1-3.اهمیت و ضرورت پژوهش… 5

1-4.اهداف پژوهش… 6

1-4-1. هدف کلی.. 6

1-4-2. اهداف جزئی.. 6

1-5-1. فرضیه اصلی.. 7

1-5-2. فرضیه های فرعی.. 7

1-6.تعاریف نظری و عملیاتی پژوهش… 7

1-6-1. تعاریف نظری.. 7

1-6-2. تعاریف عملیاتی.. 9

فصل دوم(ادبیات  و  پیشینه  پژوهش) 10

مقدمه. 11

1-2-کارآفرینی سازمانی.. 11

2-1-1. مفاهیم و تعاریف کارآفرینی.. 12

2-1-2. انواع کارآفرینی از دیدگاه صمد آقایی (1382) 14

2-1-3. مفهوم کارآفرینی سازمانی.. 15

2-1-4.انواع کارآفرینی سازمانی از دیدگاه (تورنبری،2003) 17

2-1-5. ضرورت و اهمیت کارآفرینی سازمانی.. 18

2-1-6. رشد و توسعه کارآفرینی سازمانی.. 18

2-1-7. موانع و محدودیت‌های کارآفرینی سازمانی.. 19

2-1-8. سازمان کارآفرین.. 19

2-1-9. ویژگی های سازمان کارآفرین.. 19

2-1-10. مقایسه‌ ویژگی های سازمان های سنتی و سازمان های کارآفرین.. 20

2-1-11. ساختار سازمان کارآفرین.. 21

2-1-12. عوامل مؤثر بر کارآفرینی سازمانی از دید مقیمی(1387) 22

2-1-13. ابعاد کارآفرینی سازمانی.. 23

2-1-14. مدل های کارآفرینی سازمانی.. 24

2-2. فرهنگ سازمانی.. 26

2-4-1. تعاریف و مفاهیم فرهنگ سازمانی.. 27

2-4-2. اهمیت شناخت فرهنگ سازمانی.. 28

2-4-3. نحوه شکل گیری و تداوم فرهنگسازمانی.. 30

2-4-4. مراحل ایجاد فرهنگ سازمان. 31

2-4-5. سطوح فرهنگ سازمانی.. 31

2-4-6. نقش و کارکردهای فرهنگ سازمان. 32

2-4-8. ویژگی های فرهنگسازمانی.. 34

2-4-9. تقسیم بندی انواع فرهنگسازمانی.. 36

2-4-10. مدل ها و الگوهای فرهنگ سازمانی.. 37

2-4-10-2. ابعاد فرهنگ سازمانی.. 41

2-4-11. فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی.. 42

2-3. پیشینه پژوهش… 46

2-3-1. پیشینه خارجی.. 46

2-3-2. پیشینه داخلی.. 49

2-3-3. مدل مفهومی تحقیق.. 53

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 54

3-1. مقدمه. 55

3-2. فرآیند پژوهش… 55

3-3. روش تحقیق.. 55

3-4. جامعه آماری.. 56

3-5. نمونه، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه. 56

3-6. متغیرهای تحقیق.. 57

3-7. روش گردآوری داده‌ها (اطلاعات) 57

3-8. ابزار گردآوری داده‌ها (اطلاعات) 58

3-8-1. نحوه امتیاز بندی و تفسیر نتایج پرسشنامه ها 59

3-8-2. روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها 60

3-9. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها (اطلاعات) 64

3-10. قلمرو تحقیق.. 66

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها (اطلاعات) 68

4-1. مقدمه. 69

4-2. توصیف متغیرها 69

4-3. تحلیل داده ها 71

4-3-1. آزمون همبستگی میان متغیرها 71

4-3-3. آزمون رگرسیون چندگانه. 74

4-3-4. تحلیل داده ها با روش مدل معادلات ساختاری.. 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 82

5-1. مقدمه. 83

5-2. تفسیر یافته های پژوهش… 84

بحث و جمع بندی فرضیات.. 87

5-3. محدودیت های خارج از اختیار پژوهش… 88

5-4. محدودیت های در اختیار پژوهشگر. 89

5-5. پیشنهادهای برگرفته از یافته های پژوهش… 89

5-6. پیشنهاد های برای پژوهش های بعدی.. 91

فهرست منابع. 92

پیوست ها 101

چکیده

این پژوهش با هدف ارتباط میان فرهنگ سازمانی با کارآفرینی سازمانی بانک سپه شعبات استان مرکزی در سال 1392 صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل 316 نفر از کارکنان شاغل در بانک­ سپه شعبات استان مرکزی بود که از این میان با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه­گیری تصادفی­طبقه­ای 174 نفر بعنوان حجم ­نمونه درنظر گرفته شد. روش جمع­آوری داده­ها بر اساس پرسشنامه انجام گرفت. ویژگی­های فنی پرسشنامه شامل پایایی و روایی با استفاده از معیارهای مختلف بررسی شد؛ بطور نمونه روش آلفای کرونباخ بعنوان یکی از روش­های ارزیابی پایایی برای این پژوهش استفاده شد که ضریب پایایی در مورد پرسشنامۀ استاندارد فرهنگ سازمانی دنیسون 90/0 و برای پرسشنامۀ استاندارد کارآفرینی سازمانی بارینگر و بلودُرن 80/0 بدست آمد و همینطور از روایی محتوا نیز بمنظور آزمون روایی پرسشنامه استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامه­ها از طریق نرم­افزار SPSS و Smart PLS در دو بخش مدل اندازه­گیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت. در بخش مدل اندازه­گیری ویژگی­های فنی پرسشنامه شامل پایایی، روایی همگرا و روایی واگرا بررسی گردید و اصلاحات لازم صورت پذیرفت و در بخش ساختاری، ضرایب ساختاری مدل برای بررسی فرضیه­های پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج پژوهش حاکی از وجود ارتباط مثبت و معنی­دار میان دو سازۀ فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی و همچنین ارتباط میان تمام ابعاد فرهنگ سازمانی بر کارآفرینی سازمانی دارد.

واژه­های کلیدی: فرهنگ سازمانی، کارآفرینی سازمانی، بانک سپه، خلاقیت، نوآوری.

1-1.مقدمه

در این فصل به بررسی کلیات تحقیق پرداخته خواهد شد. به همین منظور ابتدا مسأله تحقیق بیان می­گردد و سپس به تشریح و بیان اهمیت موضوع پژوهش پرداخته خواهد شد. در ادامه نیز فرضیات و اهداف پژوهش بیان می­گردد و در نهایت متغیرها و مؤلفه­های تحقیق بصورت مفاهیم نظری و عملیاتی تعریف می­شود.

1-2.بیان­مسأله

پیچیدگی و تلاطم محیط تجارت امروز، سازمان ها را وادار کرده است تا توانایی های خود را در پاسخگویی به تغیرات محیطی افزایش دهند. در پاسخ به تغییرات قابل توجه در محیط کسب و کار، بسیاری از سازمان ها اهمیت بیشتری به نوآوری و خلاقیت برای ایجاد ارزش جدید به مشتریانشان قرار می دهند. دس و همکاران (1999) بیان می کنند برای اینکه سازمان ها در بازار، رقابتی تر عمل کند باید رویکرد کارآفرینانه­ای داشته باشند. کارآفرینی پایه و اساسی برای ایجاد شغل، نوآوری، ارزش جدید، و رقابت در بازار است.

موضوع کارآفرینی­سازمانی بعنوان یکی از ویژگی اساسی و ضروری برای عملکرد بالای شرکت در نظر گرفته شده است (لامپکین و دس، 1996؛ لی و پترسون، 2000). همچنین در تحقیقات صورت گرفته شده نقش فرهنگ برای بهبود وضعیت کارآفرینی در سازمان­ها بطور بارزی برجسته شده است (لامپکین و دس؛ 1996؛ هملگور، 2002). بنابراین، برای تقویت کارآفرینی در سازمان­ها لازم است که به مقوله فرهنگ توجه خاصی شود.

با این حال، تحقیقات تجربی اندکی درخصوص سنجش کارآفرینی در سطح سازمان و شناسایی رابطه­ میان فرهنگ­سازمانی و ابعاد آن بر روی کارآفرینی­سازمانی وجود دارد. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی رابطه میان فرهنگ­سازمانی و کارآفرینی­سازمانی و ارائه درک و بینش کلی نسبت به مفهوم کارآفرینی­سازمانی با توجه به بافت فرهنگی موجود در سازمان می­باشد. برای این منظور، به بررسی ادبیات در مورد فرهنگ و کارآفرینی­سازمانی، رابطه بین این دو متغیر و تأثیر فرهنگ بر کارآفرینی سازمانی پرداخته شده است. لامپکین و دس (1996) با بررسی نقش متغیرهای محیطی و سازمانی بمنظور افزایش درک کلی در مورد اینکه چگونه کارآفرینی­سازمانی منجر به عملکرد بالاتر می­شوند، فرهنگ­سازمانی را بعنوان یکی ازمولفه­های کلیدی درنظر گرفته که با عملکرد کارآفرینانه­ سازمان در ارتباط می­باشد. همچنین نتایج بسیاری از مطالعات دیگر نیز حاکی از ارتباط بین کارآفرینی­سازمانی و عملکرد بالای سازمان می­باشد (کید و محمد، 2011؛ لی و همکاران، 2011).

تعاریف متعددی برای فرهنگ سازمانی از دیدگاه های مختلف ارائه شده است. رابینز (2005) فرهنگ را به عنوان سیستمی از مفاهیم و عقاید مشترک بین اعضای سازمان که تعیین کننده ی رفتار آن ها نسبت به یکدیگر و افراد خارج از سازمان می باشد، تعریف می کند. از نظر شین (1985)، فرهنگ سازمانی الگویی از مفروضات اساسی است که توسط گروهی از افراد مطرح گردیده و گسترش پیدا کرده است به گونه ای که با محیط بیرونی منطبق و موجب انسجام در داخل گروه می گردد. رابینز (2005) منشأ شکل گیری فرهنگ سازمانی را فلسفه بنیانگذاران سازمان می داند و هم چنین معیارهای گزینش سازمان را برای به کارگیری کارکنان در شکل گیری این فرهنگ را نیز بسیار موثر می داند. دنیسون (2000) با اشاره به این مطلب که فرهنگ سازمانی همان ارزش های اساسی، باور ها و اصول اخلاقی می باشند که نقش پایه ای را برای یک سیستم مدیریت سازمانی ایفا می کند، چهار بعد فرهنگ سازمانی را درگیر شدن در کار، سازگاری (انطباق پذیری)، ماموریت یا رسالت و پایداری معرفی می­کند.

از طرف دیگر در مورد کارآفرینی سازمانی بسیاری از متون موجود، این متغیر را در واژه های از قبیل فرآیند ها، شیوه ها و فعالیت های تصمیم گیری که منجر به توسعه و تحویل محصولات یا خدمات نوآور و جدید که می تواند شرکتی را از سایر شرکت ها در بازار تفکیک کند، تعریف کرده اند (چن و همکاران، 2006؛ نالدی و همکاران، 2007). علاوه بر این، هیت و همکاران (2001) کارآفرینی سازمانی را به عنوان ” شناسایی و بهره برداری از فرصت های کشف نشده ی قبلی توسط سازمان” تعریف کرده اند.

در مورد ابعاد کارآفرینی سازمانی، کوین و اسلوین (1989) در مطالعات خود پیشنهاد می دهند که کارآفرینی سازمانی، سازه ی چند بعدی است و می تواند از دیدگاه های مختلف ارزیابی شود (چانگ و همکاران، 2007). چارچوب اصلی ابعاد کارآفرینی سازمانی ابتدا توسط میلر(1983) مطرح شد. اوابعاد مشخصی برای توصیف کارآفرینی سازمانی پیشنهاد داد؛ او سازمان­های کارآفرینان را به عنوان سازمانی معرفی می کند که درگیر بازار هایی با محصولات نوآور، دربر گیرنده ی اندکی ریسک مخاطره پذیر، و همچنین پیشگام بودن در نوآوری، و در تنگنا قرار دادن رقبا می باشند (موریس و همکاران، 2007). نوآوری، انعکاس تمایل شرکت به ایده های جدید و فرآیند های خلاق می باشد که نتیجه اش ممکن است در محصولات، خدمات و یا فرآیند های تکنولوژیکی جدید باشد؛ نوآوری مستلزم جدا شدن شرکت از تکنولوژی ها و فعالیت های موجود و راه اندازی شرکت ورای وضعیت فعلی است. ریسک پذیری تمایل شرکت ها را به تخصیص منابع اساسی به پروژه هایی که احتمال شکست یا موفقیت در آن ها هست را نشان می دهد. همچنین ریسک پذیری را می توان به پیگیری سریع فرصت­ها، تامین سریع منابع و فعالیت­های متهورانه ارجاع داد (کردنائیج و همکاران، 1388). پیشگامی دلالت بر گرایش شرکت ها در دنبال کردن به کشف فرصت های جدید دارد(چانگ و همکاران، 2007).سازمان های پیشتاز بر روندهای بازار نظارت می کنند، نیازهای آینده مشتریان فعلی را شناسایی می کنند و تغییرات در تقاضا یا ظهور مشکلاتی که می تواند به فرصت ایجاد شرکت جدید منجر شود را پیش بینی می کنند.

لامپکین و دس (1996) دو عامل دیگر را که می تواند در کارآفرینی سازمانی نقش مهمی داشته باشند را به موارد بالا افزودند: رویکرد تهاجمی و استقلال طلبی. رویکرد تهاجمی اشاره به تمایل شرکت به چالش های سخت و مستقیم با رقبا برای بهبود وضعیت بازار خودشان دارد. در بسیاری از مطالعات، رویکرد تهاجمی با پیشگامی به عنوان یک متغیر در نظر گرفته می شوند(آنتونسیک، 2007). لامپکین و دس (1996)، در تعاریفشان مشخص کردند که این دو عامل از یکدیگر متمایز هستند. پیشگامی، پاسخ به فرصت ها است در حالیکه رویکرد تهاجمی پاسخ به تهدیدات می باشد. استقلال طلبی، اشاره به فعالیت های مستقلِ افراد و یا تیم ها در ایجاد ایده و اجرای آن ها دارد (لی و همکاران، 2011). استقلال طلبی برای افراد سازمان انگیزه ای فراهم می آورد تا فرصت ها را شناسایی و آن را تا ارائه به بازار پیگیری نمایند (زالی و همکاران، 1388). در کل ویژگی های کارآفرینی سازمانی به سبک های تصمیم گیری و اقدامات اعضای یک سازمان تسری می یابد. این عوامل که شامل نوآوری، ریسک پذیری، پیشگامی، رویکرد تهاجمی و استقلال طلبی می باشد، اغلب با هم کار می کنند تا عملکرد یک سازمان را بهبود دهند.

لذا با توجه به ضرورت و اهمیت بحث کارآفرینی سازمانی، در این تحقیق بدنبال بسترهای مناسب برای بهبود وضعیت این متغیر در سازمان هستیم و اینکه آیا  بین فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی در شعب بانک سپه استان مرکزی رابطه وجود دارد؟

1-3.اهمیت و ضرورت پژوهش

در شرایط کنونی که سازمان­ها با مسائلی چون تغییر و تحولات سریع فناوری، رقابت پیچیده، رشد سریع تعداد رقبای جدید، تنوع نیازها و خواسته­های مشتریان و میل کلی به بالا بردن بازدهی و بهره­وری، روبرو هستند، کسب و کارهایی می­توانند قدرت رقابت داشته باشند که با برعهده گرفتن نقشی فعال و تأثیرگذار از کارآفرینی­سازمانی که بعنوان عامل تحریک و تقویت رقابت، نوآوری و روان­کننده تغییر و عامل تعادل در اقتصاد پویا یاد می­شود، پشتیبانی نمایند، اما تحقیقات گوناگون نشان می­دهند علیرغم اینکه سازمان­ها اهمیت نوآوری و کارآفرینی را برای رقابت در دنیای امروز پذیرفته­اند، اما بدلیل نبود زیرساخت مناسب در ایجاد نوآوری و کارآفرینی موفق نبوده­اند(ژنگ، یانگ و ام کلین[1]،2009،ص19).

از طرفی فرهنگ­سازمانی باید بتواند عامل بقای سازمان و زمینه رشد سازمانی را در جهت جهانی شدن فراهم نماید. بدون داشتن فرهنگ­سازمانی اثر بخش نمی­توان انتظار فعالیت­های کارآفرینانه داشت. نوآوری در واقع، تغییر و انطباق سرمایه­های­فکری، یادگیری و خلاقیت در بستر محیط متغیر است و زمینه مناسب برای رشد فرهنگ­کارآفرینی را فراهم می­سازد که از سطوح­بالای خطرپذیری، پویایی­وخلاقیت، واکنش به تغییرات محیطی، ایجاد تغییر، انعطاف­پذیری و آزادی در سازمان برخوردار می­باشد(والنسیا، سانز و جیمنز[2]،2010،ص96).

ضرورت توجه به فرهنگ سازمانی تا جایی است که صاحبنظران بر این باورند، اگر قرار است در یک سازمان تغییرات مؤثر و پایدار بوجود آید فرهنگ آن سازمان باید دستخوش تغییر شود. بعبارت دیگر موفقیت و شکست سازمان­ها را باید در فرهنگ آن جستجو نمود. لذا مدیران با دست یازیدن به فرهنگ و بهره گرفتن از آن می‌توانند خود را از بند راه حل‌های گذشته رها ساخته و راه‌حل‌های جدیدی برای سازمان و پیشرفت آن فراهم آورند(لائو و نجو[3]،2004،ص105).

در حال­حاضر صنعت بانکداری بالاخص بانک­های دولتی مانند بسیاری از صنایع دیگر به دلایلی از قبیل رقابت با بانک­های خصوصی و شرایط سیاسی از جمله تحریم­ها از جایگاه خوبی در بازار رقابتی داخلی و بین­المللی برخوردار نیست، لذا تعیین عوامل مؤثر بر کارآفرینی­سازمانی و تعیین ارتباط میان آن می­تواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف بانک­ها و ارائه راه­کارهایی منجر شود که سبب افزایش خلاقیت کارکنان و نهایتاً کارآفرینی سازمانی گردد. بنابراین کارآفرینی­سازمانی می­تواند بعنوان رویکردی در جهت مزیت رقابتی در نظر گرفته شود و سبب شود تا بانک سپه در بازار رقابتی داخلی جایگاه مناسبی پیدا کند. البته باید به این نکته اشاره داشت، با توجه به اهمیت بسیار زیاد تحقیقات در زمینه کارآفرینی­سازمانی در کشور ما، پژوهشی با عنوان رابطه فرهنگ سازمانی و کارآفرینی سازمانی در این سازمان، دانشگاه و منطقه صورت نگرفته است.. همچنین این پژوهش می­تواند الگویی برای پژوهش­های مشابه در سایر سازمان­ها و صنایع باشد.

1-4.اهداف­ پژوهش

1-4-1. هدف­کلی

مطالعه رابطه میان فرهنگ سازمانی با کارآفرینی سازمانی در شعب بانک سپه استان مرکزی.