فصل اول. 2

کلیات تحقیق. 2

مقدمه : 3

بیان مسأله: 5

اهمیت و ضرورت مساله: 7

اهداف تحقیق : 8

الف- اهداف کلی تحقیق : 8

ب-اهداف ویژه (جزئی) تحقیق : 9

.فرضیه ها و سوال ها: 9

چهارچوب نظری تحقیق: 10

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها: 10

تعاریف نظری: 10

تعاریف عملیاتی : 10

واژه ها واصطلاحات : 11

برنامه ریزی درسی : 11

محتوا : 11

تحلیل محتوا: 11

محتوای فعال : 11

محتوای غیر فعال: 12

ضریب درگیری : 12

 

فصل دوم. 13

ادبیات و پیشینه تحقیق. 13

مقدمه : 14

شیوه های ارائه محتوای کتاب های درسی. 17

طراحی برنامه های درسی فعال از دیدگاه صاحب نظران. 18

ژان ژاک روسو ( 1778 ـ 1712 ) میلادی.. 18

1-کاربرد نظریات روسو در طراحی برنامه های درسی فعال. 19

2 ـ جان دیویی ( 1952 ـ 1859 ) میلادی.. 21

3 ـ جروم ـ اس ـ برونر 1951 میلادی.. 23

دیدگاه ویلیام رومی وارتباط آن با یادگیری فعال: 26

سیر تحول برنامه های درسی آموزش علوم در جهان : 29

1 ـ تا آغاز قرن شانزدهم میلادی.. 30

2 ـ از آغاز قرن شانزدهم تا سال 1850 میلادی.. 30

3 ـ از 1850 تا 1916 میلادی.. 31

1-3-هدف از آموزش : 32

2-3-محتوای کتاب های درسی : 32

3-3-روش آموزش : 32

4-3-شیوه ارزشیابی : 32

4 ـ از 1916 تا 1950 میلادی.. 33

1-4-هدف از آموزش: 34

2-4- محتوای برنامه ها : 34

3-4-روش آموزش : 34

4-4- شیوه ی ارزشیابی : 34

5 ـ از 1950 تا 1980 میلادی.. 34

1-5-هدف از آموزش : 37

2-5-محتوای برنامه ها : 37

3-5-روش آموزش : 38

4-5-شیوه ارزشیابی : 38

6 ـ از 1980 تا 2000 میلادی.. 38

1-6-هدف از آموزش : 38

 

2-6- محتوای برنامه های درسی : 38

3-6-روش آموزش : 39

4-6- شیوه ارزشیابی : 39

7 ـ از سال 2000 میلادی تا کنون. 39

1-7- هدف از آموزش : 40

2-7-محتوای برنامه های درسی. 40

3-7-شیوه آموزش : 40

4-7-شیوه ارزشیابی : 40

5-7-دانش آموزان علوم را به عنوان موضوعی تلفیقی مطالعه می کنند 41

سیر تحول برنامه های درسی آموزش علوم در ایران. 41

1 ـ سال 1268 هجری شمسی. 41

ـ سال 1289 هجری شمسی. 42

3 ـ سال 1290 هجری شمسی. 42

4 ـ سال 1307 هجری شمسی. 42

5 ـ سال 1308 هجری شمسی. 42

6 ـ سال 1312 هجری شمسی. 42

7 ـ سال 1317 هجری شمسی. 43

8 ـ سال 1335 هجری شمسی. 43

9 ـ سال 1337 هجری شمسی. 43

10ـ سال 1342 هجری شمسی. 43

11 ـ سال 1345 هجری شمسی. 44

12 ـ سال 1370 هجری شمسی. 44

13 ـ سال 1373 هجری شمسی تاکنون. 44

اهمیت و نقش آموزش علوم در دوره ابتدایی در ایران و جهان. 45

اهداف آموزش علوم در دوره ابتدایی در ایران و جهان. 47

تعریف و مفهوم محتوا : 51

تعریف تحلیل محتوا 52

ویژگی های تحلیل محتوا : 53

اهداف تحلیل محتوا 54

نقش و اهمیت تحلیل و محتوا : 54

لذا تحلیل محتوا فقط ابزار است و بس ( کریپندوزف،نایبی 1378 ، ص 26 ) 55

تحقیقات انجام شده: 55

1 ـ ارزشیابی شیوه ارائه محتوای کتابهای فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی سال تحصیلی (69ـ 1368 ) به روش ویلیام رومی که توسط موسی پور انجام شده است . 56

2 ـ تجزیه و تحلیل کمی بخش جغرافیایی کتابهای تعلیمات اجتماعی پایه های چهارم و پنجم دبستان و کتابهای جغرافیای دوره راهنمایی در سال تحصیلی ( 73 ـ 1372 ) با استفاده از. 56

3ـ ارزشیابی شیوه ارائه محتوای کتابهای علوم تجربی دوره ابتدایی در سال تحصیلی ( 73ـ 1372 ) 57

4 ـ ارزشیابی شیوه ارائه محتوای کتاب های علوم تجربی پایه اول ، دوم و سوم ابتدایی با استفاده از روش ویلیام رومی در سال تحصیلی ( 76 ـ 1375 ) توسط صداقت انجام شده است. 57

5 ـ ارزشیابی شیوه ی ارائه محتوای کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی در سال تحصیلی ( 76ـ 1375 ) با استفاده از رو ویلیام رومی که توسط پوربافرانی انجام شده است.. 58

7-تحلیل محتوای کتابهای علوم تجربی پایه های سوم و چهارم ابتدایی که در سال تحصیلی  ( 77 ـ 1376 ) توسط  امام جمعه انجام شده است . 59

ج ) پژوهش های انجام شده در سایر کشورهای جهان : 59

1-لیندا فور شوور 1993 میلادی : 59

2-سنتاایزن و همکارانش 1994 میلادی : 59

3-جی کاری و دیگران 1996 میلادی : 60

4-جن پارکرو اسپینیک 1997 میلادی : 60

5-مارلوادیگر 2001 میلادی : 60

نتیجه گیری : 63

فصل سوم. 64

مقدمه. 65

روش انجام شده پژوهش : (روش تحقیق ) 66

جامعه آماری: 66

نمونه آماری : 66

ابزارهای جمع آوری داده ها : 66

روش تجزیه و تحلیل داده ها : 67

حد مطلوب ضریب درگیری.. 73

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده ها 74

مقدمه. 75

سوال1: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی : 78

سوال2: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : 80

سوال3: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی : 82

سوال4: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه. 84

سوال5: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 86

سوال2: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : 91

سوال3: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی : 93

سوال4: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : 95

سوال6: بررسی میزان به کارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی : 97

سوال1: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی. 101

سوال2: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی. 103

سوال3: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی. 105

سوال4: بررسی میزان به کارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : 107

مشخصات جدول شماره ( 14 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : 107

سوال5: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 109

فصل پنجم. 111

بحث ونتیجه گیری.. 111

مقدمه. 112

نتیجه گیری.. 113

پیشنهادات.. 117

محدودیت های محقق: 119

منابع و مآخذ 120

منابع فارسی. 120

منابع خارجی. 124

 

فهرست جداول ونمودارها

 جدول                                                                                                     صفحه

(1 ـ 3): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی………………………………………………………….. 69

 (2 ـ 3): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی. 70

 (3 ـ 3): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی. 71

 (4 ـ 3): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی. 72

 (5 ـ 3): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 72

 ( 6 ـ 3 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن های کتاب.. 78

 ( 7 ـ 3 ) توزیع فراوانی اطلاعات مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی. 80

 ( 8 ـ 3 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی. 82

 ( 1 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی. 84

 ( 2 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی. 86

 ( 3 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی. 82

 ( 4 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی. 84

 ( 5 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 86

 ( 6 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی. 89

 ( 7 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : 91

 ( 8 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی. 93

 ( 9 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی. 95

 ( 10 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 97

 (10-4)توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی. 97

 ( 11 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی : 101

 ( 12 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : 103

(4-13)جدول توزیع اطلاعات مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی. 105

 ( 13 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی : 105

 ( 14 ـ 4 ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی : 109

(14-4):جدول توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی. 110

 

  

فهرست نمودارها

 نمودار                                                                                                     صفحه

 ( 1 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر. 79

 ( 2 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی در فصل های مورد نظر. 81

 ( 3 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر. 83

 ( 5 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر. 87

 ( 6 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر  90

 ( 7 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی در فصل های مورد نظر  92

 ( 8 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کل کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر  94

 ( 9 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در فصل های مورد نظر  96

 ( 10 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر  98

 ( 11 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر  102

 ( 12 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر . 104

 ( 13 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر  106

( 14 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در فصل های مورد نظر

( 15 ـ 4 ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر

 

چکیده

 موضوع تحقیق :تحلیل محتوای  کتب علوم تجربی دوره ی ابتدایی به روش ویلیام رومی در سال تحصیلی (88-1387).

دراین  پژوهش ازتکنیک “تحلیل محتوا” که جنبه ی عینی ،واقعی  ووصف نگاری که توسط  ویلیام رومی در کتاب های “شیوهای پژوهشی در آموزش علوم” مطرح گردیده وازطریق آن می توان محتوایی راکه به صورت فعال واز محتوای غیر فعال جدا کرده و به عبارت دیگر با استفاده از این روش می توان ومشخص نمود که محتوای یک کتاب تا چه حد قادر است که فراگیر رابه فعالیت وادارواورادرتجارب یادگیری سهیم نماید. جامعه آماری این پژوهش شامل کتابهای علوم تجربی پایه های اول تا پنجم ابتدایی در سال تحصیلی (88-1387)می باشد.به منظور رسیدن به نتایج تحقیق و قابل اعتماددرمورد کتاب های مذکور کلیه محتوادر قسمت های متن ،پرسش،وتصاویر به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته ودر واقع نمونه پژوهش منطبق با جامعه آماری می باشد وبرای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز هر یک ازاجزای محتوای از کتابهای ذکرشده مورداستفاده قرارگرفته است،درتجزیه وتحلیل داده ها از ضریب درگیری یادگیرنده که به وسیله ویلیام رومی ،ضریب درگیری مطلوب در حد فاصل4/.تا5/1 مطرح  شده استفاده گردیده که لازم به ذکراست که نتایج پژوهش نشان دهنده:که در مورد متن کتاب علوم تجربی پایه اول تا پنجم ابتدایی به ترتیب ،باضریبدرگیری (91/.)، (71/.)، (83/.)، (47/.)، (75/.) است،بنابراین پنج پایه به صورت فعالی ارائه شده ودر حد مطلوب می باشد. ودر مورد پرسشها ضرایب درگیری پنج پایه علوم تجربی ،پایه های اول،سوم،چهارم،وپنجم به  ترتیب،(13/1)، (76/.)،(54/.) ،(50/.)، به صورت فعالی ارائه شده و پایه دوم ،ضریب درگیری(91/1) که به طور کلی پیچیده بوده،درمورد تصاویرکتب علوم تجربی پایه های،اولتاچهارم ابتدایی  بترتیب  ،(9/.)،(96/.)،(40/.)،(43/.) وبه صورت فعالی ارائه شده اما پایه پنجم ابتدایی با ضریب  درگیری( 25/.)که ازحداقل نیز(4/.) پایین ترودرحد مطلوب نبوده وغیرفعالی است.

 

مقدمه :
قرآن کریم می فرماید:

(( و ا لله اخرجکم من بطون ا مها تکم لا تعلمون شیئا وجعل لکم السمع والا بصاروالافعدة لعلکم تشکرون ))   ( قرآن کریم،سوره نحل،آیه 78 )

” وخداشما راازبطن مادران برون آورد درحالیکه هیچ نمیدانستیدوبه شماچشم ،گوش وقلب (بتدریج)  عطا کرد،تا مگرشکر(این نعمتها)رابه جای آرید .

تعلیم وتربیت فرایندی کمکی در رشد و  تکامل انسان است ،وتعلیم وتربیتی از نظر دین مبین اسلام ،مورد قبول است که پویا ،مبتنی برتحقیق،تفکر ،تعقل و استدلال باشد ،که انسان بر خواسته از آن،چشم و گوش بسته وپذیرای هر چیز نخواهد بود . بلکه انسانی است صا حب خرد که دارای استقلال عقل وفکر است وقدرت تجزیه وتحلیل مسائل را دارا می باشد، (مطهری،1370 ،ص 271).

انسان برای رشد و اعتلای خود وساختن آینده ای بهتر،ناگزیربه استفاده ازتجربه های دیگران بخصوص درقالب کتاب وکتابت است وکشورهای مختلف برای بیان برنامه درسی ازکتاب درسی استفاده میکنند ودرموردخط مشی کلی رهنمودهایی می دهند،( مرکزتحقیقات آموزشی،1372،ص 3 ).

ازجمله دغدغه های اصلی نظام آموزشی در هر جامعه ای تدوین برنامه های درسی وکتابهای درسی مطلوب برای تحقق اهداف آموزشی است،که برنامه درسی د رپی آنست که شرایط ،موقعیّت ووسایل مورد احتیاج رادر حیطه تعلیم وتربیت برای فراگیران با شرایط فعلی ونیازهای مشخص آنان فراهم سازد وزمینه تربیت و رشد همه جانبۀ آنان مهیا گردد. به عبارتی طرح برنامه درسی دریک نگاه متفاوت،هستۀ مرکزی تربیت راشکل می دهد ومؤثرترین وسیله جهت هدایت رشد همه جانبه افراد وتغییردرنگرشها ورفتارهاست،(سلیما نپور،1384 ،ص 47).

درکشورمانیزبرنامه های تحصیلی درقالب کتاب درسی دراختیارمعلمان قرارمی گیرد ودراغلب اوقات معلمان برنامه درسی را همان کتاب درسی می دانند، (شعاری نژاد،1367،ص 604).

نقشی که کتابهای درسی در برنامه درسی ایفا می کنندبسیار حائزاهمیّت می باشد،چراکه کتابهای درسی به عنوان وسیله ای درجهت رسیدن به اهداف آموزشی به کاربرده می