اجتماعی، سیمای زندگی شهری و خاطرات جمعی مردم شکل می گیرد.

در این پژوهش در روشی «کیفی-تحلیلی»، به منظور شناخت کامل تری از مفهوم فضای تجاری و ابعاد مختلف ادراک و احساس و همچنین حس تعلق به مکان، متون تخصصی مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. در این فرآیند به مفهوم ادراک حسی پرداخته شد. سپس حس تعلق به مکان از منظر صاحبنظران گوناگون مورد بررسی قرار گرفت. در یک مرحله نیز نظر استفاده کنندگان توسط پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. در هر مرحله از این تحقیق از روش مطالعات موردی نیز استفاده شد تا ویژگی ها و مفاهیم موجود در آن ها در این پژوهش مورد استفاده قرار بگیرند. نتایج این تحقیق نشان می دهد به کارگیری حواس در معماری ،  موجب برقرای ارتباط غیر بصری انسان با فضای معماری، درک زیبایی شناسی و معنای محیط و تقویت خاطره ذهنی از محیط می شود و حواس به عنوان عناصر محرک بر روی رفتار فضایی انسان و روحیه فضا تأثیر می گزارد.

 

واژگان کلیدی: ادراک، حواس پنجگانه، حس تعلق به مکان، فضای تجاری

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                        

چکیده                                             صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….2

1-2- تعریف مسئله…………………………………………………………………………………………………………………..2

1-3- ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….3

1-4- سابقه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………3

1-5-فرضیه………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-6- اهداف و سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………..4

1-7- روش گردآوری اطلاعات و روش تحقیق……………………………………………………………………………4

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1-  مقدم…………………………………………………………………………………………………………………….     5

2-2- تاریخچه مراکز تجاری…………………………………………………………………………………………….     7

2-2-1- فضاهای تجاری اول……………………………………………………………………………………………          7

2-2-2- فضاهای تجاری در یونان باستان…………………………………………………………………………..          7

2-2-3- فضاهای تجاری در روم باستان…………………………………………………………………………….         8

2-2-4- فضاهای تجاری در قرون وسطا……………………………………………………………………………           9

2-2-5- انقلاب   صنعتی…………………………………………………………………………………………………..          9

2-2-5-1- مغازه ها………………………………………………………………………………………………………. 9

2-2-5-2- شکل گیری پاساژهای خرید…………………………………………………………………………..          10

2-2-5-3-فروشگاه ها…………………………………………………………………………………………………..     11

2-2-6- قرن بیستم و تحولات در مراکز خرید………………………………………………………………….       13

2-2-7- الگوهای فرمی قابل طبقه بندی مراکز خرید در قرن بیستم……………………………………..          14

2-3- آشنایی با بازار ایران………………………………………………………………………………………………    15

2-3-1- واژه شناسی……………………………………………………………………………………………………..          15

2-3-2- پیدایش و پیشینه بازار……………………………………………………………………………………….  16

2-3-3- ساختار بازار……………………………………………………………………………………………………. 16

2-3-4- عناصر شاخص بازار ایرانی……………………………………………………………………………………. 17

2-3-4-1-  فضاهای مربوط به انبار داری و نگهداری کالا…………………………………………………….. 17

2-3-4-1-1- خان بار یا کالن بار……………………………………………………………………………………….    17

2-3-4-2- فضاهای مربوط به کالا های تولیدی……………………………………………………………………   17

2-3-4-3- فضاهای مربوط به فعالیتهای تجاری……………………………………………………………………     17

2-3-4-4-  فضاهای مربوط به فعالیتهای خدماتی…………………………………………………………………      18

2-3-4-5-  فضاهای مربوط به فعالیتهای عمومی………………………………………………………………….       18

2-3-4-6- فضاهای ارتباطی………………………………………………………………………………………………  18

2-3-5- کارکردهای اجتماعی…………………………………………………………………………………………….   19

2-3-6-  عوامل موثر در نحوه استقرار فعالیت ها در بازار……………………………………………………..          20

2-3-6-1- ارزش کالا و امنیت لازم…………………………………………………………………………………..      21

2-3-6-2- متجانس بودن فعالیت ها…………………………………………………………………………………..         21

2-3-6-3- بازار خطی………………………………………………………………………………………………………          21

2-3-6-4- بازار متمرکز…………………………………………………………………………………………………….          21

2-3-6-5- پوشش بازار……………………………………………………………………………………………………. 21

2-3-7-نمونه های موردی………………………………………………………………………………………………….          21

2-3-7-1-  بازار قزوین…………………………………………………………………………………………………….          21

2-3-7-2- بازار کاشان……………………………………………………………………………………………………..          23

2-3-8- جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………..          26

2-4- ادراک……………………………………………………………………………………………………………………..   26

2-4-1- تاریخچه ادراک…………………………………………………………………………………………………….          27

2-4-1-1-  علم ادراک از نظر فلاسفه یونان………………………………………………………………………… 27

2-4-1-2- علم و ادراک از نظر حکمای جدید غرب…………………………………………………………….   28

2-4-2- عوامل مؤثر در ادراک…………………………………………………………………………………………….      30

2-4-2-1- نیازها………………………………………………………………………………………………………………       31

2-4-2-2- دفاع ادراکی……………………………………………………………………………………………………..          31

2-4-2-3- انتظار ادراکی…………………………………………………………………………………………………….          32

2-4-2-4- ادراک و تفاوت های فردی…………………………………………………………………………………      32

2-4-2-5- زمینه های اجتماعی……………………………………………………………………………………………   32

2-4-3- سازمان ها و تشکل ادراکی………………………………………………………………………………………          33

2-4-3-1- سازمان ادراکی…………………………………………………………………………………………………..          33

2-4-3-2- نظریه فیزیولوژیک ادراک…………………………………………………………………………………….  34

2-4-3-3- نظریه کنش متقابل ادراک…………………………………………………………………………………….  35

2-4-3-4- درک فضایی از دیدگاه روانشناسی بر اساس نظریه گشتالت……………………………………..         36

2-4-3-4-1- اصول روانشناسی گشتالت………………………………………………………………………………     37

2-4-4- پدیده های ادراکی………………………………………………………………………………………………….          38

2-4-4-1- ادراک فضا، فاصله و عمق…………………………………………………………………………………..     38

2-4-4-2- نشانه های ادراک فاصله……………………………………………………………………………………..  39

2-4-4-3- ثبات ادراکی………………………………………………………………………………………………………          40

2-4-4-3-1- ادراک اندزه…………………………………………………………………………………………………..  40

2-4-4-3-2- ثبات شکل……………………………………………………………………………………………………          40

2-4-4-3-3- ثبات رنگ…………………………………………………………………………………………………….          40

2-4-4-3-4- ثبات مکان……………………………………………………………………………………………………..          41

2-4-5- سیستم های ادراکی در یک انسان کامل………………………………………………………………………      41

2-4-5-1- تعادل و جهت یابی……………………………………………………………………………………………..      41

2-4-5-2- شنوایی………………………………………………………………………………………………………………     42

2-4-5-3- سیستم پوستی…………………………………………………………………………………………………….          42

2-4-5-4- سیستم های بویایی………………………………………………………………………………………………          44

2-4-4-5- سیستم بینایی ……………………………………………………………………………………………………..     44

2-4-6-  جایگاه ادراک در معماری و شهرسازی……………………………………………………………………..          44

2-5- حس مکان…………………………………………………………………………………………………………………       45

2-5-1- حس مکان از منظر روانشناسی محیطی……………………………………………………………………… 45

2-5-2- حس مکان از منظر پدیدار شناسی…………………………………………………………………………….        47

2-5-3- شکل گیری تعلق مکانی …………………………………………………………………………………………      47

2-5-3- صور و مظاهر مختلف حس مکان…………………………………………………………………………….          48

2-5-3-1- هویت مکان یا روح مکان……………………………………………………………………………………    48

2-5-3-2- عملکرد…………………………………………………………………………………………………………….        49

2-5-3-3- زمان پایدار………………………………………………………………………………………………………..          49

2-5-3-4- مرگ………………………………………………………………………………………………………………….       50

2-5-4- نمونه موردی شهر احساسات فرانسه………………………………………………………………………….           51

2-6- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………..      54

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..       56

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………       56

3-3- اندازه گیری متغیرهای کیفی………………………………………………………………………………………….         57

3-4- پرسشنامه…………………………………….. ……………………………………………………………………………       57

فصل چهارم: تحلیل داده ها

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 60

4-2- عوامل مؤثر در ادراکات حسی……………………………………………………………………………………… 61

4-2-1 صوت………………………………………………………………………………………………………………………  62

4-2-2- نور و لامسه……………………………………………………………………………………………………………          62

4-2-3- ثقل……………………………………………………………………………………………………………………….    63

4-3- آگاهی از شرایط محیط و سازگاری با محیط…………………………………………………………………..      63

4-4-تحلیل عاملی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………….          63

4-4-1- اندازه گیری متغیرهای کیفی………………………………………………………………………………………  64

4-4-2- آشنایی با مدل کانو……………………………………………………………………………………………………  64

4-4-3- نمونه موردی پاساژگلستان………………………………………………………………………………………..  66

4-4-4- تحلیل داده‌های پرسش‌نامه………………………………………………………………………………………..    68

4-4-4- 1- پایایی پرسش‌نامه……………………………………………………………………………………………….          68

4-4-4-1-1- بررسی پایایی با آلفای کرونباخ………………………………………………………………………….         68

4-4-4-2- روایی پرسش‌نامه…………………………………………………………………………………………………          69

4-4-4- 3- تحلیل نتایج پرسشنامه…………………………………………………………………………………………     73

4-6- تحلیل فرآیند ادراک محیط با استفاده از نظریه اکولوژیک ادراک…………………………………………         74

4-7- تفاوت بین ادراک شیئی و محیط……………………………………………………………………………………. 74

4-8- ادراک و تأثیر آن در حس تعلق به مکان…………………………………………………………………………..  75

4-9- چگونگی ادراک در فضای غیربصری………………………………………………………………………………. 77

4-9-1- مکث……………………………………………………………………………………………………………………….  79

4-9-2-حرکت…………………………………………………………………………………………………………………….  80

4-9-3- سازماندهی(ترکیب مکثها و حرکت ها)………………………………………………………………………        80

4-9-4- سازماندهی غیر بصری مکث و حرکت……………………………………………………………………….  81

4-10-  احساسات منتج از فضای غیر بصری……………………………………………………………………………          82

4-10-1- فضای آرامش بخش……………………………………………………………………………………………….    82

4-10-2- ازدحام………………………………………………………………………………………………………………….     83

4-10-3- خلوت………………………………………………………………………………………………………………….     84

4-10-4- فضای شاد…………………………………………………………………………………………………………….          84

4-10-5- درک زیبایی فضا……………………………………………………………………………………………………. 85

4-11- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………..      86

فصل پنجم: شناخت و معرفی سایت

5-1- معرفی منطقه………………………………………………………………………………………………………………..       90

5-2- اراضی عباس آباد………………………………………………………………………………………………………….          90

5-3- تاریخچه پیدایش منطقه عباس آباد…………………………………………………………………………………..       90

5-4- بافت شهری محله…………………………………………………………………………………………………………          92

5-5- اطلاعات آماری منطقه6………………………………………………………………………………………………….          93

5-6- تعداد مراکز خدماتی…………………………………………………………………………………………………….           93

5-7- موقعیت منطقه در تهران………………………………………………………………………………………………..    94

5-8- موقعیت محله در منطقه…………………………………………………………………………………………………   94

5-9- محله مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………          95

5-10- حمل و نقل شهری……………………………………………………………………………………………………..          95

5-10-1- ایستگاه های متروی موجود در منطقه………………………………………………………………………..   95

5-10-2- خطوط اتوبوسرانی موجود در منطقه………………………………………………………………………….  96

5-10-3- پارگینگ های عمومی …………………………………………………………………………………………….   96

5-10-4- وزاتخانه ها ادارات و سازمان ها………………………………………………………………………………. 96

5-11- فضای سبز و بوستان ها……………………………………………………………………………………………….        97

5-12- اماکن و هیئتهای مذهبی……………………………………………………………………………………………….   97

5-13- امکانات ورزشی………………………………………………………………………………………………………..          98

5-14- امکانات بهداشتی و درمانی………………………………………………………………………………………….       98

5-15- امکانات آموزشی و پژوهشی………………………………………………………………………………………        99

5-17- تقسیم بندی راه ها…………………………………………………………………………………………………….    99

5-18- عوارض زمین…………………………………………………………………………………………………………..          102

5-19- زلزله و گسل……………………………………………………………………………………………………………          103

5-20عوارض مصنوعی زمین…………………………………………………………………………………………………  105

5-21-  خط آسمان………………………………………………………………………………………………………………        106

5-22-عوامل فیزیکی…………………………………………………………………………………………………………….     106

5-23- روند طراحی و ارائه نقشه ها………….. ……………….. ………………………….. …………………………         112

5-23-1- علل انتخاب موضوع پروژه……………………………………………………………………………………..  112

5-23-2- نحوه شکل گیری کانسپت……………………………………………………………………………………….        112

5-23-3- دسترسی ها…………………………………………………………………………………………………………..          112

5-23-4- اقلیم……………………………………………………………………………………………………………………..   112

5-23-5- عملکردهای مجموعه……………………………………………………………………………………………..  113

5-23-6- مسائل و محدودیت ها…………………………………………………………………………………………… 113

5-23-7- امکانات و قابلیت ها………………………………………………………………………………………………         113

5-23-8- وجود شیب زمین…………………………………………………………………………………………………..          113

5-23-9- برنامه فیزیکی طرح………………………………………………………………………………………………..    114

5-23-10-مواد و مصالح……………………………………………………………………………………………………….          115

5-23-11-نظام طراحی و ارائه طرح……………………………………………………………………………………….. 117

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………   128

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

نمودار(2-1) رابطه ادراک و عوامل مؤثر بر توجه……………………………………………………………………….    45

نمودار(4-1) مدل رضایتمندی کانو…………………………………………………………………………………………..          65

جدول(4-2) محاسبه آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………………………       69

جدول(3-4) بررسی کفایت نمونه…………………………………………………………………………………………….       70

جدول (4-4) آمار توصیفی امتیازات سوالات…………………………………………………………………………….       70

جدول(5-4) Total Variance Explained ……………………………………………………………………….           71

جدول (4-6) ماتریس هفت عامل استخراج شده و مرتب شده پس از چرخش……………………………       71

جدول (4-7) ماتریس هفت عامل استخراج شده و مرتب شده پس از چرخش…………………………..        72

جدول(4-8) متغیرهای بدست آمده از پرسشنامه………………………………………………………………….    72

جدول(4-9) طراحی پیام های فضا…………………………………………………………………………………….     87

جدول(4-10) احساسات منتج از فضای غیر بصری…………………………………………………………….. 87

جدول(5-1) اطلاعات آماری…………………………………………………………………………………………….      93

جدول (6-2) تعداد مراکز خدماتی……………………………………………………………………………………..          93

جدول(3-5) برنامه فیزیکی طرح……………………………………………………………………………………….. 114

جدول (5-4)برنامه فیزیکی فضاهای خدماتی و رفاهی شامل(کافی شاپ، رستوران، پست و …)…   114

جدول(5-5) جمع بندی کلی برنامه فیزیکی طرح………………………………………………………………..           115

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

تصویر(2-1) قانون مجاورت………………………………………………………………………………………………….          37

تصویر(2-2) قانون پیوستگی………………………………………………………………………………………………….          37

تصویر(2-3) غرفه فرانسه- نمایشگاه جهانی 2010 شانگهای……………………………………………………..     51

تصویر(2-4) ) غرفه فرانسه- نمایشگاه جهانی 2010 شانگهای…………………………………………………..       52

تصویر(5-1) موقعیت منطقه در شهر تهران………………………………………………………………………………        94

تصویر(5-2) موقعیت محله در منطقه …………………………………………………………………………………….          94

تصویر(5-3) محله مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….     95

تصویر(5-4) راه های ارتباطی……………………………………………………………………………………………….  100

تصویر(5-5) بزرگراه مدرس………………………………………………………………………………………………… 101

تصویر(5-6) بزرگراه رسالت………………………………………………………………………………………………… 101

تصویر(5-7) خیابان آفریقا…………………………………………………………………………………………………….          101

تصویر(5-8) عکس هوایی از سایت………………………………………………………………………………………..        101

تصویر (5-9) دید چهار جهت به سایت…………………………………………………………………………………..  102

تصویر(5-10) شیب زمین …………………………………………………………………………………………………….      103

تصویر(5-11) نمایش گسل های منطقه……………………………………………………………………………………    104

تصویر(5-12) عوارض مصنوعی زمین…………………………………………………………………………………….. 105

تصویر(5-13) خط آسمان زمین. …………………………………………………………………………………………..    106

تصوی(5-14) جهت وزش باد در سایت.. ……………………………………………………………………………..     106

تصویر (5-15) جهت وزش نسیم محلی.. ………………………………………………………………………………     106

تصویر(5-16) جهت وزش باد در سایت. ……………………………………………………………………………..     107

تصویر (5-17) تابش آفتاب…….. …………………………………………………………………………………………      108

تصویر( 5-18) دیاگرام موقعیت خورشید در سایت… ……………………………………………………………..         108

تصویر(5-19) آلودگی صوتی.. …………………………………………………………………………………………….   111

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

1-1-مقدمه

برتری بینایی در زمان ما به وسیله جمع کثیری از نوآوری های تکنولوژی و تکثیر و تولید انبوه تصاویر تقویت شده است. به طوری که طراحان،  طراحی برای ناظر را در اولویت قرار داده و طراحی برای انسان را به فراموشی سپرده اند. تأکید بر زیبایی تنها بر سطوح ظاهری و تأثیرات لحظه ای که هیچ قدرت پایداری در طول زمان ندارند، ساختمان ها را به سوی فرآورده های تصویری که عاری از صمیمیت و ژرفای وجودی میباشند، برده است. با کاهش حضور افراد در عرصه های عمومی و کاهش سطح تعاملات اجتماعی و در پی آن افزایش فزاینده ی معضلات اجتماعی، نیاز و ضرورت به طراحی فضاهایی که زمینه ساز حضور بیشتر افراد در عرصه های عمومی باشد بیشتر احساس می شود.

1-2- تعریف مسئله

فضاهای تجاری به عنوان مکان هایی که بر طرف کننده اولین نیازهای مطرح شده توسط مازلو هستند، و بیشترین مراجعه کننده و رفت و آمد را در طول روز به خود می بینند، می توانند از طریق افزایش و ارتقاء گزینه های قابل عرضه به مردم، یک محیط دموکراتیک برای آنان ایجاد کنند. محیطی که احساسی از جاذبه ی ماندن و علاقه برای بازگشت به مکان را در افراد بوجود آورد. حسی که از آن به عنوان حس تعلق به مکان یاد می شود.

حس مکان ادراک فردی مردم از محیط خود و احساسات کم و بیش آگاهانه ی آنها از محیط است. روانشناسان محیطی، تعلق به مکان را حاصل نوعی فرآیند روانشناسانه می دانند، که هم نوعی پاسخ  بیولوژیک به محیط اطراف از طریق حواس پنجگانه را شامل می شود و هم نوعی تولید فرهنگی است، که در ارتباط شخصی با محیط فیزیکی و نیز روابطش با دیگر کاربران فضا و اعضای اجتماعات مختلف شکل می گیرد.

در این پژوهش بر آنیم تا در طراحی فضا  با توجه به جنبه های مختلف احساسی و ادراکی انسان ها ، شرایطی را برای درک بهتر و عمیق تر فضا توسط استفاده کنندگان به وجود آوریم. هدف اصلی این پژوهش، یافتن راهبردهایی برای رسیدن به یک معماری احساس گرا در فضای تجاری است تا با برقراری یک ارتباط غیر بصری میان انسان و فضای معماری به مفهوم کاملتری از معماری، یعنی طراحی برای انسان و نه صرفا برای ناظر دست پیدا کنیم.

1-3- ضرورت تحقیق

چندین مرحله را برای بررسی آثار متفاوت گذرانده است؛ از جمله­ی آن مراحل می­توان به “عملیات گفتمانی” اشاره کرد که خوانش تازه­ای را از آثار آغاز کرده و از زاویه­هایی جدیدی از خوانش این متون پرده برداشته است. کلام قرآن تنها کلامی آگاهی بخش نیست بلکه در کنار معرفت­بخشی بنای تأثیر و انگیزش و عمل به این آگاهی را نیز دارد. دانش نشانه­­-معناشناسی گفتمانی، به ما اجازه می­دهد این کلام مقدس هدایتگر را در مقام گفتمانی قدسی خطاب به خواننده تعریف کرده و با تحلیل عملیات زبانی و اجزای متنی بر مبنای تنش و آگاهی، روشی برای تبیین تأثیرات ضمنی و غیرمستقیم آن بر روح و جان خواننده و انگیزش خاسته از آن ارائه دهیم. پژوهش حاضر بنا دارد انگیزش و تأثر را در کنار کارکرد معرفت بخشی کلام قدسی در سوره مبارکه الرحمن تبیین کند و برای نیل به این منظور، پس از بررسی اجمالی پژوهش­های صورت گرفته درباره این سوره مبارکه، با انتخاب روش تحلیل نشانه-معناشناختی گفتمانی، تلاش شده است تا عملیات زبانی در سوره الرحمن بررسی شود و سپس به تحلیل محورهای تنشی و معرفتی متن سوره در دو سطح جزئی آیات و کلی سوره می­پردازد و نهایتاً به جمع‌بندی تأثیر و تأثرات انگیزشی و معرفتی متن بر مخاطب می­پردازد.

 

فهرست مطالب

عنوان
صفحه
چکیده
 
فهرست مطالب
 
فصل اول: کلیات تحقیق
 
1-1- تعریف مسئله
1
1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق
2
1-3- سوال‌های تحقیق 

1-4- فرضیات تحقیق

1-5- اهداف اصلی و فرعی

1-6- روش تحقیق و روش جمع‌آوری اطلاعات

1-7- کاربرد تحقیق
3 

3

3

4

4
1-8- پیشینه تحقیق
5
فصل دوم: تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان
 
2-1- مقدمه
7
2-2- نشانه و معنا در گذر از نشانه‌شناسی ساختارگرا به نشانه-معناشناسی گفتمانی
8
2-2-1- نشانه  نزد سوسور 

2-2-2- نشانه از نظر یلمسلف

2-2-3- نشانه از نظر پیرس

2-2-4- نشانه از نظر گرمس

2-2-5- مربع نشانه‌شناسی گرماس

2-2-6- نشانه در نگاه گفتمانی

2-3- تعامل نشانه‌شناسی و پدیدارشناسی

2-3-1- پدیدارشناسی هوسرل

2-3-2- مرلوپونتی و ادراک حسی

2-4- نشانه-معناشناسی سیال

2-5- گفتمان

2-5-1- تاریخچه گفتمان

2-5-2- نظریه‌های گفتمان

2-6- تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان

2-7- عملیات زبانی و شاخص‌های اصلی گفتمان

2-7-1- موضع‌گیری گفتمان

2-7-2- اتصال و انفصال گفتمانی

2-8- طرحواره‌های فرایندی گفتمان

2-8-1- طرحواره‌ی فرایندی افت یا تنزل تنش

2-8-2- طرحواره‌ی فرایندی افزایش یا اوج فشاره‌ی عاطفی

2-8-3- طرحواره‌ی فرایندی افزایش هم زمان قدرت فشاره‌ها و گستره‌ها

2-8-4- طرحواره‌ی فرایندی کاهش هم زمان قدرت فشاره‌ها و گستره‌ها

2-9- بعد شناختی گفتمان

2-9-1- بازی‌های شناختی: مجابی و تفسیری

2-9-2- زاویه دید و شناخت

 

2-10- بعد حسی- ادراکی گفتمان

2-11- بعد عاطفی گفتمان

2-11-1- فشاره‌های عاطفی

2-11-2- گستره‌های عاطفی

فصل سوم : تحلیل نشانه-معنا‌شناسی گفتمان قرآن (سوره الرحمن)

3-1- زبان قرآن و ویژگی‌های آن

3-2- سیمای سوره الرحمن

3-2-1- سوره الرحمن از دیدگاه مفسران

3-3- بررسی عملیات زبانی گفتمان در سوره الرحمن

3-3-1- گفتمان

3-3-2- گفته‌پرداز

3-3-3- گفته‌یاب (گفته‌خوان)

3-3-4- گفته

3-3-5- گفته‌پردازی

3-3-6- حضور

3-4- شاخص‌های اصلی در گفتمان سوره الرحمن

3-4-1- موضع­گیری گفتمان

الف) تبادل برونه‌ها و درونه‌ها

ب) حاضرسازی (حضور)

ج) جسمار (جسمانه)

3-4-2- دلالت مستقیم و ضمنی در سوره الرحمن

3-4-3- مفهوم‌سازی درون متنی و ساختار زیربنایی گفتمان در سوره الرحمن

3-4-4- اتصال و انفصال گفتمانی در سوره الرحمن

الف) اتصال (قبض یا فشاره) در سوره الرحمن

ب) انفصال (بسط یا گستره) در سوره الرحمن

3-4-5- زوایه دید در سوره الرحمن

3-4-6-گونه‌های مجابی و تفسیری در سوره الرحمن

3-4-7- عاطفه در اتصال و انفصال گفتمانی

3-4-8- تکرار در سوره الرحمن

3-4-9- نقش آهنگ و نمود در گفتمان

3-4-10- تنش در سوره الرحمن

3-4-11- الگوهای تنشی آیات سوره الرحمن

3-4-12- الگوی تنشی سوره بر اساس تقسیم بندی ارائه شده

فصل چهارم : تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان یک نگاره ایرانی-اسلامی
10 

11

12

13

14

14

15

18

19

23

27

29

32

37

43

44

45

46

47

48

48

49

49

50

50

52

54

54

55

 

56

62

62

65

65

66

66

67

68

68

69

69

69

69

70

70

71

77

77

79

80

81

82

83

85

86

87

94

 
4-1- خوانش گفتمانی نگاره یوسف و زلیخا اثر کمال الدین بهزاد 

4-2- ویژگی‌های نگاره گریز یوسف از زلیخا

4-2-1- ویژگی بینشی نگاره

4-2-2- ویژگی مضمونی نگاره

4-2-3- ویژگی ساختاری نگاره

الف) پلان و تناسبات در نگاره

ب) رنگ در نگاره

4-3- گفتمان نگاره گریز یوسف از زلیخا

4-3-1- نظام تنشی نگاره

الف) قبض و بسط عناصر در نگاره و رابطه آن با فضای تنشی

ب) زاویه دید و جهت‌مندی عناصر در نگاره و رابطه آن با فضای تنشی

ج) عامل حضور(پیکره ها) در نگاره و رابطه آن با نظام تنشی

د) کارکرد رنگ در فضای تنشی نگاره

4-3-2- نظام ارزشی نگاره

الف) کارکرد رنگ در نظام ارزشی نگاره

4-4- طرحواره‌ی فرایند تنشی نگاره

4-5- بازخوانی فرایند گفتمانی (تنشی و ارزشی) نگاره بر اساس مربع معناشناسی گرماس

فصل پنجم : پروژه عملی

5-1- چگونگی انجام پروژه عملی

نتیجه‌گیری و پیشنهادات
96 

97

98

98

100

101

104

106

106

107

108

110

110

111

112

112

113

 

115

120
مراجع
122
فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-تعریف مسئله:

قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی است و برای هدایت نوع بشر و همه اعصار و ملل فرستاده شده است، لذا منطق حکم می‌کند که خداوند حکیم و توانا زبانی را به کار گرفته باشد که قابل فهم برای تمام انسان‌هایی باشد که قرار است مورد هدایت واقع شوند. رسالت قرآن هدایت انسان است و از آنجا که از طرف قدرت مطلق فرستاده شده است باید به گونه‌ای باشد که رسالت خود را به نحو احسن انجام دهد و از آنجا که برای انذار بشر زبانی قدرتمند و الفاظی گیرا نیاز است، لذا زبان قرآنی باید حاوی قدرتی باشد که مخاطب را تحت تاثیر خویش قرار داده موجب گردن نهادن به دستورات و مقررات دینی شود.

امروزه توجه به زبان و گفتمان قرآن مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گفته است و در این بین دانش‌های زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی[1] از جمله دانش‌های جدید و موثری در حیطه‌ی مطالعه زبان قرآن مطرح شده‌اند.

نشانه‌شناسی ساختگرا متکی بر رابطه‌ای تقابلی بود. این رابطه‌ها ما را با نظام‌های بسته و مکانیکی در حوزة معنا مواجه می‌ساختند. چرا که اغلب آنها قطب‌های معنایی از پیش تعیین شده بودند که به نوعی به اثبات آنها در متن مورد مطالعه پرداخته می‌شد، اما نشانه‌-معناشناسی پساگرمسی معنا را جریانی سیال می‌داند که بر اساس رابطه‌ای تنشی تعریف می‌گردد. بر این اساس نشانه[2] پدیده‌ای است که می‌تواند از صفر تا بی‌نهایت در نوسان باشد. چنین رابطة سیالی که از تلاقی دو محور کمی و کیفی شکل می‌گیرد ارزش‌ها معنایی جدیدی را نیز تولید می‌کند. ارجاع به دیدگاه پدیدارشناختی[3] در مطالعات مربوط به نشانه از آنجا ناشی می‌شود که نشانه-معناشناسان فرانسوی در دهة هشتاد به این موضوع بسیار مهم پی بردند که دیگر صورت‌گرایی محض و یا رابطة صرف مکانیکی بین دال[4] و مدلول[5] نمی‌تواند پاسخگوی بسیاری از مسایل دخیل در بررسی ساز و کارهای مربوط به دنیای نشانه-معناها[6] باشد. چرا که بدون در نظر گرفتن “موقعیت انسانی”، جنبة وجودی نشانه، ارتباط حسی-ادراکی با چیزها، به ویژه تجربة زیستی و منحصر به فردی که در تلاقی با هر نشانه شکل می‌گیرد و ضامن سیالیت معناست، نمی‌توان به بررسی نظام‌های گفتمانی پرداخت.

در نگاه پدیداری، دیگر معنا جریانی از پیش تعیین شده، تثبیت یافته و قطعی نیست. چرا كه تجربة زیستی و شهودی سبب می‌گردد تا معنا در شرایط مختلف و با توجه به نوع رابطه‌ای كه با چیزها برقرار می‌كنیم، متفاوت باشد. با توجه به همین ویژگی‌های ناپایدار معنایی است که رابطة تقابلی جای خود را به رابطه‌ای سیال می‌دهد.

این پژوهش نیز روش نشانه-معناشناسی گفتمانی و الگو‌های تنشی را برای مطالعات گفتمان قرآن مد نظر قرار داده است. در اینجا مستقیما به متن قرآن پرداخته می‌شود تا از منظری مدرن تعریفی جدید از گفتمان قرآنی ارائه دهد و با تأکید بر ساختار و زبان قرآن، به بیان طرح کلی گفتمان قرآنی برای بشر بپردازد و مهم‌ترین ویژگی‌های آن و تاثیر و تاثر این گفتمان بخصوص گفتمان سوره الرحمن و ایجاد انگیزش در کنار ایجاد معرفت و شناخت در این گفتمان را بیان کند.

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق :

لزوم بررسی گفتمان قرآنی از نگاهی نو و بررسی آن به عنوان یک ضرورت در پژوهش‌های نوین قرآنی تبیین شده است. عملیات زبانی گفتمان که در بطن الگوی “نشانه-معناشناختی”[7]  قرار می­گیرد، دیدگاه تازه­ای است که می­تواند پژوهشگران را وا­ دارد تا به­ گونه­ای دیگر قرآن و خالق آن را بنگرد. عملیات زبانی گفتمان[8] چشمان پژوهشگران را بر زاویه­های جدید می­گشاید تا خواننده را با خوانشی دیگر از قرآن مواجه سازد.

در خصوص اهمیت پژوهش‌های زبان‌شناسی قرآن، باید گفت این بحث، بحث علمی پرچالشی است و از این رو که برای پژوهگشران ما، عرصه‌ای نو و جدید است که در این رابطه مباحث بسیاری مطرح می‌شود که باید به ابعاد آن به درستی توجه کرد و مباحث، در قالب نقدهای علمی، بررسی شود. شكی نیست كه تحقیق و پژوهش علمی در اسلام اهمیت بسیار فراوانی دارد و پر واضح است كه افكار، اندیشه‌ها و آثار محققان و پژوهشگران هر جامعه زیر ساخت‌های علمی آن جامعه را تشكیل داده، بناهای علمی و نتایج عملی و تجربی فراوانی به همراه دارد. از این رو، اگر محققان و پژوهشگران ارزش‌های خوب و پسندیده اخلاقی را با مسائل پژوهشی خود همراه كنند؛ زیر ساخت‌های علمی جامعه اثرات و نتایج مثبت و همیشگی خواهند داشت.

 تدبر و تفکر در قرآن، فهم روشمند و هماهنگ ظاهر قرآن کریم است. توصیه‌های قرآنی و روایی مبنی بر التزام به “تدبر در قرآن” و ضرورت بهره‌مندی از قرآن به عنوان کتاب اعجاز و غیر قابل تحریف، اهمیت پرداخت به این موضوع را نشان می‌دهد.

چرا نظریه‌ی تنشی[9] امروزه در مطالعات مربوط به نشانه-معناها و گفتمان از اهمیت زیادی برخوردار است پرسشی‌است که پاسخ به آن را باید در بعد پدیداری و وجودی نشانه یافت. بررسی تنشی آیات قرآن (مطالعه موردی آیات سوره الرحمن) نشان داد که دیگر نمی‌توان نشانه‌ها را گونه‌هایی مکانیکی، کلیشه‌ای و دارای معناهای تثبیت شده دانست. بلکه با فرآیندی مواجه هستیم که ما را با تجربة ناب کنش‌گر[10] و جریان زندة شکل‌گیری ارزش‌ها مواجه می‌سازد. این همان چیزی است که ما آن را بعد پدیداری نشانه نامیدیم. این مطالعه نشان داد که جریان معناسازی جریانی پویا و سیال است و راه نشانه‌راهی بی‌پایان.

فرآیند تنشی نیز به نوبة خود جریان‌هایی گستره‌ای[11] (کمی و شناختی)، فشاره‌ای[12] (کیفی و عاطفی)،  هم‌سو و ناهم‌سو را می‌آفریند و بالاخره همین جریان‌ها هستند که سبب تولید ارزش‌هایی می‌گردند. فرآیند تنشی گفتمان سیالیت معنا را در پی دارد و سیالیت معنا سبب سیالیت ارزش می‌شود. مهمترین دستاورد نظام تنشی و ارزشی گفتمان این است که معنا را مبتنی بر رابطه‌های صرف مفهومی و انتزاعی نمی‌داند. بلکه آن را جریانی می‌داند که بر اساس تجربة زیستی و پدیداری کنش‌گران در فرآیندی پویا و سیال بدست می‌آید. به همین دلیل است که در چنین نظامی ما با جریان معناسازی مواجه هستیم که بر اساس تجربة شهودی، حضور حسی- ادراکی، بافت، موقعیت، فرهنگ، جهت‌مندی، و موضع‌گیری کنشی در گفتمان حاصل می‌گردد.         

1-3- سوال‌های تحقیق

سوالاتی که در خصوص تحلیل گفتمان قرآن و مطالعه نشانه-معناشناختی و نظام تنشی و ارزشی این آیات پیش می‌آید عبارتند از: عناصر و اجزای تشکیل‌دهندة گفتمان قرآن کدامند؟ نقش واسطه‌ای گفتمان در تولید معنا در سوره الرحمن چیست؟ به راستی، فرایند تنشی در سوره الرحمن چگونه عمل کرده و در نهایت وجه انگیزشی و معرفتی قرآن چگونه در تعامل با هم معنا تولید می‌کنند؟

همچنین، گفتمان و فضای تنشی و ارزشی در گفتمان دیداری چگونه عمل می‎کنند؟

1-4- فرضیات تحقیق

ما با تکیه بر رویکردی نشانه-معناشناختی و نشانه‌شناسی پساساختگرا نشان می‌دهیم که در صورت بکارگیری دید‌گاهی پدیداری در هنگام مطالعه‌ی نشانه می‌توان همه‌ی زوایای حضور زندة آن را مورد مطالعه قرار داد.

از دیدگاه عملیات زبانی گفتمان، شاخص­های اصلی، هم­چون موضع­گیری گفتمان، اتصال و انفصال گفتمانی و تنش وجود دارند که می­توان به وسیله­ی آن­ها زاویه جدید از خوانش آیات سوره الرحمن بدست آورد و بر اساس این عوامل و فضای تنشی موجود در سوره نشان می‌دهد که چگونه این آیات ایجاد انگیزش در مخاطب کرده و چگونه وجه معرفتی و

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 6

1-4- اهداف تحقیق: 7

1-5- سوالات تحقیق: 7

1-6- فرضیه های تحقیق: 9

1-7- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات : 10

فصل دوم. 14

مبانی نظری و سوابق تحقیق.. 14

2-1- مقدمه: 15

2-2- بخش اول: رضایت شغلی.. 17

2-2-1-  تاریخچه رضایت شغلی: 17

2-2-2-  رضایت شغلی و ابعاد آن : 18

2-2-3- تعریف رضایت شغلی : 20

2-2-4- انواع رضایت شغلی: 20

2-2-4-1-  رضایت درونی: 21

2-2-4-2- رضایت بیرونی: 21

2-2-5- نظریه های زیربنایی رضایت شغلی : (هومن ، 1381 ،34-11) 21

2-2-5-1- نظریه های ریز مدل : 24

2-2-5-1-1-  نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو : 24

2-2-5-1-2-  نظریه آلدرفر : 24

2-2-5-1-3- نظریه نیازهای آموخته شده مک کلله لند : 25

2-2-5-1-4- نظریه برابری و انتظار : 25

شکل 2-1- عوامل اساسی در ارزیابی برابری (امیر کبیری ، 1384 ، 195) 25

شکل 2-2- تئوری انتظار و انگیزش (ویکتور وروم) (امیرکبیری ، 1384 ،193) 26

2-2-5-2-  نظریه های درشت مدل : 26

جدول 2-1-  عوامل برانگیزاننده و بهداشتی در تئوری دو عاملی هرزبرگ (برومند ، 1383 ، 110) 27

2-2-5-2-2-  نظریه طرح هدف : 28

2-2-5-2-3- نظریه رضایت و بهره وری : 28

2-2-6- نظریه های رضایت شغلی : 29

2-2-6-1-  نظریه ارزش : 29

2-2-6-2- نظریه هالند : 29

2-2-6-3- نظریه بریل : 30

2-2-6-4- نظریه نقشی : 30

2-2-7- رضایت شغلی و انگیزش : 30

2-2-8- عوامل مؤثر بر رضایت شغلی : 31

2-2-8-1- عوامل شغلی: 31

2-3- بخش دوم  : فناوری اطلاعات (IT) ودورکاری.. 34

2-3-1- فناوری (‌ تکنولوژی ) 34

2-3-2- مفهوم فناوری اطلاعات… 36

2-3-3- عناصر اصلی فناوری اطلاعات… 36

شکل شماره1- 2- چارچوب کلی فناوری اطلاعات… 37

2-3-4- تعریف جامع فناوری اطلاعات: 37

2-3-5- کاربردهای فناوری اطلاعات… 37

2-3-6- مدل‌های کاربرد فناوری اطلاعات در سازمانها 38

جدول شماره 1-2 – کاربردهای فناوری اطلاعات از نظر «زوبوف» 38

جدول شماره 2- کاربردهای فناوری اطلاعات از نظر « هیکس» 39

2-3-7- ویژگیهای فناوری اطلاعات… 40

2-3-8- مزایا و محدودیت های فناوری اطلاعات… 40

2-3-9- انتخاب فناوری اطلاعات مناسب… 42

2-3-10- استفاده بهینه از فناوری اطلاعات… 42

2-3-11- نقش فن آوری اطلاعات در سازمان. 42

 

2-3-12- آماده کردن کارکنان برای پذیرش فناوری اطلاعات… 43

2-3-13- نقش مدیریت در افزایش سطح تکنولوژی.. 46

2-3-14- انواع استراتژی های تغییر. 46

2-3-15- خلاقیت و نوآوری.. 48

2-4- تعریف آموزش… 48

2-5- اهمیت آموزش کارکنان در فرایند دورکاری: 49

2-6- مزایای آموزش کارکنان در فرایند دورکاری: 50

2-7- مراحل فرآیند آموزش کارکنان در دورکاری: 51

2-8- بهینه کردن آموزش کارکنان در فرایند دورکاری: 52

2-9- مزایای استفاده از فناوری اطلاعات در آموزش دورکاری: 53

2-10- مشکلات اجرایی استفاده از فناوری اطلاعات در آموزش دورکاری: 54

2-11- رویکردهای دورکاری: 55

2-12- سوابق و پیشینه تحقیق: 62

2-12-1-  سوابق تحقیق در ایران : 62

2-12-2- سوابق تحقیق در خارج : 63

به نظر جکسون و یوهانسون(2003) رضایت کارکنان در گرو برخورداری از انگیزش لازم  برای اجرای دورکاری است.  انها اعتقاد دارند که اگاه سازی کارکنان از اهداف دورکاری میتواند به رضایت بیشتر انها ارتباط داشته باشد. 64

یوسف و شریف (2003) عوامل سازمانی و برون سازمانی را از مهمترین عوامل موفقیت اجرای دورکاری در سازمانهای خدماتی به شمار اورده است. 64

فصل سوم: 66

روش شناسی تحقیق.. 66

3-1- مقدمه: 67

3-2- روش و نوع تحقیق: 67

3-3- ابزار گرداوری اطلاعات: 68

3-4- جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه : 70

3-5- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها: 70

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده ها 74

مقدمه: 75

4-1- توصیف داده ها: 76

4-2-  سنجش مفروضه نرمال بودن متغیرهای تحقیق……..77

4-3-  ازمون های استنباطی: 84

فصل پنجم. 112

نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق.. 112

مقدمه: 113

5-1- تبیین نتایج تحقیق: 113

5-2- پیشنهادات کاربردی تحقیق: 114

5-3-پیشنهادات برای تحقیقات اتی: 116

فهرست منابع. 125

الف – کتب… 125

ج- پایان نامه ها 128

د-منابع ومآخذ انگلیسی.. 129

چکیده:

هدف از انجام این تحقیق تعیین عوامل موثر بر رضایت از دورکاری درکارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بوده است. جامعه اماری عبارت از کلیه کارکنان مجری دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی  تهران می باشد. در این تحقیق با استفاده از روش سرشماری همه 120 نفر  کارمند کتابخانه ملی به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. در نهایت تعداد 84 پرسشنامه که به طور کامل تکمیل شده بودند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از ابزار پرسشنامه محقق ساخته ، برای جمع آوری اطلاعات استفاده گردید. از روش های امار توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت آنها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد. علاوه بر این نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای شخصی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین یافته های تحقیق نشان داد که بین متغیرهای سازمانی و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.

کلیدواژه ها: دورکاری ، رضایت کارکنان ، مدیریت سازمانی ، انگیزش کارکنان ، فناوری اطلاعات

 1-1- مقدمه:

امروزه از روش دورکاری به عنوان یکی از روشهای کارامد و اثر بخش در انجام سریع امور و نیز صرفه جویی در هزینه های یک سازمان یاد می کنند. این مهم به ویژه در سایه گسترش فناوری اطلاعات و پیشرفت روز افزون تکنولوژی روی داده است.(هیکس ،2000،34)

فناوری اطلاعات یک مؤلفه حیاتی زندگی مدرن است. امروزه در جوامع پیشرفته فناوری اطلاعات شاهرگ بیشتر سازمان ها و مراکز تجاری محسوب می شود و برای ارتباطاتی که جامعه مدرن را پشتیبانی می کند، نقش اساسی دارد. نقش فناوری اطلاعات نیز  در امر بهره وری بیش از پیش رو به افزایش گذاشته است . با پیشرفتهای فوق العاده و سریع در فناوری اطلاعات فرصتهای یادگیری و دسترسی به منابع علمی و آموزشی وسیع و  فراگیر تر شده است. بکارگیری فناوری اطلاعات در جهت ایجاد توسعه نیروی انسانی نه تنها موجب تسریع و آسان تر شدن این فرآیند شده است، بلکه باعث ایجاد روشهای جدید در توسعه نیز شده است. در نتیجه استفاده از این فناوری، آگاهی ها و توانایی کارکنان افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. این فناوری با قابلیتهای خاص ( محاوره ای، تصویری، صوتی و غیره ) زیر ساختهای قوی و مطمئن فرآیند توسعه را پشتیبانی می کند. (مالدنی ،34:2007)

جهان امروز جهانی دانش محور است که به افراد بعنوان منابع دانش[1]  تأکید دارد و توسعه این منابع گران و مهم باید در کوتاهترین زمان و در کمترین فاصله جغرافیایی با حداقل هزینه و حداکثر تعامل انجام شود. برای ایجاد این فضا، استفاده از فناوری اطلاعات بسیار مناسب و بعنوان یک راهبرد[2] اساسی در نظر گرفته می شود ( چون ساختار این فناوری بطور سریع در حال تغییر و پیشرفت است در نتیجه نیروی انسانی را با خود حرکت و توسعه می دهد ) .

در این پژوهش نیز به موضوع بررسی عوامل موثر بر رضایت از دورکاری درکارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران پرداخته شده است.

1-2- بیان مساله:

دورکاری یک نوع مدیریت جدید در کشور محسوب و در این طرح یک ارتباط جدید بین کار و کارمند و کارمند با مدیر اجرا می‌شود؛ به طوری که کارمند به جای اینکه در اداره حاضر شود و کار را انجام دهد، کاری که برایش تعریف شده را در خانه انجام می‌دهد و مدیر به جای اینکه کارمند را در اداره نظارت کند، این کنترل از طریق فرایند‌های الکترونیکی از داخل خانه‌ انجام می‌شود.(بدرقه،1385،48)

دورکاری، هر گونه شکلی از به کار گیری فناوری های اطلاعاتی (مانند ارتباطات راه دور و رایانه) به جای مسافرت های مربوط به کار و حرکت کار به سمت کارکنان، به جای حرکت کارکنان به سوی کار می باشد.

دورکاری یک شغل نیست، بلکه یک روش سازماندهی کار است که حول پردازش اطلاعات ساخته می شود. افراد یا گروههایی از افراد، دور از کارفرما، مشتری یا طرف قرارداد، کارشان را انجام می دهند؛ کاری که مستلزم استفاده از انواع گوناگون تجهیزات الکترونیکی است.( باتمان،1388،119)

در واقع دورکاری، نوعی شیوه کار است که به شاغل اجازه می دهد بدون نیاز به حضور در اداره تکالیف و وظایف حرفه ای خود را به دور از بروکراسیهای سنتی با انعطاف پذیری بیشتری انجام دهد که یکی از اصول توسعه آن فناوری اطلاعات است. (عطاران،1389،60)

در سالهای اخیر دورکاری به عنوان یک استراتژی اصلی برای بسیاری از سازمانهای دولتی در کشورمان مطرح بوده است. به زعم مرادیان (1390) از طریق کاربست دورکاری می توان به حذف فرایندهای مالی غیر ضروری در سازمان پایان داد. علاوه بر این دورکاری فرصت بازبینی فرایندهای زاید و نیز امکان ارایه خدمات را به گروههای هدف فراهم می آورد.

به عقیده مولاییان (1389) برای ایجاد و پیاده سازی دورکاری نیازمند به وجود عوامل بستر ساز و مهیا کننده می باشیم. وی اعتقاد دارد فناوری اطلاعات و وجود زیرساختهای مربوط به آن می تواند اولین و شاید مهمترین شرط برای پیاده سازی دور کاری به شمار رود.

علیپور ضمن اشاره به قوانین و مقررات و نقش سازنده آنها در پیاده سازی دورکاری ، معتقد است مادامی که قوانین و مقررات کاربردی و. مناسبی برای این موضوع تدارک دیده نشده باشد نمی توان به پیاده سازی موفق  دورکاری در سازمانهای مورد نظر امیدوار بود.

به زعم شیخی در اجرای  موفق دورکاری نمی توان صرفا به عوامل تکنولوژیک و فناوری اشاره نمود بلکه لازم است تا ابتدا فرهنگ و اعتماد مناسب نسبت به فرایندهای دورکاری در جامعه فراهم آید. به عقیده وی ایجاد زمینه های مناسب  فرهنگی برای اجرای موفق دورکاری نه تنها کمتر از ابعاد فناوری آن کم ارزش نیست گاها مشاهده شده است که بی توجهی به موضوع فرهنگ دورکاری توانسته است که زمینه عدم توفیق و شکست را برای این مهم به وجود اورد.

به اعتقاد رضایی نژاد (1388) در فرایند اجرای دورکاری نیازمند نیروی انسانی متخصص نیز هستیم. بدون برخورداری از نیروی انسانی کارآمد و متخصص و آگاه به اهداف دورکاری نمی توان انتظار داشت که فرایند دورکاری با توفیق همراه گردد.

علاوه بر این رضایی نژاد اعتقاد دارد که سبک مدیریت در یک سازمان می تواند به طور مستقیم در موفقیت یا ناکامی  اجرای دورکاری تاثیر بر جای بگذارد.

به زعم مورگان (2011) سبک مدیریت یک مدیر در یک سازمان می تواند انعطاف لازم را برای ایجاد و کاربست دورکاری فراهم اورد. به اعتقاد وی مدیران با سبک مدیریتی مشارکتی که توام با انعطاف بیشتری است می توانند در زمینه کاربرد دورکاری  موفق تر عمل نمایند.

عوامل متعددی در رضایت کارکنان از دورکاری تاثیر گذار هستند. بخشی از این عوامل به ویژگی های درون سازمانی و برخی نیز به ویژگی های فردی و شخصی کارکنان بستگی دارد. طبیعتا در صورت شناخت این عوامل می توان  خدمات دورکاری را با کیفیت بالاتر و توسط کارکنان راضی از این موضوع ارایه نمود.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی در دو سال گذشته نسبت به  اجرای دورکاری  اقدام نموده است. برای اجرای این فرایند برخی قوانین و مقررات به کار گرفته شده است و برخی نیروی انسانی متخصص نیز با توجیه و راهنمایی های به عمل آمده فرایند دورکاری را آغاز نموده اند. طبیعتا بررسی عوامل موثر بر رضایت کارکنان از دورکاری در این سازمان می تواند مهم و با ارزش بوده و لازم است که در قالب  تحقیقی مستقل مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

اهمیت این موضوع از آنجا نشات می گیرد که موضوع دورکاری در سازمانهای دولتی و بررسی عوامل آن، موضوعی جدید و تازه به شمار می رود  و تاکنون تحقیق منسجمی پیرامون این مقوله با ارزش در کشورمان صورت نگرفته است. خلا موجود در این زمینه  کمبود منابع و اطلاعات پیرامون مقوله دورکاری بوده  و تازگی و جدید بودن این موضوع  ، فایده عملی و تئوریک تحقیق را نمایان می سازد. علاوه بر این اهمیت این موضوع از آنجا نشات می گیرد که با شناسایی عوامل موثر بر رضایت کارکنان در دورکاری و اجرای مناسب و موثر آن می توان ضمن صرفه جویی در هزینه ها موجب افزایش رضایت مراجعان و نیز سازمان را فراهم آورد.  لذا سوال اصلی که دراین پژوهش به آن پرداخته می شود این است که اساسا عوامل موثر بر رضایت از دورکاری کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کدامند؟

1-4- اهداف تحقیق:

هدف اول : بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

هدف  دوم : بررسی ارتباط بین متغیرهای شخصی  کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

هدف  سوم : بررسی ارتباط بین متغیرهای سازمانی و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

1-5- سوالات تحقیق:

سوال اصلی اول : آیا بین متغیرهای جمعیت شناختی کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد.؟

آیا بین میزان تحصیلات کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟
آیا بین جنسیت کارکنان و رضایت انها از اجرای دورکاری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی رابطه معنادار وجود دارد؟

 کلمات کلیدی: مدیریت دانش، استراتژی مدیریت دانش

1-فصل اول :کلیات تحقیق.. 1

مقدمه. 1

1-1. بیان مسئله. 2

1-2. تشریح موضوع ، ضرورت  و اهمیت تحقیق.. 2

1-3. سابقه تحقیقات و مطالعات انجام گرفته. 5

1-4. اهداف(کلی و جزئی) تحقیق.. 8

1-5. سؤالات یا فرضیه‌های تحقیق.. 8

1-6.  در صورت کاربردی بودن طرح چه سازمانهایی می توانند از نتایج بدست آمده استفاده کنند. 8

1-7. روش شناسی تحقیق.. 9

1-7-1.  روش تحقیق: 9

1-7-2. معرفی ابزار گردآوری اطلاعات و ویژگی های آن.. 9

1-7-3. محدوده تحقیق.. 10

1-7-4. جامعه آماری.. 10

1-7-5. نمونه آماری، تعیین اندازه ی نمونه و روش نمونه گیری  10

1-7-5.روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات… 11

1-8. تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی.. 12

1-9. سازمانهایی که در انجام پژوهش همکاری می کنند. 13

2-ادبیات تحقیق.. 14

مقدمه. 14

2-1. داده،اطلاعات، دانش و خرد. 15

 

 

2-1-1. داده 15

2-1-2. اطلاعات… 16

2-1-3: دانش…. 16

2-1-4. خرد. 17

2-1-5. هرم دانش…. 17

2-2.نقش و اهمیت دانش…. 18

2-3. انواع دانش…. 19

2-3-1.تقسیم بندی ارسطو. 19

2-3-2.دانش ضمنی و صریح.. 20

2-3-3. دانش شخصی و دانش سازمانی.. 20

2-3-4. تقسیم بندی کاربردی.. 21

2-4. منابع دانش…. 22

2-5. تاریخچه‌ی مدیریت دانش…. 22

2-6.تعاریف مدیریت دانش…. 23

2-7.مدل های مدیریت دانش…. 24

2-7-1. مدل کلی ساختار نظام های مدیریت دانش…. 24

2-7-2. مدل راهبردی مدیریت دانش…. 25

2-7-3. مدل زنجیره دانش…. 25

2-8. ابزارهای مدیریت دانش…. 26

 

 

2-7.مزایای مدیریت دانش…. 28

2-8. فرایند مدیریت دانش…. 29

2-9. استراتژی مدیریت دانش…. 30

2-9-1. طبقه بندی استراتژی مدیریت دانش بر اساس تمرکز بر دانش…. 30

2-9-1-1. ماتریس انواع دانش نوناکو و تاکوچی.. 30

2-9-1-2. مدل استراتژی مدیریت دانش هانسن.. 32

 

2-9-1-3. مدل فضای اطلاعاتی بویسوت… 33

2-9-1-4. تئوری دانشی سویبی.. 34

2-9-2. طبقه بندی استراتژی مدیریت دانش بر اساس فرایندهای کسب و کار 35

2-9-2-1. کارل ویگو مرکز کیفیت و بهره وری آمریکا 35

2-9-2-2.استراتژی مک کینزی و شرکا 35

2-9-3. طبقه بندی استراتژی مدیریت دانش بر اساس نتایج نهایی.. 36

2-9-3-1. طبقه بندی تریسی و ویرسما بر اساس حوزه ارزشی.. 36

2-9-3-2. استراتژی دانشی زک… 37

2-9-4. طبقه بندی استراتژی مدیریت دانش بر اساس مدیریتی.. 38

2-9-4-1. طبقه بندی بهات… 38

2-9-5. طبقه بندی استراتژی مدیریت دانش بر اساس رویکرد ترکیبی.. 39

2-9-5-1. طبقه بندی پیوستار مدیریت دانش بین نی.. 39

2-9-6. سایر طبقه بندی های استراتژی مدیریت دانش…. 40

 

 

2-10. عوامل موثر بر انتخاب استراتژی مدیریت دانش…. 42

2-10-1. شاخص‌های موثر بر  موفقیت مدیریت دانش…. 42

2-10-1-1. فرهنگ…. 42

2-10-1-2. فرایندهای مدیریت دانش…. 43

2-10-1-3. ساختار فرایندهای  سازمانی.. 43

2-10-1-4. رهبری.. 43

2-10-1-5. مدیریت منابع انسانی.. 44

2-10-1-6. فناوری اطلاعات… 44

2-10-2. شاخص‌های موثر بر  انتخاب استراتژی مدیریت دانش…. 47

2-10-2-1. دانش آشکار و ضمنی.. 48

2-10-2-2. ساختار سازمانی.. 48

2-10-2-3. فرهنگ سازمانی.. 48

2-10-2-4.  استراتژی عمومی کسب و کار 48

2-10-2-5.  استراتژی مدیریت منابع انسانی.. 49

2-10-2-6.  سطح بلوغ فناوری اطلاعات… 49

2-11.اصول مدیریت دانش…. 50

2-12. چالش ها و موانع پیاده سازی استراتژی مدیریت دانش…. 52

2-13. چارچوب نظری تحقیق.. 54

3-روش تحقیق.. 55

 

 

مقدمه. 55

3-1. روش تحقیق.. 56

3-2. انواع طبقه بندی روش تحقیق.. 56

3-2-1. انواع تحقیق براساس غایت و هدف… 56

3-2-2. انواع تحقیق از نظر رویکرد. 57

3-2-2-1. ویژگی های رهیافت کیفی.. 59

3-3-1. نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) 59

3-4. انواع طرح های پژوهشی به روش گراندد تئوری(نظریه داده بنیاد ) 60

3-5.گام های انجام پژوهش به روش گراندد تئوری.. 60

3-5-1.مرحله مطالعات مقدماتی.. 61

3-5-2. مرحله مطالعات اصلی.. 61

3-5-3.گردآوری داده ها 61

3-6. ابزار اندازه گیری و جمع آوری اطلاعات تحقیق.. 62

3-6-1. استفاده از اسناد و مدارک… 62

3-6-2. مصاحبه. 63

3-7. جامعه آماری.. 64

3-8. حجم نمونه. 64

3-9. روش نمونه گیری 64

3-10. روش تجزیه و تحلیل داده ها 65

 

 

3-11. مراحل کدگذاری در گراندد تئوری.. 67

3-11-1. گام اول: کدگذاری باز 67

3-11-2.گام دوم :کدگذاری محوری.. 68

3-11-2-1.شاخصه های انتخاب یک طبقه محوری.. 69

3-11-3.گام سوم: کدگذاری انتخابی(گزینشی) 70

3-12. روایی و پایایی داده ها 70

3-13.  اعتبار بخشی به نتایج.. 72

4-روش تجزیه و تحلیل داده های تحقیق.. 74

مقدمه. 74

4-1. ورود به میدان پژوهش…. 75

4-2. گام اول:کدگذاری باز 76

4-2-1.مراحل کدگذاری باز 76

4-2-2. کدگذاری ثانویه و شکل دهی مقولات… 89

4-2-3. شکل­دهی طبقات اصلی.. 97

5-نتیجه گیری.. 99

مقدمه. 99

5-1. گام دوم : کدگذاری محوری.. 100

5-1-1. تشریح مدل پارادایم در عمل.. 102

5-2.گام سوم: مرحله نظریه­پردازی (کدگذاری انتخابی) 103

5-2-1.مدل مکانیزم تجاری سازی دانش…. 103

5-3. فرضیه و کدهایی انتخابی.. 104

5-4. پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.. 106

5-5. محدودیت های تحقیق.. 106

6-فهرست منابع.. 108

مقدمه:

در سال‌های اخیر با توجه به رشد رقابت در صنایع مختلف، مدیریت دانش به عنوان موضوع مهم و حیاتی مطرح شده است. در سازمان‌های سنتی تمرکز مدیران بر دارایی‌های مشهود (ساختمان، ماشین آلات و…) بوده و از ارزشمندترین سرمایه سازمان یعنی دانش سازمانی و حفظ آن ناآگاه بوده‌اند. دانش به عنوان عامل حیاتی برای حفظ رقابت پذیری و سودآوری در سازمان مطرح می‌باشد. در این فصل به بررسی اجمالی تعاریف اصلی پارامترهای مدیریت دانش، ادبیات موضوع و همچنین روش تحقیق می‌پردازیم.

 

1-1. بیان مسئله:

شرکت‌های متعددی در جستجوی مدیریت مؤثر دانش خود، به منظور تبدیل دانش به مزیت رقابتی می‌باشند. برای حصول اطمینان از اجرای موفقیت آمیز مدیریت دانش، موضوع مهم چگونگی انتخاب یک استراتژی مدیریت دانش مطلوب در شرکت می‌باشد تا بتوان نیاز به انتخاب اثربخش‌ترین نوع استراتژی مدیریت دانش را برآورده نمود. ضرورت شناخت عوامل مؤثر بر انتخاب نوع استراتژی مناسب مدیریت دانش بیش از پیش آشکار شده است. بهره‌گیری درست از دانش می‌توان هم افزایی مناسبی در سازمان ایجاد نماید که منجر به چابکی سازمان می‌گردد. قبل از پیاده‌سازی مدیریت دانش باید نسبت به عوامل مؤثر بر آن آگاهی کافی داشت. لذا شناخت و درک روشنی از این عوامل و میزان تأثیر آن‌ها، مدیران دانش را در اجرای هر چه بهتر برنامه‌های مدیریت دانش یاری می‌کند. از این رو با توجه به اهمیت و نقش انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش سازمان‌ها، در این پژوهش می‌کوشیم تا عوامل مؤثر بر انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش را مورد مطالعه قرار دهیم.

 

ضرورت و هدف تحقیق.. 3
پیشینه تحقیق.. 4
روش تحقیق.. 7
بخش دوم: مباحث مقدماتی.. 8

سیر تاریخی و اقدامات صورت گرفته درباره علم دینی.. 8
زمینه‌های طرح و بسط اندیشه‌ی علم دینی.. 10
معنا و مفهوم علم دینی.. 13
رویكردهای عمده در باب علم دینی.. 25
نگاه و روایت اول. 25

نگاه و روایت دوم. 28

نگاه و روایت سوم. 30

چالش‌های نظری فراروی علم دینی.. 33
فصل دوم:گزارش و سنجش دیدگاه دكتر عبدالكریم سروش

مقدمه. 37

بخش اول: رویكرد مثبت و ایجابی به علم دینی.. 38

مقصود از علوم انسانی.. 38
تجربی بودن علوم انسانی.. 39
تعریف علوم انسانی.. 40
تفكیك مقام گردآوری از مقام داوری.. 41
وابستگی علم به جهان بینی و ایدئولوژی عالِم در مقام گردآوری.. 42
اسلامی كردن علوم انسانی.. 45
جمع‌بندی.. 47

بخش دوم: رویكرد انتقادی و سلبی به علم دینی.. 49

عوامل و انگیزه‌های دینی كردن علم. 49
نقد و سنجش…. 50

علم دینی در مقام ثبوت و نفس الأمر. 53
نقد و سنجش…. 54

علم دینی و فرایند تكوین علوم. 55
نقد و سنجش…. 58

شواهدی تاریخی بر بی‌ نتیجه بودن ایده علم دینی.. 61
نقد و سنجش…. 63

علم دینی ممكن امّا نامطلوب… 64
نقد و سنجش…. 65

جمع‌بندی.. 69

فصل سوم:گزارش و سنجش دیدگاه آقای مصطفی ملكیان

مقدمه. 75

مقصود از علم دینی.. 75
نقصان علوم انسانی موجود. 77
نقد و سنجش…. 80

تعارض علم و دین.. 84
نقد و سنجش…. 87

امكان علم دینی.. 91
الف) تصحیح علوم موجود. 91

نقد و سنجش…. 92

ب) تأسیس علوم جدید. 93

انتقاد اول. 94

نقد و سنجش…. 95

انتقاد دوم. 98

نقد و سنجش…. 99

 

انتقاد سوم. 102

نقد و سنجش…. 103

ج) الهام گرفتن از گزاره‌های دینی در ساخت نظریّه‌های علمی.. 106

نقد و سنجش…. 106

مطلوبیّت علم دینی.. 107
نقد و سنجش…. 109

جمع بندی.. 111

فصل چهارم: گزارش و سنجش دیدگاه دكتر علی پایا

مقدمه. 119

تفاوت علم و فناوری.. 120
نقد و سنجش…. 124

امتناع علم دینی و امکان فناوری دینی.. 126
نقد و سنجش…. 127

علم دینی و حوزه علوم انسانی و اجتماعی.. 129
نقد و سنجش…. 131

نقد استدلال‌های مدافعان علم دینی.. 132
الف) نقد دیدگاه آقای ریاحی و همكاران. 133

ب) نقد دیدگاه دكتر خسرو باقری.. 134

نقد و سنجش…. 137

ج) نقد دیدگاه آقای بستان. 139

نقد و سنجش…. 140

جمع بندی.. 141

فصل پنجم: گزارش و سنجش دیدگاه دكتر بیژن عبد الكریمی

مقدمه. 145

طرح علوم انسانی اسلامی، ایده‌ای تاریك و ناروشن! 146
الف) معانی «دین یا الهیات» و «علوم انسانی». 146

ب) صورت‌بند‌ی‌های مسأله. 147

نقد و سنجش…. 151

طرح علم دینی یا شرق شناسی وارونه؟. 157
نقد و سنجش…. 158

جمع‌بندی.. 160

نتایج و پیشنهاد‌ها. 161

فهرست منابع. 164