بخش اول : جوسازمانی
مقدمه
2-1- تعاریف جو سازمانی
2-2- مولفه های جو سازمانی
2-3-ابعاد جو سازمانی
2-4- دیدگاه های گو ناگون در مورد شکل گیری جوسازمانی
4-2-1- رویکرد ساختاری
4-2-2- رویکرد ادراکی
4-2-3- رویکرد تعاملی
4-2-4- رویکرد فرهنگی
5-2- تفاوت جو سازمانی با فرهنگ سازمانی
6-2- مبانی نظری و مدل های جوسازمانی
6-2-1- جو سازمانی از نظر استرن و استینهوف
6-2-2- جو سازمانی از نگاه هاجتس
6-2-3- انواع جوسازمانی طبق مدل هالپین و کرافت
7-2- پیشینه تحفیفات خارجی
8-2- پیشینه تحقیقات داخلی
بخش دوم :استرس شغلی
9-2- تعاریف استرس شغلی
10-2- پیامد های استرس بر عملکرد شغلی
11-2- ویژگی های شخصیتی تاثیر گذار بر استرس شغلی
11-2-1- رفتار نوع A
11-2-2- اثربخشی منفی
11-2-3- احساس کنترل پایین
11-2-4- خود اثربخشی
12-2- استرس در محیط کار
12-2-1- نا امنی شغلی
12-2-2- انتظار عملکرد بهتر
12-2-3- مشکلات شخصی و خانوادگی
12-2-4- استرس شغلی و زنان
13-2- نظریه در مورد استرس شغلی
14-2- پیشینه تحقیقات خارجی
15-2- پیشینه تحقیقات داخلی
بخش سوم :رضایت شغلی
16-3- تعاریف رضایت شغلی
17-3- عوامل موثربر رضایت شغلی
17-3-1- عوامل سازمانی
17-3-2- عوامل محیطی
17-3-3- ماهیت کار
17-3-4- عوامل فردی
18-3- ابعاد رضایت شغلی
19-3- اثار و نتایج رضایت شغلی
20-3- نظریه های مختلف رضایت شغلی
20-3-1- نظریه بروفی
20-3-2- نظریه کورمن
20-3-3- نظریه پارسون
20-3-4- نظریه انگیزشی – بهداشتی هرزبرگ
20-3-5- نظریه پورتر ولاولر
21-3- پیشینه تحقیقات خارجی
22-3- پیشینه تحقیقات داخلی
خلاصه پیشینه تحقیقات خارجی و داخلی
چهار چوب نظری
مدل مفهومی پژوهش
فصل سوم :روش تحقیق
مقدمه
3-1- روش تحقیق
3-2- جامعه اماری
3-3- حجم نمونه
3-4- شیوه نمونه گیری
3-5- روش گرد اوری اطلاعات
3-6- ابزار جمع اوری داده ها
3-7- فرایند ابزار سازی
3-8- تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه گیری
3-9- شیوه تجزیه وتحلیل داده ها
3-10- مراحل انجام تحقیق
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها
مقدمه
4-1- بخش توصیف داده های تحقیق
4-2- بخش استنباطی داده های تحقیق
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
خلاصه تحقیق
5-1- یافته های تحقیق
5-2- پیشنهادهای تحقیق
5-3- محدودیت های تحقیق
منابع فارسی
منابع انگلیسی
پیوست ها
چکیده انگلیسی
فهرست جداول:
3-1- جدول توزیع فراوانی جامعه اماری به تفکیک اموزشگاه
مقطع متوسطه سال 1394-1393
3-2- سوال های پرسش نامه جو سازمانی به تفکیک براساس سوال های تحقیق
3-3- سوال های پرسش نامه استرس شغلی به تفکیک براساس سوال های تحقیق
3-4- سوال های پرسش نامه رضایت شغلی به تفکیک براساس سوال های تحقیق
4-1- جدول شاخص های توصیفی مربوط به سن افراد مورد بررسی
4-2- جدول توزیع فراوانی نمونه مورد بررسی براساس تحصیلات
4-3- جدول شاخص های توصیفی مربوط به سابقه افراد مورد بررسی
4-4- جدول توزیع فراوانی نمونه مورد بررسی براساس وضعیت استخدامی
4-5- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس
روحیه گروهی از پرسش نامه جو سازمانی
4-6- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده
مقیاس مزاحمت از پرسش نامه جو سازمانی
4-7- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس
صمیمیت از پرسش نامه جو سازمانی
4-8- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده
مقیاس علاقه مندی از پرسش نامه جو سازمانی
4-9- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات
خرده مقیاس ملاحظه گری از پرسش نامه جو سازمانی
4-10- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات
خرده مقیاس فاصله گیری از پرسش نامه جو سازمانی
4-11- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات
خرده مقیاس نفوذ وپو یایی
از پرسش نامه جو سازمانی
4-12- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات
خرده مقیاس تاکید بر تولید
از پرسش نامه جو سازمانی
4-13- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات متغیر جو سازمانی
4-14- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات پرسش نامه رضایت شغلی
4-15- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات
خرده مقیاس روابط بین فردی
از پرسش نامه استرس شغلی
4-16- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس وضعیت جسمانی
از پرسش نامه استرس شغلی
4-17- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات خرده مقیاس علایق شغلی
از پرسش نامه استرس شغلی
4-18- جدول شاخص های توصیفی مربوط به امتیازات از پرسش نامه استرس شغلی
4-19- جدول ضزیب هم بستگی جو سازمانی و استرس شغلی
4-20- جدول ضریب هم بستگی جو سازمانی و رضایت شغلی
4-21- جدول ضریب هم بستگی ماتریس
چکیده :
هدف این پژوهش بررسی رابطه بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران دخترانه شهرستان گرمسار می باشد تحقیق از نوع توصیفی – هم بستگی است جامعه اماری شامل :286 نفر از دبیران مدارس متوسطه شهرستان گرمسار که در سال تحصیلی 94-93مشغول به تدریس بود ه اند می باشد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 83 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند . ابزار گرداوری داده ها پرسش نامه جوسازمانی هالپین و کرافت ،استرس شغلی فیلیپ ال رایس و رضایت شغلی محقق ساخته زهره بیابانکی بوده است . برای تجزیه وتحلیل داده ها از امار توصیفی (میانگین ، میانه ، واریانس و انحراف معیار )و امار استنباطی (ازمون کالمو گروف و اسمیرنوف ، ضریب همبستگی پیرسون وماتریس ) استفاده شد . روایی اندازه گیری تحت نظر استاد راهنما صورت گرفت و برای پایایی ابزار اندازه گیری از ضریب الفا ی کرونباخ جوسازمانی 81/0و استرس شغلی 88/0و رضایت شغلی 94/0 استفاده شد . نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی و همچنین بین جو سازمانی با استرس شغلی با توجه به سن و سابقه خدمت رابطه معنا داری وجود دارد .
کلید واژه : جو سازمانی ، استرس شغلی ، رضایت شغلی ، دبیران
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه :
امروزه نظام اموزش وپرورش بنا به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمانهای پیچیده وبزرگ اجتماعی در هر کشوری محسوب می شود وبا رشد و توسعۀ اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی ، پیوندی ناگسستنی دارد و به تدریج از یک حالت سادهء ابتدائی به یک حالت پیچیده در امده است.
لذا ،همه دولت ها ،پرداختن به اموزش و پرورش مردم خود را در شمار وظایف اساسی دانسته اند . از این رو بسیاری از صاحب نظران معتقدند که در اتخاذ سیاست های جدید فرهنگی و اموزشی وانجام اصلاحات به جا باید به بررسی و تحلیل وضعیت موجود وشناخت چالش ها و تنگناهای حاکم بر هر یک از اجزای نظام اموزشی بپردازندو معتقدند که توسعه بازسازی تحول زا و اصلاحات ریشه ای، سخت نیازمند بصیرتی است که سر اغاز ان ، شناخت و بررسی مسائل اموزش وپرورش است.
اموزش وپرورش به لحاظ همگانی ، همیشگی و همه جایی بودن ، طبعا مسائلی را با خود دارد که شناخت انها به ویژه برای دست اندر کاران تعلیم وتربیت یک ضرورت است . از این رو رفع موانع و فراهم کردن و تسهیل جریان اموزش و پرورش یک وظیفه انسانی و سازمانی خواهد بود . (صافی ،ص 5)
در این راستا توجه به محیط های اموزشی و به خصوص انتقال دهندگان فرهنگ و دانش از اهمیت ویژه ای برخوردار است . بدین سبب ایجاد محیط هایی به دور از تشنج که در ان معلمان از سطح استرس پایینی برخوردار بوده و با اشتیاق و رضایت از جو سازمانی به کار خود ادامه دهندازوظایف سازمان اموزش و پرورش هر کشوری به شمار می رود چنین تاکیداتی روی اموزش وپرورش و رسالت ان ، ما را بر ان می دارد ، تا با نگاهی دقیق تر و علمی تر به مراکز اموزشی خود ، عواملی را که در بهر ه وری و اثربخشی انها موثرند را مورد توجه قرار دهیم .
1- 1- بیان مسئله
در هر سازمانی، نوعی احساس هویت جمعی پدید می اید که تجمع ساده افراد را به شخصیت متمایز محل کار تبدیل می کند. این، احساس طبیعی ناشی از محل کار، تحت عناوین متعدد از جمله خصوصیات سازمانی، محیط اجتماعی، جو 2، ایدئولوژی، اقلیم 3فرهنگ، سیستم پیش آمده 4، و سازمان رسمی 5، تحلیل و مطالعه شده است. جو سازمانی هوی و میسکل ( 2001 ) : اصطلاح وسیعی است که به ادراک کارکنان از محیط های عمومی کار در آموزش و پرورش اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است) ترجمه عباس زاده، . ظ( 1376 هالپین ( 1963 ) 1 برای درک بهتر جوسازمانی آنرا با شخصیت انسان مقایسه کرده و جوسازمانی را وابسته به ادراکات مشترک ، خط مش یها و عادات و …. می داند. (
از انجایی که نیروی انسانی در هرجامعه و سازمانی مهمترین سرمایه ان محسوب می شوداز این رو بدون توجه به انگیزه ها و تمایلات درونی افراد درون یک سازمان ، نیل به اهداف سازمانی نیز مشکل خواهد بود . بنابراین یکی از دغدغه های اصلی مدیران سازمانها ، همواره کارایی کارکنان بوده است . چرا که سازمان ها سالانه مبالغ عظیمی بر روی منابع انسانی خود سرمایه گذاری می کنند تا از این راه بتوانند کاهش هزینه ها ، افزایش کیفیت ،افزایش رضایت مندی و بهبود کلی عملیات را بدست اورند . ( دانشور، ص118)
در این راستا ، سازمانهایی موفق خواهند بود که به میزان تحریک پذیری و نقش عوامل مختلف در انگیزش افراد و نهایتا شناخت ابعاد و زوایای مختلف روان ادمی و کشف توانایی ها و استعداد های بالقوه وی در عرصه ی تشکیلات سازمانی نتیجه کافی مبذول نماید و بتوانند وی را در مسیر اهداف کلی سازمان هدایت و رهبری کنند ( جمشید زاده 1387 ) .
از انجا که کارایی نیروی انسانی همیشه بر اساس محاسبات اقتصادی قابل پیش بینی نیست لذا عوامل متعدد دیگری که برخواسته از نیاز های برترانسان از ابعاد اجتماعی است از اهمیت خاصی برخوردارند ، که از جمله این عوامل می توان به جو سازمانی اشاره نمود . (هاشمی،1389) .
جو سازمانی مدارس دست آورد تلاش و کوشش، پیوندها و کنش های متقابل میان گروههای درونی مدرسه یعنی مدیران، آموزگاران ، کارکنان و دانش آموزان است . از آنجا که معلمان در جریان آموزش، رکن اساسی و بنیادی هر جامعه ای بشمار می روند، لذا صاحب نظران امر آموزش، بهبود کیفیت نظام آموزشی جامعه را به میزان شایان توجهی مدیون بهبود کیفیت کارکردمعلمان می دانند . از این رو، به کارگیری معلمان کارآمد و اثربخش از موضوع هایی است که باید در هر نظام آموزش و پرورش بدان اندیشیده شود تا در محیط مدرسه جوی پدید آیدکه در کنار پرورش دانش آموزان کارآمد و اثربخش بتواند این ویژگی را در معلمان نیز پایدار سازد ( عراقی، 1374 ) .
مدارسی که دارای جو سازمانی خوبی هستند ، بالطبع دارای معلمانی بشاش و اجتماعی هستند که با اعتماد به نفس قوی تری بر سر کلاس حاضر می شو ند (رنجبریان ، 1375) .
بنا بر این مساعد ساختن محیط تربیتی، مرهون ایجاد شرایطی است که معلم را به کار خوددلگرم کند و در حمایت از او مؤثرباشد. یکی از عوامل مهمی که بر رفتار معلم تأثیر میگذارد جوّ سازمانی مدرسه است. منظور از جو همان برداشت معلمان از محیط کار است؛ به عبارت دیگر جو عبارت است از کیفیت نسبتًا پایدار محیطی مدرسه که معلمان آن را تجربه می کنند و بر رفتار آنان تأثیر می گذارد و مبتنی بر ادراک جمعی رفتار در مدرسه می باشد.
جو سازمانی برای اولین بار در سال 1951 توسط کرت لوین مطرح شد .اواین فرض را مطرح کرد که رفتار فرد تابع محیط اطراف اوست . این مفهوم طی سال های 1960 در ادبیات جوسازمانی رواج گرفت . ماهیت جو سازمانی آشکار ساختن چگونگی درک کارکنان از محیط کاریشان و تعبیر آنها از سازمان می باشد. درک بهتر جوسازمانی می تواند بصورت بنیادین در بهتر کردن سطح تولید، انگیزه و رضایت کارکنان تاثیرگذار باشد .
اندیشمندان علوم انسانی جو سازمانی را از ابعاد متفاوتی بررسی و تعریف کرده اند: – تاجی یوری جو سازمانی را رابطه محیط داخلی سازمان با کارکنان که توسط اعضای سازمان درک می شود، بر رفتار کارکنان تاثیر می گذارد و بیانگر نگرش ها ی افراد از سازمان و ارزش ها و هنجارهای آن سازمان می باشد، تعریف می نماید(1968,25-27 تاجی یوری ، لیتوین1) .
موران و ولکوین2جو سازمانی را به 4 جنبه ی ادراکی، تعاملی، ساختاری وفرهنگی تقسیم می کنند، آنها هر یک از این چهار جنبه را بصورت زیر خلاصه می کنند:
جنبه ادراکی: بر مبنای درک افراد از مفهوم سازمان شکل می گیرد.
جنبه تعاملی: توسط تعامل اعضای سازمان پدید می آید.
جنبه ساختاری: بر مبنای تفسیر هدف و ساختار سازمان پدید می آید.
جنبه فرهنگی: توسط هنجارها و ایده های مشترک کارکنان سازمان از فرهنگ سازمانی پدید می آید.
اونز معتقد است : که هر مدرسه دارای فردیت وجودی خاص خود است که ، باعث تمایز مدارس از یکدیگر می شود که آن را جوّ سازمانی می گویند. به عبارت دیگر مفهوم جوّ سازمانی را می توان در محیط مدرسه به این صورت تبیین کرد که آن تحت تأثیر رهبری مدیر مدرسه قرار می گیرد، بر رفتار اعضا تأثیر می گذارد، از طرف معلمان تجربه می شود و بر پایه برداشت های دسته جمعی بنیاد یافته است.
از سوی دیگر مطالعات نشان می دهد جوسازمانی با عوامل و متغیرهای سازمانی زیادی نظیر رضایت شغلی پیشوا، 1378 )، ارتباط اثربخش(هاشمی طاری، 1379 )، مشارکت کارکنان (براون 2004 3،(شخصیت مدیر(ویزنباخ 20041 ، )، پیشرفت تحصیلی)(ایرنی( 2004 ، ؛ لی تانگ 2004 ، ؛ یولاین و موران2، 2008 ) و یادگیری سازمانی )مندز3 2006)، در ارتباط است.(استورا4،1991) .
رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش کارآئی و ایجاد نگرش مثبت در فرد نسبت به کارش میباشد. صاحبنظران، رضایت شغلی را از دیدگاههای گوناگون تعریف نموده‌اند که به چند مورد از این تعاریف اشاره میشود.
مطالعه رسمی رضایت شغلی با مطالعات هانورن در اوایل دهه 1930 شروع شد و از دهه 1930 رضایت شغلی گسترده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. تلاش کلاسیک برای تعریف رضایت شغلی در سال 1935 توسط رابرت هاپاک انجام شد. وی می‌گوید رضایت شغلی مفهومی پیچیده و چند بعدی است که با عوامل روانی، اجتماعی و جسمانی ارتباط دارد. تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمی‌شود و ترکیب معینی از مجموعه عوامل گوناگون سبب میگردد که فرد شاغل در لحظه معینی از زمان از شغل خود احساس رضایت نماید و به خود بگوید که از شغل خود راضی است و از آن لذت می‌برد. فرد با تاکیدی که بر عوامل مختلف از قبیل میزان درآمد، ارزش اجتماعی شغل، شرایط محیط کار و اشتغال در زمانهای متفاوت دارد به طرق گوناگون از شغلش احساس رضایت می‌کند. (هوی و میسکل5، 1371، ص 276)
بطور کلی رضایت شغلی را بصورت زیر می‌توان نیز تعریف کرد:
رضایت شغلی که نوعی احساس مثبت فرد نسبت به شغلش میباشد زائیده عواملی نظیر: شرایط محیط کار، نظام سازمانی شغل، روابط حاکم بر محیط و تأثیر عوامل فرهنگی است. لذا می‌توان نتیجه گرفت رضایت شغلی، احساس روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر میباشد.
رضایت شغلی ماحصل تاثیر و تأثر عوامل زیادی نظیر نیازها، علایق انگیزه‌ها، نگرش و شخصیت افراد از یک طرف و مختصات شغلی نظیر محیط کار، جو سازمانی، فرهنگ سازمانی و نیز مدیریت از طرف دیگر میباشد. چنانچه این عوامل مؤید یکدیگر باشند موجب حالتی می‌شوند که فرد در خود احساس رضایت مندی می‌کند. در غیر این صورت فرد احساس نارضایتی از موقعیت خویش دارد.که می تواند در فرد ایجاد استرس نماید .
موضوع استرس شغلی با مطالعه هانس سلیه 1 در سال 1965 ، شروع شد. لو 1375 )و بهاهمیت آن در محیط های آموزشی تأکید شد(چان، 1998 ). استرس شغلی عبارت است از اینکه تعامل بین شرایط کار و فرد شاغل به گونه ای باشد که فرد نتواند از عهده فشارهای مرتبط با آن برآید (راس و آلتمایر، 1377 ). مطالعات نشان داده است که استرس شغلی سلامت روانی کارکنان را به خطر می اندازد (میرکمالی،1378 ) به فرسودگی جسمانی(لونستین 1991 2، ) نارضایتی شغلی (وفایی، 1379 ) منجر میشود و عکس العملهای خاصی را در افراد به دنبال .( دارد (مورهد و گریفین ، 1374 هوی و کلاور معتقدند که عامل مهم دیگری که رفتار معلم را تحت تأثیر قرار می دهد رضایت شغلی است. وجود نارضایتی در معلم موجب می گردد که او حداکثر تلاش و کوشش خود را در جریان تعلیم و تربیت به عمل نیاورد. در نتیجه مؤسسهآموزشی با حداقل کفایت و کارایی به کار خود ادامه می دهد. این عمل موجب خواهد شدکه به توسعه و بهبود تعلیم و تربیت فراگیران آسیب وارد شود.
از انجا که جو سازمانی می تواند بر عملکرد نیروهای سازمان تاثیر گذار باشددر این پژوهش سعی گردیده تا به رابطه ی بین جو سازمانی با استرس شغلی و رضایت شغلی دبیران پرداخته شود.
1- 2 – اهمیت و ضرورت تحقیق:
بدون تردید ترقی هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی فعالیتی است که در سازمانهای اموزشی ان انجام می گیرد پژوهشگران معتقدند که رضایت اعضای سازمان مدرسه از جو مدرسه ، خود یک ارزش اساسی محسوب می شود بنابراین اقداماتی که در جهت بهبود ان صورت می گیرد تنها به منظور تسهیل موفقیت تحصیلی دانش اموزان نیست بلکه دلایل انسانی ایجاب می کند که افراد بتوانند در محیط کار و تحصیل خود از فضای روانی سالم ،پذیرا ،عقلانی و ارامش بخش برخوردار باشد(هاینز 1،1989)
به همین علت بهبود جو 1 مدارس یکی از نیاز های آشکار مدارس و محیط آموزشی به شمار می رود . بسیاری از رفتارها وقوانین حاکم بر مدارس به صورت متمرکز باعث شده که معلمان در مدارس بی روحیه، بی تفاوت وروی هم رفته غیر حساس نسبت به محیط اطراف خود باشند . به نظر می رسد در چنین جو وفضای آموزشی تعلیم و تربیت انجام
