چکیده 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1. مقدمه 3

1-2.بیان مسأله 4

1-3.ضرورت و اهمیت تحقیق 7

1-4.اهداف تحقیق 7

1-4-1.هدف اصلی 7

1-4-2.هدف فرعی 7

1-5. فرضیه‏های تحقیق 7

1-6. تعریف مفهومی و عملیاتی پژوهش 8

1-6-1. تعاریف مفهومی 8

1-6-2-1 .رضایت شغلی 8

1-6-1-2. شخصیت و تیپ های شخصیتی 8

1-6-2-1. سلامت عمومی 9

1-6-2. تعاریف عملیاتی 9

1-6-2-1. رضایت شغلی 9

1-6-2-3. سلامت عمومی 9

فصل دوم:  پیشینه پژوهش

2-1. رضایت شغلی 11

2-1-1. تعریف رضایت شغلی 12

2-1-2. عوامل تأثیرگذار بر رضایت شغلی 14

2-1-3. نظریه‌های زیربنایی رضایت شغلی 18

2-1-3-1. نظریه‌های ریزمدل 18

2-1-3-2. نظریه سلسله نیازهای مزلو 19

2-1-3-3. نظریه آلدرفر 19

2-1-3-4. نظریه نیازهای آموخته شده مک کللند 19

2-1-3-5. نظریه برابری و انتظار 20

2-1-3-6. نظریه‌های درشت مدل 21

2-1-3-7. تئوری حفظ منابع 21

2-1-3-8 . مدل فرایندی اطلاعات اجتماعی 21

2-1-2-9. نظریه دو عاملی هرزبرگ 22

2-2. شخصیت 22

2-2-1. تعاریف شخصیت 23

2-3 . الگوها و تیپ‌های شخصیتی A و B 24

2-3-1. مفهوم الگوی رفتاری A و B و توسعه آن 25

2-4. سلامت عمومی 29

2-4-1. مفهوم سلامت عمومی 29

2-4-2. الگوهای سلامت 30

2-4-2-1. الگوی پزشکی 30

2-4-2-2. الگوی محیطی 31

2-4-2-3. الگوی کلی‌نگری 31

2-4-3. ابعاد سلامت 33

2-4-3-1. سلامت جسمانی 34

2-4-3-2. سلامت روان‌شناختی 35

2-4-4. ویژگی‌های برخورداری از سلامت روان از دیدگاه‌های مختلف 39

2-4-5. دیدگاه‌های مختلف روان‌شناسی پیرامون ویژگی‌های افراد دارای سلامت روان 40

2-4-5-1. دیدگاه روانپزشکی 41

2-4-5-2. دیدگاه رفتارگرایی 41

2-4-5-3. دیدگاه انسان‌گرایی 41

2-4-5-4. دیدگاه هستی‌گرایانه 41

2-4-5-5. دیدگاه شناختی 42

2-5 . مروری بر پژوهش‌های پیشین 43

2-5-1. پژوهش‌های داخلی 43

2-5-2. پژوهش‌های خارجی 45

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

3-1.مقدمه 47

3-2 . متغیرهای تحقیق 48

3-3. جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری 48

3-4. ابزار اندازه گیری و جمع آوری اطلاعات 48

3-4-1. ابزار پژوهش و اعتبار و روایی آن 48

3-4-1-1. پرسشنامه رضایت شغلی دانت 48

3-4-1-2. ابزار سنجش سلامت عمومی 49

3-4-2-3 . آزمون 25 سؤالی تیپ‌های شخصیتی A و B اسپنسر 51

3-5- روش اجرای پژوهش 52

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها 52

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1.مقدمه 55

4-2. توصیف یافته های تحقیق 55

4-4 . تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش 59

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1. مقدمه 61

 

5-2. بحث در یافته های پژوهش 61

5-3- مشکلات و محدودیت های پژوهش 65

5-4- پیشنهادات 65

5-4-1- پیشنهاد پژوهشی 65

5-4-2- پیشنهاد کاربردی……………………………………………………………………………………………………66

فهرست منابع فارسی 67

فهرست منابع انگلیسی 70

چکیده انگلیسی I

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                   شماره صفحه

جدول4-1- فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ جنس 55

جدول4-2- فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ وضعیت تأهل 56

جدول4-3- فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ سن 56

جدول4-4- فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ مدرک تحصیلی 56

جدول4-5- فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری مورد مطالعه به لحاظ سابقه خدمت 58

جدول 4-6- نتیجه آزمون کالموگروف –  اسمیرونوف برای نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش 58

جدول4-7- بررسی رابطه تیپ شخصیتی کارکنان دادگستری شهر کرمانشاه(نوع A) با رضایت شغلی آنان با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون 59

جدول 4-8- بررسی رابطه تیپ شخصیتی کارکنان دادگستری شهر کرمانشاه(نوع B) با رضایت شغلی آنان با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون 60

جدول 4-9- بررسی رابطه تیپ شخصیتی کارکنان دادگستری شهر کرمانشاه(نوع A) با سلامت عمومی آنان با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون 60

جدول 4-10- بررسی رابطه تیپ شخصیتی کارکنان دادگستری شهر کرمانشاه(نوع B) با سلامت عمومی آنان با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون 60

جدول 4-11- بررسی رابطه رضایت شغلی و سلامت عمومی کارکنان دادگستری شهر کرمانشاه با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون 61

 

 

چکیده
سلامت عمومی و نوع تیپ شخصیتی افراد  از عوامل مؤثر در رضایت شغلی آنان به ویژه در دستگاه قضایی که با مؤلفه‌های مهم زندگی افراد جامعه یعنی مال، جان و… سروکار دارد، است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه‌ی تیپ­های شخصیت با رضایت شغلی  و سلامت عمومی کارکنان می‌باشد.

پژوهش حاضر به شیوه توصیفی و از نوع همبستگی بود. از بین جامعه آماری کارکنان دادگستری شهرستان کرمانشاه(743 نفر) تعداد 100 نفر( 63  نفر مرد و 37 نفر زن ) بر اساس روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه تیپ شخصیتی A و B اسپنسر(2007)، رضایت شغلی دانت(1969) و سلامت عمومی GHQ-28 (1972) مورد بررسی قرار گرفتند. داده های به دست آمده  با استفاده از نرم افزار آماریspss در دو سطح توصیفی و استنباطی(ضریب همبستگی پیرسون ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین تیپ شخصیتی(نوع A) کارکنان و رضایت شغلی آنان رابطه منفی و معنادار وجود دارد؛ اما بین تیپ شخصیتی(نوع B) کارکنان و رضایت شغلی آنان رابطه معناداری وجود ندارد؛ بین تیپ شخصیتی(نوع A) و (نوع B) کارکنان و سلامت عمومی آنان رابطه معناداری وجود ندارد؛ بین رضایت شغلی و سلامت عمومی کارکنان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛

با توجه به رابطه بین تیپ شخصیتی(نوع A) و رضایت شغلی و همچنین بین رضایت شغلی و سلامت عمومی می‌توان با آموزش مهارت های لازم جهت شناخت ویژگی های شخصیتی و همچنین فراهم آوردن امکانات شغلی سلامت عمومی افراد را افزایش داد.

واژه‌های كلیدی: تیپ های شخصیت A وB، رضایت شغلی، سلامت عمومی، کارکنان دادگستری کرمانشاه

 

 

فصل یکم
مقدمه
 

 

1-1. مقدمه
یکی از پرارزش‌ترین منابع سازمان، منابع انسانی می‌باشد. چنانچه به این منبع توجه شود، جنبه‌های رضایت شغلی افزایش می‌یابد و در نتیجه بهره‌وری در سازمان افزایش می‌یابد. نیروی انسانی یا به عبارتی افراد، مهمترین جزء اساسی هر سازمانی محسوب می‌شوند. آنان هنگام پیوستن به سازمان نیازها، انتظارات و توقعات خویش را با خود به سازمان می‌آورند و انتظار دارند که به نیازها ازجانب سازمان پاسخ داده شود.افراد براساس ارضاء نیازهای خودبرانگیخته می‌شوند وانگیزش درآنها موجبی افزایش کارایی در سازمان می‌شود(مایور[1]، 2008).

رضایت شغلی به مفهوم لذت روحی ناشی از ارضاء نیازها، تمایلات و امیدهاست که فرد از کار خود به‌دست می‌آورد. همچنین رضایت شغلی طرز نگرش فرد نسبت به کارش تعریف شده است(رابینز[2]، 2007).

مطالعات مختلف در زمینه رضایت شغلی نشان می‌دهد که عوامل تأثیرگذار زیادی بر رضایت شغلی وجود دارد که این عوامل در چهار گروه قابل طبقه‌بندی است که به‌ترتیب عبارتند از: 1- عوامل سازمانی. 2- عوامل محیطی. 3- ماهیت کار. 4- عوامل فردی.

نظریه های مختلفی نیز در زمینه رضایت شغلی مطرح شده است که هر کدام آن را به نوعی بیان کرده اند.

وقتی از شخصیت حرف زده می‌شود مقصود در نظر داشتن بسیاری از ویژگی‌های فرد است. کلیت یا مجموعه‌ای از صفات مختلف که از ویژگی‌های جسمانی سطحی فراتر می‌رود و تعداد زیادی از ویژگی‌های ذهنی، اجتماعی و هیجانی را دربرمی‌گیرد.

 

بر اساس یک نوع تقسیم‌بندی نیز افراد را براساس الگوهای رفتاریشان به دو گروه تقسیم کرده اند افراد دارای تیپ شخصیتی A و B . این الگوهای رفتاری برای اولین‌بار توسط 2 نفر متخصص قلب به نام‌های «ری روزنمن»[3] و «مای فریدمن»[4] در سال 1959 مطرح شد و این متخصصین در جریان طبیعی درمان بیماران قلبی خود متوجه برخی رفتارها و ویژگی‌های شخصیتی بیماران شدند و براساس این طبقه‌بندی، افراد به لحاظ داشتن این ویژگی‌های رفتاری خاص در الگوی رفتاری A، رقابت‌جو، شتابگر، طالب کسب موفقیت، پرکار و بلندپروازند و در مقابل افراد دارای الگوی رفتاری B، آرام و صبور بوده و اهل رقابت نیستند. همچنین آنها حساسیت به گذشت زمان و موفقیت در کارشان نشان نمی‌دهند(ترجمه‌ی کدیور، جوادی، 1381).

سلامت، کیفیتی از زندگی است که تعریف آن مشکل و اندازه‌گیری واقعی آن تقریباً غیرممکن است. متخصصان تعاریف متعددی از این مفهوم ارائه داده‌اند اما تقریباً همه تعاریف موضوع مشترکی دارند و آن مسئولیت درقبال خود انتخاب سبک زندگی سالم است.

سازمان جهانی بهداشت[5] (1974) سلامت را چنین تعریف می‌کند: سلامت عبارت است از حالت بهزیستی کامل جسمانی، روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی.

حال با توجه به اهمیت هریک از سه متغیر بیان شده و ارتباط احتمالی بین آنها ما در این پژوهش قصد داریم رابطه بین این متغیرها را با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد .

1-2.بیان مسأله
شخصیت به عنوان اساسی ترین موضوع علم روانشناسی است، زیرا محور اساسی بحث در زمینه‌های یادگیری، انگیزه، تفکر، عواطف و احساسات، هوش و …می باشد. در روانشناسی ، شخصیت به معنی سبک (style) یک فرد است بدون آنکه درباره ی آن کوچکترین قضاوتی بکنیم.( حمزه گنجی، 1374)

یکی از متداولترین طبقه بندیهایی که روانشناسان برای شخصیت به کار می برند تیپ شخصیتی A  وتیپ شخصیتیB  می باشد. تیپ شخصیتی B  در مقایسه با تیپ شخصیتی A خوددارترند و از بروز احساسات خود بیشتر جلوگیری می کنند. همین طور شواهد نشان می دهد که تیپ شخصیتی B در یادگیری بیشتر تحت تاثیر تنبیه قرار می‌گیرند در حالی که تیپ شخصیتی A بیشتر از پاداش تاثیر می پذیرند(پروین،1374).

تیپ شخصیتی B در واکنش های زیستی خود نسبت به سروصدا نیز از تیپ شخصیتی A متفاوتند(تیپ شخصیتی B به سروصدا واکنش بیشتر نشان می دهند)وهر کدام،

واحدهای ساختـاری اولیه جهـت تشکـیل غربال­های مولکولی آلومینوفسـفات عمل می­کنند و این اطلاعات می­تواند برای فهم بهتر مکانیسم سنتز غربال­های مولکولی آلومینوفسفات جدید استفاده شود.
غربال­های مولکولی آلومینوفسفات با استفاده از فرآیند هیدروترمال معمول (CH) و هیدروترمال کمک­دهی شده با ریزموج (MAH) در حضور قالب دهنده (2- هیدروکسی اتیل) تری­متیل آمونیوم سنتز شدند. اثر نسبت مولی Al به P، اثر ترکیب شیمیایی سل- ژل اولیه و پارامترهای دیگر نظیر منبع آلومینیوم، زمان تابش­دهی ریزموج و اثر مـخلوط کننده فراصوت مورد مطالعه قرار گرفت. ریخت­شناسی و ترکیب غربال­های مولکولی سنتز شده با استفاده از فنون SEM، XRD و FT-IR مورد مطالعه قرار گرفتند.
چندین نوع غربال­های مولکولی نیکل فسفات با استفاده از روش­­های CH و MAH سنتز شدند. برای اولین بار در این کار، سنتز نیکل فسفات (با ریخت VSB-5) در حضور قالب دهنده (2- هیدروکسی اتیل) تری­متیـل آمونیـوم هیـدرروکسید (2-HETMAOH) با زمان سنتز هیدروترمال 72 سـاعت انجام شد و یا با استفاده از روش MAH، به­مـدت یک ساعـت تابش­دهی ریز­موج و با زمان سنتز هیدروترمال 48 ساعت انجام شد. فرآیند تبدیل فاز با تغییر زمان سنتز هیدروترمال مشاهده گردید. فازهای بلوری VSB-5 به همراه Ni2P4O12، α-Ni2P2O7 و فازهای ناشناخته دیگر با تابش­دهی ریزموج یک ساعت به همراه 24 ساعت هیدروترمال تشکیل شدند، اما با افزایش زمان هیدروترمال تا 48 ساعت و بیشتر کلیه این فازها به فاز پایدار ترمودینامیکی یعنی VSB-5 تبدیل شدند. در مقادیر بالای نیکل، مخلوطی از فازهای α-Ni2P2O7، Ni2P4O12 و مقدار کمی بلورهای VSB-5 حاصل شد، امـا در مقادیر پایین­تر نیکل فازهای VSB-5 خالص به­وجود آمدند و فازهای دیگر ناپدید شدند. زمان سنتز هیدروترمال با نیم ساعت همزدن فراصـوت و یک ساعت تابش­دهی ریزموج از 48 به 24 ساعت کاهش یافت. نانوذرات کروی شکل نیکل فسفات با قطر متوسط 80 نانومتر در حضور قالب دهنده تترا پروپیل آمونیوم هیدروکسید سنتز شدند. همچنین نانوذرات کروی شکل نیکل فسفات با قطر متوسط 90 نانومتر در نسبت حجمی 1 : 1 از پلی اتیلن گلیکول به H2O و در حضور قالب دهنده2-HETMAOH تهیه شدند.
الکترودهای خمیر کربن توسط غربال­های مولکولی و نانوذرات نیکل فسفات اصلاح شدند و رفتار الکتروشیمیایی این الکترودهای اصلاح شده با استفاده از ولتامتری چرخه­ای و پالس ولتـامتری تفاضلی مورد مطالعه قرار گرفت. این الکترودهای خمیر کربن اصلاح شده برای الکتروکاتالیز اکسایش متانول و اندازه­گیری برخی داروها استفاده گردید.
غربال­های مولکولی روی فسفات با استفاده از روی کلرید، فسفریک اسید و 2-HETMAOH به­عنوان قالب دهنده جدید سنتز شدند. ریخت و اندازۀ بلورهای سنتزی با استفاده از همزدن فراصوت مورد بررسی قرار گرفت که ذرات بلوری بزرگتر با اعمال فراصوت حاصل شدند. علاوه بر این، بلورهای میله­ای شکل β−Zn3(PO4)2.4H2O در حضور اتیلن گلیکول به­عنوان حلال کمکی تهیه شدند.
در فصل هشتم اندازه­گیری همزمان ویتامین B12 (VB12)، متیل­کوبال آمین (MCA) و کوآنزیم B12 (B12Co) توسط روش درجه­بندی چند­متغیره-1 (MVC1) (نظیر مدل­های PLS1،OSC/PLS ، PCR و HLA) با کمترین پیش آماده­سازی نمونه و بدون جداسازی اجزاء نمونه با استفاده از داده­های استـخراج شده از طیف­های UV-Vis انجام شد. بهترین مقدار ضریب همبستگی مربوط به پیش­بینی (R2Pred) برای VB12 برابر 979/0 توسط مدل PLS1، برای MCA برابر 995/0 توسط مدل OSC/PLS و برای B12Co برابر 982/0 توسط مـدل HLA به­­­دست آمد. همچنین مـقدار کمـینه RMSEP برای VB12، MCA و B12Co به ­ترتیب توسط مدل­های PLS1، OSC/PLS و HLA به­­دست آمد. مـدل­های ساختـه شده برای اندازه­گیری همزمان ویتامین­های فوق در نمونه­های مصنوعی و فرمولاسیون دارویی به­­کار برده شدند. در یک مجموعه آزمایشات دیگر، اندازه­گیری همزمان داروهای پاراستامول (PAR)، فنیل افرین هیدروکلرید (PHE) و کلرو فنیر آمین مالئات (CLP) توسط روش MVC1 (نظیر مدل­های PLS1، PCR و HLA) بدون جداسازی اجزاء نمونه انجام شد. مدل­های ساخته شده برای اندازه­گیری همزمان این داروها در نمونه­های مصنوعی و یک قرص ترکیبی با نام بایولنول کولد فورت به­کار برده شدند. مـقادیر مـیانگین درصد بازیافت خوب برای نمـونه­های مصنوعی و مجهول نشان دهندۀ دقت و صحت خوب مدل­های ساخـته شده برای هر سه دارو می­باشد که مدل­های PLS1، PCR و HLA به­­ترتیب برای داروهای PAR، PHE و CLP بهترین نتایج با کمترین خطای پیش­بینی را ارائه دادند. در مقایسه با کارهای قبلی نظیر روش­های جداسازی، روش MVC1 به­­کار برده شده می­تواند یک روش سـریع، دقیق، صحیح و ارزان برای اندازه­گیری همزمان ترکیبات فوق در فرآیندهای کنترل کیفی معمول در آزمایشگاه­های داروسازی فراهم کنند.
واژه­های کلیدی: آلومینوفسفات، 31P NMR، 27Al NMR، (2- هیدروکسی اتیل) تری­متیل آمونیوم، نیکل فسفات، روی فسفات، نانوزئولیت، فراصوت، هیدروترمال کمک­دهی شده با ریزموج، درجه­بندی چندمتغیره.
فهرست مطالب
عنوان………………………………. صفحه
فصل اول: مقدمه …………………………….. 1
1-1- تاریخچه پیدایش زئولیت …………………… 2
1-2- سنتز غربال­های مولکولی به روش هیدروترمال معمول (CH) 4
1-3- سنتز غربال­های مولکولی توسط ریزموج (MW) …….. 5
1-4- قالب­ دهنده­ها و نقش آن در سنتز غربال­های مولکولی 7
1-5- نقش امواج فراصوت و حلال­های کمکی در سنتز غربال­های مولکولی 8

فصل دوم: تئوری ……………………………. 12
2-1- نظریۀ طیف­سنجی رزونانس مغناطیسی هسته (NMR) …. 13
2-2- توصیف و بررسی غربال­های مولکولی توسط پراش پرتو ایکس 17
2-3- توصیف و بررسی غربال­های مولکولی توسط میکروسکوپ الکترونی پویشی 20
2-4- توصیف و بررسی غربال­های مولکولی توسط طیف­سنجی مادون قرمز 22
2-5- اندازه­گیری عناصر سازندۀ زئولیت­ها و غربال­های مولکولی 23
2-6- اندازه­گیری ظرفیت مبادلۀ یون غربال­های مولکولی 26
2-7- اندازه­گیری ظرفیت جذب سطحی غربال­های مولکولی .. 28

فصل سوم: بررسی طیف­سنجی 31P NMR و 27Al NMR محلول­های آلومینوفسفات در محیط­های
آبی و الکلی ………………………………. 31
3-1- کلیات …………………………………. 32
3-2- بخش تجربی ……………………………… 37
3-2-1- مواد و روش تهیۀ محلول­ها ………………. 37
3-2-2- دستگاهوری …………………………… 38
3-3- بحث و نتیجه­گیری ……………………….. 40
3-3-1- بررسی طیف­های 27Al NMR و 31P NMR در محیط آبی …. 40
3-3-1-1- بررسی طیف 27Al NMR محلول آلومینات و محلول با Al/P برابر یک 40
3-3-1-2- بررسی طیف 27Al NMR و 31P NMR محلول­های آلومینوفسفات با 1 ≤Al/P 42
3-3-1-3- بررسی طیف 27Al NMR و 31P NMR محلول­های آلومینوفسفات با 1 ≥Al/P 47
3-3-1-4- بررسی طیف 27Al NMR و 31P NMR سل- ژل آلومینوفسفات 49
3-3-2- بررسی طیف­های 27Al NMR و 31P NMR در محیط­های الکلی 54
3-3-2-1- بررسی طیف 27Al NMR محلول­های آلومینوفسفات متانولی 54
3-3-2-2- بررسی طیف 31P NMR محلول­های آلومینوفسفات   متانولی 55
3-3-2-3- بررسی طیف­های 27Al NMR و 31P NMR محلول­های آلومینوفسفات اتانولی 62
3-4- نتیجه­گیری …………………………….. 64

فصل چهارم: سنتز و توصیف غربال­های مولکولی آلومینوفسفات 65
4-1- کلیات ………………………………… 66
4-1-1- آلومینوفسفات­های شبکه خنثی (1= Al/P) ……… 66
4-1-2- آلومینوفسفات­های شبکه آنیونی (1 > Al/P) …… 68
4-1-3- الگوهای پیوندی در آلومینوفسفات­ها ………. 68
4-2- بخش تجربی …………………………….. 70
4-2-1- مواد مورد استفاده …………………….. 70
4-2-2- روش تهیۀ غربال­های مولکولی آلومینوفسفات ….. 71
4-2-3- دستگاه­های مورد استفاده ………………… 72
4-3- بحث و نتیجه­گیری ………………………… 73
4-3-1- اثر منبع آلومینیوم ……………………. 73
4-3-2- اثر قالب ­دهنده ……………………….. 74
4-3-3- اثر نسبت مولی آلومینیوم به فسفر ………… 77
4-3-4- اثر تابش ریزموج ………………………. 78
4-3-5- اثر مخلوط کردن با فراصوت ………………. 81
4-4- نتیجه­گیری ……………………………… 83

فصل پنجم: سنتز و توصیف غربال­های مولکولی نیکل فسفات 84
5-1- کلیات ………………………………… 85
5-2- بخش تجربی …………………………….. 89
5-2-1- مواد مورد استفاده …………………….. 89
5-2-2- روش تهیۀ غربال­های مولکولی نیکل فسفات VSB-5 .. 89
5-3- بحث و نتیجه­گیری ……………………….. 90
5-3-1- اثر زمان هیدروترمال در تشکیل VSB-5 ………. 90
5-3-2- اثر قالب­ دهنده ……………………….. 96
5-3-3- اثر نسبت مولی نیکل به فسفر …………….. 98
5-3-4- اثر همزدن با روش فراصوت ………………. 100
5-3-5- اثر اتیلن­ گلیکول به­عنوان حلال کمکی ……… 102
5-3-6- اثر پلی­اتیلن گلیکول به­عنوان حلال کمکی …… 104
5-3-7- سنتز کبالت- نیکل فسفات ……………….. 106
5-4- نتیجه­گیری ……………………………… 107

فصل ششم: سنتز و توصیف غربال­های مولکولی روی فسفات 109
6-1- کلیات ……………………………….. 110
6-2- بخش تجربی ……………………………. 113
6-2-1- مواد مورد استفاده ……………………. 113
6-2-2- روش تهیۀ غربال­های مولکولی روی فسفات ……. 113
6-3- بحث و نتیجه­گیری ……………………….. 115
6-3-1- سنتز روی فسفات در محیط آبی ……………. 115
6-3-2- سنتز روی فسفات در محیط غیرآبی …………. 118
6-3-2-1- سنتز روی فسفات در مخلوط اتیلن گلیکول- آب 118
6-3-2-2- تجزیه و تحلیل طیف FT-IR ………………. 121
6-3-2-3- اثر نسبت حجمی اتیلن گلیکول به آب …….. 122
6-4- نتیجه­گیری ……………………………… 124

فصل هفتم: استفاده از غربال­های مولکولی و نانوذرات نیکل فسفات جهت بررسی واکنش­های
الکتروکاتالیزوری ………………………….. 125
7-1- کلیات ……………………………….. 126
7-2- بخش تجربی ……………………………. 129
7-2-1- مواد مورد استفاده و روش تهیۀ محلول­ها ….. 129
7-2-2- سنتز غربال­های مولکولی و نانوذرات نیکل فسفات 130
7-2-3- دستگاهوری ………………………….. 131
7-2-4- نحوۀ تهیه الکترودها ………………….. 132
7-3- بحث و نتیجه­گیری ……………………….. 133
7-3-1- تبلور غربال­های مولکولی نیکل فسفات ……… 133
7-3-2- بررسی فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش متانول در محیط­های قلیایی 134
7-3-2-1- بررسی رفتار الکتروشیمیایی الکترودهای اصلاح شده 134
7-3-2-2- بررسی الکتروکاتالیز اکسایش متانول در سطح الکترود خمیرکربن اصلاح شده 137
7-3-2-3- اثر سرعت روبش پتانسیل بر فرآیند الکتروکاتالیز اکسایش متانول 140
7-3-2-4- تأثیر غلظت متانول بر الکتروکاتالیز اکسایش متانول 140

1- مقدمه  1
2- طراحی وپیاده‌سازی شبیه‌ساز واقعیت مجازی.. 6
2.1  واقعیت مجازی.. 7
2.2 کاربرد واقعیت مجازی در علوم فضایی.. 8
2.2  روند طراحی و پیاده‌سازی محیط واقعیت مجازی.. 10
2.2.1                                                                           بررسی و انتخاب روش تولید تصاویر سه‌بعدی.. 12
2.2.2                                                 ابزارهای تولید تصاویر سه‌بعدی.. 18
2.3 نحوه اتصال محیط واقعیت مجازی با شبیه‌ساز سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 23
3- شبیه‌سازی دینامیکی مدارات زمین‌گرد. 26
3.1  دینامیک مداری و مسئله دو جسم.. 27
3.1  دینامیک وضعیت… 30
3.2  اغتشاشات مداری و وضعیتی.. 32
3.3.1 اغتشاشات مداری.. 33
3.3.2 اغتشاشات وضعیتی.. 46
4- طراحی و شبیه‌سازی سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 50
4.1 سامانه کنترل وضعیت و موقعیت (AOCS) 51
4.1.1 وظایف سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 51
4.1.1.7 اجرای مانور. 57
4.1.2 واحدهای سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 57
4.1.3 مودهای عملکرد سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 60
4.2 طراحی الگوریتم سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 64
4.3 ابزارهای مورد نیاز در شبیه‌سازی سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 69
4.3.1 زمان [15-17]. 69
4.3.2 موقعیت اجرام آسمانی ماه و خورشید [18]. 73
4.3.3 دستگاه‌های مختصات.. 76
4.3.4 مدل‌سازی سینماتیکی.. 79
4.4 مدل سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 83
4.5 طراحی کنترل کننده. 85
4.5.1 قاعده فرمان کنترلی با استفاده از خطای زوایای اویلر. 85
4.5.2 قاعده فرمان کنترلی با استفاده از ماتریس خطای کسینوس جهتی [9]. 86
4.5.3 قاعده فرمان کنترلی با استفاده از بردار خطای کواترنیون.. 88
4.5.4 انتخاب کنترل‌کننده. 89
4.6 مدل‌سازی عملگرهای سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 90
4.6.1 تراستر عکس العملی.. 91
4.6.2 چرخ عکس العملی و مومنتومی.. 95
4.6.3 موتور اصلی.. 98
4.7 مدل‌سازی حسگرهای سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 100
4.7.1 حسگر خورشیدی [22]. 100
4.7.2 حسگر افق‌سنج.. 104
4.7.3 حسگرهای اینرسی.. 106
4.8 الگوریتم‌های بکار رفته جهت کنترل و اصلاح موقعیت… 107
4.8.1 اصلاح شیب مداری یا حفظ شمال و جنوب مداری.. 108
4.8.2 اصلاح طول جغرافیایی یا حفظ شرق و غرب مداری.. 115
4.9 الگوریتم تعیین وضعیت… 118
4.10 الگوریتم باربرداری از چرخ مومنتومی.. 120
5- بررسی نتایج شبیه‌سازی سامانه کنترل وضعیت و موقعیت… 121
5.1  بررسی و ارزیابی نتایج اطلاعات موقعیتی ماهواره.. 122
نتایج و ملاحظات ارزیابی مرحله اول (مدار ارتفاع پایین) 130
نتایج و ملاحظات ارزیابی مرحله دوم (مدار زمین‌آهنگ) 138
5.2  بررسی نتایج اطلاعات وضعیتی ماهواره.. 139
5.3  بررسی نتایج مانور وضعیت… 141
5.4  بررسی نتایج اصلاح مداری.. 149
5.5  بررسی نتایج باربرداری از چرخ مومنتومی.. 151
5.6  بررسی نحوه انتقال مداری.. 153
6- جمع‌بندی و نتیجه گیری.. 155
6.1 جمع‌بندی.. 155
6.2 نتیجه گیری.. 155
6.3 پیشنهادات.. 156
7- پیوست… 157
لیست مقالات ارائه شده. 163
مراجع و منابع: 164
 
 
فهرست تصاویر
شکل  ‏1‑1 محیط مرکز کنترل ماهواره ای [4]…………………………………………………………….. 4
شکل  ‏1‑2 تئاتر واقعیت مجازی  [6]………………………………………………………………………… 4
شکل  ‏2‑1 شبیه‌سازی ماهواره در فضای واقعیت مجازی [2]…………………………………………. 11
شکل  ‏2‑2 اختلاف منظر صفر بین تصاویر………………………………………………………………… 13
شکل  ‏2‑3 اختلاف منظر مثبت بین تصاویر………………………………………………………………. 14
شکل  ‏2‑4 اختلاف منظر واگرا بین تصاویر……………………………………………………………….. 15
شکل  ‏2‑5 اختلاف منظر منفی بین تصاویر………………………………………………………………. 15
شکل  ‏2‑6 انفصال میانمحوری به اندازه ………………………………………………………………… 16
شکل  ‏2‑7 ویدئو پروژکتور SONY  VPL-CX120…………………………………………………….. 19
شکل  ‏2‑8 فیلتر Polaroid…………………………………………………………………………………… 20
شکل  ‏2‑9 ابعاد و موقعیت پرده ها و ویدئوپروژکتورهای تولید تصایر سه بعدی…………………… 21
شکل  ‏2‑10 عینک Polaroid……………………………………………………………………………….. 23
شکل  ‏2‑11 نحوه اتصال بخش‌های شبیه‌ساز با یکدیگر………………………………………………… 24
شکل  ‏2‑12 نمای بخش واقعیت مجازی آزمایشگاه تحقیقات فضایی………………………………… 24
شکل  ‏2‑13 نمای بخش واقعیت مجازی آزمایشگاه تحقیقات فضایی………………………………… 25
شکل  ‏3‑1 بردارهای جابجایی در سیستم دو جسمی [9]…………………………………………….. 27
شکل  ‏3‑2 نمایش پارامترهای ? و ?………………………………………………………………………. 29
شکل  ‏3‑3 نمایش پارامترهای ،    و ?………………………………………………………………….. 30
شکل  ‏3‑4 مقایسه شتاب‌های مزاحم ناشی از منابع اغتشاشی عمده و مهم [10]……………….. 32
شکل  ‏3‑5 ناهمواری‌های مدل ژئوید بر اساس طول جغرافیایی………………………………………. 35
شکل  ‏3‑6 ارتفاع ژئوید………………………………………………………………………………………… 36
شکل  ‏3‑7 سیستم چهار جسمی……………………………………………………………………………. 41
شکل  ‏4‑1 معماری وضعیت (مود) سامانه کنترل وضعیت و موقعیت……………………………….. 62
شکل  ‏4‑2 معماری کلی سامانه کنترل وضعیت و موقعیت……………………………………………. 65
شکل  ‏4‑3 الگوریتم طراحی سامانه کنترل وضعیت و موقعیت……………………………………….. 66
شکل  ‏4‑4 الگوریتم کنترل وضعیت در ماهواره زمین آهنگ…………………………………………. 68
شکل  ‏4‑5 نحوه دوران زمین حول خود و بدور خورشید [17]………………………………………. 70
شکل  ‏4‑6 رابطه بین زمان نجومی محلی، گرینویچ [17]…………………………………………….. 73
شکل  ‏4‑7 سیستم مختصات اینرسی………………………………………………………………………. 76
شکل  ‏4‑8 نمایش دستگاه‌های مختصات اینرسی، مداری……………………………………………… 77
شکل  ‏4‑9 نمایش طول وعرض جغرافیایی……………………………………………………………….. 78
شکل  ‏4‑10 نحوه استخراج  [9]……………………………………………………………………… 81
شکل  ‏4‑11 مدل کنترل وضعیت یک فضاپیما توسط تراستر عکس‌العملی……………………….. 91
شکل  ‏4‑12 مدولاتور PWPF……………………………………………………………………………….. 94
شکل  ‏4‑13 مدل دینامیک عملگر تبادل مومنتوم [9]………………………………………………… 96
شکل  ‏4‑14 مدل   اصطکاکی چرخ عکس‌العملی [9]……………………………………………………. 97
شکل  ‏4‑15 آرایش چرخ‌های عکس‌العملی……………………………………………………………….. 97
شکل  ‏4‑16 مدل موتور اصلی و عملگرهای کنترل بردار پیشران…………………………………….. 99
شکل  ‏4‑17 حسگر خورشیدی دو محوره………………………………………………………………. 101
شکل  ‏4‑18 جهت‌گیری حسگر دو محوره………………………………………………………………. 102
شکل  ‏4‑19 هندسه حسگر افق‌سنج…………………………………………………………………….. 105
شکل  ‏4‑20 صفحات مداری [24]……………………………………………………………………….. 109
شکل  ‏4‑21 هندسه مشخصات مداری [9]…………………………………………………………….. 109
شکل  ‏4‑22 اصلاح شیب مداری [9]……………………………………………………………………. 110
شکل  ‏4‑23 استراتژی حفظ بردار شیب مداری در دایره شیب مجاز [9]……………………….. 111
شکل  ‏4‑24 تغییرات شیب مداری……………………………………………………………………….. 112
شکل  ‏4‑25 استراتژی بکار رفته جهت اصلاح شیب مداری………………………………………… 114
شکل  ‏4‑26 مسیری فاز در اصلاح طول جغرافیایی [9]…………………………………………….. 116
شکل  ‏5‑1 موقعیت ماهواره در دستگاه اینرسی……………………………………………………….. 123
شکل  ‏5‑2 محور شبه بزرگ مدار ماهواره……………………………………………………………….. 123
شکل  ‏5‑3 خروج از مرکز مدار ماهواره………………………………………………………………….. 124
شکل  ‏5‑4 شیب مدار ماهواره……………………………………………………………………………… 124
شکل  ‏5‑5 آرگومان حضیض مدار ماهواره………………………………………………………………. 125
شکل  ‏5‑6 نقطه گره مد صعودی مدار ماهواره…………………………………………………………. 125
شکل  ‏5‑7 آنومالی حقیقی مدار ماهواره…………………………………………………………………. 126
شکل  ‏5‑8 خطای نیم‌قطر بزرگ مدار ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 127
شکل  ‏5‑9 خطای خروج از مرکز ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 127
شکل  ‏5‑10 خطای شیب مداری ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 128
شکل  ‏5‑11 خطای آرگومان حضیض ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 128
شکل  ‏5‑12 خطای نقطه گره مد صعودی ماهواره  (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 129
شکل  ‏5‑13 خطای آنومالی حقیقی ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 129
شکل  ‏5‑14 موقعیت ماهواره در دستگاه اینرسی……………………………………………………… 131
شکل  ‏5‑15 محور نیم‌قطر بزرگ مدار ماهواره…………………………………………………………. 132
شکل  ‏5‑16 خروج از مرکز مدار ماهواره………………………………………………………………… 132
شکل  ‏5‑17 شیب مدار ماهواره…………………………………………………………………………… 133
شکل  ‏5‑18 آرگومان حضیض مدار ماهواره…………………………………………………………….. 133
شکل  ‏5‑19 نقطه گره مد صعودی مدار ماهواره………………………………………………………. 134
شکل  ‏5‑20 آنومالی حقیقی مدار ماهواره………………………………………………………………. 134
شکل  ‏5‑21 خطای محور شبه بزرگ مدار ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 135
شکل  ‏5‑22 خطای خروج از مرکز ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 136
شکل  ‏5‑23 خطای شیب مداری ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 136
شکل  ‏5‑24 خطای آرگومان حضیض ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 137
شکل  ‏5‑25 خطای نقطه گره مد صعودی ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………. 137
شکل  ‏5‑26 خطای آنومالی حقیقی ماهواره (اختلاف نتایج تولید شده در نرم‌افزار شبیه‌ساز با  نتایج بدست آمده از نرم‌افزار STK)……………………………………………………………………………………………………………………. 138
شکل  ‏5‑27 وضعیت ماهواره زمین‌آهنگ در مدت زمان 10 روز………………………………….. 140
شکل  ‏5‑28 میزان مصرف سوخت ماهواره زمین‌آهنگ در مدت زمان 10 روز  جهت کنترل وضعیت ماهواره 141
شکل  ‏5‑29 مانور وضعیت ماهواره ارتفاع پایین   …………………….. 142
شکل  ‏5‑30  سرعت چرخ های عکس‌العملی برای مانور وضعیت … 142
شکل  ‏5‑31 مانور وضعیت ماهواره ارتفاع پایین   …………………… 143
شکل  ‏5‑32  سرعت چرخ‌های عکس‌‌العملی برای مانور وضعیت .. 143
شکل  ‏5‑33 مانور وضعیت ماهواره ارتفاع پایین   ……………… 144
شکل  ‏5‑34 سرعت چرخ‌های عکس‌العملی برای مانور وضعیت 144
شکل  ‏5‑35 اندازه مومنتوم زاویه‌ای کل چرخ‌های عکس‌العملی…………………………………… 145
شکل  ‏5‑36 مانور وضعیت ماهواره زمین آهنگ ……………………… 145
شکل  ‏5‑37 فعالیت تراسترهای عکس العملی برای مانور وضعیت . 146
شکل  ‏5‑38 مانور وضعیت ماهواره زمین آهنگ …………………… 146
شکل  ‏5‑39 فعالیت تراسترهای عکس العملی برای مانور وضعیت 147
شکل  ‏5‑40 مانور وضعیت ماهواره زمین آهنگ ……………….. 147
شکل  ‏5‑41 طول جغرافیایی متوسط ……………………………………………………………….. 150
شکل  ‏5‑42 تغییرات طول جغرافیایی ماهواره در زمان اصلاح طول جغرافیایی………………… 150
شکل  ‏5‑43 مصرف سوخت ماهواره در زمان اصلاح طول جغرافیایی…………………………….. 151
شکل  ‏5‑44 سرعت چرخ مومنتومی در فرآیند باربرداری……………………………………………. 152
شکل  ‏5‑45 فعالیت تراسترها برای باربرداری از روی چرخ مومنتومی……………………………. 152
شکل  ‏5‑46 انتقال مداری به روش Hohmann……………………………………………………….. 154
شکل  ‏7‑1 محیط نرم‌افزار سیستم کنترل وضعیت و موقعیت……………………………………… 157
شکل  ‏7‑2 نمایش بلوک‌های نرم‌افزار به تفکیک وظایف……………………………………………… 159
شکل  ‏7‑3 نرم افزار واسط کاربر- واحد تله‌متری………………………………………………………. 162
 
فهرست جداول
جدول ‏4‑1 ضرایب مدولاتور PWPF. 95
جدول ‏5‑1 مشخصات مدار ارتفاع پایین.. 122
جدول ‏5‑2 مشخصات مدار زمین‌آهنگ… 130
جدول ‏5‑3 محدوده خطای مجاز برای اصلاح مداری.. 149
جدول ‏5‑4 مشخصات مدار پارکینگ و مدار هدف.. 153
 
 
فهرست علائم واختصارات

بسیاری از موارد توسعه در معنای عام خود باقی مانده است و گاه تنها در معنای رشد ظاهر شده و هیچ پایداری را برای منطقه به همراه نداشته است. پایداری که می‌بایست همراه با عدالت اجتماعی ( به خصوص برای گروه‌های خاص مانند زنان، کودکان و فقرا و …) و عدالت جغرافیایی بوده و با استفاده از ظرفیت و توان جامعه محلی و مشارکت آنان در امر توسعه، به عنوان اقتصاد مکمل در کنار اقتصاد وابسته به زمین و گاه نیز به نوعی به عنوان معیشت جایگزین از تبدیل نواحی روستایی به نواحی فقیر و در حال فرسایش جلوگیری کرده و پایداری را در تمامی ابعاد خود برای روستا به ارمغان آورد. با مرور زمان مشارکت به عنوان یکی از ارکان مهم توسعه، و نظر به اینکه در پارادایم جدید توسعه (توسعه ی پایدار)، توسعه و مشارکت را دو عنصر غیرقابل تفکیک می‌دانند نقشی محوری به خود گرفت و مشارکت اجتماع محلی، به عنوان باثبات‌ترین و کم هزینه‌ترین راه برای موفقیت، عنصری مطلوب و ضروری برای توسعه‌ی گردشگری پایدار به ویژه در زمینه‌ی گردشگری روستایی مورد توجه واقع شد. بنابراین می‌توان گفت یکی

 

1-2-1- ریشه……………………………… 7

1-2-2- ساقه……………………………… 7

1-2-3- برگ………………………………. 8

1-2-4- گل……………………………….. 8

1-2-5- بذر ……………………………… 8

1-3- مراحل فنولوژی……………………….. 9

1-3-1- مراحل رشد رویشی……………………. 9

1-3-1-1- جوانه‌زنی………………………… 9

1-3-1-2- سبز شدن…………………………. 9

1-3-1-3- مراحل طویل شدن سریع ساقه………….. 9

1-3-2- مراحل رشد زایشی……………………. 10

1-3-2-1- گلدهی…………………………… 10

1-3-2-2- گرده‌افشانی………………………. 10

1-3-2-3- مرحله پر شدن دانه………………… 10

1-4- خاک………………………………… 11

1-5- شرایط اقلیمی: (آب وهوا)………………. 11

1-6- آبیاری……………………………… 12

1-7- ذرت رقم سینگل کراس 704………………… 12

1-8- ارزش غذایی ذرت………………………. 13

1-9- اهمیت روی در تغذیه گیاهان زراعی……….. 21

1-10- ساز و کارهای جذب و انتقال عنصر روی در گیاهان   23

1-11- نقش روی در فیزیولوژی گیاه……………. 24

1-12- کودهای حاوی عنصر روی زمان و روش استفاده.. 24

1-13-  اهمیت پتاسیم در تغذیه گیاهان زراعی ….. 25

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- فیزیولوژی تنش خشکی در گیاهان………….. 28

2-2- واکنش‌های مولکولی به تنش خشکی  ………… 29

2-3- کمبود آب و مقاومت به خشکی…………….. 29

2-4- کاهش سطح برگ یک واکنش اولیه به کمبود آب… 29

2-5- کمبود آب ریزش برگ را تحریک می‌کند………. 30

2-6- روزنه‌ها در طول تنش آبی در واکنش به اسید آبسیزیک بسته می‌شوند…………. ..30

2-7- روش‌های اندازه‌گیری مقاومت به خشکی………. 30

2-8- تأثیر تنش خشکی بر فعالیت‌های گیاه………. 31

2-9- تأثیر تنش خشکی بر رشد و عملکرد ذرت   ….. 32

2-10- تأثیر تنش خشکی بر محتوای کلروفیل برگ….. 34

2-11- تأثیر تنش خشکی بر محتوای یون‌های پتاسیم و روی در برگ    35

2-12- برهم‌کنش بین عناصر پتاسیم و روی……….. 36

2-13- نقش عناصر پتاسیم و روی در ذرت………… 37

2-14- نقش عناصر پتاسیم و روی در افزایش عملکرد دانه   38

2-15- نقش عناصر پتاسیم و روی در افزایش مقاومت به خشکی در ذرت……….. 40

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- خصوصیات محل آزمایش…………………… 44

3-2- عملیات آماده‌سازی زمین………………… 44

3-3- طرح آزمایشی مورد استفاده و نقشه طرح …… 45

3-4- نمونه برداری واندازه گیری‌ها ………….. 46

3-5- تجزیه‌ آماری داده‌ها…………………… 46

فصل چهارم: نتایج و  بحث

4-1- ارتفاع بوته…………………………. 48

4-2- قطر ساقه گیاه……………………….. 62

4-3- مساحت برگ پرچم………………………. 63

4-4- ارتفاع بلال از سطح خاک………………… 67

4-5- طول بلال…………………………….. 68

4-6- قطر بلال…………………………….. 69

4-7- وزن خشک چوب بلال……………………… 70

4-8- وزن خشک بلال…………………………. 72

4-9- تعداد ردیف دانه در بلال……………….. 73

4-10- تعداد دانه در بلال…………………… 79

4-11- وزن صد دانه………………………… 85

4-12- عملکرد دانه در هکتار………………… 90

4-13- عملکرد ماده خشک ……………………. 95

4-14- شاخص برداشت………………………… 96

نتیجه‌گیری نهایی

نتیجه‌گیری نهایی …………………………. 98

پیشنهادها…………………………….. ………99

فهرست منابع فارسی……………………… ………100

فهرست منابع انگلیسی……………………. ……..105

 چکیده

به منظور بررسی نقش پتاسیم و روی بر روی ذرت تنش خشکی در شرایط مختلف آبیاری آزمایشی در سال زراعی 91-90 در شهرستان شیروان چرداول از توابع استان ایلام اجرا گردید طرح آماری مورد استفاده طرح اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه‌ی بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. در این آزمایش سطوح مختلف آبیاری شامل (آبیاری نرمال، قطع آبیاری در مرحله گرده‌افشانی و قطع   آبیاری در مرحله‌ی پرشدن دانه) بودند که در کرت‌های اصلی قرار گرفتند و سطوح مختلف پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم شامل  و سطوح مختلف روی از منبع سولفات روی شامل  به صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفتند نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که اثرات ساده تیمارهای مورد بررسی بر تمام صفات معنی‌دار گردید. اثرات متقابل دوگانه آبیاری × پتاسیم، آبیاری × روی در پتاسیم به جز ارتفاع بلال، طول بلال، قطر ساقه گیاه و وزن خشک چوب بلال بر بقیه صفات معنی‌دار شد و اثرات سه‌گانه در بیشتر صفات مورد بررسی تأثیر معنی‌داری نداشت. 

واژگان کلیدی: ذرت، تنش خشکی، پتاسیم، روی

مقدمه

ذرت گیاهی است از خانواده غلات با چرخه فتوسنتزی C4 (چهار کربنه) که به دلیل ارزش غذایی خاصی که دارد، بعد از گندم بزرگترین سطح زیر کشت اراضی زراعی دنیا را به خود اختصاص داده است و از نظر تولید محصول بعد از گندم و برنج در رتبه سوم قرار دارد (کریمی،1375).

سطح زیر کشت ذرت در جهان روز به روز در حال افزایش است. در کشور ما نیز به دلیل تطابق شرایط آب و هوایی بعضی از نقاط کشور از جمله ایلام و خوزستان با مراحل رشد آن کشت این گیاه نتایج خوبی داده است. اصولاً ذرت گیاهی است که در مناطق گرمسیری با رطوبت مناسب رشد می‌کند (فتحی، 1378 ) و نیاز آب و هوای آن با شرایط محیطی ایلام مطابقت زیادی دارد. با توجه به پتانسیل بالای تولید آن در استان، عملکرد تولیدی آن پایین‌تر از پتانسیل این گیاه می‌باشد. از جمله عواملی که عملکرد ذرت را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد خشکسالی و تنش حاصل از آن است که تولیدات محصولات زراعی را با محدودیت روبرو می‌سازد و بازده کشت در مناطق خشک و دیم را کاهش می‌دهد. با توجه به اینکه ایران جز مناطق خشک جهان محسوب می‌شود و در بیشتر موارد توصیه‌های کودی بدون توجه به نیاز گیاه صورت گرفته و به تغذیه صحیح گیاهی اهمیت داده نشده. توصیه‌های کودی عمدتاً‌ به صورت کلیشه‌ای انجام می گردد، کود نقش خود را به عنوان ابزار مهم در افزایش تولید به دلیل عدم استفاده بهینه از آنها ایفا نمی‌کند یکی از دلایل اصلی توجه بیشتر به عناصر کم‌مصرف، به جز نقش آنها در افزایش تولید محصولات، مشاهده کمبود، گرسنگی پنهان و افزایش بیماری‌هایی است که انسان امروزی در اثر مصرف مواد غذایی فقیر از این عناصر، به آن‌ها مبتلا می‌شود.

اشکالی که در توصیه‌ها وجود دارد این است که تا گیاهان زراعی نشانه‌های کمبود را نشان ندهند، کودی توصیه و مصرف نمی‌شود که این اندیشه‌ای نادرست می‌باشد زیرا در این شرایط عملکرد پایین آمده و کیفیت محصول بسیار کاهش می‌یابد (کنگر‌شاهی،1382).

اگرچه آب فراوان‌ترین ترکیب کره زمین به حساب می‌آید و در تمام واکنش‌های شیمیایی اهمیت حیاتی دارد اما کمبود آن مهم‌ترین عامل محدود‌کننده عملکرد محصولات کشاورزی در سراسر جهان به شمار می‌رود. در نواحی خشک و کم آب مانند ایران گذشته از اینکه آب موجود برای کشاورزی کافی نیست از این مقدار نیز بیش از 3 درصد به مصرف واقعی گیاه نرسیده و بقیه‌ی آب قبل از اینکه در اختیار گیاه قرار گیرد به نحوی از بین می‌رود (علیزاده، 1378). مقدار آب مورد نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد آن بسته به گونه‌های گیاهی متفاوت است و کمبود آب در هر مرحله‌ای از رشد ممکن است بر محصول نهایی اثر بگذارد (راشد محصل و همکاران، 1364). با توجه به مشکل کمبود آب به خصوص در ماه‌های تابستان، مصرف صحیح کودهای پتاسیم و روی به دلیل نقشی که در افزایش مقاومت به تنش کم آبی و افزایش سرعت رشد و تولید عملکرد بالاتر دارد، از اهداف مدیریت‌های زراعی می‌باشد.

 تعریف تنش

به هر عامل محیطی که باعث کاهش پتانسیل رشد شود، تنش محیطی اطلاق می‌شود. به طور کلی تنش‌هایی که باعث کاهش عملکرد گیاهان می‌شوند به سه دسته کلی تقسیم می‌گردند: تنش خشکی، تنش شوری و گرما (شبان، 1386).

 تنش خشکی

تنش خشکی هنگامی ایجاد می‌شود که رطوبت موجود در اطراف ریشه، به حدی کاهش یابد که گیاه قادر به جذب آب کافی نباشد، یا به عبارت دیگر زمانی که تعرق بیشتری از جذب آب صورت بگیرد (شیخ بگلو و همکاران، 1388). 

 اهمیت موضوع تنش خشکی

خشکی و تنش ناشی از آن معمولی‌ترین تنش‌های محیطی است که تقریباً تولیدات زراعی را در 25 درصد از زمین‌های زراعی کشاورزی جهان محدود می‌کند. ایران با متوسط نزولات آسمانی240 میلی‌متر در زمره مناطق خشک جهان طبقه‌بندی می‌گردد. بالا بودن مقدار تبخیر، محدودیت منابع آبی و سایر عوامل، باعث توجه بیشتر به مطالعه اثر تنش خشکی شده است. دانستن اطلاعات کافی از واکنش‌های گیاهی در مقابله با تنش‌های محیطی به ویژه خشکی، بهره‌وری بیشتر برنامه‌های به‌نژادی در تهیه ارقام متحمل به خشکی را امکان‌پذیر می‌سازد (سبکدست نودهی و خیال‌پرست، 1386).

خشکی‌های فصلی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده توسعه کشت و تولید ذرت در دنیا می‌باشند. خشکی به طور متوسط 17 درصد از عملکرد سالانه ذرت دانه‌ای جهان را کاهش می‌دهد و حتی در بعضی از سال‌ها کاهش محصول بیش از 70 درصد نیز در اثر خشکی گزارش شده است. تقریباً 70 درصد مساحت ایران را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهند که متوسط بارندگی سالانه آنها کمتر از 150 میلیمتر می‌باشد. علاوه بر این متوسط نزولات جوی از میزان تبخیر کمتر است و مقدار بارندگی نیز نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. بنابراین یکی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی که در اکثر مناطق کشور ما وجود دارد، مشکل کم‌آبی است (خلیلی و همکاران، 1389).

در ایران کشت ذرت در سال‌های اخیر رونق یافته و استفاده از آن در تغذیه دام و طیور و مصارف صنعتی مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی تأمین آب مورد نیاز در مراحل خاص رشد رویشی و زایشی این گیاه که نسبت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد حساس می‌باشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. عملکرد دانه در گیاه ذرت که متأثر از سایر صفات زراعی می‌باشد، شدیداً تحت تأثر عوامل محیطی قرار می‌گیرد که تنش خشکی و عناصر غذایی از مهم‌ترین این عوامل می‌باشند (سلیسپور و همکاران، 1388).

 چگونگی مقابله گیاه با تنش خشکی

مقاومت به خشکی عبارت از توانایی گیاه در مقابله با دوره‌های خشکی است و یک خصوصیت پیچیده می‌باشد. جهت مقابله با خشکی سه فرآیند عمده در گیاهان وجود دارد که شامل اجتناب از خشکی،فرار از خشکی و تحمل به خشکی می باشند. ساده‌ترین راه سازگاری گیاه به شرایط خشک، فرار از خشکی است. این مکانیسم خاص برخی گیاهان یکساله مناطق خشک و بیابانی است. این گیاهان در واقع هیچ فرآیندی جهت مقابله با تنش خشکی ندارند و اصولاً مقاوم به خشکی نیستند، بلکه فقط این توانایی را دارند که خود را از معرض تنش برهانند. برخی گیاهان دیگر با حفظ توازن رطوبتی و پتانسیل بالای آب، در بافت‌های خود، در واقع از تنش خشکی اجتناب می‌کنند، ولی بعضی دیگر از گیاهان توانایی تحمل تنش را دارند. این گیاهان قادرند که در پتانسیل‌های پایین آب نیز به حیات خود ادامه دهند (شبان، 1386).   

 

 

1-1- تاریخچه و سطح زیر کشت ذرت در ایران

ذرت تا قبل از سال 1492 که قاره‌ی آمریکا کشف شد در آسیا، اروپا و افریقا بعنوان یک گیاه زراعی شناخته نشده بود (کریمی وهمکاران، 1375). اظهارنظرهای متعددی در خصوص منشأ آن ابراز شده است و به احتمال زیاد مبدأ آن مکزیک و آمریکای مرکزی و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی مانند پرو، بولیوی و اکوادور بوده است. طبق نتایج کاوش های بعمل آمده مشخص شده است که حدود 3000 سال قبل از میلاد این گیاه در پرو کشت می‌شده و همچنین نوع وحشی آن بنام ذرت آندن[1] یا ذرت مکزیکی حدود 5600 سال قبل در مکزیک کشت می‌شده است. کریستف کلمب در نوامبر 1492 ذرت را در حوالی کوبا مشاهده کرده که به وسیله‌ سرخ‌پوستان قبیله‌ ماهیز کشت می‌شده است و از دانه آن تغذیه می‌کردند که در حقیقت نام گیاه نیز از نام همین قبیله اقتباس شده است. این گیاه بعد از سفر دوم کاشف آمریکا در سال 1494 از کوبا به اروپا و آفریقای شمالی برده شده و در اواخر قرن شانزدهم وارد آسیا گردید (نورمحمدی و همکاران، 1377).  

در سال‌های اخیر در نتیجه توجه شایانی که به امر دامپروری و پرورش طیور به عمل آمده و همچنین به علت استقبال زیاد دامداران و پرورش‌دهندگان مرغان گوشتی و تخمگذار و نیز دامدارانی که به تولید و پرورش گاوهای شیری و گوشتی پرداخته‌اند و از طرف دیگر نیاز روزافزون کارخانجات صنعتی و حتی داروسازی به فرآورده‌های این گیاه، به سرعت سطح زیر کشت آن در کشور افزایش یافته است. با توجه به شرایط آب و هوایی بسیار مناسبی که کشور ایران برای تولید ذرت دارا می‌باشد، کشت آن به سرعت در کشور توسعه یافته است.

سطح زیر کشت ذرت در کشور حدود 245.000 هکتار که بیشترین سطح زیر کشت در فارس 100.000، خوزستان 43.000 و کرمانشاه 26.000 هکتار می‌باشد. میزان تولید ذرت دانه‌ای 6/1 میلیون تن تولید شده است. متوسط عملکرد ذرت دانه‌ای 6726 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. بدیهی است با توجه به ارقام اصلاح شده موجود، عملکرد هکتاری پایین بوده و مورد قبول نمی‌باشد. با رعایت اصول مصرف بهینه کودی مخصوصاً مصرف کودهای پتاسیمی به صورت سرک در خاک‌های تخلیه شده نظیر خاک‌های خوزستان و سایر نقاط کشور، به سهولت می‌توان عملکرد هکتاری ذرت را تا حد پیش‌بینی شده در برنامه‌های چهارم توسعه و چشم‌انداز 20 ساله کشور افزایش داد (غیبی و ملکوتی، 1384).

 1-2- مشخصات گیاه‌شناسی ذرت

ذرت با نام علمی  Zea Mags یکی از مهمترین محصولات خانواده غلات Poaceae می‌باشد که نام انگلیسی آن Maize و آمریکایی آن Corn است که خصوصیات گیاهی آن به شرح زیر است (شریفی جهان تیغ، 1386).

 1-2-1- ریشه 

سیستم ریشه‌ای ذرت مانند گراس‌ها بر دو قسم است 1) ریشه بذری که در جنین بذر حضور دارد 2) ریشه‌های نابجا که پس از مرحله جوانه‌زنی از بافت ساقه منشأ می‌گیرد این گونه ریشه‌ها تحت عنوان ریشه‌های تاجی نیز نام برده می‌شوند. ریشه‌های بذری متشکل از دو نوع ریشه اولیه و تعدادی ریشه‌های جانبی است. ریشه‌های نابجا نیز پس از مرحله اولیه رشد سیستم اصلی ریشه را تشکیل می‌دهد (خدابنده، 1374).

 1-2-2- ساقه

ذرت برخلاف بسیاری از گراس‌ها دارای ساقه توپر بوده که دارای تعدادی گره و میانگره می‌باشد. تعداد این گره‌ها و میانگره‌ها با توجه به ژنوتیپ و اثرات محیطی می‌تواند بسیار متغیر باشد برخی از گره‌های ساقه در بالاتر از زمین ولی نزدیک به سطح خاک تولید ریشه‌های هوایی نابجا می‌نماید (خدابنده، 1374 و نورمحمدی، 1376).

 

1-2-3- برگ  

از هر گره ساقه یک برگ تشکیل شده که برگها به طور متناوب در دو جهت کاملاً‌ مشخص قرار می‌گیرند. هر برگ شامل پهنک و غلاف بوده و غلافها به دور ساقه می‌پیچد. پهنک برگ دارای بافتی نرم بوده و در قسمت میانی آن رگبرگ اصلی قرار دارد. غلاف برگ دارای بافتی سخت‌تر بوده و رگبرگ میانی در آن کمتر مشخص است (آقاعلیخانی،1380).

 1-2-4- گل 

ذرت گیاهی است یکپایه که گلهای نر در گل تاجی و گل‌های ماده در بلال قرار گرفته‌اند ساقه اصلی و پاجوش‌ها در انتها به یک گل تاجی (Tassel) ختم می‌شوند. انشعابات حاصل از گره‌های بالای سطح خاک به گل آذین ماده یا بلال (Ear) منتهی می‌شود. از آنجایی که در ذرت گل‌های نر و ماده، جدا از هم قرار می‌گیرند و گرده‌افشانی راه طبیعی تکثیر این گیاه می‌باشد، دانه‌های گرده توسط جریان باد بر روی تارهای ابریشمی منتقل شده و در آنجا جوانه زده و به طرف پایین خامه رشد نموده و پس از ورود به کیسه جنینی در طی جریان باروری دوگانه القاح مضاعف جنین دیپلوئید (zn=20) و آندوسپرم تریپلوئید (sn= 30) را در بذر شکل می‌دهد (کریمی،1375).

 1-2-5- بذر   

بذر ذرت در اصل یک میوه گندم است که شامل جنین، آندوسپرم، لایه آلئورون و بقایایی از پوشش بذر می‌باشد که توسط پریکارپ چسبنده‌ای محصور می‌گردد.

جنین بذر ذرت دارای یک محور مرکزی بوده که از یک سو به ریشه اولیه و از سوی دیگر به نوک ساقه منتهی می‌شود. آندوسپرم در یک طرف انتهای بذر ذرت قرار دارد که فضای زیادی را فرا می‌گیرد که به جز لایه خارجی آن مشتمل بر سلولهایی است که عمده آن نشاسته است. دانه خشک ذرت حاوی 77% نشاسته، 2% قند، ‌9% پروتئین، 5% روغن، ‌5% پنتوزان و 2% خاکستر می‌باشد که این خاکستر شامل نمک هایی نظیر کلسیم، منیزیم، فسفر آلومینیم، آهن، سدیم، پتاسیم و کلر می‌باشد (نورمحمدی، 1376).

 1-3- مراحل فنولوژی 

مراحل رشد و نمو ذرت همانند سایر گیاهان تابع شرایط آب و هوایی است که آگاهی از مراحل آن در ارزیابی نهایی ظرفیت عملکرد آن بسیار مهم می‌باشد. مراحل رشد رویش و زایش بستگی به شرایط اقلیمی خاص دارد که مهمترین آنها درجه حرارت و رطوبت محیط است که برای آغاز یک مرحله باید این عوامل به مقدار کافی و مطلوب در اختیار گیاه باشد (کوچکی و همکاران، 1373).

 1-3-1- مراحل رشد رویشی