این تحقیق در سال 1392 با مراجعه و نظرخواهی از 185 نفر از مدیران، متخصصان و کارشناسان پژوهشگاه مذکور با ابزار پرسشنامه و نیز نظر خواهی از خبرگان و محققان دانشگاهی صورت گرفته است. روش تحقیق این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر آماری توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. این پرسشنامه 32 سوالی از روایی و پایایی بالایی (93/0) برخوردار بوده است. برای شناسایی عوامل زیربنایی از تحلیل عاملی اکتشافی و برای رتبه بندی عوامل، از تحلیل فریدمن استفاده شده است. یافته­ های حاصل از تحلیلهای مربوطه، بیانگر کشف 5 عامل (کاربرپسند، انعطاف پذیر و سازگاربودن، مدیریت پروژه استقرار، همسویی با نیازهای کاربران، مدیریت تغییر سازمانی، رعایت اصول طراحی) در پیاده سازی موفقیت آمیز ERP در پژوهشگاه مذکور است. لذا پیشنهاد می گردد مدیران ارشد و بدنه اجرایی پژوهشگاه با تمرکز بر عوامل مذکور استقرار موفقیت آمیز ERP را تضمین نمایند.

واژگان کلیدی: سیستم های برنامه ریزی منابع سازمانی، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، عوامل کلیدی موفقیت

فهرست مطالب

عنـــوان                                                                                                                           صفحـــه

فصل اول : کلیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

1-1مقدمه. 3

1-2 بیان مسئله. 3

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-4  اهداف تحقیق.. 6

1-5 سؤالات پژوهش… 6

1- 6 قلمرو پژوهش… 7

1-7 متغیرهای پژوهش… 7

1-8 تعریف عملیاتی متغیرها 8

1-9 ساختار پژوهش… 9

فصل دوم : پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………11

2-1  مقدمه. 13

2-2 تعریف ERP. 14

2-3 مزایای پیاده سازی ERP. 14

2-4 زمینه های مشکل ساز در ERP. 16

2-5 روندهای جدید ERP. 18

2-6 چرا سازمانها به ERP نیاز دارند؟ 19

2-7 ERP  و تکنولوژی.. 20

2-8 عوامل مؤثر بر استقرار ERP. 20

2- 9 تعیین معیارهای انتخاب سیستم ERP. 23

2-10 سنجش موفقیت سیستم های اطلاعاتی.. 25

2-11 بررسی مقالات بین المللی و تعیین CSFهای اولیه. 25

2-12 مدلهای عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان. 32

2-12-1 مدل   Nah, Lou, Kuang. 32

2-12-1-1 سیستمهای کسب وکار وتکنولوژی اطلاعات مناسب موجود در سازمان. 32

2-12-1-2  ارتباطات 33

2-12-1-3  ترکیب سیستم کاری پروژهERP 33

2-12-1-4  قهرمان پروژه 33

2-12-1-5  مدیریت پروژه 34

2-12-1-6  حمایت وپشتیبانی مدیریت عالی سازمان 34

2-12-1-7  توسعه،تست ومشکل زدایی نرم افراز 34

2-12-1-8  برنامه و فرهنگ مدیریت تغییر 35

2-12-1-9  طراح کسب وکار و آرمان 35

2-12-1-10  نظارت و ارزیابی عملکرد 35

2-12-2  مدل Majed AL-mashari ,Abdullah AL-mudimigh ,Mohammad Zairi 36

2-12-2-1  مدیریت و رهبری.. 36

2-12-2-2  آینده نگری و برنامه ریزی.. 37

2-12-2-3  انتخاب بسته نرم افزاری ERP. 38

2-12-2-4  ارتباطات.. 38

2-12-2-5 مدیریت فرآیند 39

2-12-2-6  آموزش و تعلیم. 39

2-12-2-7  مدیریت پروژه 40

2-12-2-8  مدیریت سیستم های موجود در سازمان. 40

2-12-2-9  یکپارچه سازی سیستم ERP. 41

2-12- 2- 10 آزمایش سیستم. 41

2-12-2- 11  تغییرات فرهنگی و ساختاری.. 42

2-12-2-12  مدیریت و ارزیابی عملکرد 42

2-12-3  مدل Somers and  Nelson. 43

2-12-3-1 پشتیبانی مدیریت عالی سازمان. 45

2-12-3-2  قهرمان پروژه 45

2-12-3-3  آموزش و تعلیم کاربر 46

2-12-3-4  مدیریت انتظارات.. 46

2-12-3-5  شراکت فروشنده- مشتری.. 47

2-12-3-6  استفاده از ابزارهای توسعه فروشنده نرم افزار 47

2-12-3-7  انتخاب ERP مناسب.. 47

2-12-3-8  مدیریت پروژه 48

2-12-3-9  کمیته راهبری.. 48

2-12-3-10  استفاده از مشاوران. 48

2-12-3-11  حداقل کردن سفارشی سازی.. 49

2-12-3-12  تجزیه و تحلیل و تبدیل داده ها 49

2-12-3-13  مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کاری.. 49

2-12-3-14  تعریف معماری.. 50

2-12-3-15  منابع تخصیص داده شده 50

2-12-3-16  ترکیب تیم  پروژه 50

2-12-3-17  مدیریت تغییر 51

2-12-3-18  اهداف و مقاصد روشن.. 51

2-12-3-19 آموزش فرآیندهای کسب و کار جدید. 51

2-12-3-20  ارتباطات بین بخشی.. 51

2-12-3-21  هماهنگی بین بخشی.. 52

2-12-3-22  پشتیبانی مستمر فروشنده 52

2-12-4  مدل Holland and Light 52

2-12-4-1 عوامل استراتژیک… 53

2-12-4-1-1  آرمان کسب و کار 54

2-12-4-1-2  پشتیبانی مدیریت عالی.. 54

2-12-4-1-3  برنامه ریزی و زمان بندی پروژه 54

2-12-4-1-4  سیستمهای موجود (قدیمی) در سازمان. 54

2-12-4-1-5  استراتژی ERP. 54

2-12-4-2 عوامل تاکتیکی.. 55

2-12-4-2-1  پرسنل.. 55

2-12-4-2-2  مشاوره فروشنده نرم افزار 55

2-12-4-2-3  پیکربندی نرم افزار و مهندسی مجدد 55

2-12-4-2-4  پذیرش کاربر 56

2-12-4-2-5  نظارت و بازخورد 56

2-12-4-2-6  ارتباطات.. 56

2-12-4-2-7  مشکل زدایی.. 56

2-12-5  مدل   Pastor and Esteves 57

2-12-5-1 دیدگاه سازمانی.. 58

2-12-5-1-1  حمایت مدیریت عالی سازمان. 58

2-12-5-1-2  مدیریت تغییر سازمانی.. 59

2-12-5-1-3  مدیریت گسترده پروژه 59

2-12-5-1-4  ترکیب مناسب تیم پروژه 59

2-12-5-1-5  مهندسی مجدد جامع فرآیندهای کسب و کار 59

2-12-5-1-6  قهرمان پروژه 60

2-12-5-1-7  مشارکت کاربران. 60

2-12-5-1-8  اعتماد بین ذی نفعان پروژه 60

2-12-5-1-9  افراد متخصص و  مشاوران. 61

2-12-5-1-10  ارتباطات  قوی  داخلی و  خارجی.. 61

2-12-5-1-11  برنامه و زمان بندی مشخص پروژه 61

2-12-5-1-12  برنامه آموزشی مناسب.. 62

2-12-5-1-13  کاهش مشکل زدایی.. 62

2-12-5-1-14  استفاده مناسب از مشاوران. 62

2-12-5-1-15  تصمیم گیران قوی.. 63

2-12-5-2  دیدگاه تکنولوژیکی.. 63

2-12-5-2-1  استراتژی مناسب پیاده سازی ERP. 63

2-12-5-2-2  اجتناب از سفارشی سازی.. 63

2-12-5-2-3  نسخه مناسب از سیستم های ERP. 64

2-12-5-2-4  پیکر بندی مناسب نرم افزار 64

2-12-5-2-5 سیستم های سنتی.. 64

2-12-6  مدل  Mohammad Zairi 64

2-12-6 -1  حمایت وپشتیبانی مدیریت عالی سازمان. 66

2-12-6 -2  مورد کاری.. 67

2-12-6-3  مدیریت تغییر 67

2-12-6-4  مدیریت پروژه 67

2-12-6-5 آموزش… 68

2-12-6-6  ارتباطات.. 68

2-12-6-7  ارزیابی سیستم موجود 68

2-12-6-8  آرمان پروژه 69

2-12-6-9 استراتژی پیاده سازی.. 69

2-12-6-10  استخدام مشاوران. 69

2-12-6-11  محک زنی.. 70

2-12-6-12  تغییر فرآیند کسب و کارBPC   70

2-12-6-13 انتخاب نرم افزار 70

2-12-6-14 رویکرد پیاده سازی.. 71

2-12-6-15 آزمایش سیستم 71

2-12-6-16 یکپارچه سازی سیستم ERP. 71

2-12-7  مدل  Umble، Haft،Umble. 72

2-12-7-1 عوامل کلیدی  موفقیت.. 72

2-12-7-1-1 درک و فهم روشن از اهداف استراتژیک… 72

2-12-7-1-2  حمایت مدیریت عالی سازمان. 72

2-12-7-1-3  مدیریت پروژه 73

2-12-7-1-4 مدیریت تغییر سازمانی.. 73

2-12-7-1-5 تیم پیاده سازی.. 74

2-12-7-1-6  صحت داده ای.. 74

2-12-7-1-7  آموزش و تعلیم گسترده 74

2-12-7-1-8  اندازه گیری عملکرد 75

2-12-7-1-9  استفاده چند محلی از ERP. 75

2-12-8  مدل www.Buker.com.. 76

2-12-8-1  آموزش… 76

2-12-8-2  رهبری.. 77

2-12-8-3  ارزش حاصل از پروژه 77

2-12-8-4 اندازه گیری عملکرد 77

2-12-8-5 مسئولیت سازمانی.. 78

2-12-8-6 مدیریت تغییر 78

2-12-8-7 سازمان پروژه 78

2-12-8-8  فرآیندهای کسب وکار 79

2-12-8-9 ارزیابی تکنولوژی.. 79

2-12-8-10 برنامه ریزی پروژه 79

2-12-8-10-1 مأموریت.. 80

2-12-8-10-2 برنامه عملیاتی.. 80

2-12-8-10-3  برنامه پیاده سازی سیستم. 80

2-12-8-10-4  برنامه آموزش و تعلیم. 80

2-12-9  مدل  Yingjie. 80

1-2-4  مدل مفهومی پژوهش… 82

2-13 جمع بندی.. 87

فصل سوم : مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….89

3-1 مقدمه. 91

3- 2 روش پژوهش… 91

3-3 جامعه آماری.. 93

3-4 توصیف سایت جامعه آماری.. 94

3-5  نمونه آماری.. 94

3-6  روش گردآوری داده ها 94

3-7  توصیف پرسشنامه. 95

3- 8  روایی و پایایی پرسش نامه. 96

3-8–1 روایی پرسشنامه. 97

3-8-2 پایایی پرسشنامه. 97

3- 9  روش تحلیل داده ها 98

3-9-1  آمار توصیفی.. 98

3-9-2  آمار تحلیلی.. 98

فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………….101

4-1 مقدمه. 103

4-2  آمارهای جمعیت شناختی.. 104

4-2-1 تجزیه و تحلیل داده های مربوط به جنسیت.. 104

4-2-2 تجزیه و تحلیل داده های مربوط به سابقه کار 106

4-2-3 تجزیه و تحلیل داده های مربوط به حسب تحصیلات.. 108

4-2-4  تجزیه و تحلیل داده های مربوط به سمت سازمانی.. 110

4-3. آمارهای توصیفی.. 112

4-3  آمارهای تحلیلی.. 118

4-3-1 استخراج عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی ERP. 119

4-4 استخراج مجموعه عوامل نهایی از طریق دوران. 122

4-5 اهمیت رتبه ای عوامل.. 123

4-6 مدل نهایی پژوهش… 124

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………….125

5-1 مقدمه. 127

5-2 نتیجه گیری.. 127

5-3 اهمیت رتبه ای عوامل.. 128

5-4 سازگاری یافته ها با تحقیقات پیشین.. 129

5-5 محدودیت های پژوهش… 130

5-6  پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش… 131

5-7  توصیه به پژوهشگران آتی.. 133

فهرست منابع و مآخذ. 137

ضمائم و پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….147

فهرست جدول ها

عنـــوان                                                                                                                صفحـــه

جدول 2-1: مجموعه مهمترین موانع کاربرد فناوری اطلاعات.. 21

جدول 2-2: مهم ترین معیارهای انتخاب ERP در پژوهش های پیشین.. 24

جدول 2-3: CSFهای اولیه بدست آمده از مطالعه ادبیات.. 26

جدول 2-4 : ماخذ CSFهای اولیه. 27

جدول 2-5 : عوامل بحرانی موفقیت سیستم ERP……………………………………………………………………………………………………………44

جدول 2-6 : عوامل بحرانی موفقیت در مراحل پروژه ERP………………………………………………………………………………………………..66

جدول 2-7: CSFهای مدل پژوهشی مورد استفاده و منابع آن. 83

جدول 3-1: مقیاس لیکرت پرسشنامه. 95

جدول 3-2:  ضریب پایایی عناصر پرسشنامه ERP. 98

جدول 4-1: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت.. 105

جدول 4-2: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سابقه کار 106

جدول 4-3 : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب تحصیلات.. 108

جدول 4-4: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سمت سازمانی.. 110

جدول 4-5: آمارهای توصیفی شاخص های عامل اول. 112

جدول 4-6: آمارهای توصیفی شاخص های عامل دوم. 114

جدول 4-7: آمارهای توصیفی شاخص های عامل سوم. 115

جدول 4-8: آمارهای توصیفی شاخص های عامل چهارم. 116

جدول 4-9: آمارهای توصیفی شاخص های عامل پنجم. 117

جدول 4-10:  نتایج آزمون کرویت بارتلت وKMO.. 118

جدول 4-11: عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز برنامه ریزی منابع سازمان. 119

جدول 4-12: اهمیت رتبه ای عوامل تأثیر گذار 123

فهرست نمودارها

عنـــوان                                                                                                              صفحـــه

نمودار 4-1 : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت.. 105

نمودار 4-2 : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سابقه کار 107

نمودار 4-3 : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب تحصیلات.. 109

نمودار 4-4 : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سمت سازمانی.. 111

نمودار 4-5 : مدل نهایی پژوهش (عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز ERP) 124

فهرست شکل ها

عنـــوان                                                                                                              صفحـــه

شکل 2-1 :  زمینه های مشکل آفرین در سیستم های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………….17

شکل 2-2 :  مدلسازی جریان اطلاعات برای کل سازمان. 19

شکل 2 -3 :  اندازه گیری موفقیت سیستم های اطلاعاتی.. 25

شکل 2-4  :طبقه بندی عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی موفق پروژه های ERP. 32

شکل 2-5 :  طبقه بندی عوامل بحرانی ERP. 36

شکل 2-6 :  مدل فاکتورهای بحرانی موفقیت با عوامل استراتژیکی و تاکتیکی.. 53

شکل 2-7 :  عوامل کلیدی موفقیت ERP. 58

شکل 2-8 :  عوامل بحرانی موفقیت و سطوح ارتباطات.. 65

شکل 2-9 :  هرم آموزش… 77

شکل 2-10 :  سازمان پروژه 79

شکل 2-11 :  مدل مفهومی پژوهش… 88

شکل 3-1:  مدل پیاز تحقیق.. 92

شکل 5-1 :  عوامل کلیدی مؤثر بر استقرار ERP. 129

1-1مقدمه
در شرایط دائماً در حال تغییر ما نیز باید تغییر نمائیم و گرنه بهای سنگینی بابت عدم تغییر پرداخت خواهیم
کرد (دکتر نوردال، رئیس اتحادیه جهانی علم و بهره وری: پیام مدیریت).

جهانی شدن رقابت سازمانها و شرکت ها جهت عرضه محصولات و خدمات خود، آنها را ناگزیز به پیوستن به بازارهای جهانی کرده است. یکی از ابزارهای مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات که نقش مهمی در یکپارچگی اطلاعات در سازمان دارد و از شروط اصلی پیوستن به بازار جهانی است، سیستم های برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) است. این سیستم هم اکنون به عنوان جدیدترین و مؤثرترین ابزار برنامه ریزی کل منابع سازمان مطرح بوده و شامل یک نظام بهم پیوسته اطلاعاتی، مهندسی و مدیریتی است که همه نیازهای یک سازمان را با نگرشی فرایندی (در جهت نیل به اهداف سازمان و یکپارچه سازی تمام عملیات) برآورده می کند. ERP با یک نگاه متفاوت روند کلیه فعالیتهای شرکتها را از حالت وظیفه گرایی به فرایند محوری تغییر جهت می دهد.

پیاده سازی ERP علاوه بر پر هزینه و وقت گیر بودن با ایجاد تغییرات بنیادین در فرایندها باعث ایجاد تنشهایی در اکثر بخشهای سازمان می شود که اگر سازمان بدون توجه و اطلاع از مشکلات و چالشهایی که هنگام پیاده سازی ERP با آنها مواجه خواهد شد، اقدام به پیاده سازی کند، قطعاً با شکست مواجه خواهد شد.

1-2 بیان مسئله
بر اساس برنامه های چهارم و پنجم توسعه، دولت موظف است، نظر به اهمیت نقش دانش و فناوری و مهارت، به عنوان اصلی­ترین عوامل ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد نوین، زمینه نوسازی و بازسازی سیاست ها و راهبردهای پژوهشی، فناوری و آموزشی را جهت رفع نیاز های کشور با عنایت به فضای رقابت فزاینده عرصه جهانی فراهم نماید.

پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) قصد دارد در چارچوب ماموریت سازمانی خود یعنی تحقیقات در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، سیاست های فوق الذکر را در تدوین برنامه های خود مد نظر قرارداده و به یکپارچه سازی اطلاعات در برنامه ریزی منابع سازمانی اقدام کند. زیرا نبود یکپارچگی اطلاعات در سازمان، بخشهای مختلف را تبدیل به جزایری مستقل از هم کرده و نبود توزیع مناسب و یکپارچه اطلاعات بین اجزای مختلف باعث شده است که هر بخشی تنها به بهینه کردن منافع خود بیندیشد. ERP یکی از فناوریهای بسیار پیشرفته برای یکپارچه سازی سیستم های اطلاعاتی در سازمان است، اما سازمانهای مختلف در پیاده سازی آن شکست های قابل توجهی را تجربه کرده اند (سوه، کین و تای یاپ[1]، 2002؛ و ریبرز و اسکو[2]، 2000). از این رو، دغدغه خاطر مسئولین پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات شناسایی عوامل کلیدی در پیاده سازی موفقیت آمیز آن است تا از شکست احتمالی پروژه اجتناب کنند.

همانگونه که استیوز و پاستور[3] (2002) بیان کرده اند با وجود اینکه اجرای ERP مزایای مشهود و غیرمشهودی برای سازمان دارد، اما چگونگی پیاده سازی آن یکی از مسائل کلیدی در مدیریت سازمانهاست. اجرای موفقیت آمیز ERP مستلزم شناسایی عوامل بازدارنده و جلوبرنده است. از این رو، لازم است در استقرار چنین سیستمی بر شرایط وضعی خاص سازمانها متمرکز شویم. استقرار برنامه ریزی منابع سازمانی فرایند بسیار پیچیده ای است که علیرغم تلاش اندیشمندان و پژوهشگران برای شفاف سازی آن (بنگی، شارما و گودلا[4]، 1999؛ هولند و لایت[5]، 1999؛ هونگ و کیم[6]، 2002؛ سامرز و نلسون[7]، 2001)، جنبه های مجهول و مبهم آن نیازمند بررسی مجدد است. یکی از این جنبه های مجهول فقدان مدل های بومی و نامشخص بودن عوامل کلیدی تاثیرگذار است. ضروری است با تجمیع تحقیقات صورت گرفته و آزمون آنها در شرایط وضعی سازمانهای دولتی و غیردولتی مدل هایی را احصاء کرد که از برازش بالایی برای تبیین شرایط بومی کشور برخوردار باشد. بنابراین، این تحقیق در پی شناسایی عوامل مؤثر در پیاده سازی موفقیت آمیز ERP در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات است که مسئله اصلی این تحقیق محسوب می­شود.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

 گذاری باید به گونه ای انجام شود که بیشترین بازده را در شرایط ریسک یکسان و یا کمترین ریسک را در شرایط بازده یکسن ایجاد ماید یکی از پیچیده ترین و پر چالش ترین موضوع در ادبیات مالی مدیریت اوراق بهادار و تحلیل سرمایه گذاری است ار آنجاییکه سرمایه گذاران تمیل دارند ریسک سرمایه گذاری شان به حداقل برسد به همین منظور سعی شده است تا تعیین شود که در بازار سرمایه ایران با چند سهم ریسک غیر سیستماتیک از بین می رود .

در این پایان نامه فرضیه و سوال پژوهشی که در نظر گرفته شده است به شرح زیر می باشند .

1.بین تنوع بخشی در سرمایه گذاری و ریسک پرتفوی رابطه معکوسی وجود دارد .

2.دامنه بهینه تعداد سهام پرتفوی به منظور کاهش ریسک غیر سیستماتیک سهام عادی در بورس اوراق بهادار تهران چیست ؟

این تحقیق با استفاده از آزمون f نشان می دهد که براس کاهش ریسک غیر سیستماتیک باید اندازه پرتفوی را افزایش داد یا به عبارت دیگر یک رابطه معکوس بین اندازه پرتفوی و ریسک غیر سیستماتیک وجود دارد . همچنین جهت تعیین این موضوع که تا چه حد می توان ریسک غیر سیستماتیک را کاهش داد از آزمون t استفاده شده است .

این کار از طریق آزمون اختلاف میانگین متوالی انحراف معیار پرتفوی ها با افزایش تدریجی در اندازه پرتفوی انجام شده است .

تعداد صفحه :117

قیمت : شش هزار تومان

2-1-1- مهد کودک آریا – تهران. 17

2-2- نمونه خارجی.. 24

2-2-1- تصا ویری از یک مهد کودک  خارجی – لندن. 24

فصل سوم : مبانی نظری طرح

3-1- مقدمه. 28

3-2- مطالعات نظری مطابق با موضوع انتخابی.. 29

3-2-1- مهدکودک آنچه باید باشد. 29

3-2- 2- مهد کودک مناسب.. 30

3-3- تاثیرات وچرایی مهد کودک.. 31

3-3-2- دیدگاه روانشناسان کودک کشورمان در این خصوص… 32

الف ) لیلا انگجی.. 32

ب) خا نم سیمین بینا 33

3-4- نقش مهدکودک در رشد اجتماعی کودکان. 35

3-5- فضاهای مهد کودک.. 38

3-5-1- محیطی که برای کودکان طراحی می کنیم. 38

3-5-2- زندگی های رنگی.. 39

الف) تأثیر رنگ ها 39

3-5-3- تأثیر شرایط محیطی.. 40

3-6- فواید مهدکودک.. 41

3-6-1-  مهد کودک نه فقط برای نگهداری.. 41

3-6-2- بازی ، دنیای کودک.. 45

3-6-3- انــواع بــازی کودکــان. 47

3-6-4- اثرات بازی.. 49

3-7- تغذیه مناسب در مهد کودک.. 50

3-8- هدفهای کلی آموزش و پرورش قبل از دبستان. 50

فصل چهارم : بسترطرح ومطالعات سایت

4-1- اقلیم استان ایلام. 52

4-1-1- آب و هوا ی استان ایلام. 52

بارندگی.. 54

تابش آفتاب.. 54

منابع آب.. 55

آب‌های سطحی.. 56

آب‌های زیر زمینی.. 56

4-1-2- اقلیم و جغرافیا 57

4-2- جغرافیای طبیعی واقلیم استان. 57

فصل پنجم: استانداردها وریز فضاها

5-1- مهد کودک وانواع آن. 61

5-2- مهد کودک ایده ال. 63

5-2-1- چگونه می‌توان فضایی مناسب برای کودکان طراحی کرد. 64

5-2-2-رهیافتهای طراحی برای کودکان. 65

5-3- استانداردهای طراحی مهد کودک.. 65

5-3-1- قیاس و مبلمان. 66

5-3-2- تقسیمات فضا 66

5-3-3- محدودیت ها 67

1) رنگ… 67

2) روشنائی.. 67

3) پنجره ها 68

5-4- طراحی فضاهای آموزشی مهد کودک.. 68

5-4-1- طراحی اصولی شکل کلی فضای معماری.. 69

5-4-2- ساختن فضای آموزشی با عملکرد بالا. 70

5-4-3- ارائه آموزش‌های غیر مستقیم و گروهی با ایجاد کارگاه های جنبی.. 70

5-4-4- ایجاد فضایی مطلوب و منطبق با شرایط جسمی و روانی دانش آموزان. 71

محیط دلپذیر. 71

وضوح و خوانایی.. 71

در نظر گرفتن فضای بازی.. 71

تنوع. 72

مشخص کردن محدوده ها به وسیله کف سازی.. 72

طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان. 72

ایجاد حس کنجکاوی و خلاقیت.. 72

رعایت عوامل زیبائی شناسی.. 72

رعایت قیاس و مبلمان. 72

5-5- همسازی با اقلیم منطقه. 73

5-6- ضوابط و سرانه های مورد استفاده در طراحی مهد کودک.. 73

1- اندازه های بدن کودک.. 74

2- درب ها 75

3- پنجره 76

5-7-  تجهیزات مهد کودک.. 76

1- الزامات عمومی.. 76

5-7-1- ضوابط تجهیزات.. 77

توصیه ها 77

5-7-2- ضوابط طراحی فضای باز و محوطه. 77

1- الزامات عمومی.. 77

5-7-3- طراحی زمین بازی.. 78

1-  وسایل بازی.. 78

فصل ششم: سیر تکوین ایده وروند طرح

6-1- تصویر ماهواره از شهر ایلام. 81

6-2- تصویر ماهواره از سایت طرح.. 81

6-3- تحلیل سایت.. 82

فصل هفتم: آلبوم نقشه ها وتصاویر مربلوط

فهرست منابع و مأخذ. 96

چکیده
این جمله که «شهر باید انسان محور باشد»ا را بیشتر کارشناسان شهری تایید میکنند. اماشهر بزرگ شده،رشد پیدا کرده اما توسعه هنوز غایب است . زنان، راهی محیط های کاری شده اند، اما از ملزومات حضور اجتماعی آنان در شهر خبری نیست.کودک جزیی از جامعه انسانی شهرنشین است و توجه به او از اصول شهرنشینی میباشد. با این حال گویا این بخش از جامعه در شهرهای ما چندان جدی گرفته نمی شوند. مگر به مناسبت روزجهانی کودک آن هم با پخش چند کارتون! فضاهای خاص کودک نیزاز آموزش اصول شهروندی گرفته تا رعایت ضوابط استاندارد محیط های ویژه آنهامثل مهد کودکمورد توجه قرار نگرفته است. در طراحی ساختمان مهد کودک ،کودک محوری اولویت دارد. به این معنی که ساختمان باید برای نگهداری موقت کودکان طراحی شود.اما متاسفانه در جامعه ما نادیده گرفتن عادتمان شده است حتی اگر پای کودکانمان درمیان باشد.متاسفانه در کشور ما اکثریت وشاید تمامی فضاهایی را که تحت عنوان پیش دبستانی ومهد کودک در نظر گرفته شده اند متناسب با نیازهای کودک نیست و صرفا یک منزل مسکونی تبدیل به این کاربری شده است،شاید دلیل عدم رسیدگی به این معزل این است که کودکان زبان اعتراض ندارند….

حال نگارنده در این رساله سعی میکند تا با در نظر گرفتن نیازهای کودک وبررسی نمونه های استاندارد در سایر کشورها وهمچنین مطالعه  ریز فضاهای مورد نیاز کودک فضایی خلق کند که مناسب برای کودک باشد.

مقدمه
مهدکودک جاییست که عشق به دانستن را در کودکان به وجود بیاورد، دانش عمومی آنها را زیاد کند و قابلیت آنها برای کنار آمدن با بقیه را افزایش دهد و علاقه آنها را به جهان و طبیعت برانگیزد. مهم است که در آن کودکان هنوز کودک باشند. آماده شدن برای مدرسه به این معنی نیست که به جای بازی بچه ها را مجبور به یادگیری کنند یا اینکه بچه ها مجبور به یادگیری مهارتهای مربوط به دبستان باشند و یا به تستهای استاندارد برای بررسی موفقیت دانش آموزان تکیه کنند.

بچه های مهدکودک نحوه کنترل رفتارهای خودشان را در معیت راهنمایی بزرگسالان گرم و با توجه یاد می گیرند. در این مرحله بچه ها واقعا مایل به یاد گرفتن هستند و کنجکاوی مادرزادشان هم به آنها کمک می کنند. مربی ها – با زمینه تحصیلی مناسب در زمینه آموزش به کودکان پیش دبستانی و رشد کودکان – می توانند آن چه که بچه ها برای رشد فیزیکی ، احساسی و هوشی کودکان نیازمندند ، در اختیارشان بگذارند.

فصل اول :
تعاریف وکلیات
1-1- کودک کیست
اساسا کودک به کسی اطلاق می شود که سه مرحله را طی نماید:

الف) مرحله اول از تولد تا پایان دو سالگی
در این مدت کودک خود را با اوضاع جدید زندگی سازگار می کند و برای این سازگاری از حواس مختلف «بینائی، شنوائی، واکنش در برابر بو…» بهره می گیرد و در این دوران کودک به لحاظ جسمی، عاطفی و اجتماعی رشد می کند و در مقابل عواطف و احساسات اطرافیان

واکنش نشان می دهد.

ب) مرحله دوم کودکی از 3 تا7 سالگی
در این مرحله رشد سریع جسمی، کودک را برای تجربه و یادگیری بیشتر آماده می کند و به تدریج که بزرگتر می شود به شبکه پیچیده تری از تجارب دست می یابد و از حواس خود هرچه بیشتر استفاده می کند و به کمک راه رفتن با محیطی گسترده و متنوع رو به رو می شود بر خلاف دوران اول زندگی در این دوره رفتار کودک کمتر قابل پیش بینی است، زیرا از این پس تجارب محیطی و تاثیری که بر او می گذارد مسیر رشد کودک را تعیین می کند.

این دوره جزء حساسترین سالهای نخست زندگی کودک به شمار می آید به لحاظ اینکه سؤالهای او از اطرافیان شروع می شود و این والدین هستند که با پاسخگوئی مناسب می توانند ذهن کودک را شکوفا نمایند و به رشد ذهنی او کمک کنند.

ج) مرحله سوم کودکی از 7 تا 11 سالگی
ابتدا و انتهای این دوره با تحولات و شرایط جدیدی همراه است که تا اندازه ای بر شخصیت کودک و سازگاریهای اجتماعی او اثر می گذارد.

این دوره از نظر روانشناسان سنین گرایش به دسته و گروه است که کودک تلاش می کند که خود را از نظر ظاهر، رفتار و گفتار با دسته و همسالان تطبیق دهد. به همین جهت

چكیده  ………………………………………………………………………………………………………………….  1

           مقدمه    ………………………………………………………………………………………………………………….  2

1 ـ بیان مسأله اساسی تحقیق  ……………………………………………………………………………………   2

2 ـ تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی …………………………………………………………… 3                      3 ـ پیشینه و ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………         4

4 ـ اهداف تحقیق        ………….         ………………………………………………………………………………     4

5 ـ سؤال­های تحقیق………………………………………………………………………………………………..   4

6 ـ فرضیه‏های تحقیق   ………………………………………………………………………………………….    5

7 ـ سازمان­دهی تحقیق  ………………………………………………………………………………………….    5

فصل اول: سیاست جنایی تقنینی دربارة بزه فرار از خدمت  ……………………………………….           6                                                          مبحث اول: جرم انگاری بزه فرار از خدمت …………………………………………………………………….         8

گفتار اول: فلسفه و مبانی جرم انگاری ……………………………………………………………………………..……          9

الف ـ  مبنای جرم انگاری در شرایط عادی ……………………………………………………………………      9

ب ـ مبنای جرم انگاری در شرایط ویژه    …………………………………………………………………..….            10

گفتار دوم: عدم ضرورت جرم انگاری برخی مصادیق فرار از خدمت……………………………………….. 10

الف ـ جرم انگاری بدون توجه به امكانات نظام عدالت کیفری………………………………….……           14

ب ـ برخی پیامد های جرم انگاری بدون ضرورت ………………………………….……………………  15       

1 ـ افزایش رقم خاكستری بزهكاری…………………………………………………………………………..     15

2 ـ تورم جمعیت كیفری زندان ها         …………………………………………………………………………………        16

3 ـ بازنمایی اجتماعی منفی نظام عدالت كیفری……………………………………………………………      16

گفتار سوم: گونه­های جرم انگاری………………….…………………………………………………………………. 16

الف ـ جرم انگاری برای شرایط عادی………………………………………………………………………..     17

ب ـ جرم انگاری با كیفیات مشدده برای شرایط ویژه……………………………………………    ………  25

گفتارچهارم: استثناءهای جرم انگاری  ………………………………………………………………………………     36

الف ـ معاذیر موجه…………………………………………………………………………………………………………… 36

ب ـ واكنش به سوء استفاده از معاذیر موجه………………………………………………………………………..         37

مبحث دوم: نحوه پاسخ­دهی سیاست جنایی تقنینی به بزه فرار از خدمت …………………………….  39

گفتار اول: انواع پاسخ­دهی به بزه فرار از خدمت  ………………………………………………………………..      39

الف – پاسخ‌­های سركوبگر کیفری………………………………………………………………………………..   39

1ـ طرد و حذف كامل بزهكار    ………………………………………………………………………………..   40

2ـ سلب موقت آزادی بزهكار……………………………………………………………………………………..   45

2ـ1ـ تحدید كیفر سالب آزادی در رابطه با فرار از خدمت………………………………………………      47

2ـ 1ـ 1ـ تعدیل در نحوة اجرای كیفر سالب آزادی         ……………………………………………………….      50

2ـ1ـ 2ـ تعدیل از طریق كیفرهای موازی حبس…………………………………………………………….      52                 ب ـ پاسخ­های سركوبگر غیركیفری…………………………………………………………………………….. 53

1ـ تحریم­های اداری و انضباطی  ……………………………………………………………………………….    53

1ـ1ـ محرومیت­های سالب حقوق شغلی  …………………………………………………………………..      53

1ـ2ـ محرومیت از حقوق اجتماعی در مورد كاركنان وظیفه ………………………………………….         58

گفتار دوم: جهت گیری سیاست جنایی در مجازات عوامل مؤثر در ارتكاب بزه فرار از خدمت…………   60                  الف ـ  مباشرت در فرار از خدمت        ………………………………………………………………………………     60

ب ـ مباشرت در صدور تصدیق نامه خلاف واقع راجع امور نظام وظیفه………………………….        60

ج ـ معاونت در فرار از خدمت   ………………………………………………………………………………     61

دـ شروع به جرم         ………………………………………………………………………………………………………  62          گفتار سوم: جرم­زدایی و كیفرزدایی تقنینی از بزه فرار از خدمت………………………………………………        63

الف ـ مفهوم جرم­زدایی و انواع آن ……………………………………………………………………………..   63

ب ـ  مفهوم كیفرزدایی و انواع آن ………………………………………………………………………………   65

ج ـ جلوه­هایی از جرم زدایی و كیفرزدایی تقنینی در پاسخ های كیفری……………………………        66

1ـ جرم­زدایی از فرار از خدمت نظامیان دورة ذخیره و احتیاط در زمان صلح         ………………….  66

2ـ كیفرزدایی تقنینی از بزه فرار از خدمت كمتر از 60 روز كاركنان وظیفه   ………………….  66

3ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق معافیت از مجازات ………………………………………………………       68

4 ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق تخفیف مجازات    ………………………………………………………       68

5 ـ كیفرزدایی تقنینی در فرار با تجهیزات و حذف كیفیات مشدده  ………………………………          71

6ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق شمول مقررات صلح بر زمان آتش بس………………………………        71

7 ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق تمایز بین كاركنان ثابت و وظیفه در پاسخ دهی………………….         72          دـ جلوه هایی از كیفرزدایی تقنینی در پاسخ های غیر كیفری         ………………………………………….         72

1ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق تعدیل در محرومیت ها      ………………………………………….         72

2ـ كیفرزدایی تقنینی از طریق تعدیل در مقررات تجدید دوره…………………………………………       73

مبحث سوم: پیشگیری از بزه  فرار از خدمت…………………………………………………………………    74

گفتار اول: عوامل خطر در خصوص کارکنان وظیفه……………………………………………………………..       75

الف- عوامل خطر برون سازمانی مؤثر بر ارتكاب بزه فرار از خدمت         …………………………….. 75

1ـ عوامل خانوادگی     ………………………………………………………………………………………….    75       1ـ1ـ متشنج بودن محیط خانواده       ………………………………………………………………………………     76

1ـ2ـ طلاق والدین ………………………………………………………………………………………………….   76

1ـ3ـ تأهل و مسائل عاطفی………………………………………………………………………………………..   76

2- فقر فرهنگی ………………………………………………………………………………………………..        77

3ـ ناتوانی جسمی و روانی…………………………………………………………………………………..        78

4ـ کاهش عزّت نفس ………………………………………………………………………………………..         80

ب ـ عوامل درون سازمانی مؤثر بر ارتکاب بزه فرار از خدمت ………………………………….. 81

1ـ وجود خلأ در اوقات فراغت …………………………………………………………………………          81

2ـ عدم انعطاف محیط سربازی ……………………………………………………………………………         82

3ـ رفتار نامناسب فرماندهان………………………………………………………………………………..          83

4ـ سودمند نبودن انجام  خدمت سربازی ………………………………………………………………          83

5ـ شرایط اقلیمی و دوری محل خدمت از محل سکونت ……………………………………….. 83

6ـ عدم پرداخت حقوق متناسب با انجام کار به سربازان ………………………………………….. 84

7ـ فقدان آموزش کافی   ……………………………………………………………………………………..        85

8ـ نقش دوستان در محیط سربازی ……………………………………………………………………….         85

9ـ طولانی بودن مدت خدمت سربازی…………………………………………………………………. 86

10ـ  تجدید دوره………………………………………………………………………………………………         87

ج ـ موقعیت های جرم زا در خصوص كاركنان وظیفه……………………………………………… 87

1ـ ضعف پلیس در شناسایی و دستگیری متهمین  ………………………………………………….. 8

2ـ معافیت برای ازدواج با معلولین…………………………………………………………………………                  88

3ـ معافیت  فرزندان طلاق………………………………………………………………………………………….   89

4ـ عدم نظارت بر كارگاه ها و محیط های شغلی ……………………………………………………          90

گفتار دوم ـ عوامل خطر در مورد كاركنان ثابت …………………………………………………………………………………  91

الف ـ عدم رضایت شغلی …………………………………………………………………………………..        91

ب ـ سوء مدیریت فرماندهان………………………………………………………………………………………   92

ج ـ حذف محرومیت از اشتغال در خصوص متخصصین مجرب…………………………………………     92

فصل دوم: سیاست جنایی قضایی دربارة بزه فرار از خدمت……………………………………. 93

مبحث اول: جلوه­های كیفرزدایی قضایی در خصوص بزه فرار از خدمت……………………………..         94

گفتار اول: كیفرزدایی قضایی از طریق تعلیق تعقیب ……………………………………………………………..      94        الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب در سال 1389 …………………………………….. 95

ب- ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب قبل از سال 1386   ………………………………….      95

گفتار دوم: كیفرزدایی قضایی از طریق تعلیق اجرای مجازات……………………………………………………       97

الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای مجازات ……………………………………………       98

ب ـ ارزیابی از جهت نوع تعلیق تعیین شده        ……………………………………………………….      101

ج ـ ارزیابی از جهت مدت تعلیق اجرای مجازات ………………………………………………………   101

دـ ارزیابی از جهت آثار تخطی متهم از شرایط تعلیق …………………………………………………….     103

گفتار سوم: كیفرزدایی قضایی از طریق منع و موقوفی تعقیب ………………………………………………….        105

الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد موقوفی تعقیب         ………………………………………………………       105

ب- ارزیابی میزان استفاده از نهاد منع تعقیب ……………………………………………………………….     105

گفتار چهارم: كیفرزدایی قضایی از طریق استفاده از نهاد آزادی مشروط……………………………………..         107

الف ـ  ارزیابی از جهت تعیین شرایط آزادی مشروط……………………………………………………..     107

ب ـ ارزیابی از جهت مدت آزادی مشروط        …………………………………………………………………..      108

مبحث دوم: تناسب قضایی جرم و مجازات در ارتباط با بزه فرار از خدمت……………………… 110

گفتار اول: تناسب مجازات در محدوده حداقل و حداكثر و مجازاتهای معین و موازی  ………………….. 110

الف ـ ارزیابی تناسب قضایی مجازات­های اصلی در سال 1379    ………………………………          114

ب- ارزیابی تناسب قضایی مجازات­های اصلی در سال 1389      ………………………………          114

گفتار دوم: تناسب قضایی مجازات از طریق تخفیف و تبدیل اختیاری       ………………………………          118

الف ـ ارزیابی تناسب مجازات از طریق تخفیف و تبدیل كیفر در سال 1379         ………………….. 121

ب- ارزیابی تناسب مجازات از طریق تخفیف و تبدیل كیفر در سال 1389  ………………….  122

گفتار سوم: تناسب قضایی جرم و مجازات از طریق تشدید كیفر………………………………………………….         124

الف ـ  ارزیابی تناسب مجازات در تكرار جرم     ……………………………………………………….      127

ب ـ ارزیابی تناسب مجازات در تعدد جرم        ……………………………………………………….      132

ـ نتیجه­گیری و پیشنهادها   …………………………………………………………………………………………..   136

ـ فهرست منابع   ………………………………………………………………………………………………………  144

ـ فهرست جدول ها

جدول شماره (2ـ1) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع با بررسی آراء دادگاه

نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379   ………………………………………………………       116

جدول شماره (2ـ2) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع با بررسی آراء دادگاه

نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389 ………………………………………………………         117

جدول شماره (2ـ3) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع در مقابله با بزهكاری

دومین با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379 ………………….        129

جدول شماره(2ـ4) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع درمقابله با بزهكاری

دومین با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389         ……………..      131     جدول شماره (2ـ 5) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع در مقابله با تعدد

فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379         ………  133

جدول شماره (2ـ 6) مجازات­های تعیین شده به تفكیك نوع در مقابله با تعدد

فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389         ………  135

ـ فهرست نمودارها

نمودار شماره (2ـ1) میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب با بررسی قرارهای دادسرای نظامی

زاهدان در ارتباط با بزه فرار از خدمت در سال­های 1386ـ 1384   ………………………………          96

نمودار شماره (2ـ2) میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب با بررسی قرارهای دادسرای نظامی

زاهدان در ارتباط با بزه فرار از خدمت در سال 1389…………………………………………………….      96

نمودار شماره (2ـ3)  میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای كیفر در ارتباط با بزه فرار از خدمت

با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379……………………………..        100

نمودار شماره (2ـ4 ) میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای كیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت

با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389……………………………..        100

نمودار شماره (2ـ 5) مدت تعلیق اجرای كیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی

آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379         ………………………………………….         102

نمودار شماره (2ـ 6) مدت تعلیق اجرای كیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی

آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389         ………………………………………….         102

نمودار شماره(2ـ7) تصریح تفهیم ماده 35 قانون مجازات اسلامی در دادنامه­ها

در ارتباط با  بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و

بلوچستان در سال 1379…………………………………………………………………………………………..   104

نمودار شماره(2ـ 8) تصریح تفهیم ماده 35 قانون مجازات اسلامی در دادنامه­ها

در ارتباط با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و

بلوچستان در سال 1379 …………………………………………………………………………………………    104

نمودار شماره (2ـ 9) میزان استفاده از نهاد منع و موقوفی تعقیب در ارتباط

با بزه فرار از خدمت با بررسی قرارهای دادسرای نظامی استان سیستان و

بلوچستان در سال­های  1389 ـ 1385…………………………………………………………………………     106

نمودار شماره (2ـ 10) مدت آزادی مشروط در آراء در ارتباط با بزه فرار از خدمت با

بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1379         ……………………………….         109

نمودار شماره (2ـ11) مدت آزادی مشروط در آراء در ارتباط با بزه فرار از خدمت با

بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال 1389 ………………………………          109

نمودار شماره (2ـ 12) میزان استفاده از  مجازات اصلی، تخفیف و تبدیل

مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان

سیستان و بلوچستان در سال 1379 …………………………………………………………………………….    123

نمودار شماره (2ـ 13) میزان استفاده از مجازات اصلی، تخفیف و تبدیل

مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان

قانونگذار ایران نیز همواره سعی خود را بر آن داشته که قوانین و مقررات خود را با تحولات و پیشرفتهای جهانی منطبق نماید. لذا در همین راستا در سال 1347 قانونگذار تلاش نمود که مقررات مربوط به زندانیان را مطابق قواعد پیشرفته سازمان ملل متحد تنظیم نماید. پس از آن نیز همواره در مصوبات خود سعی در رعایت مصوبات بین المللی را نیز مدنظر قرار می داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران لزوم تدوین و تصویب قوانین بر مبنای شروع مقدس اسلام از یک طرف و پیروی از مقررات و عهدنامه های بین المللی که مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران که از جمله حقوق داخلی کشور محسوب می شوند از طرف دیگر ایجاب می نمود که در وضع قوانین بطور کلی و تدوین مقررات مربوط به زندان و حقوق زندانیان بطور اخص، مبانی فوق را فرا راه خویش قرار داده و همسو با اهداف آنها گام بردارد.مطالعه تطبیقی حقوق زندانیان در فقه اسلام، اسناد بین المللی و حقوق موضوعه ایران که موضوع تحقیق حاضر می باشد در این جهت گام برداشته تا بتواند میزان همسوئی مقررات موضوعه ایران را با قواعد مذکور شناسائی نماید.

این تحقیق در صدد پاسخگوئی به دورنمایی به اینکه نظام کیفری اسلام و اسناد و مدارک بین الملل و حقوق موضوعه ایران چه حقوقی را برای زندانی قائل شده و بدان اهتمام می ورزد و همچنین به نقد و بررسی آئین نامه های زندانها و حقوق در فقه و اسناد بین المللی و ارائه رهنمودهای علمی با تکیه بر فقه و حقوق اسلامی و اسناد بین المللی جهت اتخاذ یک شیوه سنجیده و کارآمد در زمینه حقوق زندانیان می باشد.

تحقیق نوعاً به روش نظری بوده و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و فیش برداری و استفاده از نظرات اساتید رشته حقوق و مراجعه به مؤسسات پژوهشی و سازمان زندانها و تجارب کاری و نظرات کارکنان زندانها و استفاده از تجارب کاری آنها انجام گرفته است. ضمن اینکه علاوه بر احکام اسلامی و قواعد و مقررات بین المللی، حتی الامکان سعی شده تا تطبیقی مختصر با آئین نامه های سابق زندانها (آئین نامه های سال 1354 – 1361 – 1368 – 1372-1384-) و نقاط ضعف و قوت آنها انجام گیرد.

هر چند که در جهان متحول کنونی از زندان بعنوان آخرین شیوه واکنش ضد بزهکاری یاد می شود اما باید پذیرفت که در اکثر کشورهای جهان سوم و در حال توسعه (مانند ایران) این کیفر همچنان در زمره واکنشهای اصلی و مطلوب نظام اجتماعی علیه پدیده مجرمانه قلمداد می گردد.

بخش اول

(مجازات)

فصل اول : کلیات مجازاتها

مبحث اول تعریف مجازات

الف : تعریف مجازات در حقوق عرفی

چون در متون حقوقی ( چه در سابق و چه در حال حاضر ) تعریف روشن و صریحی از کیفر یا مجازات بعمل نیامده است ، تعاریف متعدد و گوناگونی از آن شده است . با نقل پاره از این تعاریف ، به بررسی ماهیت مجازات خواهیم پرداخت :

دکتر باهری مجازات را اینگونه تعریف کرده است « مجازات آزاری است قاضی بعلت ارتکاب جرم و به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن ، برای شخصی که مقصر است بر طبق قانون تعیین می کند »[1]

در کتاب حقوق جنایی نیز گفته شده « مجازات عبارت از تنبیه و کیفر است که بر مرتکب جرم تحمیل میشود. مفهوم رنج از مفهوم مجازات غیر قابل تفکیک است و در واقع رنج و تعب است که مشخص حقیقی مجازات می باشد [2]

و یا دور کیم کیفر را واکنش خاص از طرف جامعه در برابر جرم دانسته است .[3]

برخی دیگر از حقوق دانان « اهداف مجازت » را نیز در تعریف آن آورده اند مجازات مشقتی است و هیأت جامعه به سه منظور مهم بر مجرم تحمیل می کند.

تلافی و قصاص جامه ، اصلاح و تصیفۀ اخلاقی مجرم ، مصونیت جامعه از اضرار مجرم[4] پروفسور کارو حقوقدان فرانسوی نیز از کیفر چنین تعریف کرده است :

« مجازات رنج و ضرری است که مورد حکم مقامات قضایی ، علیه مجرم واقع می شود و منظور آن خساراتی است که از عمل مجرم به جامعه وارد شده است»[5]

این تعاریف عمدتاً مجازات را به معنای رنج و آزار و زیان و صدمه گرفته اند در حالیکه این ها همه از آثار مجازات هستند ، آن هم نه در همه موارد ، بلکه در پاره ای از موارد است که مجازات اعمال شده به فرد ، مانند مجازاتهای بدنی چنین آثاری را درپی دارد. بنظر می رسد تعریف جامع از کیفر بیانگر ماهیت حقیقی آن باشد باید واجد شرایط زیر باشد :

اولاً مجازات باید به موجب قانون و حکم محاکم صلاحیتدار باشد

ثانیاً مجازات باید با درنظر گرفتن آثاری که اعمال مجرمانه ممکن است بدنبال داشته باشد . مانند اثر سوء آن برخود مجرم ، اثری که در نظام اجتماعی باقی می گذارد و اثری که به اشخاص وارد می کند ، باید خصوصیت ارعابی و سود مندی داشته باشد .

ثالثاً کیفر باید بادیگر وسایل مقابله با جرم ، مانند اقدامات پلیسی که قبل از ارتکاب و بمنظور پیش بینی و جلوگیری از وقوع جرم صورت می گیرد و تدابیری که مربوط به ترمیم و جبران زیانهای ناشی از دعاوی حقوقی پیش بینی می شود و بالاخره با اقدامات تأمینی که هدف از اعمال آن به مرتکب جرم ، رنج و مرارت نیست متمایز شود . بدین ترتیب می توان مجازات را به این صورت تعریف کرد :

مجازات یکی از طرق و وسایلی است که بعنوان واکنش جامعه در مقابل جرم و برای جبران آثار سوء جرم همراه با مشقت ، به موجب قانون و بحکم دادگاه صلاحیت دار به مرتکبین جرائم تحمیل می شود.»

ب : تعریف مجازات در حقوق اسلامی

درحدی که تحقیق شده فقها از مجازات تعریفی ارائه نداده اند . لیکن برخی از حقوقدانان اسلامی مجازات را چنین تعریف کرده اند .

« العقوبه هی الجزاء المصلحه الجماعه ملی عصیان امر الشارع»

مجازات عبارتست از کیفر تعیین شده برای نافرمانی ازامر و دستور قانونگذار به منظور مصلحت جامعه » [6]

بنظر میرسد این تعریف التقاطی بوده و بنای آن بخاطر مصالح جامعه از تعریف های ارائه شده از سوی برخی حقوقدانان عرفی گرفته شده ، ولی برای اینکه رنگ و بوی اسلامی بگیرد.« علیه معصیت   امر شارع» به آن افزوده شده است در حالیکه همۀ مجازاتهای اسلامی فقط بخاطر مصالح جامعه « وضع نشده ، بلکه در بعضی موارد مصلحت خود فرد ، مورد نظر بوده است»

از طرف دیگر مراد از شارع ، واجبات و محرمات نبوده ، بلکه شامل اعمالی که حکومت اسلامی برای حفظ مصالح ، جرم اعلام می کند نیز خواهد گردید . البته اگر مراد از شارع را اعم از شارع مقدس اسلام و حاکم اسلام بدانیم این اشکال رفع خواهد شد .[7]

یکی دیگر از حقوق دانان اسلامی مجازات را اینگونه تعریف کرده است :

العقوبه هی جزاء و ضعه الشارع للروع عن ارتکاب ما نهی عنه و ترک ما اتربه »[8] « مجازات عبارتست ازکیفری که شارع آنرابمنظور جلوگیری ازارتکاب منعیات و ترک آنچه بدان امر کرده ، وضع نموده است .

البته اگر حاکم شارع را در این تعریف اعم از شارع مقدس اسلام و حاکم اسلامی بدانیم تعریف کاملتراز تعریف قبلی خواهد بود و نواقص آنرا نخواهد داشت[9]

مبحث دوم : سیر تحول مجازاتها

محققی که بخواهد موضوعی راعمیقاً مورد بررسی قرار دهد و از حقیقت آن موضوع آگاهی کامل یابد باید به مبادی آن در طول قرون و اعصارگذشته و تجربیات حاصل در این خصوص ، راه آینده را ترسیم نماید.همه

قوانین جدید زائیده تحولاتی است که در روشهای قبلی حقوق بوجود آمده و چنانچه مانع تاریخی آن معلوم نشود ، نمی توان درست به حقیقت آن پی برد.[10] واقعیت امر آن است که با ظهور جنبشها و مکاتب حقوق کیفری در قرن هیجدهم ، حقوق جزا کاملاً دگرگون شد ، بنحوی که فهم کنونی از حقوق مجازاتها ، متاثر از همان اندیشه ها و تئوریهای مدرن است ، زیرا که قبل ازآن ، مجازاتها بشکل کاملاً ابتدایی اعمال می شد . بر همین اساس ، سیر تحول مجازاتها با عنایت به مفهوم قدیمی و کنونی آنها ، طی 2 دوره مورد بررسی قرار می دهیم .

الف : مفهوم قدیمی مجازات :

تنبیه متجاوز و مرتکب جرم ، از قدیم الایام وجود داشته و در نزد قبایل اولیه نیز معمول بوده است . اما در هر حال طبیعی است که گذشتگان مفهوم و برداشتی از مجازات داشته اند که امروزه چندان معمول نمی باشد . در واقع باید گفت که مفهوم کفاره ، جزا ، انتقام ، معالجه و درمان در طول زمانهای طولانی دگرگون شده و گاه با هم آمیخته شده اند و گاهی نیز هریک از مفاهیم مزبور قلمروهمدیگر رامحدود کرده اند . غالباً هر عصری با غلبه و برتری یکی از این مفاهیم مشخص شده ، نه اینکه یکی از آنها تأثیر انحصاری داشته باشد . بدین ترتیب بمنظور سهولت در مطالعه ، مفهوم قدیمی مجازاتها را در سه دورۀ نسبتاً متمایز بیان می کنیم .

بند 1 – دوره انتقام خصوصی

پاسخ و عکس العمل در قبال پدیدۀ مجرمانه بدواً بشکل انتقام تجلی پیدا کرده است .

تا حدی که میتوان گفت : تاریخی حقوق جزا با اندیشه انتقام شروع شده است »[11]

مبنای انتقام خصوصی را نیز باید درپیوندهای خونی ، خانوادگی و قبیله ای جستجو کرد. مجازاتهای قدیمی بشکل خشن و بیرحمانه اعمال می شد. بعنوان نمونه در عصر طلایی