1-6) فرضیه‌های تحقیق. 7

1-7) تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای اصلی تحقیق. 7

1-7-1)  هوش هیجانی.. 7

1-7-2)  رابطه رهبر- عضو. 8

1-7-3) خلاقیت.. 8

1-8) قلمرو تحقیق. 9

فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه تحقیق

2-1) بخش اول: مبادله رهبر- عضو. 12

2-1-1) مقدمه. 12

2-1-2) تعریف و مفهوم رابطه رهبر- پیرو. 12

2-1-3) مبنای مطالعاتی رابطه رهبر- پیرو. 13

2-1-4) اهمیت رابطه رهبر- پیرو. 14

2-1-5) ابعاد و مدل های رابطه رهبر- پیرو. 16

2-1-6) پیش فرض‌ها و عوامل موثر بر رابطه رهبر-پیرو. 18

2-2) بخش دوم: هوش هیجانی.. 21

2-2-1) مقدمه. 21

2-2-2) تعاریف و مفاهیم  هوش هیجانی.. 21

2-2-3) سیر تحولی  هوش هیجانی.. 23

2-2-4) اهمیت هوش هیجانی.. 24

2-2-5) رویکردهای متفاوت به هوش هیجانی.. 26

2-2-6) مدلهای هوش هیجانی.. 26

2-2-7) انواع هوش هیجانی (فردی و اجتماعی) 31

2-2-8) هوش هیجانی در سازمان و مدیریت.. 32

2-2-9) ویژگی مدیر با هوش هیجانی.. 33

2-3) بخش سوم: خلاقیت.. 36

2-3-1) مقدمه. 36

2-3-2) تعاریف و مفاهیم خلاقیت.. 36

2-3-3) سطوح خلاقیت.. 38

2-3-4) دیدگاه‌ها در مورد افراد خلاق. 39

2-3-5)  عوامل موثر بر خلاقیت.. 39

2-3-6)  مدلهای خلاقیت.. 43

2-3-6-1)  الگوی کشش بازار. 43

2-3-6-2) الگوی فشار فناوری.. 43

2-3-6-3) الگوی تلفیقی.. 44

2-3-7) فرایند خلاقیت.. 45

2-3-8)  خلاقیت سازمانی و عوامل کلیدی موثر در موفقیت آن از دیدگاه صاحب نظران. 48

2-3-9) تفاوت خلاقیت با نوآوری.. 51

2-3-10) تکنیک‌های خلاقیت و نوآوری.. 53

2-3-11) ویژگی‌های سازمان خلاق. 59

2-3-12) نقش مدیر در پرورش خلاقیت.. 60

2-4) بخش چهارم: پیشینه مطالعاتی.. 62

2-4-1) پیشینه مطالعاتی داخل کشور. 62

2-4-2) پیشینه مطالعاتی خارج از کشور. 64

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1) مقدمه. 68

3-2) روش اجرای تحقیق. 68

3-3) جامعه و نمونه  آماری.. 68

3-4) روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه. 69

3-5) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها 69

3-5-1)پرسشنامه خلاقیت.. 69

 

3-5-2)پرسشنامه هوش هیجانی.. 70

3-5-3) پرسشنامه رابطه رهبر – عضو. 70

3-6) روایی ابزار اندازه‌گیری.. 70

3-7) پایایی ابزار اندازه‌گیری.. 70

3-8) روش های آماری تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات.. 71

فصل چهارم: روش اجرای تحقیق

4-1) مقدمه. 73

4- 2) توصیف متغیرهای سئوالات عمومی پرسشنامه. 74

4-3) توصیف متغیرهای تحقیق. 78

4–4) بررسی نرمال بودن متغیرهای اصلی تحقیق. 81

4-5) آزمون فرضیه‌های تحقیق. 82

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1) مقدمه. 86

5-2) نتایج آمار توصیفی.. 86

5-2-1) توصیف پاسخ دهندگان. 86

5-2-2) توصیف متغیر خلاقیت.. 86

5-2-3)  توصیف متغیر هوش هیجانی.. 86

5-2-4) توصیف متغیر مبادله رهبر- عضو. 86

5-3) نتایج آزمون فرضیه‌ها 87

5-4) پیشنهادات در راستای نتایج تحقیق. 88

5-5) پیشنهاداتی برای محققین آینده 90

5-6) محدودیت‌های تحقیق. 90

منابع. 92

پیوست.. 97

چکیده لاتین.. 110

مقدمه

خلاقیت نقش مهمی را در افزایش مزیت رقابتی سازمان­ها ایفا می‌کند. با توجه به اهمیت خلاقیت، محققان متعددی ماهیت خلاقیت و ابزاری برای افزایش خلاقیت کارکنان را مورد بررسی قرار داده اند. این مطالعات خلاقیت را به عنوان یک توانایی فردی به منظور داشتن ایده هایی در نظر می­گیرند که نه تنها جدید نیستند، بلکه، مرتبط و برای سازمان مفید هستند. در نتیجه، تحقیقات اخیر عوامل اجتماعی و محتوایی را  تسهیل کننده خلاقیت و پیامدهای اجتماعی ارزشمند در سازمان‌ها  معرفی کرده­اند که  برای افراد خلاق مورد نیاز هستند(فایست، 2013). در میان عوامل اجتماعی، مطالعات قبلی انجام شده در مورد  خلاقیت و نوآوری ها توجه زیادی را  به رهبر حمایتی و کیفیت مبادله رهبر – عضو معطوف کرده است. استدلال اصلی محققان این است که ایده­های خلاقانه ممکن است به نوآوری هایی منجر شوند که خواهان  تغییراتی برای وضع موجود در سازمان­هاست که نشان می‌دهد ایده های خلاقانه، ممکن است خطر درگیری با همکاران و سرپرستانی را ایجاد کند که مخالف تغییرات هستند. در نتیجه، رهبر حمایتی برای بهبود خلاقیت کارکنان ضروری است.  اخیرا، محققان استدلال کرده­اند که مدیران احساس می­کنند هوش هیجانی­شان منبع اصلی رهبر حمایتی برای بیداری خلاقیت کارکنان است(رسولی و همکاران، 1391). افراد با مهارت­های هوش هیجانی بالا به سرعت و به سادگی ذهن خود را آرام و شفاف می­سازند و به این ترتیب راه را برای دسترسی به بینش درونی و ایده­های خلاق به روی خود می­گشایند. کارکنانی که از هوش هیجانی قوی­تر برخوردارند، از نظر اجتماعی متعادل، شاد و سرزنده­اند و هیچ نگرانی ندارند، احساسات خود را به طور مستقیم بیان می‌کنند و در امور تحصیلی خلاق و نوآور هستند (هاشمی، 1392). بررسی های انجام گرفته تا کنون نشان می‌دهد که نقش زیرمجموعه‌ها ی هوش هیجانی و درک مبادله رهبر – عضو در خارج از حوزه تحقیق مطالعات خلاقیت است(لیدن و ماسلین، 2010).

1-2) بیان مسأله

همه سازمانها برای بقا نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند. افکار و نظریات جدید همچون روحی در کالبد سازمان دمیده می‌شود و آن را از نیستی و فنا نجات می‌دهد. در عصر ما برای بقا و پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود، جریان نوجویی و خلاقیت را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری شود. برای آنکه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر به حیات ادامه داد باید به خلاقیت روی آورد(مارتینز، 2013).ضعف خلاقیت در سازمان­های خدماتی می­تواند منجربه کاهش کیفیت خدمات، کاهش بازده مفید، ایجاد رقابت غیرمنصفانه، عدم دستیابی به مزیت رقابتی، ناکافی بودن مهارت­های مدیریتی، کاهش ارتباطات افقی و مواردی از این دست شود (گلستان هاشمی؛1392).  نظر به اینکه خلاقیت در سازمان­ها هنوز نهادینه نشده و برای آن نیز تقاضاى مؤثری وجود ندارد و از طرفی تغییرات و تحولات فزاینده محیطی، برای ادامه حیات سازمانها راهی به جزء خلاقیت باقی نگذاشته است لذا شناخت و به کارگیری صحیح خلاقیت از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و برای ارتقاء سطح آگاهی افراد از خلاقیت، سنجش و اندازه گیری آن موجب توسعه و بهبود استفاده از خلاقیت خواهد گردید. اغلب سازمان­ها و مدیران آنها نادانسته، به جای ایجاد زمینه ظهور و بروز و ارتقاء، خلاقیت کارکنان خود را سرکوب می‌کنند این امر از این لحاظ اهمیت دارد که اگر خلاقیت سرکوب شود، راه ایده های تازه بسته و در نتیجه سازمان‌ها از دستیابی به توسعه باز خواهند ماند. هم چنین در بعضی مواقع بیشتر افراد نمی‌دانند چگونه می‌توانند خلاقیت خود را افزایش دهند(صادقی مال امیری و رئیسی، 1389). خلاقیت ایجاد ترکیبی از راه‌حلها توسط افراد یا گروه­ها در یک روش جدید تعریف می­شود. در واقع خلاقی شیوه­هایی از تفکر است که باعث تولید ایده­های جدید می­شود(اولدهام.و کامینگ، 2013).  در این تحقیق چهار بُعد برای سنجش خلاقیت در نظر گرفته شده است که عبارتند از:  سیالی یا روانی، اصالت یا ابتکار، انعطاف پذیری و بسط (رشیدی و شهرآرای، 1392).

متغیرهای زیادی می‌توانند در ایجاد و پرورش خلاقیت سازمانی نقش داشته باشند. یکی از این متغیرهای تاثیر گذار و مهم در ایجاد خلاقیت در سازمانها هوش هیجانی است(لی و همکاران، 2014). در واقع محققان استدلال کرده­اند که هوش هیجانی میتواند عملکرد سازمانی را با توجه به خلاقیت کارکنان بهبود بخشد(سلیمان  – الشیخ، 2007). هوش هیجانی شکلی از هوش اجتماعی است که شامل توانایی در کنترل احساسات و عواطف خود و دیگران و توانایی تمایز قائل شدن بین آنها و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمایی برای فکر و عمل فرد تعریف می‌شود(چرنیس، 2014). به عقیده لی و همکاران(2014) تبادل رهبر- پیرو یکی از متغیرهایی است که می‌تواند ارتباط بین هوش هیجانی