطالعه موردی از آنجا ناشی می‌شود که کلانشهر مشهد بزرگترین کانون جمعیتی شرق و شمال شرقی ایران است. این شهر به دلیل موقعیت ژئوپولیتیکی خود، بزرگترین شهر شیعه‌نشین آسیای غربی و مسلمانان سنی مذهب چین، آسیای مرکزی و افغانستان نیز به شمار می‌رود. لذا می‌بایست سامان دهنده و هدایتگر فعالیت های فرهنگی و مذهبی برای محدوده ای به وسعت ایران باشد (پاپلی یزدی، 1382،ص. 6). علاوه بر آن کلانشهر مذهبی مشهد دارای حوزه نفوذ بین‌المللی بوده و به دلیل همجواری با کشورهای مسلمان، بزرگترین مرکز جذب گردشگران مذهبی و زائران در نیمه شرقی و شمال شرقی ایران است که بنا به آمار در سال 1390 پذیرای حدود 20 میلیون گردشگر و زائر بوده است (سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، 1391). ورود چنین حجمی از گردشگران و زائران به مشهد نیازمند رسیدگی و مناسب‌سازی وضعیت اسکان و مسائل رفاهی گردشگران است که در این پژوهش به بررسی این مقوله با تأکید بر مؤلفه های پایداری پرداخته خواهد شد.

 

 

1-2- بیان مسئله:
از عوامل موثر بر تجربه گردشگری دلپذیر در یک شهر، خدمات اقامتگاهی و پذیرایی آن شهر می‌باشد که تأثیر به سزایی در تمایل به سفر مجدد به شهر مذکور را دارد. خدمات میهمان نوازی قلب فعالیت گردشگری محسوب می‌شود چرا که از یک سو اشتغال و درآمد مستقیم از گردشگری را برای میزبان رقم می‌زند و در دیگر سو در برآورد نیازها و خواست‌های گردشگران یکی از عوامل اصلی شکل دادن به یک تجربه خوب گردشگری است. از جمله خدمات موجود در بخش مهمان نوازی، خدمات مربوط به اسکان گردشگران است که اصلی‌ترین رکن خدمات میهمان‌نوازی است.

یک گردشگر از لحظه‌ای که تصمیم به سفر می‌گیرد تا وقتی که سفرش به پایان می‌برد، نیازهای متعددی دارد که عدم پاسخگویی به هر یک از آنها می‌تواند در تصمیم او نقش داشته باشد. با این وصف نیاز به اطلاعات، وسایل حمل و نقل، محل اقامت مناسب، برخورد اصولی و مبتنی بر احترام، امنیت و آسایش و… از جمله این نیازها می‌باشد که برای هر یک از آنها باید برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد. در این میان محل اقامت یکی از مهم ترین ملزومات حایز اهمیت گردشگران است.

از جمله مقاصد زیارتی و گردشگری مذهبی کشور شهر مقدس مشهد است که به دلیل وجود مرقد مطهر امام رضا(ع) امام هشتم، به عنوان پایتخت معنوی کشور، سالانه بیش از 20 میلیون از زائرین و گردشگران داخلی و خارجی را در خود جای می دهد(سقایی،1390: 54).  در اولویتبندی احتیاجات و یا به عبارت دیگر، خدمات مورد نیاز زائران و گردشگران ورودی به شهر مشهد، خدمات اقامتی و اسکان را میتوان دارای اهمیت فراوان دانست. به گونه ای که فکر اسکان و اینکه زائر به این امر میاندیشید که در طول اقامت برای زیارت در مقاصد مذهبی چگونه بتواند زمینه اسکان خود و یا خانواده را مهیا کند؟ یکی از دغددغه های اصلی اکثریت زائران و گردشگرانی است که به مشهد سفر می کنند (اکبری، 1389 و آمایش طوس 1387 و سقایی،1390 ). برآورد خدمات اقامتی و اسکان زائر به عنوان دغدغه اول زائران در کلانشهر مشهد سبب گردیده که اقامتگاه های عمومی فر اوانی در این کلانشهر احداث و مورد بهره برداری قرار گیرد.

مشهد این کانون مذهبی همه ساله میلیون‌ها نفر از مشتاقان را از سراسر جهان به سوی خود جلب می‌کند که این امر برای استان خراسان رضوی و مشهدالرضا(ع) موقعیتی استثنایی را فراهم آورده است. طبق آمارهای منتشره سال 91 خراسان رضوی در حال حاضر با وجود 151 هتل از یک ستاره تا پنج ستاره با ظرفیت 11095 اتاق و 39138 تخت، 292 واحد هتل آپارتمانی با ظرفیت 16392 تخت و 543 واحد مهمانپذیر با تعداد 34309 تخت نقش مهمی در اسکان زائرین و گردشگران ایفا می‌نماید. از سوی دیگر هم‌اکنون 221 دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی در استان فعال است (شهرداری مشهد،1391). اما یکی از بزرگترین مشکلات گردشگری در شهر مشهد طریقه اسکان یافتن مسافران در این شهر است. به طوری که درصد زیادی از مسافران مشهد در چادرها و کمپ­ها استقرار می­یابند و درصد کمتری از هتل و مهمانپذیر استفاده می­کنند. این معضل تا حدی است که در برخی از فصول سال وضعیت هتلداری را با چالش روبرو کرده است. از طرف دیگر اسکان در چادرها و در کنار خیابان به صورت غیرمستقیم به بزهکاری و جرائم خیابانی و بالا رفتن هزینه تأمین امنیت در  شهر دامن زده است.

موقعیتی نظیر شهر مشهد در شرق کشور و ظرفیت بالای گردشگری این کلانشهر زیارتی باعث شده تا بسیاری از سرمایه­گذاران داخلی و خارجی مایل به استفاده از بسترهای سرمایه­گذاری در صنعت گردشگری این شهر شوند. چنین است که بسیاری از ایرانیان و یا حتی اتباع کشورهای مسلمان از مسئولان استانی کشور می­خواهند تا مسیر حضور پر رنگ و جدی­تر سرمایه­گذاری کشورهای مسلمان در کلان شهر مذهبی مشهد را هموار کنند. با این حال عدم توسعه مناسب زیرساخت­های صنعت گردشگری و نیز مشکلات اداری، عدم توجه به ظرفیت­ها و فرصت­ها، مانع از جذب مناسب سرمایه در صنعت گردشگری مشهد شده و در نتیجه عدم توسعه امکانات رفاهی را به بار آورده است.

از آنجا که دلیل اصلی انتخاب این شهر برای سفر، توسط مردم، وجود حرم مطهر امام رضا(ع)، امام هشتم شیعیان در این شهر است، حال به هر دلیلی اگر از تعداد این زائران کاسته شود، شهر مشهد دچار مشکل خواهد شد. به طوری که هم اکنون نیز کم شدن گردشگران در بعضی فصول، باعث رکود فصلی مشاغل مربوطه در این شهر می‌شود. عواملی چند وجود دارند که می‌تواند بر روی روند ورود گردشگر به این شهر تأثیرگذار بوده است.

بر این اساس توجه همه­جانبه به مقوله اسکان و اقامتگاه ها در توسعه گردشگری پایدار از اهمیت به­ سزایی برخوردار است. بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد به بررسی وضعیت اسکان رسمی زائران شهر مشهد به واکاوی آن از نگاه مؤلفه های پایداری بپردازد. از جمله مواردی دیگری که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از؛ بررسی میزان نیاز به اماکن اقامتی در شهر مشهد و این که آیا نیاز به ساخت اماکن اقامتگاهی جدید وجود دارد؟ و نیز ساخت اماکن اقامتی در بافت های فرسوده و اثرات و پیامدهایی که می تواند بر این گونه مناطق بر مردم (ابعاد اجتماعی)، تأثیرات اقتصادی و زیست محیطی بگذارد مورد بررسی قرار می گیرند.

 

1-3- اهمیت وضرورت تحقیق:
از آنجایی که وضعیت اسکان رسمی گردشگران مشهد دغدغه اصلی تحقیق حاضر است، مروری بر آمارهای مربوطه و معضلات و تهدیدات گردشگری شهر مشهد، می­تواند ضرورت موضوع را روشن کند.

محل اقامت یکی از نیازهای ضروری زائران است که شناخت آن برای برنامه ریزان شهری ضروری است. هدف از اجرای این پژوهش شناخت نیازهای اقامتی زائران در شهر مشهد است. بی اطلاعی از نیازهای زائران و گردشگران، عدم ایجاد امکانات اقامتی و رفاهی مطابق با خواسته های زائران و در نتیجه عدم جذب گردشگر را فراهم می کند.

یکی دیگر از معضلات گردشگری در شهر مشهد مدت اقامت و ماندگاری مسافرین در این شهر است که معمولاً مسافران پس از زیارت و خرید در بازار مسافرت خود را اتمام یافته می­دانند و این در صورتی­ است که یک گردشگر هرچه بیشتر در یک شهر بماند سود و منفعت بیشتری عاید شهر یاد شده می­شود. یکی از اهداف مهم سازمانهای مرتبط با گردشگری افزایش همین ضریب ماندگاری زائران و گردشگران در این شهر است. این امر به جز از طریق شناخت و رفع نیازهای اصلی گردشگران و زائران و افزایش رضایت آنها امکان پذیر نیست.

بر اساس آمار تعداد گردشگران شهر مشهد در ماه­های مختلف سال متفاوت است و این خود باعث به وجود آمدن رکود فصلی در بسیاری از مشاغل این شهر می­گردد، این رکود خصوصاً در مورد مشاغل تجاری، هتلداری، حمل و نقل و…. بسیار صدق می­کند[1]. بیشترین مسافران شهر مشهد در فصل تابستان و خصوصاً مرداد ماه به این شهر می­آیند و کمترین آن نیز در آذر ماه می­باشد و این خود باعث گرانی و تورم قیمت کرایه اقامتگاه در فصل شلوغ سال می­شود.

از دیگر مشکلات گردشگری در شهر مشهد می­توان به طریقه اسکان یافتن مسافران در این شهر اشاره کرد. به طوری که درصد زیادی از مسافران مشهد در چادرها و کمپ­ها استقرار می­یابند و درصد کمتری از هتل و مهمانپذیر استفاده می­کنند.

از این گذشته مسائل دیگری نیز هستند که می توانند به طور جدی وضعیت گردشگری را در شهر مشهد تحت تأثیر قرار دهند از جمله[2]:

1: با توجه به این که مسافران شهر مشهد هرکدام از راه­های دور و نزدیک به این شهر می­آیند، گرانی هزینه­ها و مخارج سفر بر میزان تعداد گردشگران این شهر تأثیر گذار است.

2: دلیل اصلی سفرهای مردم به شهر مشهد­، مذهبی و برای زیارت امام رضا است. با ایجاد امنیت در عراق در آینده، بسیاری از مردم ایران (خصوصاً غرب و جنوب غرب ایران) می­توانند با پیمودن فاصله کمتری به زیارت امامان شیعه در کشور عراق بروند و این پدیده می­تواند به شدت وضعیت گردشگری در مشهد را تحت تاثیر قرار دهد.

شناخت نیازهای زائران همواره از جهت ماندگاری و جذب هرچه بیشتر گردشگر از اهمیت خاصی برخوردار است و بی اطلاعی از آنها زمینه ناکارآمدی جامعه میزبان در ارائه امکانات و خدمات اقامتی مناسب به زائران و در نتیجه جذب گسترده تر و بهتر زائر را فراهم می کند. یکی از مهترین خدمات مورد نیاز خدمات اقامتی است که برآورد این نیاز برای زائران از اهمیتی بنیادین در توسعه و بهینه سازی زیارت و گردشگری در شهر مشهد دارد.

سرمایه گذاری اصولی برای ایجاد مراکز اقامتی مطابق با نیازهای زائران و گردشگران، رضایتمندی گردشگران را بیشتر کرده، تقاضای سفر و ماندگاری را افزایش داد و درآمد

1-4 اهداف اساسی تحقیق                                                                  7

1-5 سوالات تحقیق                                                                          8

1-6 نوع و روش تحقیق                                                                    8

1-7 روش گردآوری اطلاعات                                                            9

1-8 قلمرو تحقیق                                                                           9

1-9 تعریف واژگان کلیدی                                                                9

فصل دوم

2-1 مبانی نظری و پژوهشی                                                               12

2-1-1 تعریف توزیع و کانالهای توزیع                                                  13

2-1-2 اهمیت و کارکردهای کانالهای توزیع                                           15

2-1-3 الزامات و نیازمندیهای کانالهای توزیع                                         16

2-1-4 انواع کانالهای توزیع                                                               20

2-1-5 ساختار کانال توزیع محصولات مصرفی                                       21

2-1-6 ساختار کانال توزیع محصولات صنعتی                                        23

2-1-7 طراحی کانال توزیع                                                               24

2-1-8 مراحل طراحی کانالهای توزیع                                                   25

2-1-9 سازمان کانال توزیع                                                               27

2-1-10 شبکه توزیع عمده فروشی                                                     29

2-1-11 توزیع کالا از طریق شبکه شرکت‌های پخش                                30

2-1-12 شبکه های توزیع مستقل                                                       32

2-1-13 جریانهای شبکه توزیع                                                          34

2-1-14 انتخاب کانال توزیع با استفاده از تحلیل پوششی داده ها                  36

2-1-15 تصمیم گیری با معیارهای چندگانه                                           37

2-1-16 تعریف تحلیل پوششی داده ها                                                38        

2-1-17 مدل های تحلیل پوششی داده ها                                             39

2-1-18 تحلیل پوششی داده ها و محاسبه کارایی                                    41

2-1-19 نتایج حاصل از به کارگیری ارزیابی به روش تحلیل پوششی داده ها    44

2-1-20 ارکان تصمیم گیری انتخاب کانال توزیع در تحلیل پوششی داده ها      45

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده                                                      46

2-2-1 مطالعات انجام شده داخلی                                                      46

2-2-2 مطالعات انجام شده خارجی                                                    52

 فصل سوم

3-1 مقدمه                                                                                  57

3-2 نوع پژوهش                                                                           57

3-3 جامعه و نمونه آماری                                                                58

3-4 روش گردآوری داده ها                                                             59

3-5 متغیرهای تحقیق                                                                     61

3-6 انتخاب مدل مناسب جهت اندازه گیری کارایی                                63     

فصل چهارم

4-1 مقدمه                                                                                  67

4-2 مدل تحلیل پوششی داده ها                                                        68

4-3 مدل ارزیابی                                                                          70

4-3-1 بررسی نتایج                                                                       70

4-3-2 بررسی نتایج با مدل CCR-O                                                 73

4-3-3 بررسی نتایج با مدل BCC-O                                                 75

4-4 مقایسه نتایج نمرات کارایی در مدل های BCC و CCR                    77

 فصل پنجم

5-1 مقدمه                                                                                 81

5-2 خلاصه پژوهش                                                                     82

5-3 نتایج پژوهشی و بحث                                                             84

5-4 محدودیت های پژوهش                                                            84

   

5-4-1 محدودیت های در اختیار محقق                                               86

5-4-2 محدودیت های خارج از اختیار محقق                                        86

5-5 مقایسه نتایج تحقیق با مطالعات قبلی                                             86

5-6 دستاوردهای کاربردی (علمی) پژوهشی                                          88

5-7 پیشنهادات                                                                             89

5-8 پیشنهاداتی برای تحقیقات بعدی                                                   90

منابع                                                                                    92

چکیده:

یکی از دغدغه‌های اصلی سازمان ها انتخاب کانال توزع مناسب با کارایی بالا می باشد که در این دوره به علت تنوع در کانال های توزیع یکی از مشکلات اساسی اکثر کارخانه ها می باشد.

بر اساس پیشرفت روز افزون تکنولوژی و ایجاد رقبای جدید برای سی دی مانند هارد،فلش و…

بازار این محصول به صورت رکودی بودی و در نهایت دغدغه برای انتخاب کانال توزیع کارامد در این صنف بیشتر احساس میشود.

در همین راستا فرصتی حاصل شد تا از طریق روش تحلیل پوششی داده ها با ارزیابی ورودی و خروجی های شرکت کرانه تجارت بین الملل به سنجش کارایی کانال های توزیع این شرکت بپردازیم و کاراترین کانال ها را شناسایی کنیم.

در پایان تحقیق با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهاداتی در جهت بهبود موارد فوق ارائه گردید.

 واژگان کلیدی: تحلیل پوششی داده ها (DEA)، مدل های تصمیم گیری چندمعیاره، کارایی، کانال های توزیع

کلیات تحقیق

 1- مقدمه

یکی از مهمترین چالشهای مدیران بازاریابی و تولیدکنندگان، انتقال کالاهای تولیدی خود به بازارهای هدف است. بر این اساس تصمیم‌گیری در خصوص شیوه انتقال کالا به محل خرید یا مصرف، از جمله تصمیمات مهمی است که مدیر بازاریابی با آن مواجه است. (بختائی و گلچین‌فر، 1385 : 23) شبکه توزیع[1] بخشی از نظام اقتصادی یک کشور می‌باشد که تحولات اقتصادی آن کشور در تعیین کارکرد و ساختار آن مؤثر است. این شبکه حلقه رابط بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و متشکل از عاملینی است که با یکدیگر ارتباط متقابل دارند و عمل توزیع کالاها را انجام می‌دهند. (فرزین، 1386 : 77)

تصمیم درباره کانال توزیع و فروش کالا، از جمله مهمترین تصمیماتی است که فرا روی مدیران قرار دارد. تصمیم درباره توزیع کالا بر سایر تصمیمات بازاریابی تاثیر مستقیم می‌گذارد. نبض یک شرکت در دست شبکه توزیع و فروش آن است، اما با همه این شرایط اغلب شرکت‌ها به کانال‌های توزیع کالاهای خود توجه کافی ندارند و این امر گاه عواقب زیانباری برای آنان به دنبال دارد و در مقابل، بسیاری از شرکتهای با استفاده از سیستم های توزیع خلاق، به مزیت رقابتی دست یافته اند. بنابراین لازم است که تلاشهای زیادی در جهت افزایش کارآیی کانالهای توزیع و مقایسه میزان فروش انواع کانالها  صورت گیرد. (واکر و همکاران، 1378 : 268)

در این فصل کلیات مربوط به پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می­گیرد به این ترتیب که در ابتدا به شرح و بیان مسأله پژوهشی پرداخته می‌شود تا مبانی لازم جهت توجیه  چرائی انجام پژوهش حاضر فراهم آید. در ادامه اهداف پژوهش بیان می‌شود و به تبع این اهداف سوالات پژوهش ارائه می­شوند. سپس قلمرو پژوهش به لحاظ زمانی و مکانی معین می‌شود و روش مورد استفاده در پژوهش حاضر به اختصار توضیح داده می‌شود. در نهایت نیز به تعریف کاربردی واژه‌های پژوهش پرداخته می‌شود تا مطالعه پژوهش حاضر به صورتی ساده و قابل فهم میسر شود.

1-2- بیان مساله

تصمیم‌گیری مهم‌ترین دغدغه هر مدیر در فعالیت‌های حرفه‌ای است. به زعم بسیاری از دانشمندان حوزه مدیریت، تصمیم‌گیری معیار ارزیابی عملکرد هر مدیر است مدیران در تصمیم‌گیری‌های خود به اطلاعات گوناگونی نیاز دارند و مراحل مشخصی را برای دسترسی به اطلاعات طی می‌کنند. یکی از مبانی تصمیم‌گیری برای مدیران، ارزیابی عملکرد است که آنان را در تصمیم گرفتن هدایت می‌کند.  (دلگادو و همکاران، 2009)

چنانچه ارزیابی عملکرد به روش علمی انجام شده باشد، راهنمای مؤثری برای مدیران در تصمیم‌گیری‌هاست. در بین انواع سازمان، از مهم‌ترین بخش‌هایی که نیاز شدید به ارزیابی عملکرد دارد، ادارات و سازمان‌های مرتبط با عموم است. این مورد حتی در بحث مدیریت دولتی نیز گنجانده شده است. اهمیت ارزیابی عملکرد در این سازمان‌ها تا

 

جدول 2-1- مبانی نظری تحقیق …………………………………………………………………………………………………..
27
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان از نظر منطقه ………………………………………………………………….
37
جدول 4– 2- توزیع فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………….
38
جدول 4- 3- توزیع فراوانی وضعیت سن پاسخ دهندگان …………………………………………………………………
39
جدول 4- 4- توزیع فراوانی وضعیت افراد تحت تکفل پاسخ دهندگان ………………………………………………
39
جدول 4- 5- توزیع فراوانی وضعیت سابقه نوغانداری پاسخ دهندگان………………………………………………..
40
جدول 4- 6- توزیع فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان ……………………………………………………………
41
جدول 4- 7- توزیع فراوانی نمونه ها برحسب فعالیت‌های غیرنوغانداری …………………………………………..
41
جدول 4- 8- توزیع فراوانی درآمد حاصل از فعالیت‌های غیر نوغانداری ……………………………………………
42
جدول 4- 9- توزیع فراوانی درآمد حاصل از نوغانداری پاسخ دهندگان …………………………………………….
43
جدول 4- 10- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب تعداد تلمبار تحت مالکیت …………………………………………
44
جدول 4- 11- نوع مالکیت تلمبار …………………………………………………………………………………………………
44
جدول 4- 12- توزیع فراوانی نمونه‌ها بر حسب مساحت تلمبار ……………………………………………………….
44
جدول 4- 13- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب تعداد جعبه تخم نوغان پرورش داده شده در سال 1392…
45
جدول 4- 14- توزیع فراوانی برحسب نوع تلمبار …………………………………………………………………………..
46
جدول4- 15- مساحت توتستان به (متر مربع) ………………………………………………………………………………..
46
جدول4- 16- مالكیت توتستان …………………………………………………………………………………………………….
46
جدول 4- 17- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب روش درختکاری توت ……………………………………………..
47
جدول 4- 18- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب نحوه آشنایی با نوغانداری …………………………………………
47
جدول 4- 19- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب علت فعالیت نوغانداری …………………………………………….
48
جدول 4- 20- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب برخورداری از خدمات بیمه در سال 1391 ………………….
48
جدول 4- 21- توزیع فراوانی برحسب فروش تضمینی پیله تر تولیدی ………………………………………………
49
جدول 4- 22- تمایل فرد برای فروش پیله …………………………………………………………………………………….
49
جدول 4- 23- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب دیدگاه شرایط عرضه محصول به بازار ………………………..
50
جدول 4- 24- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب میزان هماهنگی شیوه های ترویجی با تجربه‌های شخصی
50
جدول 4- 25- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب میزان درک نوغاندار از روشهای نوین ارائه شده …………..
51
جدول 4- 26- توزیع فراوانی نمونه ها برحسب استفاده از تسهیلات بانکی طی سال‌های 88 تا 91 ……….
51
جدول 4- 27- توزیع فراوانی نمونه ها برحسب شرکت در کلاسهای آموزش …………………………………….
52
جدول 4- 28- مناسب بودن اطلاعات مروجان برای نوغاندار …………………………………………………………..
52
جدول 4- 29- تاثیر مروجان در تصمیم نوغاندارا ن برای پرورش کرم ابریشم …………………………………….
53
جدول 4- 30- دریافت نهال یارانه‌ای اصلاح شده طی سال‌های 88 تا90 ……………………………………………
53
جدول 4- 31-  وضعیت آینده نوغانداری از دیدگاه نوغانداران …………………………………………………………
54
جدول 4- 32- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب وضعیت تخریب توتستان ………………………………………….
55
جدول 4- 33- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب میزان آشنایی با نوغانداری …………………………………………
55
جدول 4- 34- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب راه‌های کسب اطلاع در مورد نوغانداری ……………………..
56
جدول 4- 35- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب میزان علاقه‌مندی به نوغانداری …………………………………..
57
جدول 4- 36- توزیع فراوانی نمونه‌ها بر حسب درآمدزایی نوغانداری ………………………………………………
57
جدول 4- 37- میزان     فعالیت فیزیکی و نیاز به نیروی کار نوغانداری نسبت به سایر فعالیت‌های کشاورزی
58
جدول 4- 38- توزیع فراوانی نمونه ها برحسب میزان هماهنگی شیوه‌های پرورش ارائه شده ……………….
59
جدول 4- 39- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب دلایل عدم شرکت در کلاس‌های نوغانداری ………………..
60
جدول 4- 40- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب تمایل به احداث یا بازسازی تلمبار ……………………………..
60
جدول 4- 41- توزیع فراوانی نمونه‌ها برحسب تمایل به شرکت در کلاس‌های آموزشی ………………………
61
جدول 4- 42- تمایل به شرکت در کلاس‌های آموزشی مرتبط با نوغانداری ……………………………………….
61
جدول 4- 43- تمایل به دریافت نهال توت اصلاح شده …………………………………………………………………..
62
جدول 4- 44- توزیع فراوانی کشاورزان غیر نوغاندار برحسب دارا بودن سابقه نوغانداری …………………..
62
جدول 4- 45- توزیع فراوانی کشاورزان غیرنوغاندار برحسب دارا بودن امکانات نوغانداری ………………..
63
جدول4- 46- بررسی عوامل موثر بر افزایش تولید پیله و احیای نوغانداری ……………………………………….
63
جدول 4- 47- آماره  X2……………………………………………………………………………………………………………
69
جدول 4- 48- آزمون T مقایسه دو گروه مستقل ……………………………………………………………………………..
69
جدول 4- 49- آماره یومن ویتنی ………………………………………………………………………………………………….
71
جدول 4- 50- آماره دو جمله­ای …………………………………………………………………………………………………..
73
 

 

 

6
نمودار 2- 1- تعداد جعبه تخم نوغان توزیع شده در کل کشور و استان گیلان ……………………………………
6
نمودار 2- 2-  تعداد جعبه تخم نوغان توزیع شده در کل کشور ……………………………………………………….
30
شکل 1-1- شهرستان لنگرود (به تفکیک بخش و دهستان) ………………………………………………………………
31
شکل 1-2- شهرستان شفت (به تفکیک بخش و دهستان) ………………………………………………………………..
88
ضمیمه 1- پرسشنامه‌ها………………………………………………………………………………………………………………..
 
 
 

1- مقدمه
تولید بیشتر، توزیع عادلانه ثروت، به دست آوردن سطح معیشت بالاتر و تأمین زندگی آسوده‌تر، هدف عمومی جوامع کنونی است که هریک به اشکال گوناگون در پی تحقق آن هستند (کشاورز،1389). عموماّ در کشورهای درحال توسعه، ساختار و اساس توسعه فعالیت‌های اقتصادی بر پایه کشاورزی است. بنابراین کشورهایی که اساس آنها بر کشاورزی استوار است مزیت نسبی بیشتری در تولید دارند (کیانی راد،1389).

نوغانداری و تولید فراورده‌های ابریشمی ازجمله فعالیت‌هایی است که می‌تواند در کنار سایر فعالیت‌های کشاورزی در یک دوره کوتاه‌مدت درآمدی را عاید خانوارهای روستایی نماید. وجود شرایط اقلیمی و امکانات مساعد توسعه نوغانداری و صنایع ابریشم در ایران و اشتغال‌زایی این فعالیت در بهره‌گیری از بیکاری‌های پنهان و نیروهای متمرکز در روستا از یک سو و گسترش صحیح آن متناسب با شرایط اقلیمی مناطق مختلف از سوی دیگر، می‌تواند درجهت رفع پاره‌ای از مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشاورزان مؤثر باشد (راهی، 1390).

سیرتاریخ نوغانداری در ایران با سابقه دیرینه‌اش نشان می‌دهد که این حرفه طی دوره‌های مختلف و در مواجهه با موانع و مشکلات گوناگون هیچگاه ازبین نرفته و فراموش نگردیده بلکه همچنان افتان وخیزان مسیر خود را طی نموده‌است.

تاریخ كهن ابریشم جهان گواهی موثر بر حضور ایرانیان در تولید و تجارت این محصول و تولید بافته‌های ابریشمی نفیس از زمان‌های دور تا به امروز می‌باشد. از ویژگی‌های بارز این صنعت به‌علاوه صنعت فرش اشتغال‌زایی آن است. در صنعت ابریشم از مرحله نوغانداری تا تبدیل نهایی، مشاغل زیادی وجود دارد كه بعضاً مشاغل دائمی هستند.

در این راستا رویکرد منطقی و برنامه ریزی شده به فعالیت‌های جانبی کشاورزی و صنایع تبدیلی و صنایع دستی با افزایش سطح اشتغال و ایجاد درآمد نیز می‌تواند ضمن حفظ بافت روستایی به توسعه و احیاء آن کمک شایانی کرده، روستانشینی را اقتصادی‌تر نماید. نوغانداری و مشاغل مرتبط با آن مانند قالی‌بافی و تولید فراورده‌های ابریشمی از جمله این فعالیت‌ها می‌باشد که قادر است ضمن ایجاد انگیزه اقتصادی و به‌کارگیری بخشی از نیروی کار روستا، درآمد نسبتاّ مناسبی را عاید خانوار روستایی نماید. به همین سبب بررسی علل گرایش کشاورزان و نیز عدم اقبال گروهی دیگر از آنان نسبت به این صنعت حائز اهمیت است.

 

2- بیان مسئله
استان گیلان با تولید حدود 55 تا 60 درصد پیله تر و برخورداری از بیشترین بهره‌بردار فعالیت نوغانداری در کشور بعنوان قطب فعالیت نوغانداری در ایران محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر تولید پیله و ابریشم در ایران با کاهش بیش از پنجاه درصد مواجه شده ‌است (شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران، 1387). در طی همین مدت دستمزد کارگری در ایران خصوصا در گیلان به شدت افزایش یافته و با توجه به کارگرطلب بودن نوغانداری، قیمت پیله تولیدشده نتوانسته پاسخگوی زحمات کشاورز باشد. عدم صرفه اقتصادی تولید پیله در شرایطی رخ داد که قیمت زمین نیز افزایش بی‌سابقه‌ای پیداکرد و این موضوع انگیزه کافی برای تغییر کاربری توتستان‌ها را فراهم نمود. به‌علاوه محصولات رقیب کشاورزی نیز از وضعیت نسبی بهتری برخوردار شدند و مجموعاّ انگیزه برای تولید پیله کاهش‌ یافت. علیرغم کاهش تولید پیله و کاهش عرضه نخ ابریشمی داخلی در سال‌های اخیر، قیمت نخ ابریشمی افزایش پیدا نکرد. این موضوع به دلیل کاهش قیمت نخ ابریشم در بازارهای جهانی و به علاوه تولید ابریشم ارزان قیمت در کشورهای همسایه ایران نظیر افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان بود. ایران با توجه به کیفیت تخم نوغان خود که از قدرت رقابت بالایی برخوردار است در سال‌های 1380 و 1381 از صادرکنندگان تخم نوغان به کشورهای آسیای میانه بود که متأسفانه این بازارها در سال‌های اخیر از دست رفت.

افزایش روزافزون مصرف فراورده‌های ابریشمی به سبب ارتقاء سطح زندگی مردم به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته و محبوبیت این محصولات نزد دوستداران محیط زیست در جهان به سبب اهمیت خواص فیزیکی و شیمیایی ابریشم برای سلامت و بهداشت از یک سو و توقف یا کاهش فعالیت نوغانداری در کشورهای توسعه‌یافته به سبب محدودیت زمین و افزایش دستمزد نیروی کار، فرصت مناسبی برای کشورهای درحال توسعه فراهم‌آورده ‌است تا با به‌کارگیری روش‌های نوین، تولید ابریشم را در کشورهای خود افزایش دهند.

با ظهور پدیده صنعتی شدن در برخی کشورها نظیر ژاپن و کره جنوبی از رونق این فعالیت کاسته شده، این کشورها دارای مزیت نسبی در بخش صنعت ابریشم گردیدند. از طرف دیگر کشورهایی مانند هندوستان و چین همچنان ‌که در مسیر صنعتی شدن گام برمی‌دارند اما طلایه داران تولید ابریشم درجهان هستند (راهی، 1390).

در سال های اخیر فعالیت نوغانداری در ایران با رکود شدیدی مواجه شده ‌است. این امر نه به دلیل عدم قابلیت‌های این سرزمین پهناور است بلکه بروز برخی از موانع و مشکلات،  امروزه نوغانداری و تولید ابریشم در ایران را همانند برخی دیگر از زیربخش‌های کشاورزی به چالش کشیده‌است (صیداوی و همکاران، 1385).

 

به‌طور کلی چالش‌های پیش روی صنعت نوغانداری را می‌توان بدین شرح خلاصه نمود: عدم رغبت كشاورزان به دلایلی همچون بالا بودن نرخ نهاده‌های كشاورزی، نوسانات قیمت پیله و ابریشم، ناپایداری بازار، پایین بودن قیمت پیله، كاهش صادرات فرش، عدم صرفه اقتصادی برای تولیدكننده پیله‌تر و ابریشم، بالا بودن قیمت تمام شده نسبت به سایر كشورها، عدم ایجاد زیرساخت‌های تشكیلاتی مناسب، عملكرد پایین‌تر نسبت به هیبریدهای پرتولید در برخی كشورها به دلیل عدم رعایت شرایط استاندارد پرورش، سنتی بودن سیستم‌های تولید و خصوصیات ژنتیكی هیبریدهای ایرانی، عدم وجود صنایع تبدیلی متنوع، واردات رسمی و غیر رسمی پیله و ابریشم به دلیل وجود نخ های ارزان‌تر از قیمت تمام شده داخلی و  بالا بودن دستمزد كارگران نسبت به برخی كشورهای دیگر.

 

با توجه به قلمرو وسیع نوغانداری در كشور و قابلیت توسعه این صنعت، ریشه‌دار بودن آن در فرهنگ و تمدن ایرانی و لزوم حفظ و تداوم آن با استفاده از تكنیك‌های نوین پرورشی، تدوین یك برنامه هدفمند و بلند مدتبرای احیاء این صنعت دیرپا ضروری می‌باشد.در این تحقیق تلاش می‌شود تا عوامل مؤثر بر پذیرش نوغانداری بررسی گردد و دلایل عدم استقبال کشاورزان نیز مورد واکاوی قرارگیرد. موقعیت ویژه استان گیلان در این حرفه – صنعت به عنوان قطب اصلی نوغانداری و دارا بودن بالاترین میزان تولید ابریشم کشور، اهمیت پرداختن به این موضوع را در محدوده این استان دو چندان می‌نماید. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ دادن به این پرسش است که مهمترین عوامل

در این ارتباط مطالعه حاضر با ارزیابی ژنوتیپ­های نعناع در طی دو سال زراعی و همچنین تحت انکوباتورهای LED و نیز اثرات متقابل بین قارچ‌های میكوریزا و نور جهت نیل به اهداف زیر اجراء گردید:

1- بررسی میزان آلودگی طبیعی ژنوتیپ‌های نعناع بومی ایران به قارچ‌های میكوریزا

2- ارزیابی خصوصیات زراعی و محتوای اسانس تولیدی در نعناع

3- تاثیر نورهای تك فام LED بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیكی گیاه نعناع

4- تاثیر نورهای تك فام LED بر كمیت و كیفیت اسانس گیاه نعناع

5- تأثیر نورهای تک فام LED بر محتوای کلروفیل، کاروتنوئید و فعالیت آنتی­اکسیدان­های آنزیمی

6- تاثیر بر هم‌كنش شدت و كیفیت نور و قارچ میكوریزا بر خصوصیات رشدی و محتوای اسانس تولیدی

7- مقایسه محیط‌های انكوباتور و مزرعه بر خصوصیات رشد و كمیت اسانس نعناع

 

فصل دوم

بررسی منابع

 2-1- تاریخچه

گونه­های مختلف نعناع از زمان­های بسیار قدیم به عنوان یک گیاه معطر و اشتها­آور مورد توجه بوده و برای ناراحتی­های دستگاه گوارش به کار می­رفته­اند . در اسطوره­های یونان بارها نام این گیاه ذکر شده است. یکی از بهترین شواهد که نشان دهنده قدمت استفاده از این محصول است، دیوار معابد ادفو در مصر می­باشد که دستورالعمل طرز ساختن عطریات مقدس که در مراسم مذهبی به عنوان بخور مورد استفاده قرار می­گرفته­اند، در آن قرار دارد. بقراط پدر علم طب از نعناع در نوشته­های خود یاد کرده است [4].

2-2- انتشار جغرافیایی

بسیاری از گونه­های جنس Mentha توزیع وسیعی در اروپا و آسیا دارند و پیشینه انتشار آنها مربوط به منطقه مدیترانه است [15]. از جمله گونه­های بسیار مهم این جنس از لحاظ تولید اسانس، گونه piperita M. می­باشد که به طور عمده در آمریکای شمالی، انگلستان، ایتالیا و فرانسه کشت می­شود. گونه M. spicata بومی بالکان و شمال و غرب ترکیه است و در بیشتر قسمت­های اروپا و نواحی مدیترانه­ای و شمال آمریکا کشت می­گردد [4]. گونه M. longifolia بومی مناطق مرکزی اروپا می­باشد اما در مناطق شمالی اروپا، آسیا و آفریقا نیز کشت می­گردد [142]. انتشار جغرافیایی M. pulegium در نواحی مرکزی، جنوبی و غرب اروپا، جنوب غربی آسیا، شمال آفریقا و حبشه می­باشد . گونه M.arvensis نیز بومی چین، ژاپن و اروپا می­باشد، اما در آرژانتین، برزیل، استرالیا، جنوب آفریقا و آنگولا نیز کشت می­گردد [38].

   

برخی گونه­های متعلق به این جنس تنها در مناطق خاصی وجود داشته و به نقاط دیگر انتشار نیافته­اند. گونه­ای به نام M. gattefossei تنها در مراکش و گونه­ای به نام M. requienii تنها در جنوب اروپا و به خصوص فرانسه و ایتالیا یافت می­شود. گونه M. canadensis در آمریکای شمالی، تنها گونه بومی متعلق به دنیای جدید است. در استرالیا 3 گونه M. australis، M. diemenica و M. satureioides و در نیوزیلند گونه M. cunninghamii بیشتر از سایر گونه­ها یافت می­شوند [122]. در ایران گونه­های M. longifolia و M. spicata در نواحی شمالی و بسیاری مناطق کشور از جمله مناطق جنوبی و غرب به صورت وحشی و خودرو می­رویند. همچنین گونه M. spicata بیشتر از سایر گونه­ها کشت می­گردد [3، 5 و 6].

2-3- خصوصیات خانواده نعناع

تیره نعناع شامل 200 جنس و بیش از4000 گونه می­باشد که از لحاظ تعداد یکی از ده تیره بزرگ گیاهان به شمار می­رود. گیاهان تیره نعناع عموماً علفی، درختچه­ای و به ندرت درختی و یا بالا­رونده هستند . برخی از آنها دارای ظاهری بوته مانند با ساقه­های چوبی شده می­باشند که در این رابطه می­توان به آویشن و اسطو خودوس اشاره نمود. اغلب گیاهان این خانواده با خشکی سازش پیدا کرده و برگ­های آنها از کرک پوشیده شده است تا از تعرق زیاد جلوگیری به عمل آورد .

2-4- طبقه­بندی و خصوصیات جنسMentha

بر اساس نتایج این تحقیق بیس فنول آ موجب اختلال در یادگیری، تثبیت و بقای حافظه در روش یادگیری احترازی غیر فعال و باعث اختلال در توزیع زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در هیپوكامپ، آمیگدال، مخچه و  قشر پری فرونتال مخ شد.

واژه های کلیدی: بیس فنول آ؛ یادگیری احترازی غیر فعال؛ شاتل باكس؛ هیپوكامپ؛ آمیگدال؛ مخچه؛ قشر پری فرونتال مخ؛ ایمنوهیستوشیمی؛ زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA؛ موش صحرایی نر

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل اول : مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 2

 فصل دوم  مبانی نظری تحقیق

2 -1 زنواستر.ژن ها………………………………………………………………………………………………………………… 8

2-2 بیس فنول آ……………………………………………………………………………………………………………………. 8

2-3 حافظه و انواع آن………………………………………………………………………………………………………….. 10

2-3-1 حافظه ی کوتاه مدت………………………………………………………………………………………… 10

2-3-2 حافظه ی میان مدت…………………………………………………………………………………………. 10

2-3-3 حافظه ی بلند مدت………………………………………………………………………………………….. 12

2-3-4- حافظه ی اظهاری…………………………………………………………………………………………….. 12

2-3-5- حافظه ی غیر اظهاری…………………………………………………………………………………….. 13

2-4- یادگیری احترازی……………………………………………………………………………………………………….. 13

2-5- نقش مراکز عمده در یادگیری…………………………………………………………………………………… 15

2-5-1-هیپوکامپ……………………………………………………………………………………………………………. 15

2-5-2- مخچه………………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-5-3- آمیگدال………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-5-4- قشر پری فرونتال مخ………………………………………………………………………………………… 25

2-6- گیرنده های گلوتامات…………………………………………………………………………………………………. 28

2-7- گیرنده ی NMDA و نقش آن دریادگیری………………………………………………………………. 29

 2-8- LTP ،LTD  و مکانیسم عمل آنها…………………………………………………………………………… 32

2-9-هورمون های  استروئیدی و نقش آنها در یادگیری…………………………………………………… 38

2-9-1 شیمی هورمون های استروئیدی……………………………………………………………………….. 38

2-9-2- نقش هورمون های استروئیدی در یادگیری و حافظه……………………………………. 39

   

عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل سوم : مواد و روش کار

3-1- ترکیبات شیمیایی و مواد مصرفی………………………………………………………………………………. 42

3-2- وسایل و دستگاه ها……………………………………………………………………………………………………… 43

3-3- حیوانات………………………………………………………………………………………………………………………… 43

3-4- دوره گاواژ حیوانات………………………………………………………………………………………………………. 44

3-5- القاء یادگیری احترازی در حیوان مورد مطالعه…………………………………………………………. 45

3-6- خارج کردن مغز و تثبیت بافت…………………………………………………………………………………… 46

3-7- آب‌گیری از بافت، شفاف سازی و پارافین دهی………………………………………………………… 47

3-8- قالب گیری در پارافین………………………………………………………………………………………………… 47

3-9- تهیه ی لام پلی الایزینه……………………………………………………………………………………………… 48

3-10- برش‌گیری و قرار دادن برش‌ها روی لام…………………………………………………………………. 48

3-11- تکنیک ایمنوهیستوشیمی……………………………………………………………………………………….. 49

3-12- طرز تهیه بافرPBS……………………………………………………………………………………………………. 50

3-13- روش تهیه بافر سیترات……………………………………………………………………………………………. 50

3-14- روش تهیه فرمالین 10 درصد بافره………………………………………………………………………… 51

3-15- روش تهیه فرمالین 4 درصد بافره…………………………………………………………………………… 51

3-16- طرز تهیه فتومیكروگراف از مقاطع بافتی………………………………………………………………… 51

3-17 – تعیین درصد تیرگی رنگ ایجاد شده……………………………………………………………………. 51

3-18- روش‌های آماری………………………………………………………………………………………………………… 52

فصل چهارم : نتایج

4-1- اثر بیس فنول آ بر یادگیری احترازی غیر فعال…………………………………………………………. 54

4-2- بررسی اثر بیس فنول آ بر تراکم زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در سلول

 های پورکینژ مخچه………………………………………………………………………………………………………………. 56

4-3- اثر بیس فنول آ بر تراکم زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در قشر پری

 فرونتال مخ موش صحرایی…………………………………………………………………………………………………… 60

4-4- اثر بیس فنول آ بر تراکم زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در آمیگدال

موش صحرایی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 63

4-5- اثر بیس فنول آ بر تراکم زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در هیپوکامپ

موش صحرایی نر …………………………………………………………………………………………………………………… 68

عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1- اثر بیس فنول آ بر یادگیری و حافظه  …………………………………………………………………….. 78

5-2- اثر بیس فنول آ بر توزیع زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA در مخچه،

پری فرونتال مخ، هیپوکامپ و آمیگدال………………………………………………………………………………. 81

5-3- اثر بیس فنول آ و یادگیری احترازی غیر فعال بر توزیع زیر واحد NR1

گیرنده ی NMDA ………………………………………………………………………………………………………………. 85

5-4-نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………… 88

5-5- پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………….. 88

 فهرست منابع و مأخذ 89

مقدمه

زنو استروژن ها1، استروژن های خارجی هستند که به صورت گسترده در ترکیبات صنعتی استفاده می شوند و علی رغم اینکه از لحاظ شیمیایی با استروژن های طبیعیِ ساخته شده توسط سیستم غدد داخلی بدن متفاوت هستند، اما دارای اثرات استروژنی در موجودات زنده می باشند Wolstenholn et al., 2010)). به این مواد، ” عوامل فعال هورمونی” و یا” مختل کننده های هورمونی[1] ” نیز گفته می شود(Kandaraki et al., 2009) . حضور فراگیر این مواد استروژنی، نگرانی عظیمی برای سلامت افراد و جمعیت ها می باشد Vidaeff., 2005) & (Sever. این مواد شیمیایی، به همراه پس آب منازل یا کارخانجات، وارد آب فاضلاب و
چرخه ی آب محیط می گردند و گیاهان و آبزیان را آلوده می کنند. تحقیقات، وجود زنواستروژن ها را در نارسایی های پزشکی مختلفی اثبات کرده است و در ده سال گذشته مطالعات علمی، شواهد زیادی را مبتنی بر عوارض سوء این مواد شیمیایی در سلامت انسان نشان داده است

          بیس فنول آ[2]، عمدتاً در ساخت پلاستیک های پلی کربناتی، اپوکسی رزین، برخی از مواد دندان پزشکی وبه عنوان ماده ی غیر پلیمری اضافه شونده به پلاستیک ها استفاده می شود. بیس فنول آ در 93% نمونه های ادراری در ایالات متحده تشخیص داده شده است؛ که نشان می دهد به میزان زیادی وارد بدن می شود(Vidaeff & Sever., 2005) . بیس فنول آ می تواند در سنتز و کلیرانس هورمون مداخله کند و همچنین بیان ژن گیرنده ها ی هورمون و فعالیت ژن بافت های هدف را تغییر دهد .(MacLusky et al., 2005)

یادگیری و حافظه از موضوعاتی است که بیشترین مطالعه در علوم اعصاب را به خود اختصاص داده و برای فهمیدن مکانیسم های سلولی و مولکولی آن شیوه های متفاوتی به کار گرفته شده است (Kim & junng 2006; Wang et al., 2006). تحقیقات فراوان نشان داده اند که مکان های مختلفی از مغز در فرایندهای حافظه و یادگیری دخالت دارند. از طرف دیگر بررسی های بی شماری در زمینه ی کشف مکانیسم های عصبی درگیر در این دو فرایند صورت گرفته است. اما با این وجود، مکانیسم های مؤثر در حافظه و یادگیری به حدّی متنوع و پیچیده هستند که برای شناخت کلیّه ی این مکانیسم ها بایستی تحقیقات گسترده تری صورت بگیرد (Kandel et al., 2000).

     یادگیری احترازی [3]، یکی از انواع حافظه و یادگیریِ غیر اظهاری است که در آن هر فرد رفتار یا پاسخی را برای اجتناب از یک موقعیت ناخوشایند یا استرس زا یاد می گیرد. این رفتار، شامل دوری کردن یا حذف شخص از آن موقعیت می باشد  .(Michael 2003)یادگیری احترازی، شامل دو نوع فعال و غیرفعال است. در نوع فعال، شرط اجتناب، به بروز پاسخ خاصی در حیوان بستگی دارد. ولی در نوع غیر فعال، به عدم پاسخ فرد وابسته است. یادگیری احترازی غیر فعال، نوعی فعالیت یادگیری ارتباطی[4] وابسته به هیپوکامپ محسوب می شود (Simonyi et al., 2007).

      دانشمندان علوم اعصاب در مورد نقش مهم هیپوکامپ در تشکیل حافظه های جدید پیرامون اتفاقات تجربه شده اتفاق نظر دارند (Squire & Schacter., 2002). قسمتی از این نقش هیپوکامپ، شرکت در تشخیص وقایع، مکان ها و محرکات جدید می باشد  .(VanElzakker . et al., 2008) هیپوکامپ، بیشترین تأثیر را در فرایند حافظه داشته و شاید بتوان گفت که ساختار اصلی مغزی در فرایندهای تقویت، به خاطر آوری و خاموش سازی حافظه در انسان است(Izquierdo., et al., 2004) . هیپوکامپ در حافظه ی بلند مدت و کوتاه مدت و چرخش فضایی نقش مهمی دارد (Zachepilo., et al., 2008).

یافته های متعدد نشان داده اند که مخچه در برخی از فرایندهای حافظه  نقش دارد (Kalmbach  . et al., 2009; Pakaprot et al., 2009; Wikgren et al., 2009) امروزه مشخص شده است که مخچه در یادگیری شرطی[5] (al.,2009  Thompson et (Gomez et al., 2010;، رفتارِ شناختی[6](Lalonde., et al., 1990) و یادگیری احساسی (Timmann., et al., 2009) نقش تعیین کننده ای دارد. همچنین وجود مخچه برای انواع یادگیری حرکتی نیز ضروری می باشد (Gómez., et al., 2010).  علاوه بر این، تحقیقاتی که روی نوعی ماهی طلایی [7]صورت گرفته، بیان کننده ی آن است که همانند آنچه در پستانداران رخ می دهد، یادگیریِ شرطی شدن کلاسیک، ارتباط بسیار زیادی به مخچه دارد .(Yang., et al., 2009)

آمیگدال، ساختاری متشکل از گروهی هسته، واقع در لوب گیجگاهی مغز است که نقش کلیدی در فرایند های احساسی و ترس دارد. همچنین نقش مستقیم آمیگدال در یادگیری احساسی نیز پیشنهاد شده (Galliot., et al 2009). مطالعات اخیر حاکی از آن است که آمیگدال در تعدیل عملکرد های هیپوکامپ نیز دخالت دارد. زیرا آسیب های آمیگدال می تواند در رفتارهای مربوط به ترس نقص ایجاد کند. همچنین اثر مستقیم آمیگدال بر یادگیری فضاییِ مرتبط با هیپوکامپ تأیید شده است(Sigurdsson., et al., 2006) . مطالعات نشان داده که تخریب و یا غیر فعال کردن هسته ی جانبی آمیگدال و نواحی کناری آن، در حین کسب اطلاعات جدید، از فرایند یادگیری ممانعت می کند و باعث تغییر فعالیت عصبی درهسته ی جانبی آمیگدال می گردد  Wolterink et al., 2001; Daenen etal., 2003; Terpstra et al., 2003)).

      قشر پری فرونتال مخ[8] مغز ناحیه ی قدامی لوب فرونتال مغز است که در رفتارهای پیچیده ی ادراکی مغز، بیان شخصیت، تصمیم گیری ها و مدیریت رفتارهای صحیح اجتماعی دخالت دارد  Yang.,  2009)& .(Raine  مطالعات روان شناختی پیشنهاد می کند قشر پری فرونتال مخ فرایندها ی کنترلی حافظه ی کاری و حافظه ی بلند مدت اپیزودیک را بر عهده دارد ) (Ranganath and Knight., . 2003

 NMDA یا N- متیل D- آسپارتات، یک گیرنده ی یونوتروپیک اختصاصی گلوتامات است که اتصال نوروترانسمیتر گلوتامات و NMDA به آن، گیرنده را که یک کانال یونی کلسیمی است، فعال می کند و باعث ورود یون های کلسیم به سلول پس سیناپسی و انتقال پیام عصبی می شود، که نقش مهمی را درشکل پذیری سیناپس ایفا می کند و مکانیسم سلولی در یادگیری و حافظه است(Wiess., 2007). این گیرنده با تراکم بالا در آمیگدال وجود دارد و بیشترین توزیع آن در منطقه ی CA1 هیپوکامپ می باشد. گیرنده های NMDA در CA1، در تنظیم شکل پذیری[9] سیناپسی و فرایند یادگیری و حافظه که شامل LTP و LTD است، نقش بسیار مهمی دارند. تحقیقات نشان داده، تجویز آگونیست هایNMDA  باعث پیشرفت در فرایند یادگیری می شود ((Izquierdo et al., 2004; chen et al., 2009; Grilli et al.,2009; Kandel al., 2000.

مطالعات فراوانی نشان می دهند که در پستانداران هورمون های جنسی از طریق اثر بر هیپوکامپ، یادگیری فضایی و حافظه را تحت تأثیر قرار می دهند Hodgson et al, 2008; ) (Mohaddes et al., 2009. وجود گیرنده های استروژنی در آمیگدال و هیپوکامپ، بیانگر نقش استروئیدهای جنسی در حفظ و تعدیل یادگیری و حافظه فضایی است.(Malin et al, 2007)  همچنین استروژن باعث افزایش در تراکم خارهای دندریتی[10]، افزایش فرکانس انتهای پیش سیناپسی می شود که می توا نند شکل پذیری را در هیپوکامپ افزایش دهند و این مسئله به طور مستقیم یادگیری و حافظه را افزایش می دهد (Wiess., 2007).

با توجه به اینکه زنواستروژن ها، به خصوص بیس فنول آ به طور گسترده ای از طرق مختلف وارد بدن انسان می شوند و عملکرد هورمون های استروئیدی را مختل می کنند، و از آنجایی که هورمون های استروئیدی نقش مهمی در فرایند های یادگیری اعمال می کنند و این
فرایند ها توسط گیرنده های NMDA میانجی گری می شوند، این تحقیق بر آن است تا اثر بیس فنول آ را بر توزیع زیر واحد NR1 گیرنده های NMDA در هیپوکامپ، مخچه، آمیگدال و قشر پری فرونتال مخ واثر آن را بر یادگیری احترازی غیر فعال در موش صحرائی نر
 بررسی کند.

مواد شیمیایی مثل حشره کشها، علف کشها، پلاستیک های کربناتی مختلف، شامپوها، ظروف یک بار مصرف، مواد غذایی کنسروی ناشی از شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جهان امروز ماست. بر طبق آنچه که تا به حال ذکر شد، استروئیدها در دوز پایین باعث افزایش یادگیری و تقویت حافظه می شوند. در نتیجه باتوجه به نقش استروئید ها در رشد و عملکرد سیستم عصبی انتظار می رود که بیس فنول آ به علت تشابه ساختمان مولکولی بتواند عملکرد استروئیدها را در فرایند یادگیری دچار اختلال کند  .(Brinton., 2009)به این صورت که به سایت ویژه نورواستروئیدها در زیر واحد NR1 گیرنده ی NMDA باند شده مانع اتصال استروژن شده و موجب کاهش یادگیری می شود  .(Wiess.,