1-6-2. قلمرو مکانی تحقیق.. 10

1-6-3. قلمرو زمانی تحقیق.. 11

1-7. جامعه آماری.. 11

1-8 تعاریف متغیرها و واژههای کلیدی.. 12

1-9-1.تعاریف نظری.. 11

سیستم  مدیریت کیفیت.. 12

تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره………………………………………… 15

1-9-2.تعریف عملیاتی.. 14

فصل دوم مطالعات نظری و پیشینه تحقیق.. 17

بخش اول.. 18
2-1-1. مقدمه.. 18

2-1-2. تعریف سیستم کنترل کیفیت.. 20

2-1-3 . مدیریت کیفیت.. 22

بخش دوم.. 23
2-2-1. مفهوم کیفیت:.. 23

2-2-2 . سیستم های کیفیت.. 23

-سیستم مدیریت.. 25

2-2-3 . تاریخچه سیستم های مدیریت کیفیت.. 26

2-2-4 . مروری بر چگونگی سیستم مدیریت کیفیت ISO 9001. 29

– کاربرد سیستم.. 29

استاندارد ISO 9004. 32

-تمرکز بر سیستم مدیریت کیفیت ISO 9001. 32

2-2-5 .مدل فرایندی سیستم مدیریت کیفیت.. 33

2-2-6 . تاریخچه سیستم های کیفیت در ایران.. 34

2-2-7 . مروری بر تعاریف اساسی در استاندارد 2000: ISO  9001. 34

بندهای استاندارد 2000: iso9001. 36

2-2-8 . دلایل‌ وجودی‌ سیستم‌های‌ مدیریت‌ کیفیت‌.. 39

2-2-9 .الزامات‌ سیستم‌های‌مدیریت‌کیفیت‌والزامات‌ یا خواسته‌های‌ مربوط‌ به‌ محصولات‌   40

2-2-10. دلایل پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ایزو 9001 و فواید حاصل از آن.. 41

2-2-11. پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت ایزو 9001 در جهان.. 46

2-2-12 . اصول هشت گانه مدیریت کیفیت.. 50

نقش کارکنان در حصول رضایت مشتری.. 52

-رهبری.. 53

– مشارکت کارکنان.. 54

-رویکرد فرایندی.. 56

-نگرش سیستمی.. 56

– بهبود مداوم.. 57

– رویکرد واقع بینانه در تصمیم گیری.. 58

– ارتباط متقابل سودمند با تأمین کننده.. 58

روش استقرار نظام ایزو.. 60

تصمیم و ماموریت.. 61

خط مشی کیفیت.. 61

انتخاب استاندارد.. 61

انتخاب محدوده.. 61

طرح ریزی نظام ایزو.. 62

تجزیه و تحلیل شرکت.. 62

ارزشیابی مقدماتی.. 62

-ایجاد ارتباط و انتخاب ممیز.. 62

تهیه روشهای اجرایی.. 63

مستندسازی.. 63

 

مجوز گواهی.. 64

فوایدمجوز گواهی.. 65

بازاریابی.. 66

2-2-13. رویکرد سیستم‌های‌مدیریت‌کیفیت‌.. 66

2-2-14. خط‌ مشی‌ سیستم کیفیت‌ و اهداف‌ کیفیت‌.. 67

2-2-15. نقش‌ مدیریت‌ رده‌ بالا در سیستم‌ مدیریت‌ کیفیت‌.. 68

2-2-16 . سیستم ایزو.. 69

2-2-17 . مسئولیت ها و ماموریت واحد سیستم ها و روش ها.. 72

2-2-18. سیستم ها و روش ها در عرصه اجرا و پیاده سازی.. 74

2-2-19. عوامل موثر بر سیستم کنترل کیفیت(ایزو).. 75

-.پیشینه پژوهش.. 80

2-3-1-1 .(خلاصه ای از مطالعات پیشینه های خارجی و داخلی مرتبط با موضوع تحقیق)   83

درباره شرکت سایوان.. 83

مشخصات کارخانه.. 100

فصل سوم روششناسی تحقیق.. 102

3-1. مقدمه.. 103

3-2. روش تحقیق.. 103

3-3. جامعه و نمونه آماری.. 103

3-4 . ابزار جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات.. 104

3-5 پرسشنامه تحقیق.. 104

حوزه ارزش ها:.. 106

حوزه ساختار سازمانی:.. 107

حوزه مدیریت:.. 107

حوزه مشتری مداری:.. 108

ساختار سلسله مراتبی تحقیق.. 108

پایایی و روایی پرسشنامه تحقیق.. 110

3-5 . روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات.. 111

فرآیندتحلیل سلسله مراتبی یا AHP. 111

تصمیم گیری چند معیاره  (Multiple Criteria Decision Making).. 114

طبقه بندی تصمیم گیری از جهت میزان اطمینان.. 115

فصل چهارم تجزیه و تحلیل آمار.. 117

4-1. مقدمه.. 118

4-2 . آمار توصیفی.. 119

4-2-1 .سطح تحصیلات.. 119

4-2-2 -سن.. 121

4-2-3- سابقه کار.. 123

4-2-4 توصیف نمونه آماری بر اساس جنسیت.. 125

4-2-5 میزان استفاده از فناوری.. 126

4-3. تعیین وزن های نرمال.. 128

ماتریس مقایسه زوجی زیر معیارهای سیاست بازار.. 130

4-4. تعیین وزن نهایی.. 138

در معیار حوزه ارزش :.. 140

در معیار ساختار سازمانی :.. 140

در معیار حوزه مدیریت  :.. 141

در معیار حوزه پرسنلی :.. 142

در معیار مشتری مداری :.. 142

فصل پنجم نتیجه‌گیری.. 143

5-1. مقدمه.. 144

4-2. خلاصه پژوهش.. 145

5-3. نتیجه گیری.. 150

5-4. نتایج توصیفی پژوهش.. 152

5-5. نتایج استنباطی پژوهش.. 154

5-3. پیشنهادها.. 156

پیشنهادهای کلی:.. 156

پیشنهاد براساس فرضیه ها.. 160

پیشنهاداتی برای تحقیقات اینده.. 162

محدودیت تحقیق.. 162

منابع:.. 164

 

هدف پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر استقرار سیستم های کیفیت (ISO) با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شده است. در این راستا با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای، عوامل موثر بر استقرار  ISO، شامل شش مولفه اصلی و 28 مولفه فرعی تعیین شده‌اند و داده‌های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه جمع آوری ‌گردید. جامعه آماری این تحقیق کلیه پرسنل شرکت سایوان در استان تهران به تعداد90 نفر هستند. به کمک تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی، هر یک از شاخص‌های تحقیق برای ارزیابی عوامل دخیل و موثر در استقرار ایزو به صورت زوجی با یکدیگر مقایسه شده و ضریب اهمیت هر یک مشخص شده است و با بکار گیری تکنیک تصمیم‌گیری چند معیاره اولویت‌بندی آن ارائه شده است

 عوامل موثری که  بر سیستم های کیفیت (ایزو) مورد بررسی قرارگرفتند عبارتند از: عوامل مدیریتی-پرسنلی-ساختار سازمانی-ارزش ها-مشتری مداری و سیاست های بازار که با بررسی مدلهای مختلف از تحقیقات گذشته در این ضمینه شناسایی ومورد بررسی قرار گرفتند که سیاستهای بازار مهمترین عامل و مشتری مداری کم اهمیت ترین معیار برای استقرار ایزو بودند.

  واژه‌های کلیدی:  اولویت بندی – ISO – تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره – شرکت سایوان

1 – 1. مقدمه

سازمان هایی که به پیاده سازی سیستم های مدیریت کیفیت روی می آورند، بنا به ضرورت واحدی به نام تضمین کیفیت را ایجاد می کنند تا عهده دار وظایف طرح ریزی، استقرار و بهبود سیستم مدیریت کیفیت شود. وظایف گوناگونی به عهده ی این واحد گذارده می شود از ممیزی داخلی سیستم مدیریت کیفیت گرفته تا انجام فعالیت هایی مانند اقدام اصلاحی و پیشگیرانه، کنترل مستندات، بهبود مستمر و در بعضی موارد آموزش و حتی مدیریت پروژه های درون سازمانی. به دلیل اینکه نام این واحد تضمین کیفیت می باشد، عمدتا فعالیت هایی به عهده ی این واحد گذاشته می شود که پیرامون تعریف و اجرای رویه هایی برای تحقق و تضمین کیفیت محصول که شامل کالا یا خدمات است، می باشد. اولین گام اجرایی در پی ریزی، طراحی و استقرار یک سیستم مدیریت کیفیت مانند ISO 9001 و یا ISO TS 16949 برای هر سازمانی چه صنعتی، تولیدی و یا خدماتی، شناسایی و تعریف فرآیندهای سیستم مدیریت کیفیت می باشد(مکوندی ،1382). زیر ساخت و سنگ بنای یک سیستم مدیریت کیفیت منسجم و مناسب، همین فرآیندهایی می باشند که در تناسب با سازمان، کسب و کار، اهداف و فعالیت های آن تعریف شده اند. طراحان، نویسندگان و به وجود آورندگان استانداردهای مدیریت کیفیت به مبحث فرآیندها توجه ویژه ای داشته اند، به طوری که سیستم های مدیریت کیفیت را سیستم هایی برپایه فرآیند و رویکرد فرآیندی می دانند.

1-2. بیان مسأله تحقیق

در سالهای اخیر شرکت های بزرگ دنیا به منظور رقابت درسطح بازارهای بین المللی و برای پایین آوردن هزینه های تولید ، کاهش دوباره کاری ها ،کاهش ضایعات و بالا بردن سود و افزایش رضایت مشتریان اقدام به پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت ISO کرده اند . با توجه به کیفیت در این برهه زمانی که برای محصولات شرکت ها لازم می باشد،ISO  به عنوان یک سیستم کیفیتی می تواند سازمان ها را عرضه محصولات بهتر کمک کند. ISO (سازمان بین المللی استاندارد سازی)، فدراسیونی جهانی متشکل از نهادهای ملی استاندارد (نهاد های عضو ISO) می باشد. کار آماده سازی استانداردهای ملی معمولا در میان گروه های فنی ISO صورت می گیرد.خواسته های سیستم کیفیت ISO دارای چندین بند است که هدایت یک سیستم کیفیت خوب را بر عهده دارد. پذیرش یک سیستم مدیریت کیفیت در سازمان باید یک تصمیم استرتژیک باشد و طراحی  و استقرار یک سیستم مدیریت کیفیت در سازمان تحت تاثیرمحیط تجاری آن،تغییرات بوجود آمده در محیط آن ، یا ریسک های مربوط به آن محیط،اهداف خاص و محصولات تولیدی،فرآیندهای بکار گرفته شده ،وضعیت صادرات و اندازه و ساختار سازمانی آن می باشد و هدف از این استاندارد ایجاد یکنواختی در ساختار سیستم های مدیریت کیفیت و یا یکنواختی در مستندات نمی باشد بلکه به دنبال رویکرد شرکت در جهت برآوردن خواسته مشتریان می باشد. مساله اساسی که  در این تحقیق به آن پرداخته شده است ورود محصولات ایرانی به بازارهای خارج از مرزهای ایران و افزایش رقابت در جهت گسترش بازارها می باشد که سیستم مدیریت کیفیت IS0  می تواند کمک شایانی به این مساله کند و با توجه به این موضوع که کیفیت و قیمت محصولات در نگاه مشتری امروز و بازارهای جهانی ،توجه به این سیستم که ابزاری کارامد می باشد در بلند مدت باعث رشد و شکوفایی شرکت های ایرانی شود. ولی متاسفانه مدت زمانی است که پیاده سازی این سیستم همواره با مشکلاتی روبه رو بوده است و در بیشتر موارد این سیستم یا اثربخش نبوده است یا سازمان های ایرانی قادر به نگهداری آن نبوده اند و بعد مدت زمانی گواهینامه خود را از دست داده اند (پهلوان پور و عباسی ، 1391). در این مطالعه سعی شده است که عوامل موثر بر موفقیت پیاده سازی ISO ، شناسایی شوند و نتایج چنین مطالعه ای میتواند نارسایی های موجود ،کمبود ها و مشکلات اساسی را نمایان کند و به عنوان راهنمایی مفید برای  مشاوران،مدیران،ممیزان و کارشناسان تضمین کیفیت باشد.با توجه به،عواملی چون سیاست های بازار،ارزش ها،حوزه ساختار سازمانی،حوزه مدیریت،حوزه پرسنلی و مشتری مداری عواملی بود که در این پروژه مورد بررسی قرار گرفته است.شرکت سایوان به عنوان یکی از بزرگترین سازه های فلزی تهران نقش بسزایی در تأمین سازه های پیچ و مهره ای استان تهران دارد ولی متأسفانه بدلیل نداشتن استانداردهای ایزو همواره با مشکلات و تبعات ناشی از کیفیت پایین هزینه های زیادی به پروژه های وارد نموده است.لذا این پژوهش درصدد است تا با بررسی زیرساختارهای مورد نیاز برای پیاده سازی و استقرار ایزو گام بلندی در جهت افزایش کیفیت محصولات شرکت سایوان بردارد.

1-3. بیان اهمیت انجام تحقیق

رعایت ضوابط و مقررات فراگیراستانداردبه صورت نظارت کیفی و مدیریت کیفی که دراستانداردهای سری ایزو مطرح شده‌اند ، به‌افزایش بهره‌وری واحدهای اقتصادی توجه ویژه‌دارند.

در این‌گونه استانداردها،مدیریت واحدهای‌اقتصادی باید به ابزاری تمسک جویند که نه تنهاازنظر کیفی،کالای مرغوب و موردنظر تولید شود،بلکه‌هزینه‌های تولید به گونه‌ای تخفیف پیدا کند که قیمت‌قابل رقابت در بازارهای جهانی به دست آید(دهزویی و مهدوی ،1390).

رشد بهره‌وری در سیستم شرکت سایوان سبب می‌شودکه هزینه‌های غیرضروری ازنظر( تامین مواد اولیه،نگهداری ماشین‌آلات،نیروی انسانی و…)تا حدامکان کاهش یابد و در نهایت،حذف شود.بهره‌وری ‌بهینه ازمنابع تولید(کار،زمین،سرمایه،تجهیزات وماشین‌آلات و…)سبب می‌شود که قیمت تمام شده‌کالا یا خدمت تولید شده تخفیف یابد وازمیزان‌ضایعات با رعایت استانداردهای تولید تا حد قابل‌توجهی کاسته شود.بنابراین،یکی ازمزایای رعایت‌اصول و ضوابط استاندارد در شرکت سایوان ،افزایش‌بهره‌وری است.ازاین رو،ضرورت دارد که واحد های قتصادی این شرکت برای حضوری موفق در عرصه رقابت‌جهانی به تدریج به استاندارهای ایزو ، دست پیدا کنند ، چنانچه تمامی‌بخش‌های اقتصادی بتوانند به استانداردهای ایزو  دست یابند،صرفه‌جویی‌های کلان اقتصادی‌در اثراستفاده بهینه ازمنابع تولید،رشد صادرات وتقویت بنیه رقابت واحدها در بازارهای جهانی به‌دست می‌آید و در این راستا اقتصاد ملی می‌تواند به‌رشد و توسعه پایدار دسترسی پیدا کند.

این استانداردها تقریباً شامل کلیه موارد مربوط به تکنولوژی می گردد و نیز کمک به ساخت و عرضه کالاها و خدمات موثرتر, ایمن تر و بهداشتی تر می نماید .  استانداردهای (ISO) تجارت و بازرگانی بین کشورها را آسان تر و صحیح تر می کند و به طور کلی ازمصرف کنندگان کالاها و خدمات حمایت کرده و زندگی آنها را سهل تر می نماید.  به عبارت دیگر اقدامات (ISO) که منتج به موافقت نامه های بین المللی گشته, نهایتا به صورت استانداردهای بین المللی چاپ می شود( بانیستر[1] ،1995).

وجوداستانداردهای ناهماهنگ برای فناوریهای مشابه ، در کشورها یا مناطق مختلف می‌تواند منجربه‌ «موانع فنی تجارت»گردد.صنایع صادراتی مدتهاست که‌نیاز به توافق در زمینهءاستانداردهای جهانی به منظورمعقول نمودن فرآیند تجارت را حس نموده و این امرزیربنای انگیزه برای تأسیس ISO بوده است.

استانداردسازی بین المللی برای بسیاری از فناوریهادر مراکز مختلفی مثل اطلاع‌رسانی،منسوجات،بسته‌بندی،توزیع کالاها،تولید و مصرف انرژی،کشتی‌سازی،خدمات بانکی و مالی،مناسب و بجا بوده وبه مرور زمان در آیندهء نزدیک برای تمام مراکز صنعتی‌منظور خواهد شد.دلایل اصلی ضرورت نیازبه‌ استانداردسازی بین المللی عبارتند از:

اقتصادهای بازار آزاد امروزی مرتبا از ایجاد فرصتهابرای رونق بخشیدن به بازارهای در حال توسعه حمایت‌می‌کنند.از جهت فنی،رقابت عادلانه باید بر اساس مراجع‌شناخته شده و تعریف‌شده(که در کشورها و مناطق‌مختلف قابل تشخیص باشد)،صورت گیرد.استانداردصنعتی بین المللی،بصورت بین المللی شناخته شده بوده‌و بواسطهء توافق شرکای تجاری،تأیید شده و بعنوان زبان‌تجارت عمل می‌کند.

 

در دنیای امروز هیچ صنعتی نمی‌تواند واقعا ادعا کند که‌از سایر اجزاء،محصولات،دستور العمل‌های مصرف و…درسایر مراکز مستقل است.مثلا پیچ در صنعت هواپیمایی وماشین‌آلات کشاورزی و…جوش‌کاری در مهندسی مکانیک‌و مهندسی هسته‌ای و…نقش ایفاء می‌کند.

 

صنعت رایانه مثال خوبی برای فناوری است‌که به شدن نیازمنداستانداردشدن در سطح جهانی‌است.سازگاری کامل بین سیستم‌های باز،رقابت‌سالمی بین تولیدکنندگان ایجاد نموده و حق‌انتخابهای واقعی به مصرف‌کنندگان می‌دهد،چرا که استانداردعامل قابل‌توجهی برای بهینه‌ سازی وکاستن هزینه‌هاست.

 

– استانداردهای جهانی برای فناوری‌های ضروری: برنامه‌های استانداردسازی در حوزه‌های کاملا جدیددر حال توسعه است.چنین حوزه‌هایی شامل مواد پیشرفته،محیط،علوم حیاتی،شهرنشینی و ساختمان‌سازی است.

ایجاد زیربنای اقتصادی در کشورهای در حال توسعه،به منظور بهینه‌ سازی،رقابت تجاری و قابلیت صادرات،ضروری بنظر می‌رسد.

 

استانداردسازی صنعتی حاصل قراردادهای موافقت‌شده بین تمام فعالان اقتصادی در آن مرکز صنعتی(شامل‌تولیدکنندگان،مصرف‌کنندگان و در غالب موارد دولت) می‌باشد.این افراد در زمینهء مشخصه‌ها و ملاکهایی که‌بایدبه طور پیوسته در انتخاب و طبقه‌بندی مواد،ساخت‌محصولات و ارائه خدمات بکار روند،موافقت می‌کنند. در نهایت هدف آسان‌سازی تجارت و انتقال فناوری با درنظر داشن موارد زیر است:

1- کیفیت بالای محصول با قیمت معقول؛

2- بهداشت،محافظت در مقابل محیط و کاهش‌تلفات؛

3- سازگاری کالاها و خدمات؛

4- ساده‌سازی به منظور افزایش قابلیت مصرف؛

5- کاهش تعداد مدلها و از اینرو کاهش قیمتها؛

6- افزایش بازدهی توزیع و آسان نمودن نگهداری؛

 عنوان                                                                               صفحه

 فصل اول : مقدمه

1-1-نگاهی گذرا به سیر غزل ………………………………………………………………………………………… 2

1-2-کیفیت غزل کمال خجندی…………………………………………………………………………………….. 4

1-3-ااهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………….. 4

1-4-اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….. 5

1-5-پیشینه‌ی تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 5

1-6-سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-7-روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم: گذری بر احوال شیخ کمال خجندی

2-1- گذری یر احوال کمال خجندی……………………………………………………………………………… 9

2-1-1- کمال الدین خجندی در تذکره‌ها و سایر کتب……………………………………………….. 9

2-1-2- زمان ولادت شیخ کمال خجندی……………………………………………………………………. 10

2-1-3- خانواده و نزدیکان ……………………………………………………………………………………………. 10

2-1-4- دوران زندگانی شیخ کمال خجندی ………………………………………………………………. 10

2-1-5- سال وفات شیخ کمال خجندی………………………………………………………………………. 14

2-1-6- شیوه‌ی طریقت کمال خجندی………………………………………………………………………… 14

2-2- چند ویژگی بارز در شعر کمال خجندی……………………………………………………………… 16

2-2-1- چند ویژگی اجنماعی……………………………………………………………………………………….. 16

2-2-1-1- کمال و مکتب رند و زهد‌ستیزی………………………………………………………………… 16

2-2-1-2- تمثیل و ضرب‌المثل‌ در شعر کمال خجندی…………………………………………….. 19

2-2-1- جایگاه رقیب در شعر در شعر کمال خجندی ………………………………………………. 20

2-2-2- دو صنعت مهم در شعر کمال………………………………………………………………………….. 21

2-2-2-1- کمال و صنعت سؤال و جواب…………………………………………………………………….. 21

عنوان                                                                     صفحه

2-2-2-2- حرفء‌گرایی و آرایش‌های واکی در شعر کمال خجندی………………………….. 22

2-3- تاثیر پذیری شعر کمال از دیگر شاعران و تاثیر گذاری شعر او بر آنها……………… 23

2-3-1- کمال و فردوسی……………………………………………………………………………………………….. 24

2-3-2- کمال و سنایی…………………………………………………………………………………………………… 24

2-3-3- کمال و انوری……………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-4- کمال و نظامی…………………………………………………………………………………………………… 26

2-3-5- کمال و مولانا…………………………………………………………………………………………………….. 27

 

2-3-6- کمال و همام تبریزی……………………………………………………………………………………….. 27

2-3-7- کمال و حسن دهلوی………………………………………………………………………………………. 28

2-3-8– کمال و حافظ………………………………………………………………………………………………….. 28

2-3-9- کمال و شاه نعمت‌اللّه‌ولی………………………………………………………………………………… 29

2-3-10- کمال و جامی…………………………………………………………………………………………………. 32

2-4-کمال و سعدی و شهر شیراز…………………………………………………………………………………. 34

2-5-سخنی چند در مورد سعدی………………………………………………………………………………….. 35

فصل سوم : مشترکات موسیقیایی(وزن و قافیه و ردیف) در غزلیّات سعدی و کمال خجندی

-مشترکات موسیقیایی (وزن و قافیه و ردیف) در غزلیّات سعدی و کمال خجندی……… 38

3-1-وزن، قافیه و ردیف مشترک……………………………………………………………………………………… 42

3-1-1–بحر رمل………………………………………………………………………………………………………………. 43

3-1-2-بحر هزج………………………………………………………………………………………………………………… 54

3-1-3-بحر مضارع…………………………………………………………………………………………………………….. 64

3-1-4-بحر مجتث…………………………………………………………………………………………………………….. 70

3-1-5-بحر رجز…………………………………………………………………………………………………………………. 74

3-1-6-بحر خفیف……………………………………………………………………………………………………………… 77

3-1-7–بحر منسرح ………………………………………………………………………………………………………… 79

3-2-قافیه‌های مشترک……………………………………………………………………………………………………… 81

3-3-ردیف‌های مشترک…………………………………………………………………………………………………….. 89

عنوان                                                                     صفحه

فصل چهارم: مشترکات ساختاری بررسی ترکیبات و عبارات مشترک

 در غزل‌های سعدی و کمال خجندی…………………………………………………………………………… 92

ترکیبات و عبارات مشترک در غزل‌های سعدی و کمال خجندی…………………………………. 93

4-1-آوردن یک مصراع بدون تغییر یا با اندکی تغییر جزئی………………………………………….. 93

4-1-1- ما نیز یکی باشیم از جمله‌ی قربان‌ها………………………………………………………………… 94

4-1-2- دیده از دیدار خوبان بر‌گرفتن مشکل است……………………………………………………….. 94

4-1-3- روزه‌داران ماه نو بینند و ما ابروی دوست………………………………………………………….. 94

4-1-4- همتی کان به تو مصروف بود قاصر نیست………………………………………………………… 95

4-1-6-جان ندارد هر که جانانیش نیست……………………………………………………………………….. 96

4-1-6- آفرین خدای بر جانت…………………………………………………………………………………………. 96

4-1-7- خوش می‌روی به نها، تنها فدای جانت……………………………………………………………… 96

4-1-8- با رستم دستان بزند هر که در‌افتاد……………………………………………………………………. 96

4-1-9- اگر چراغ بمیرد صبا چه غم دارد………………………………………………………………………. 97

4-1-10- با کسی گوی که در دست عنانی دارد……………………………………………………………. 97

4-1-11- طوطی شکر شکست که صاحب کلام شد……………………………………………………… 97

4-1-12- شادی مکن که با تو همین ماجرا رود…………………………………………………………….. 98

4-1-13- هر کسی در حرم عشق تو محرم نشود………………………………………………………….. 98

4-1-14-آتشی هست که دود از سر آن می‌آید……………………………………………………………… 99

4-1-15 شکر از مصر و سعدی از شیراز………………………………………………………………………….. 99

4-1-16-در پای متارکت فشانم………………………………………………………………………………………… 100

4-1-17- بر دیده ی روشنت نشانم…………………………………………………………………………………. 100

4-1-18- غوغا بود دو پادشه اندر ولایتی………………………………………………………………………… 101

4-1-19-ما بی تو به دل بر نزدیم آب صبوری……………………………………………………………….. 101

4-4-20-چون سنگ‌دلان دل ننهادیم به دوری………………………………………………………………. 102

4-1-22- طوطی خموش به چو و گفتار می‌کنی…………………………………………………………… 102

4-1-23-اینجا شکری هست که چندین مگسانند………………………………………………………….. 102

4-1-24- اگر مقابله بینم که تیر می‌آید………………………………………………………………………….. 103

4-1-25- یار در خانه و ما گرد جهان گردیدیم………………………………………………………………. 103

4-1-26- سالک راه و گزین همه حالم نشود………………………………………………………………….. 103

عنوان                                                                     صفحه

4-1-27- مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست ……………………………………………… 104

4-2–ترکیبات و عبارات مشترک در غزل‌های هم‌وزن………………………………………………….. 105

4-2-1- ای که گفتی………………………………………………………………………………………………………… 105

4-2-2- دوش بی روی تو…………………………………………………………………………………………………. 105

4-2-3- سلسبیل و کافور………………………………………………………………………………………………….. 106

4-2-4- سودای بی‌حاصل…………………………………………………………………………………………………. 106

4-2-5- شمایل موزون، طبع موزون………………………………………………………………………………… 106

4-2-6- قصه دراز کردن……………………………………………………………………………………………………. 107

4-2-7- غمزه‌ی جادوی دوست………………………………………………………………………………………… 107

4-3- ترکیبات و تعبیرات مشترک در غزل‌های غیر هم‌وزن…………………………………………. 107

4-3-1- آفت و تأخیر………………………………………………………………………………………………………… 108

4-3-2- از من مپرس- از او بپرس………………………………………………………………………………….. 108

4-3-3- انگشت‌نمایی………………………………………………………………………………………………………… 108

4-3-4- باز آ که در فراق تو……………………………………………………………………………………………… 109

4-3-5- آتش تیز کردن…………………………………………………………………………………………………….. 109

4-3-6- به کنارافتادن………………………………………………………………………………………………………… 109

4-3-7- پای در گل بودن………………………………………………………………………………………………….. 110

4-3-8- پای در دیده نهادن………………………………………………………………………………………………. 110

4-3-9- پروانه صفت………………………………………………………………………………………………………….. 110

4-3-10- پنجه با ساعد سیمین افکندن…………………………………………………………………………. 110

4-3-11- ترک جان گفتن………………………………………………………………………………………………… 111

4-3-12- جرم از طرف ماست………………………………………………………………………………………….. 111

4-3-13- چشم رضا………………………………………………………………………………………………………….. 111

4-3-14- حلقه در گوش بودن ……………………………………………………………………………………….. 112

4-3-15- دل خون شدن………………………………………………………………………………………………….. 112

4-3-16- دلق مرقع…………………………………………………………………………………………………………… 112

4-3-17- عشق‌بازی آغاز نهادن ………………………………………………………………………………………. 112

4-3-18-عشق و توبه، آبگینه و سنگ…………………………………………………………………………….. 113

4-3-19- گو مباش……………………………………………………………………………………………………………. 113

4-3-20- دور بودن چشم بد از معشوق………………………………………………………………………….. 113

عنوان                                                                     صفحه

4-3-21- ساقیا باده بده……………………………………………………………………………………………………. 113

4-3-22- شب را سحر نبودن…………………………………………………………………………………………… 114

4-3-23- گوی لطافت ربودن……………………………………………………………………………………………. 114

4-3-24- ملامت‌‌گوی بی‌حاصل……………………………………………………………………………………….. 114

4-3-25- مفلس و خیال گنح…………………………………………………………………………………………… 115

4-3-26- نه من و بس………………………………………………………………………………………………………. 115

4-4- عبارت‌های عربی مشترک……………………………………………………………………………….. ………115

4-4-1- اللّه اللّه…………………………………………………………………………………………………………. ……….115

4-4-2- المنته للْه………………………………………………………………………………………………………. …….116

4-4-3- عفاک اللّه …………………………………………………………………………………………………….. ……..116

4-4-4- علی‌ الخصوص…………………………………………………………………………………………………. ..116

4-4-5-علی الصباح………………………………………………………………………………………………………. …117

فصل پنجم: مشترکات محتوایی در غزل‌های سعدی و کمال خنجدی

5-1- مشترکات محتوایی در غزل‌های سعدی و کمال خنجدی………………………………. …119

5-1-1- از دوست به دشمن شکایت نبردن……………………………………………………………….. …120

5-1-2- آزادی عاشق در بند معشوق بودن است …………………………………………………….. …120

5-1-3- ازلی بودن عشق ……………………………………………………………………………………………. …121

5-1-4- آفت به همراه داشتن تأخیر…………………………………………………………………………… 122

5-1-5- با وجود یار از همه عالم فراغ داشتن…………………………………………………………….. 122

5-1-6- بر کنار از بلا حال گرفتار بلا را نمی‌داند…………………………………………………….. …1123

5-1-7- به پایان آمدن دفتر و باقی بودن حکایت……………………………………………………….. 123

5-1-8- بی پروایی عاشق…………………………………………………………………………………………….. …117

5-1-9- بی وفایی معشوق و وفاداری عاشق……………………………………………………………….. ..124

5-1-10- تبدیل شدن خاک عاشق به سبو………………………………………………………………… 124

5-1-11- تسلیم کامل در برابر معشوق………………………………………………………………………. ..125

5-1-12- تقدیر گرایی………………………………………………………………………………………………….. .125

5-1-13- جان افشاندن به پای دوست ………………………………………………………………………. .127

5-1-14- جمال یار نشانه‌ی صنع الهی است……………………………………………………………… .127

5-1-15- چشم دوختن به تیر معشوق …………………………………………………………………….. .128

عنوان                                                                     صفحه

5-1-16- حاجت نبودن به شمع با وجود چهره‌ی یار………………………………………………… 128

5-1-17- حاجت مشاطه نیست روی دلارام را……………………………………………………………. 129

5-1-18-حاصل جهان صحبت یار و در نظر بودن اوست…………………………………………… 129

5-1-19- حقیر بودن دل به عنوان خانه‌ی معشوق……………………………………………………. 130

5-1-20- حقیر بودن جان به عنوان تحفه‌ای برای جانان…………………………………………… 130

5-1-21- خاموش نبودن بلبل در ایام گل…………………………………………………………………… 131

5-1-22- خجلت بردن گل از دیدن رخ یار…………………………………………………………………. 132

5-1-23- خجلت بردن ماه از دیدن روی یار……………………………………………………………….. 132

5-1-24- خراج بر خراب نوشتن………………………………………………………………………………….. 133

5-1-25- خیال یار پیوسته در نظر بودن…………………………………………………………………….. 133

5-1-26- درد یار را درمان دانستن………………………………………………………………………………. 134

5-1-27- دل‌ربایی غمزه……………………………………………………………………………………………….. 134

5-1-28- دوستان به جای بوستان……………………………………………………………………………….. 135

5-1-29- ذره سان بودن عاشق در مقابل خورشید معشوق………………………………………. 136

5-1-30- رنج کشیدن و گنج یافتن…………………………………………………………………………….. 137

5-1-31- رنگ رخساره خبر از حال درون می‌دهد…………………………………………………….. 137

5-1-32- زلف و خال یار را دام و دانه پنداشتن………………………………………………………… 138

5-1-33- زنده شدن مرده با آمدن یار ……………………………………………………………………….. 138

5-1-34- ساختن تصاویر زیبا به وسیله‌ی وصف‌های متعدد ابروی یار ……………………. 139

5-1-35- شهد پنداشتن زهر از دست خوبان ……………………………………………………………. 139

5-1-36- صبر از معشوق نداشتن………………………………………………………………………………… 140

5-1-37- طاقت فراق نداشتن………………………………………………………………………………………. 141

5-1-38- غماز بودن اشک……………………………………………………………………………………………. 141

5-1-39- غنیمت شمردن وقت ………………………………………………………………………………….. 142

5-1-40- فایده‌ی بینایی دیدن یار است……………………………………………………………………… 143

5-1-41- فراوانی اشک…………………………………………………………………………………………………. 143

5-1-42- فتنه‌گری معشوق………………………………………………………………………………………….. 144

5-1-43- قدر روز وصال را دانستن……………………………………………………………………………… 144

5-1-44- کشته‌ی عشق تاوان ندارد…………………………………………………………………………….. 145

5-1-45- کشته‌ی عشق زنده‌ی جاوید………………………………………………………………………… 145

عنوان                                                                     صفحه

5-1-46- گرفتاری دل عاشق در زلف معشوق……………………………………………………………. 146

5-1-47- لازم بودن مال و زر برای وصال……………………………………………………………………. 146

5-1-48- مست رخ ساقی بودن به جای می………………………………………………………………. 147

5-1-49- ملازمت و پیوستگی عاشق بر آستان معشوق تا وقت جان دادن……………… 147

5-1-50- ناچیز بودن دهان معشوق …………………………………………………………………………… 148

5-1-51- نشنیدن پند به خاطر گوش دادن به نوای موسیقی………………………………….. 149

5-1-52- نصیحت نپذیرفتن…………………………………………………………………………………………. 149

5-1-53- نقش رخ یار خط مسخ بر خوبان چین کشد……………………………………………… 150

5-1-54- نظر بازی………………………………………………………………………………………………………… 150

5-1-55- وارد شدن بخت با ورود یار …………………………………………………………………………. 153

5-1-56- یار و صحبت او برتر از بهشت بدین است…………………………………………………… 154

5-2- اختلاف نظر در محتوا………………………………………………………………………………………….. 154ُ

فصل ششم: مشترکات بدیعی و بیانی در غزلیّات سعدی و کمال خجندی

6- مشترکات بدیعی و بیانی در غزلیات سعدی و کمال خجندی………………………………. 160

6-1- صنایع بدیع لفظی………………………………………………………………………………………………… 161

6-1-1-0جناس تام……………………………………………………………………………………………………….. 161

6-1-2-0تکرار ……………………………………………………………………………………………………………….. 163

6-1-3-0موازنه و مماثله………………………………………………………………………………………………… 164

6-2-0صنایع بدیع معنوی ……………………………………………………………………………………………. 164

6-2-1-0تضاد…………………………………………………………………………………………………………………. 164

6-2-2-0ایهام ………………………………………………………………………………………………………………… 166

6-2-3-مراعات النظیر……………………………………………………………………………………………………. 168

6-2-4-تجاهل العارف…………………………………………………………………………………………………….. 169

6-2-5-حس‌آمیزی………………………………………………………………………………………………………… 171

6-2-6- متناقض نمایی………………………………………………………………………………………………….. 172

6-2-7- اغراق…………………………………………………………………………………………………………………. 173

6-2-8-تلمیح…………………………………………………………………………………………………………………. 174

6-3- صنایع بیانی…………………………………………………………………………………………………………… 175

6-3-1- تشبیه ………………………………………………………………………………………………………………. 175

عنوان                                                                     صفحه

6-3-2- تشبیه مرکب……………………………………………………………………………………………………. 177

6-3-3- تشبیه مضمر…………………………………………………………………………………………………….. 177

6-3-4- تشبیه تفضیل…………………………………………………………………………………………………… 178

6-3-5- اضافه‌ی تشبیهی………………………………………………………………………………………………. 178

6-3-6- استعاره……………………………………………………………………………………………………………… 180

6-4-7- تمثیل……………………………………………………………………………………………………………….. 181

6-3-8- مجاز………………………………………………………………………………………………………………….. 182

6-3-9- کنایه ………………………………………………………………………………………………………………… 184

فصل هفتم : نتیجه گیری

نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………. 187

پیشنهادها ……………………………………………………………………………………………………………………….. 190

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………….. 191

 مقدمه

یکی از مهم‌ترین قالب‌های شعری در طول دوره‌های پرمایه‌ی ادب فارسی برای بیان مفاهیم غنایی و عرفانی قالب شعری غزل است.«غزل فارسی در اوایل سده‌ی چهارم هجری شکل گرفت؛ در ابتدا ساده و در وصف موضوعی تغزلی بود در قرن ششم دست‌خوش تطور شد این دوره‌ی رونق غزل و تبدیل آن به مهم‌ترین سیاق شعر غنایی بود.» (عبادیان، 1372: 77) با روی کار آمدن سلجوقیان در دهه‌ی سوم قرن پنجم و سقوط غزنویان، کم کم از رونق قصیده کاسته شد.«بی‌توجهی شاهان سلجوقی در اوایل کار به شاعران (نسبت به دوره‌ی غزنوی) باعث شد که شاعران کم و بیش هم به غزل توجه کنند یعنی به جای مدح ممدوح به مدح معشوق و به جای توصیف طبیعت به بیان عواطف و احساسات خود بپردازند.»(شمیسا،1382: 210) غزل فارسی در قرن ششم و با ظهور سنایی غزنوی شکل و مسیر مستقلی پیدا کرد. سنایی نخستین  شاعری بود، که سرودن غزل را به‌صورت جدّی آغاز کرد از این‌رو غزل‌های او در سیر تحول غزل فارسی نقشی پررنگ و بنیادین دارند و شاعران بزرگی چون عطّار و مولانا از پیروان شیوه‌ی غزل‌سرایی او هستند.

 1-1- نگاهی گذرا به سیر غزل

 همان‌گونه که گفتیم سنایی نخستین کسی است، که در قرن ششم سرایش غزل را به‌طور جدّی آغاز کرد غزل‌های او دو مسیر در سیر تکامل غزل ایجاد کرد که هر کدام سیر جداگانه‌ای داشتند و بعد از او در قرن هفتم و هشتم به کمال رسیدند.

غزلیّات او کلاً دو نوع است یک دسته همان رنگ و بوی تغزل را دارد و همان است که بعداً در سیر تکاملی از طریق اشعار انوری و جمال و کمال و در سعدی به اوج خود می‌رسد و دسته‌ی دیگر اشعاری است اخلاقی یا به اصطلاح عارفانه که بعد در سیر تکاملی خود از طریق اشعار خاقانی و نظامی و عطّار در مولوی به اوج می‌رسد. (شمیسا، 1382: 211)

 سیر تکاملی غزل عاشقانه با ظهور شاعر شیرین سخن و بلندآوازه- سعدی شیرازی -به اوج کمال خود ‌رسید. در غزل‌های او عشق و دلدادگی به بهترین نحو نموده شده است و در آن دریایی از احساسات پاک و عشق ناب و ستایش زیبایی موج می‌زند، دریایی که از روحی لطیف، حساس و عاشق سرچشمه می‌گیرد. هرچه هست عشق و ستایش جمال است. سخنانش را سهل و ممتنع گفته‌اند چرا که در عین سادگی تقلیدناپذیرند. غزل سعدی نمونه‌ی تمام عیار غزل فارسی است.

غزل سعدی کیفیت‌های هنری اصیل و زنده‌ای دارد که سیر غزل در طی دویست و اندی سال بدان دست یافته بود. این غزل خاص ترکیب سادگی و روانی و یک‌دستی با پختگی و غنای اندیشه است؛ احساس و عشقی که در آن توصیف می‌شود احساس و عشقی است که با تار و پود خصیصه‌های نوع انسان آمیخته شده است. زیبایی توصیف شده در غزل سعدی، زیبایی آرمانی است که خصوصیت انسانی فراگیر دارد؛ این عشق و زیبایی مبشر دوستی و آرمان‌خواهی انسان اجتماعی و در عین حال فردیّت یافته‌ی ایرانی است. (عبادیان، 1372: 81- 82)

سعدی مدرسه‌ی بزرگی در غزل‌سرایی فارسی بنیان نهاد که شاعران زیادی پس از وی شاگردان این مدرسه شدند. شاعرانی چون: مجد همگر، همام تبریزی، امیرخسرو دهلوی، خواجوی ‌کرمانی، کمال‌الدین خجندی و….از شاگردان این مدرسه به شمار می‌آیند. در میان این شاعران کمال‌الدین مسعود خجندی -شاعر و عارف بزرگ قرن هشتم- هنوز آن‌گونه که شایسته است شناخته نشده است. گویی با وجود خورشیدهای تابانی چون حافظ و سعدی منجمان آسمان شعر و ادب فارسی از شناخت ستارگان درخشانی هم‌چون کمال در آسمان شعر و ادب قرن‌های هفتم و هشتم که یکی از مهم‌ترین و درخشان‌ترین دوره‌های شعر و ادب ‌فارسی است، غافل مانده‌اند و چهره‌های این شاعران بزرگ در پشت ابرهای کم‌توجهی پنهان مانده است. این شاعر غزل‌سرا در غزل‌های خود که تعداد آن به هزار غزل می‌رسد بیش از همه تحت تأثیر سعدی است. «هیچ یک از شعرای گذشته در تکوین هنر غزل‌سرایی کمال خجندی مانند سعدی مؤثر نبوده‌اند. غزل کمال از جهات گوناگون با غزل سعدی پیوستگی راست، کارساز و شناختنی دارد.» (مؤید شیرازی ،1375: 267)

 1-2- کیفیت غزل کمال خجندی

 کمال در دایره‌ی سیر غزل فارسی از جمله شاعران گروه تلفیق به شمار می‌آید. غزل‌های او آمیزه‌ای از عشق و عرفان است. در غزل او تشبیهات و تصاویر زیبا، استعاره‌های بدیع، ایهام‌های پرجاذبه و تمثیل‌های جذابی وجود دارد و در عین حال زبانش ساده است و سادگی غزل سعدی را به یاد می‌آورد بخصوص که وی بیش از همه تحت تأثیر سعدی است و گاه حتی عین عبارت‌های سعدی را در شعر خود به کار می‌برد.

کمال دوام‌دهنده‌ی سبک سهل و ممتنع است. سخن‌های شیرین، عبارت‌های ریخته، تعبیرهای خلقی، الفاظ زیبا، کلمه‌های متناسب، تشبیه و استعاره‌های نادر، تجنیس و مبالغه‌های دلفریب، ضرب‌المثل و مقال و تعبیرهای شیره‌دار مردمی را چنان ماهرانه به کار می‌برد که شعر او را در نهایت نمکین و خوش‌آهنگ می‌گرداند. (افصح زاده، 1375: 131)

 افصح‌زاده همچنین لطف سخن، عمق معنی، دقت در مضمون آفرینی و خوش‌آهنگی را از خصوصیت‌های عمده‌ی شعر کمال برمی‌شمرد. (همان، 85)

سید محمد حسینی در مقاله‌ای با عنوان «تلمیح و ایهام در شعر کمال خجندی» ضمن اشاره به حجم بالای غزل‌های کمال، محتوا و بار هنری این غزل‌ها را در مقایسه با غزل‌های سعدی، حافظ و مولانا چندان نغز و گرانبار نمی‌داند امّا، معتقد است در دیوان کمال غزل‌هایی یافت می‌شود، که برخی از ابیات آن‌ها بسیار زیبا و دل‌انگیز است. (حسینی،1377: 65)

 1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

 از آن‌جا که هرکدام از شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان بسان حلقه‌های یک زنجیر به شمار می‌آیند و پژوهش روی آثار همه‌ی ‌آن‌ها از لحاظ سبک‌شناسی، تاریخ ادبیات و تحول شعر فارسی ضروری می‌نماید، نوآوری این تحقیق از آن جهت است که شعر شاعرانی چون کمال خجندی را باید در مقایسه با شاعران دیگر خصوصاً شاعری چون سعدی که در اوج قلّه‌ی رفیع ادب فارسی قرار دارد، سنجید تا جایگاه شاعری و ارزشمندی شعر او تبیین و تعیین گردد.

1-4- اهداف تحقیق

 – بررسی میزان تأثیرپذیری کمال از سعدی

– بررسی مضامین وام گرفته‌ی کمال از سعدی

1-1مقدمه…………….7

1-2-بیان مساله و اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 6

1-3- اهداف تحقیق.. 13

1-3-1-هدف کلی.. 13

1-3-2-اهداف جزیی.. 13

1-4-سوال های تحقیق.. 14

1-5-فرضیه های تحقیق.. 14

1-6- پیشینه ی تحقیق.. 15

1-7- روش تحقیق.. 19

1-8-ساختار تحقیق.. 20

فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق.. 21

2-1-مفهوم شناسی.. 22

2-1-1-تعریف جرم. 22

2-1-2- تعریف شاکی خصوصی و مقایسه آن با عناوین مشابه. 22

الف- تعریف شاکی خصوصی.. 23

ب-مقایسه شاکی خصوصی با مدعی خصوصی.. 23

ج-مقایسه شاکی خصوصی با اعلام کننده جرم. 25

2-1-3-تعریف شکایت،گذشت و فرق آن با رضایت… 26

الف-تعریف شکایت… 26

ب-تعریف گذشت… 29

ج-فرق میان رضایت با گذشت… 30

2-1-4-تعریف جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت و ضابطه تفکیک آن ها 31

الف-تعریف جرم قابل گذشت… 31

ب-تعریف جرایم غیرقابل گذشت… 33

ج-ضابطه تفکیک میان جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت… 34

د-اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم است… 34

2-2-تاریخچه گذشت شاکی خصوصی در قوانین و مقررات ایران. 36

2-2-1-قوانین و مقررات قبل از انقلاب اسلامی.. 37

الف-قانون مجازات عمومی 1304ه.ش… 37

ب-قانون مجازات عمومی اصلاحی 1352. 39

ج-سایر قوانین و مقررات… 43

2-2-1-قوانین و مقررات پس از انقلاب اسلامی.. 47

الف-قانون حدودوقصاص و دیات 1360. 47

ب-قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب 1373. 49

ج-قانون مجازات اسلامی 1392. 54

فصل سوم-شرایط و ویژگی گذشت و مصادیق جرایم قابل گذشت در حقوق ایران. 60

3-1-شرایط گذشت… 61

1-1-ذینفع بودن گذشت کننده 61

1-2-اهلیت داشتن گذشت کننده 61

3-2-ویژگی گذشت… 63

3-2-1-منجز یا مشروط و یا معلق بودن گذشت… 63

3-2-3-قابل انتقال بودن به ورثه. 64

3-3-مصادیق جرایم قابل گذشت… 66

3-3-1-جرایم تعزیری قابل گذشت… 66

3-3-2-جرایم حدی قابل گذشت… 73

3-3-2-1-حق الله محض…. 74

3-3-2-2. حق الناس غالب… 75

3-3-3-جرایم مشمول قصاص و دیات… 80

فصل چهارم-آثار گذشت شاکی خصوصی.. 96

4-1-آثار گذشت شاکی خصوصی در جرایم غیر قابل گذشت… 97

4-1-1-آثار گذشت شاکی خصوصی به اعتبار نوع جرم. 97

 

الف-جرایم حدی.. 97

ب-  جرایم تعزیری.. 98

4-1-2-آثار گذشت شاکی خصوصی در جرایم غیر قابل گذشت… 102

الف-مرحله تعقیب و تحقیق.. 102

ب-مرحله دادرسی و صدور حکم. 111

ج-مرحله اجرای حکم. 115

4-2-آثار گذشت شاکی خصوصی در جرایم قابل گذشت… 119

4-2-1-اثر گذشت شاکی خصوصی در جرایم قابل گذشت به اعتبار نوع جرم. 120

الف-جرایم حدی.. 120

ب- جرایم تعزیری.. 122

4-2-1-اثر گذشت شاکی خصوصی در جرایم قابل گذشت به اعتبار مراحل دادرسی.. 123

الف-تا قبل از صدور حکم قطعی.. 123

ب- تا بعد از صدور حکم قطعی.. 124

فصل پنجم –نتیجه گیری و پیشنهادها 125

5-1-نتیجه گیری.. 126

5-2-پیشنهاد ها 133

فهرست منابع و مآخذ. 134

الف-منابع فارسی.. 134

1-1-کتاب ها 134

1-2-مقاله ها 136

1-3-پایان نامه ها 137

1-4-تقریرات… 137

ب-منابع عربی.. 138

ج-پایگاه های اینترنتی.. 139

د-چکیده انگلیسی.. 140

 

چکیده

با مطالعه تاریخ تحولات حقوق كیفری، معلوم می گردد كه پس از درك مفهوم «نظم عمومی» و شناخت نقض آن به عنوان جزء ضروری جرم در جوامع مختلف «اصل غیر قابل گذشت بودن جرایم» مورد شناسایی قرار گرفت. در حقوق ایران نیز با تصویب قانون آیین دادرسی كیفری، قانونگذار برای جرم، دو جنبه عمومی و خصوصی در نظر گرفت و به لحاظ غلبه جنبه عمومی، اصل مزبور مورد پذیرش قرار گرفت. و جرایمی كه جنبه خصوصی درآنها غلبه داشت استثتائا، به عنوان «جرایم قابل گذشت» احصاء گردید. پس از انقلاب اسلامی، ضابطه فقهی «حق اله و حق الناس»، به جای جنبه عمومی و خصوصی جرم، ملاك عمل قانون گذار قرار گرفت. جرایم از لحاظ نحوه تعقیب به دو دسته تقسیم می شوند:جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت.جرایم قابل گذشت به جرایمی گفته می شود با گذشت شاکی قرار موقوفی تعقیب صادر می شود و جرایم غیر قابل گذشت یا جرایم عمومی به جرایمی گفته می شود که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع،تعقیب و ادامه آن ها و اجرای مجازات تاثیری ندارد و فقط می تواند موجب تخفیف مجازات شود. در مواد 1000 تا 1041ق.م.ا.1392 و برخی از مواد ق.آ.د.ک 1392 به این جرایم اختصالص داده شده است.مجموع یافته های تحقیق نشان داده است اولا گذشت کننده باید ذینفع و دارای اهلیت استیفا باشد.ثانیا امکان عدول از گذشت مشروط و یا معلق وجود ندارد.ثالثا گذشت مشروط و یا معلق در جرایم غیر قابل گذشت تعزیری می تواند از موجبات کیفیات مخففه مجازات محسوب شود.رابعا اثر گذشت ورثه در جرایم غیرقابل گذشت فقط می تواند موجب تخفیف مجازات باشد.خامسا آثار گذشت شاکی خصوصی در تمام جرائم غیر قابل گذشت همواره یکسان و مشابه نیست.

 

كلید واژگان: جرم،قابل گذشت،غیر قابل گذشت، تعقیب،مجازات.

 

فصل اول:کلیات تحقیق

 

1-1مقدمه

اسلام شریعتی است که در آن به تسامح و گذشت و عفو،سفارش شده و خداوند پیامبر را برای گسترش رحمت در اجتماعات بشری برانگیخته است. اسلام قانون محبت است و پیامبر اکرم(ص) مایه ی رحمت برای جهانیان. این رحمت، حتی حیوانات و جمادات را را نیز در بر می گیرد. عفو عمومی آن حضرت در جریان فتح مکه، نسبت به تمامی کفار و مشرکانی که یک عمر اسباب آزار و اذیت و تبعید مسلمانان و طرح قتل حضرت را فراهم آورده بودند، مؤیدی گویا بر این مدعاست[1].

عفو و گذشت متهم یا محکوم علیه، در دین مبین اسلام، یک امر مستحبی است و در قرآن کریم[2] و روایات، خداوند و معصومین (ع) آن را توصیه و تشویق نموده اند؛ و آن را نشانه ی نیکی و نزدیکی به تقوی معرفی کرده اند.در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود:«کسی که عفو کند، خداوند به میزان عفو و گذشت او، گناهان وی را بخشد.»[3]عفو و گذشت در حقوق کیفری اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دارای آثار حقوقی قابل توجهی است؛ به گونه ای که در صورت گذشت متضرر از جرم،دلیلی بر اجرای مجازات متهم یا محکوم علیه باقی نمی ماند.از این رو، می توان گذشت متضرر از جرم را در «جرایمِ قابل گذشت.» از علل سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام دانست. بنابراین، هر گاه در یکی از جرایم قابل گذشت، متضرر از جرم، از اعمال مجازات در مورد متهم یا محکوم علیه صرف نظر نماید، مجازات وی قابل اجرا نخواهد بود.

تعقیب جرایم در نظام حقوقی اسلام به حسب اینکه بزهکار، علیه حق الله یا حق الناس مرتکب جرم شده باشد، متفاوت است . در جرایم نوع اول که حقوق الهی نقض می گردد و جنبه ی عمومی دارد، قاضی به هر نحو که از وقوع جرم مطلع گردد، موظف است که مرتکب را تحت پیگرد قرار دهد.

اما در جرایم نوع دوم که جنبه ی خصوصی یا حق الناس دارد، تعقیب مرتکب، منوط به شکایت متضرر از جرم خواهد بود. جرایم مشمول احکام دیات و قصاص و تعدادی از جرایم در باب تعزیرات، جنبه ی حق الناسی داشته و تنها با شکایت متضرر از جرم یا قائم مقام قانونی او، قابل تعقیب است و با گذشت وی، پیگرد، موقوف و مجازات ساقط می شود؛ اما در باب حدود، اختیارات قاضی در اعمال مجازات، محدود و منصوص است .یعنی قانونگذار اسلام به طور دقیق میزان و کیفیت آن را معین کرده و از حقوق خدای تعالی شمرده است که حاکم شرع، حقّ دخل و تصرّف در آن را ندارد.

قاضی با اختیاراتی که در زمینه ی اجرای تعزیرات دارد، با گذشت زیان دیده از جرم شاکی  می تواند مرتکب بعضی از جرایم تعزیری را، مشمول تخفیف قرار داده و در حدّ تأدیب مجازات نماید.

در قوانین و کتب حقوق تعریفی از گذشت متضرر از جرم مشاهده نمی شود؛ شاید به علّت بداهت اصطلاح، آن را از تعریف بی نیاز دانسته اند.گذشت متضرر از جرم، عبارت است از:« صرف نظر نمودن وی از شکایت کیفری و اعمال مجازات علیه متهم یا محکوم علیه».به تعبیر دیگر، هر گاه در جرایم قابل گذشت، شاکی یا مدعی خصوصی، از شکایت خود صرف نظر نماید، گفته می شود که وی گذشت نموده است.

ارتکاب جرم نظم جامعه را مخدوش کرده و به همین دلیل دستگاه قضایی به نمایندگی جامعه، مکلف به تعقیب، محاکمه و مجازات مجرم می باشد. علی رغم این که همه جرایم مخل نظم و دارای جنبه عمومی است، در جرایم قابل گذشت، تعقیب مجرم منوط به مطالبه زیان دیده است. مبنای پیش بینی جرایم قابل گذشت، خطرناک نبودن جرم، قوی بودن جنبه خصوصی جرم نسبت به جنبه عمومی آن، ویژگی های خاص مجرم، مصالح اقتصادی و اجتماعی می باشد. زیرا پیش بینی جرایم قابل گذشت باعث برطرف شدن اختلاف میان بزه دیده و بزهکار، کاهش نرخ ارتکاب جرم، تراکم زدایی از پرونده های کیفری، کاهش هزینه دادرسی و هزینه اجرای مجازات می شود.

در قوانین جزایی ایران مواردی از جرایم قابل گذشت مشاهده می شود.

قبل از انقلاب اسلامی، اغلب جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی قابل گذشت و بیشتر جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص غیر قابل گذشت بود. بعد از انقلاب اسلامی بر مبنای ضوابط شرعی، قوانین جزایی ایران دستخوش تغییر شد؛ به نحوی که کلیه جرایم علیه اخلاق عمومی غیر قابل گذشت و اغلب جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص قابل گذشت اعلام شد. عملکرد مقنن در انتخاب برخی از جرایم به عنوان “جرایم قابل گذشت” و غیر قابل گذشت دانستن سایر جرایم، همراه به انتقاداتی می باشد. در این نوشتار ضمن پرداختن به مصادیق جرایم قابل گذشت، عملکرد قانونگذار مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. یکی از مسائل پیچیده حقوق جزا و آئین دادرسی کیفری، مساله تفکیک جرایم قابل گذشت از جرایم غیر قابل گذشت است . این مشکل در مرحله قانونگذری نمود بیشتری دارد زیرا قانونگذار ناچار است یا ضابطه ای عام به دست قاضی دهد تا قاضی در مقام دادرسی بر اساس آن ضابطه جرایم قابل گذشت را تعیین کند و یا تک تک جرایم قابل گذشت را احصاء کند که به دلیل عدم وجود ملاکی مشخص در این زمینه کار دشواری خواهد بود . به ویژه در کشور ایران که بعضاَ تعارضاتی میان ملاکهای عرفی و شرعی شکل گرفته است. این نوشتار، پژوهش مختصری است در باب گذشت شاکی یا متضرر از جرم و آثار آن ». این بحث شامل سه قسمت خواهد بود: 1- تبیین مفهوم و مبانی گذشت2- شرایط گذشت متضرر از جرم 3- آثار حقوقی مترتب بر گذشت شاکی.

1-2-بیان مساله و ضرورت تحقیق

عفو و گذشت  به معنای گذشتن از گناه و ترک کیفر آن است و اصل و ریشه آن به معنی محو و نابودی است. مطالعه قرآن کریم به ما نشان می­دهد آیاتی که مشتمل بر واژه عفو بوده و یا واژه­هایی که بر معنی عفو دلالت می­کنند (مانند رحمت و مغفرت و…)، به روشنی گویای موضوع عفو و گذشت هستند.[4]

فرق گذشت و رضایت در این است که رضایت یعنی اجازه کاری .ممکن است اجازه دهنده صاحب حق باشد یا نباشد.و این اجازه قبل از انجام کار است.

در حالی که گذشت یعنی صرف نظر کردن از انجام امری و یا اعمال حقی .در واقع گذشت پس از انجام کاری مصداق پیدا می کند.

در حقوق جزای ایران جرایم از لحاظ نحوه تعقیب به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم می شوند.جرائم قابل گذشت:جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که شروع به تعقیب و ادامه رسیدگی و صدور حکم آن نیاز به شکایت شاکی خصوصی است و گذشت شاکی خصوصی در مرحله دادرسی مانع از ادامه تعقیب و حتی مانع از اجرای مجازات می شود.[5]

جرایم غیر قابل گذشت یا جرایم عمومی جرایمی هستند که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع و تعقیب و رسیدگی و ادامه آن ها و اجرای مجازات تاثیری ندارد.(تبصره 2 ماده 100)اثر گذشت در جرایم غیر قابل گذشت،فقط می تواند موجب تخفیف مجازات مجرم در موارد خاصی باشد.

لزوماً هر مدعی خصوصی، شاکی خصوصی نیست. شاکی خصوصی شخصی است اعم از حقیقی یا حقوقی که پیرو ارتکاب جرم به منافع عادی یا معنوی ایشان خسارت وارد شده و به دنبال آن نزد مراجع ذی صلاح قانونی و قضایی علیه متهم اعلام جرم یا شکایت نماید ولی مدعی خصوصی کسی است که پیرو ارتکاب جرم به منافع خصوصی اش در کنار اعلام شکایت دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی جرم را تقدیم مراجع ذی صلاح قانونی(قضایی) دهد.

اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم است و قابل گذشت بودن جرایم استثناء است و استثناء نیز نیاز به تصریح قانونگذار دارد.

برای تفکیک میان جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت معیارهایی پیش بینی شده است:

الف-معیار نوعی یا غیراحصایی:طرفداران این معیار معتقدند که معیار تشخیص و تمیز میان دو جرائم «گذشت و غیر قابل گذشت» با یکدیگر قانون گذار باید یک ضابطه کلی را در قانون مشخص نموده و تعیین مصداق و انطباق آن با ضابطه مذکور با دادگاه باشد .ب-معیار احصایی :به موجب این معیار و ضابطه جرائم قابل گذشت شامل ان دسته از جرائمی می شود که مصادیق آن ها به طور صریح و روشن در قانون از قبل پیش بینی شده باشد.

گذشت باید صریح و روشن و بدون هیچ قید و شرطی باشد . گر چه رضایت شاکی خصوصی در جرایم غیر قابل گذشت تاثیری بر موقوف شدن پرونده و تعقیب ندارد اما تاثیر بسزایی بر نوع ومیزان مجازات متهم دارد که باید آن را در دو مرحله بررسی کرد:

نخست قبل از صدور حکم قطعی: در این مرحله که از لحاظ آغاز به تعقیب متهم تا زمان صدور حکم قطعی ادامه پیدا میکند هر گاه متضرر از جرم اعلام رضایت کند در جرایم تعزیری و بازدارنده دادگاه می تواند در مجازات متهم تخفیف قایل شود و یا مجازات او را از نوعی به نوع دیگر که مناسب تر به حال متهم است تبدیل کند برای مثال به جای حبس از مجازات جزای نقدی استفاده کند.  دیگری بعد از صدور حکم قطعی:  در این مرحله هر گاه شاکی خصوصی از شکایت خود صرف نظر کند محکوم علیه می تواند با استناد به استرداد شکایت، از دادگاه صادر کننده حکم قطعی درخواست کند تا در میزان مجازات او تجدید نظر نماید، در این مورد دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق العاده رسیدگی نموده و مجازات را در صورت اقتضا در حدود قانون تخفیف خواهد داد.

اگر متضررین از جرم متعدد باشند تعقیب متهم با شکایت هر یک از آنان شروع میشود ولی موقوفی تعقیب یا موقوف شدن اجرای حکم موکول و منوط به گذشت همه آنان است اصولاً حق گذشت همانند سایر حقوق متوفی به ورثه اش منتقل می شود و با گذشت همگی وراث تعقیب و یا اجرای حکم متوقف خواهد شد.

در رابطه با گذشت شاکی خصوصی  و شرایط و ویژگی و آثار  آن در حقوق ایران حسب مورد نسبت به جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت ابهامات و سوالاتی مطروح است که از جمله آن می توان به موارد ذیل اشاره کرد: امکان عدول از  گذشت مشروط و معلق ، آثار گذشت مشروط و معلق ،اثر گذشت ورثه در جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت،شرایط گذشت و ویژگی های گذشت

که در این پایان نامه در صدد پاسخگویی به این ابهامات و چالش ها خواهیم بود.

همه جرایم از آن جهت که نظم عمومی را برهم می زنند دارای جنبه عمومی هستند ولی جنبه عمومی در همه جرایم یکسان نیست و در بعضی از جرایم بنا به مصالح اجتماعی، اخلاقی، خانوادگی و… .قانون گذار جنبه خصوصی بعضی از جرایم را بر جنبه عمومی آن ترجیح می دهد مانند جرم ترک انفاق یا جرم فحاشی که اصطلاحاً به آنها جرایم قابل گذشت می گویند یعنی جرایمی که جز با شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب نیستند و اگرهم شکایتی شده باشد در هر مرحله از رسیدگی با گذشت شاکی ،تعقیب و رسیدگی و حتی اجرای حکم متوقف خواهد شد.

درعوض برخی از جرایم،جنبه عمومی شان از اهمیت بیشتری برخوردار است که اصطلاحاً به آنها جرایم غیرقابل گذشت می گویند مانند کلاهبرداری،سرقت،خیانت در امانت و…در این مختصر به گذشت شاکی خصوصی درهر یک از این جرایم بعد از صدور حکم قطعی می پردازیم. یعنی بعد از صدور حکمی که معمولاً قابل رسیدگی دوباره نیست و قابل اجراست.درجرایم قابل گذشت با گذشت متضرر از جرم تعقیب یا رسیدگی ویا اجرای حکم متوقف و موقوف می شود.پس اگر شخصی به اتهام صدور چک بلامحل به تحمل حبس محکوم و حکم صادره علیه او قطعی شده باشد با رضایت شاکی خصوصی مجازات حبس در مورد او اعمال نخواهد شد حتی اگر قبل از اعلام گذشت مدتی از حبس را تحمل کرده باشد با گذشت شاکی بقیه حکم در مورد او اجرا نمی شود.گرچه قانون گذار از ارایه یک تعریف مشخص برای تمیز این دو خودداری کرده است ولی در قانون مجازات به برخی از جرایم قابل گذشت اشاره کرده بدون آنکه تعریف دقیقی از این دو به عمل بیاورد برای مثال جرایمی چون فحاشی،تهمت و افترا،ورود به عنف به منزل دیگری،تصرف عدوانی،تخریب باغ میوه،سوزاندن اسناد تجاری دیگری،آتش زدن اموال منقول دیگری،تهدید،افشاءاسرار،ترک انفاق و…از جرایم قابل گذشت محسوب میشود.اگر متضررازجرمی چند نفر باشند آیا برای موقوف شدن تعقیب رضایت همه آنها شرط است؟اگر متضررین از جرم متعدد باشند تعقیب متهم با شکایت هریک از آنان شروع     می شود ولی موقوفی تعقیب یا موقوف شدن اجرای حکم موکول و منوط به گذشت همه آنان است.آیا حق گذشت صرفاً به شاکی خصوصی تعلق دارد و پس از فوت او به ورثه اش منتقل نمی شود؟اصولاً حق گذشت همانند سایر حقوق متوفی به ورثه اش منتقل می شود و با گذشت همگی وراث تعقیب و یا اجرای حکم متوقف خواهد شد. همانطور که اشاره کردیم جرایم غیرقابل گذشت جرایمی اند که گذشت یا اعلام شکایت شاکی در تکلیف نماینده جامعه (دادستان) برای تعقیب آنها تأثیری ندارد برای مثال در جرم سرقت که به لحاظ برهم زدن امنیت روانی و اقتصادی جامعه به عنوان جرم غیر قابل گذشت تلقی می شود چه مال باخته شکایت کند و چه شکایت نکند و یا این که بعد از اعلام شکایت از شکایت خود منصرف و اعلام رضایت کند متهم به ارتکاب سرقت تعقیب و به مجازات قانونی خواهد رسید.آیا اعلام رضایت شاکی در جرایم غیر قابل گذشت تأثیری در سرنوشت متهم نخواهد داشت؟گرچه رضایت شاکی خصوصی در این گونه جرایم تأثیری بر موقوف شدن پرونده و تعقیب ندارد اما رضایت شاکی در جرایم غیرقابل گذشت تأثیر بسزایی بر نوع و میزان مجازات متهم دراد که باید آن را در دو مرحله بررسی کرد:در این مرحله که از آغاز به تعقیب متهم تا زمان صدور حکم قطعی ادامه پیدا میکند و هرگاه متضرر از جرم اعلام رضایت کند در جرایم تعزیری و بازدارنده دادگاه می تواند در مجازات متهم تخفیف قایل شود و یا مجازات اورا از نوعی به نوع دیگر که مناسب تر به حال متهم است تبدیل کند برای مثال به جای حبس از مجازات جزای نقدی استفاده کند.در این مرحله هرگاه شاکی خصوصی از شکایت خود صرف نظر کند محکوم علیه می تواند با استناد به استرداد شکایت از دادگاه صادر کننده حکم قطعی درخواست کند تا در میزان مجازات او تجدیدنظر نماید، در این مورد دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق العاده رسیدگی نموده و مجازات را در صورت اقتضا در حدود قانون تخفیف خواهد داد.

در عمل دو برداشت متفاوت از قانون در این خصوص وجود دارد عده ای از قضات با اعلام رضایت یکی از شکات ، محکوم علیه را مستحق تخفیف مجازات می دانند و    عده ای دیگر برای اعمال تخفیف رضایت همه شکات را لازم می دانند.

چه قبل از صدور حکم قطعی و چه بعد ازآن دادگاه به تشخیص خود در اعمال مجازات و نوع و میزان آن تخفیف قایل می شود و این امر از سوی دادگاه الزامی نیست.

چه در جرایم قابل گذشت و چه در جرایم غیر قابل گذشت اعلام رضایت شاکی باید صریح و بدون قید و شرط باشد.همچنین عدول از گذشت قابل ترتیب اثر نمی باشد و دادگاه بر مبنای رضایت اعلامی اتخاذ تصمیم می کند.آیا اعلام گذشت باید رسمی (محضری) باشد؟خیرضرورتی ندارد که اعلام گذشت حتماً در دفترخانه اسنادرسمی انجام گیرد.طرفین می توانند به دادگاه یا اجرای احکام مراجعه و مراتب را نزد قاضی مربوطه اعلام تا توسط او صورت جلسه شود.صورت جلسه باید به امضای طرفین و یا اعلام کننده رضایت برسد.همچنین اعلام گذشت در کلانتری نیز به شرط آن که درست تنظیم شود و برای قاضی یقین آور باشد کفایت می کند.در این پایان نامه سعی بر این است تا به ابهامات و سوالات مطروحه  نگاهی کامل و جامعی داشته باشیم.

1-3- اهداف تحقیق

1-3-1-هدف کلی

عمده فرهنگ اسرائیلیات به شمار می-روند، در مجاورت مشرکان در مدینه و پیرامون آن از جمله خیبر و فدک زندگی می‌کردند و چون دارای دین و کتاب آسمانی بودند، موقعیت و فرهنگ بالاتری در مقایسه با مشرکان داشتند و نزد آنان از جایگاه علمی ویژه‌ای برخوردار بودند، مشرکان برای فهم بسیاری از مسائل ، از جمله مسائل مربوط به خلقت، تاریخ ملتهای گذشته و… به آنان مراجعه می‌کردند، وهابیت در برخورد با صفات خبری خداوند قائل به نظریه تجسیم می‌باشند که اعتقادات برگرفته آنان در این زمینه به تأثیرپذیری آنان از اهل کتاب برمی‌گردد، اهل کتاب خود صفات خبری خداوند در تورات را بر معنای ظاهری خویش تحمیل کرده و قائل به تجسیم و تشبیه می باشند آنان معتقدند که اوصاف انسانی ذکر شده در تورات نشان دهنده وجود این نوع صفات در خداوند متعال است، تنها تعداد معدودی از آنان در توجیه عقیده خویش می‌گویند که خداوند نیز هم چون انسان دارای گوش، چشم، دست و پا و… است اما از نوعی دیگر و متفاوت با اعضای انسان.

واژگان کلیدی:  اسرائیلیات- وهابیت- اهل کتاب- کعب الأحبار- ابوهریرۃ

فهرست مطالب
مقدمه. 1

تعریف مسأله. 3

پیشینه‌ی تحقیق.. 3

جنبه‌ی جدید بودن و نوآوری تحقیق.. 3

ضرورت تحقیق.. 3

اهداف تحقیق.. 4

سوال اصلی تحقیق.. 4

سوالات فرعی تحقیق.. 4

فرضیه‌های تحقیق.. 4

کاربرد تحقیق.. 4

روش تحقیق.. 5

فصل اول:کلیات و مفاهیم اسرائیلیات… 6

واژه اسرائیلیات در لغت… 7

واژه اسرائیلیات در اصطلاح.. 7

اقسام اسرائیلیات.. 9

پیدایش اسرائیلیات.. 10

کتاب‌های تفسیری و اسرائیلیات.. 11

کتاب‌های تاریخی و اسرائیلیات.. 13

مبدأ نفوذ اسرائیلیات.. 18

علل عمده نفوذ اسرائیلیات در منابع اسلامی.. 20

نزدیکی و همسو بودن فرهنگ اسلامی و باورهای مسلمین با ادیان قبل مخصوصاً یهود و مسیحیت. 20
نا آگاهی اعراب و نداشتن کتاب آسمانی همراه با اشتیاق به دانستن مسائل گذشته جهان. 20
استقبال و توجه مردم عوام به قصهپردازی و داستانسرایی.. 20
اعتماد بیش از حد برخی از مفسران به اخبار و روایات.. 21
تشویق خلفا 21
منع نقل احادیث.. 22
مسئولیت مسلمان نماها 23
زمینه‌های گسترش اسرائیلیات.. 23

ضعف فرهنگی عرب.. 23
کنیه و دشمنی شدید یهود. 28
ایجاز و گزیده گویی قرآن. 28
قصه سرایان و همراهی دستگاه خلافت با آنان. 28
ممنوعیت نگارش حدیث.. 29
مسامحه در نقل و بررسی روایات.. 29
حضور اهل کتاب در جزیرۃ العرب پیش از اسلام. 30
حکومت اموی و نقش آن در اشاعه اسرائیلیات.. 31
خطر اسرائیلیات برای فرهنگ اسلامی.. 34

آثار و پیامدهای اسرائیلیات.. 36

آمیخته شدن تفسیر و حدیث صحیح اسلامی با خرافات.. 36
فساد و انحراف در عقاید مسلمانان. 36
خدشه دار کردن سیمای اسلام. 36
دیدگاهها و هشدار برخی از اندیشمندان اسلامی در خصوص اسرائیلیات.. 37

فصل دوم: وهابیت… 42

سلفی گری.. 43

مفهوم لغوی سلفی.. 43

مفهوم اصطلاحی سلفی.. 44

احمدبن حنبل رئیس خط سلفی گری.. 45

عوامل تاریخی پیدایش خط سلفی گری.. 46

 

سلفیه جدید (فرقه وهابیت) 46

بنیانگذاران فرقه وهابیت.. 47

الف ) ابن تیمیّه بنیانگذار فكرى وهّابیّت.. 47

ب) محمّد بن عبد الوهّاب.. 49

عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیت.. 50

1- تفرقه و پراکندگی مردم. 51

2- ضعف فرهنگی ، دینی و اقتصادی سر زمین نجد. 53

الف- فقر و تبعیض… 55

ب- ضعف ایمان نسل جدید. 55

ج- نا آگاهی دین داران. 56

د- رفتار های تفرقه آمیز. 56

3- همکاری آل سعود. 56

4- سردادن شعار های مذهبی.. 58

5- استفاده ابزاری از حرمیین شریفین.. 60

6- استفاده ازموسم حج.. 62

7- حلال شمردن اموال مخالفین.. 63

8- حمایت وپشتیبانی قدرت های استکباری.. 63

9- تحمیل و اصرار عقیده 65

10- انتشارات ضد شیعه. 68

11- در انحصار قرار دادن مراکز انتشاراتی و کتابخانهای.. 69

الف )کتابخانه ها 70

ب)مراکز انتشاراتی.. 72

فصل سوم: تأثیرپذیری وهابیت از اسرائیلیات… 76

راههای تأثیرپذیری وهابیت از اسرائیلیات.. 77

الف) اهل کتاب.. 77

کعب الأحبار. 77
تمیم داری.. 78
وهب بن منبه. 78
عبدالله بن سلام. 79
ب) مسلمانان. 80

ابوهریره 80
عبدالله بن عمروعاص… 81
محمد بن کعب القرظی.. 81
ابن جریح.. 82
عبدالله بن عباس… 82
عکرمه. 85
مجاهد. 86
مقاتل بن سلیمان. 86
ج) کتب.. 87

الف) کتاب « السنـﺔ» 87

ب) کتاب «التوحید» 88

شکل و نوع تأثیرپذیری وهابیت از اسرائیلیات.. 89

صفات خبری خداوند. 89

نظریه تشبیه و تجسیم. 90
نظریه اثبات بلاتأویل. 90
نظریه اثبات بلاکیف… 90
نظریه اثبات با تأویل. 90
نظریه سلبی صفات.. 90
نظریه نفی وصف… 91
نظریه تشبیه و تنزیه (نظریه اهل بیت) 91
خداوند در تورات.. 91

الف) توصیف انسان وار. 91

ب) توصیف به کمالات.. 93

ج) اوصاف فراطبیعی.. 94

دیدگاه وهابیت در کیفیت صفات الهی.. 95

صفات.. 95
رویت.. 96
تجسیم. 97
نمونههایی از ویژگیهای خدای وهابیان. 97

الف. داشتن دست.. 97

نقد. 98

یک. هماهنگ با تورات موجود. 99

دو. تعارض با عقل.. 99

سه. تعارض با روایات.. 99

چهار. عدول از شیوه اهل لغت.. 100

پنج. نادیده گرفتن تفاسیر. 100

 

Abstract
 

The present study is an analysis of some of the poems of the thinker and poet Ralph Waldo Emerson in the light of his own philosophy. The study investigates the poems in terms of Emerson’s concepts of ‘unity’, ‘individuality’ and ‘microcosm’. Actually, this study explores a new identity for the human being and other creatures in the world; the new identity that gives a broader view of the universe, God and man. Through the analysis of the poems in light of the notion of ‘unity’, it is discussed that the reality of the creatures of the universe is one essence that is ‘the Over-Soul’. Moreover, it is explained that there is interrelation among the objects of the world and also a connection between each creature and ‘the universal soul’ that Emerson names ‘the Over-Soul’. The poems also illustrate another concept i.e., ‘individuality’. It states that each person should make a personal relation to ‘the universal soul’ and finds the meaning of life and the reality of everything individually. Consequently, everyone through this relation realizes that ‘the Over-Soul’ is the essence of everything. Also, the poems reveal that the entire world is present in each creature and especially man, what Emerson names “microcosm”. Finally, the concepts through the poems bring a new identity to everything in the world as they have the overtone of the united spirit of the world or ‘the Over-Soul’ as the true identity of everything. This novel view toward everything and especially that of the human being helps him to have a broader and deeper view of life.

 

Table of Contents
Acknowledgement…………………………………………………………………………………………………4

Abstract……………………………………………………………………………………………..5

Chapter One: Introduction…………………………………………………………………6

1.1. General Background………………………………………………………………………7

1.2. Statement of the Problem……………………………………………………………………………………….9

1.3. Objectives and Significance of the study………………………………………………………………….9

1.3.1. Hypothesis…………………………………………………………………….………..10

1.3.2. Significance of the Study……………………………………………………….……..10

1.3.3. Purpose of the Study …………………………………………………………….……..11

1.3.4. Research Questions……………………………………………………………………11

1.4. Review of Literature………………………………………………………………………12

1.5. Materials and Methodology………………………………………………………………16

1.5.1. Definition of Key Terms………………………………………………………………16

1.5.2. Motivation and Delimitation……………………………………………………………19

1.6. Thesis Outline……………………………………………………………………………………………………..20

Chapter Two: Emerson’s Philosophy……..…………………….…………………22

2.1. Emerson’s Philosophy……………………………………………………………………23

2.1.1. Unity in Emerson’s philosophy………….……….……………………………….……25

2.1.2. Individuality in Emerson’s philosophy……………………………………………………………… 32

2.1.3. Microcosm in Emerson’s philosophy……………………………………………………….38

 

Chapter Three: New Identity in Emerson’s Selected Poems………………….45

3.1. Unity in Emerson’s Philosophy………………………………………………………….47

3.1.1. Unity in “Each and All”……………………………………………………………….47

3.1.1.1. The Relation of Each and All to shape a unity……………………………………….48

3.1.1.2. Interrelatedness of all Things in the World …………………………………………48

3.1.1.3. To find the Truth through Beauty……………………………………………………52

3.1.1.4. Man is the Universal Reality…………………………………………………………53

3.1.1.5. The Foundation of a united Spirit……………………………………………………54

3.2.2. Unity in “The Sphinx”………………………………………………………………….55

3.2.2.1. Variety leads to Unity………………………………………………………………..56

3.2.2.2. Exploration of Universal truth through Intuition……………………………………58

3.2.2.3. Man is the answer to the question……………………………………………………59

3.2.2.4. Opposite notions find the same essence……………………………………………..61

3.2.3. Unity in “Xenophanes”………………………………………………………………..62

3.2.3.1. Variety Resolves into Unity…………………………………………………………..63

3.2.3.2. Each Element Introduces another One………………………………………………..64

3.2.4. Unity in “Brahma”…………………………………………………………………..…66

3.2.4.1. All Things as One Reality……………………………………………………….…..68

3.2.5. Unity in “Wood-notes I, II”……………………………………………………………..70

3.2.5.1. The Existence of Universal Truth Everywhere………………………………….…..70

3.2.6. Unity in “The World-Soul” ……………………………………………………………73

3.2.7. Unity in “Unity”………………………………………………………………….……76

Chapter Four: New Identity in Emerson’s Selected Poems ………………….81

4.1. Individuality in Emerson’s Philosophy………………………………………………….82

2. Individuality in “The Sphinx”……………………………………………………………83
4.2.1. The Answer is the Universal Reality…….……………………….……………………84

4.2. 2. “Man is a Transparent Eyeball”……………………………………………………….85

4.2.3. Individuality in “Each and All”………………………………………………..………86

4.2. 4. Man should Leave Egotism …………………………………………………………….86

4.3. Individuality in “Brahma”………………………………………………………….……88

4.3.1. “Turn Thy back on Heaven”…………………………………………………………….88

4.3.4. Individuality in “Unity”………………………………………………………………..88

4.3.5. Individuality in “The World-Soul”…………………………………………….……….90

4.4. Microcosm in Emerson’s Philosophy……………………………………………………91

4.4.1. Microcosm in “Wood-notes”…………………………………….……………….…….91

4.4.1. 1. Everything will be discovered in Man …………………………………………………………….91

4.3.2. Microcosm in the Sphinx…………………………………………..………………….94

Chapter Five……………………………………………………………………………………..100

5.1. Summing Up……………………………………………………………………………101

5.2. Findings…………………………………………………………………………………103

5.3. Suggestions for Further Research………………………………………………………112

Work Cited……………………………………………………………….……115

Work Consulted…………………………………………………………………..….…118