کلید واژه ها:

جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ اسلامی، مهدویت، تشیع، راهبرد فرهنگی ـ سیاسی

 

فهرست مطالب

بخش نخست: کلیات… 1

فصل نخست: مقدمه و تبیین نمایه کلی پژوهش… 2

مقدمه. 2

فصل دوم: راهبرد فرهنگی ـ سیاسی؛ چیستی و چرایی.. 9

گفتار نخست: چیستی راهبرد فرهنگی ـ سیاسی.. 9

1) تعریف راهبرد. 9

2) تعریف فرهنگ… 14

3) تعریف سیاست… 17

گفتار دوم: مفهوم سیاست در تعالیم اسلامی و چرایی راهبرد فرهنگی ـ  سیاسی  21

فصل سوم: گفتمان مهدویت؛ بایسته ها و ضرورت ها 25

گفتار نخست: مهدویت و انتظار در اندیشه تشیع. 25

               1) مفهوم انتظار. 26

               2) انواع انتظار. 26

گفتار دوم: مسئله زمینه سازی؛ چیستی و چگونگی.. 28

               1) اوصاف اصحاب امام عصر(عج) 30

                2) اقتضائات اقدام مصلحانه. 34

               3) سیاست های مورد نیاز حکومت اسلامی.. 35

               4) تحلیلی از وضعیت موجود. 37

               5) ضرورت فرهنگ سازی درونی.. 39

               6) نقش جمهوری اسلامی ایران در تحقق اهداف اسلامی.. 40

               7) ضرورت حرکت برای ایجاد جامعه آرمانی شیعی.. 41

بخش دوم: بنیادهای معرفتی انسان شناسانه در اسلام. 48

فصل نخست: انسان شناسی و ضرورت پردازش آن در همه شاخه های علوم انسانی  49

گفتار نخست: ضرورت نگرش جامع به انسان در علوم انسانی.. 49

               1) رویکردهای انسان شناسی.. 49

               2) تاثیر شناخت انسان. 51

               3) ویژگی های انسان شناسی دینی.. 57

گفتار دوم:  بررسی قوای انسانی و رابطه بین آن ها 59

               1) قوای چهارگانه نفس… 59

               2) ماهیت فضایل و رذایل در قوای چهارگانه و اقسام آنها 60

               3) عدالت به عنوان ام الفضایل.. 62

               4) تناسب صور اخروی با ملکات نفس… 64

               5) ارتباط قوا با نفس و بالعکس… 66

فصل دوم: نقش آموزه های شریعت قدسیه اسلام در سوق دادن جامعه انسانی به سمت حیات طیبه و جامعه آرمانی  70

گفتار نخست: رابطه انسان با خدا 71

               فطرت… 72

گفتار دوم: رابطه انسان با خود. 87

               1) معرفت شناسی ابعاد وجودی انسان (ارگانیسم انسانیت) 88

               2) معرفت شناسی حیات طیبه ایمانی (ارگانیسم الهیت) 97

بخش سوم: بنیاد های نظری ولایت در اندیشه تشیع و ارتباط آن با مقوله مهدویت   111

فصل نخست: شیعه و گفتمان ولایت… 112

گفتار نخست: طرح بحث و کلیات… 112

               1) تعریف لغوی و مفهوم اصطلاحی ولایت… 112

               2) مفهوم ولایت در مکتب تشیع. 114

گفتار دوم: حقیقت ولایت در مکتب تشیع. 120

               1) مسئله ولایت «الله» عز اسمه و جل جلاله. 120

               2) مسئله «ولایت انسان» و مقام خلیفه اللهی او در زمین.. 125

فصل دوم: شیعه و گفتمان مهدویت… 135

گفتار نخست: فلسفه امامت در تشیع. 135

               1) برهان لطف… 135

              2) قاعده وجوب اصلح.. 143

              3) برهان امکان اشرف… 143

              4) برهان عنایت… 147

گفتار دوم: فلسفه غیبت… 156

               1) غیبت و مهدویت… 157

               2) فلسفه غیبت از زبان دانایان غیب… 158

               3) رحلت امام صادق و تاویل مهدی.. 160

               4) ضرورت تبیین عقلی غیبت… 161

               5) الطاف خداوند در وجود امام غائب… 161

               6) شیخ صدوق و فلسفه غیبت… 166

               7) فلسفه غیبت از نظر کلام مفید. 169

               8) فلسفه غیبت در نگاه شریف مرتضی.. 172

               9) غیبت براساس دیدگاه شهید صدر دوم. 173

               10) فلسفه غیبت از نظر شیخ طوسی.. 176

گفتار سوم: رمزگشایی از فلسفه غیبت و آرمان مهدویت… 178

 

               1) علل غیبت در روایات… 178

               2) تحلیل و بررسی دلایل غیبت… 179

3) ارگانیسم اصلاح و تمهید شرایط.. 181

4) شواهد روایی دلالت کننده بر وجود اقتضائات برای ظهور  182

بخش چهارم: اقتضائات رهیافت سیاسی در راهبرد مهدویت… 191

فصل نخست: بررسی تحلیلی مفاهیم اصلی در علوم سیاسی.. 192

گفتار نخست: حکومت و حاکمیت… 192

               1) حوزه معنایی حکومت… 192

               2) حوزه معنایی حاکمیت… 193

               3) حکومت دینى در اندیشه ملاصدرا 194

               4) معناى مشروعیت… 195

               5) معنای مقبولیت… 196

               6) رابطه مشروعیت با مقبولیت… 196

گفتار دوم: مردم و حاکمیت… 197

               1) نقش مردم در حکومت اسلامى.. 197

               2) مردم به مثابه مبنای اقتدار در نظام اسلامی.. 205

گفتار سوم: قدرت و اقتدار. 209

فصل دوم: فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات در سیاست داخلی و سیاست خارجی  214

گفتار نخست: رمزگشایی از مفهوم «فرهنگ ایده آل» 215

               1) فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات سیاسی در داخل.. 216

              2) اقتدار حاصل آمده از نهادینه شدن فرهنگ ایده آل به مثابه رکن سیاست خارجی  223

گفتار دوم: نهادینه کردن فرهنگ ایده آل در جامعه، اصلی ترین هدف حکومت اسلامی  225

               1) تقویت بنیادهای فرهنگ ایده آل نیاز اساسی برای توسعه سیاسی  225

               2) ابتنای فرهنگ سیاسی اسلام بر بصیرت آحاد. 227

               3) شاخص های اصلی برای خطاناپذیر شدن شناخت حق از باطل (تحصیل بصیرت) 230

               4) رمز گشایی از نسبت میان حقیقت تقوا و حقیقت فرهنگ ایده آل  233

               5) در بیان اتمام و اکمال مکارم اخلاق.. 234

فصل سوم: کارویژه های حکومت اسلامی در عصر غیبت… 239

گفتار نخست: هدایت محور بودن معرفت سیاسی در اسلام. 239

               1) وظایف حکومت اسلامی از نظر ملا صدرا 240

               2) سعادتمندی حقیقی مردم هدف اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت   241

3) علل محرومیت جوامع از سعادت دنیوی و اخروی.. 242

گفتار دوم: تعالی به مثابه روح اصلی و مشخصه حکومت اسلامی  243

               1) اقتضائات توسعه دینی و سعادتمندی انسان. 245

               2) وظایف و اختیارات حکومت اسلامی.. 248

بخش پنجم: بررسی نهاد های موثر در راهبرد نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه  256

فصل نخست: آسیب شناسی اجمالی از وضعیت کنونی فرهنگ در جامعه  257

گفتار نخست: جامعه، فرهنگ اسلامی و تهاجم فرهنگی.. 259

               1) خطر فراگیر شدن فرهنگ دین زدایی و دین زدایی فرهنگی  261

               2) آسیب رسانی فرهنگی در سایه نظریه فرهنگ جهانی.. 263

               3) تغییر در جهان بینی نتیجه قطعی استیلای دین زدایی فرهنگی  265

               4) آسیب نظام گسیختگی نتیجه ای برای جریان تغییر فرهنگی  265

گفتار دوم: آسیب شناسی فرهنگی انقلاب اسلامی.. 270

فصل دوم: شناسایی نهادهای موثر و کارآمد و بررسی جایگاه آن ها در ساختار فرهنگی جدید  277

گفتار نخست: شناسایی نهادهای موثر و کار آمد. 277

               1) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 278

               2) سازمان تبلیغات اسلامی.. 280

3) صدا و سیما 285

4) حوزه های علمیه و مساجد. 291

5) آموزش و پرورش… 295

گفتار دوم: بررسی جایگاه نهادهای فرهنگی در نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه  302

گفتار سوم: طراحی ساختار فرهنگی جدید و کیفیت اجرای آن در سطح کشور  305

               1) ترسیم اهداف… 305

2) شناخت امکانات و بسیج هدفمند آن ها 307

               3) صورت بندی نظام نوین تعلیمی ـ تربیتی (ارائه بهترین شیوه اجرا) 311

نتیجه گیری.. 316

منابع. 320

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحمن الرحیم. اذا جاء نصر الله و الفتح. و رایت الناس یدخلون فی دین الله افواجا. فسبح بحمد ربک و استغفره انه کان توابا.

اللهم لا حول لنا الا بقوتک ولا قوه لنا الا بعونک فایدنا بتوفیقک و سددنا بتسدیدک و اعم ابصار قلوبنا عما خالف محبتک و لا تجعل لشیء من جوارحنا نفوذا فی معصیتک فصل علی محمد و آله.

رساله پیش رو با عنوان «راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر گفتمان مهدویت»، به منظور بررسی نسبت میان «شریعت مقدس اسلام»، «فرهنگ جامعه اسلامی» و «اقتضائات جامعه مهدوی» در دستور کار قرار گرفت و در جریان این پژوهش، ضرورت نهادینه کردن فرهنگ آرمانی اسلام در جامعه و تاثیر این مهم در استحکام پایه های حاکمیت سیاسی اسلام در عصر غیبت و نیز نقش آن در تمهید شرایط ظهور منجی عالم بشریت ارواحنا فداه به موضع فحص و بررسی نهاده شد.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یگانه پرچمدار حاکمیت تشیع در عصر حاضر که بی شباهت به عصر آخر الزمان نیست، نقش و اهمیت ویژه ای در تحقق اهداف آرمانی شیعه دارد. بدیهی است این اهداف آرمانی که ریشه در معارف حقه اسلام و آموزه های اصیل اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دارد، تحت ولایت، زعامت و درایت «فقیه جامع الشرایط» و نیز رهنمودهای علمای ربانی و عرفای الهی کیان اسلامی پیگیری می شود. در این راستا باید متذکر شد که اهداف آرمانی و آموزه های ربانی در اعماق خود با حقیقت و واقعیت پیوندی ژرف و ظریف دارد که نیل به ژرفای این حقایق جز از راه سیر انفسی و آفاقی بسی سخت و دشوار خواهد بود و لازمه آن نیز حرکت زیر لوای پیران طریق و حکیمان رشید است تا از رهگذر آن حقایق الهیه درونی افراد شود و فهمی عمیق نسبت به معارف دین برای آحاد حاصل آید و در پرتو آن، ایمان عمیق و خلق کریم در قلب آحاد مستقر شود و زمینه برای تجلی فرهنگ آرمانی اسلام مهیا گردد.

در این رساله اصل بر آن است که فرهنگ اسلام در شکل آرمانی خود زمانی بر جامعه مستولی می شود که اعمال آحاد مسلمین از حدود الهی تجاوز نکند و مکارم اخلاق در سطح گسترده به صورت نهادی شده در جامعه عینیت یابد و به تبع آن مطالبات حضرت حق ـ عز اسمه ـ به مطالبات مردمی مبدل شود. بدیهی است در شرایطی که زمامداران صالح مسلمان، زمام امور حاکمیتی را به دست دارند و به دنبال عینیت بخشیدن به مطالبات الهی هستند، تبدیل شدن مطالبات ذات اقدس الهی به مطالبات مردمی (این امر نتیجه پروسه نهادینه کردن شکل صحیح فرهنگ اسلامی در جامعه خواهد بود)، پیکره امت و امامت را به پیکره ای واحد و منسجم مبدل کرده و میان دو روی سکه سیاست که «مردم» اند و «حاکمیت» پیوندی ناگسستنی برقرار می کند. پس دور از حقیقت نیست که نهادینه شدن شکل صحیح «فرهنگ اسلام» در جامعه را به مثابه عنصری اساسی تلقی کنیم که تحقق آن در جامعه به اصلاح مناسبات «مردم ـ مردم»، «مردم ـ حاکمیت» و «حاکمیت ـ مردم» منجر شود و انسجام ملی و ثبات سیاسی را نتیجه دهد.

از سوی دیگر باید تاکید کرد که یکی از کارویژه های اساسی حکومت اسلامی در نظام ولایی شیعی، تنظیم رابطه معنوی ولایت محور میان حاکمیت و آحاد ملت است. (ضرورت ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم در عقیده و رفتار) بر این اساس می توان مدعی شد، این مهم نیز جز از طریق نهادینه کردن فرهنگ اسلامی (اسلام ناب محمدی) در جامعه و تربیت نفوس متقی، مهذب و متکامل میسر نمی باشد. بدیهی است تحصیل توفیق در این زمینه نیازمند اراده دستگاه حاکمیت و نظام سیاسی است که با نگاهی فعال و پویا به پدیده فرهنگ، آن را به گونه ای سامان بخشد که از طرفی موجب تعالی و تکامل فرهنگ دین بنیاد شود و از طرف دیگر فرهنگ تکامل یافته موجب استحکام پایه های اقتدار ملی و برقراری پیوند حداکثری میان حاکمیت و مردم گردد. از این حیث تحقق هدف مذکور مستلزم اتخاذ راهبرد فرهنگی ـ سیاسی از سوی دستگاه حاکمیت است تا از رهگذر آن زمینه های لازم برای اصلاح و بهسازی حداکثری در دو حوزه: 1) مناسبات میان حاکمیت و مردم (جامعه با حاکمیت) و 2) مناسبات فردی – اجتماعی در جامعه (مناسبات جامعه با خود) فراهم آید. ضمنا متذکر می شود در رساله پیش رو جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) به مثابه هدف غایی مورد توجه بوده و حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) معرفی خواهد شد و افق مهدویت در این حوزه مورد تاکید است.

مطالبات آرمانی مذکور در شرایطی بیان می شود که ما به این مسئله اذعان داریم که با وجود اینکه انقلاب اسلامی ایران پدیده ای ذاتا فرهنگی ـ سیاسی بوده، به نظر می رسد پس از تشکیل جمهوری اسلامی ایران تداوم بعد فرهنگی آن برای تحقق جامعه آرمانی شیعی تا حد زیادی مغفول واقع شده و یا در مسیر صحیح و کارشناسی شده هدایت نشده است. این در حالی است که طی این سال ها بر بعد سیاسی انقلاب بیشتر پای فشرده شده است. در همین راستا باید متذکر شد بازتاب عملکرد دستگاه های فرهنگی در طول 30 سال گذشته بیانگر آن است که وضعیت مناسبات فردی ـ اجتماعی جامعه کنونی ما فاصله ای چشمگیر با جامعه مطلوب و ایده آل شیعی دارد و از سوی دیگر هجمه های نرم فرهنگی و رویارویی نامتناسب و نامتقارن نهادهای فرهنگی داخلی با این هجمه ها همواره بر این فاصله چشمگیر می افزاید و این رویارویی خطیر این اصل را بر ما مسلم می کند که بهینه سازی اوضاع کنونی نیازمند تبیین ساختارهای فرهنگی کار آمد است که این ساختار باید با افق مهدویت و آرمان شهر اسلامی قابل انطباق باشد.

با این وصف نگارنده معتقد است تحصیل توفیق در بعد سیاسی ارتباطی تنگاتنگ با کسب موفقیت های روز افزون در حوزه فرهنگ و نهادینه سازی بنیادهای فرهنگ دینی در بستر جامعه دارد. چه، یکی از کارویژه های اساسی و مهم حکومت اسلامی بسط فرهنگ و اندیشه اسلامی در جامعه است. به همین منظور وجود نگاه راهبردی به این دو حوزه از سوی حاکمیت اسلامی عصر غیبت ضرورتی انکارناپذیر است و در حاکمیت سیاسی شیعی تمام جهت گیری ها باید با توجه به آرمان مهدویت صورت پذیرد. بنابر این پیشینه تحقیق حاضر، ناظر بر تمام پژوهش های حوزه مهدویت است که در این میان غیر از شیعیان بسیاری از بزرگان و علمای اهل سنت نیز در این باب آثاری بر جای گذاشته اند و طی سال های اخیر این پژوهش ها وجه پویاتری به خود گرفته است. برگزاری همایش های بین المللی مهدویت طی سالیان اخیر شاهد بر این مدعا است که طی آن پژوهش هایی در باب «زمینه سازی ظهور»، «وظایف دولت زمینه ساز»، «مهدویت و رسانه» و … مورد بررسی قرار گرفته اند و در سال های آتی نیز این محورها پیگیری خواهند شد. بر این اساس، فضای گفتمانی برای طرح موضوع این رساله تا حدود زیادی فراهم بوده و بلکه پرداختن به آن را می توان امری ضروری تلقی کرد چراکه به نظر می رسد نوع نگاه حاکمیت شیعی به حوزه فرهنگ و سیاست باید ملهم از آرمان مهدویت باشد و این مسئله را می توان یکی از نیازهای تئوریک کشور دانست.

بر این مبنا رساله حاضر کوشش می کند این کارویژه را در چارچوب سیاست های جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهد؛ امید که بتواند برای متولیان سیاستگذاری در این عرصه مفید واقع شود.

در این مجال با توجه به توضیحات ارائه شده در بالا و همچنین برای روشن تر شدن فضای گفتمانی پژوهش حاضر، در زیر به طرح سوال اصلی و سوالات پیرامونی و بیان فرضیه اصلی و فرضیات پیرامونی می پردازیم.

این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال اصلی است که رویکرد سیاسی مطلوب به حاکمیت، جامعه و فرهنگ در جهت گذار از وضع موجود (جامعه و حکومت فعلی) به وضع مطلوب (جامعه و حکومت مهدوی) چه اقتضائاتی در طراحی راهبرد فرهنگی سیاسی مطلوب دارد؟

و به تبع آن سوالاتی از قبیل:

1) فرهنگ اسلامی در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی دارد؟

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت از چه جایگاهی برخوردار است؟

3) اهداف و کارویژه های حکومت اسلامی در عصرغیبت چیست؟

4) حاکمیت سیاسی جهت نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه از چه ابزارهایی می تواند استفاده کند؟

در طرح اولیه تحقیق برای سوالات مذکور پاسخ های ابتدایی در قالب فرضیه های تحقیق بیان شد به این ترتیب که در پاسخ به سوال اصلی، این فرضیه اصلی ایراد شد که ایجاد جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) مستلزم تحقق نظام سیاسی ـ اجتماعی متکامل شیعی است که در  شکل ایده آل این نظام، میان امام معصوم علیه السلام به عنوان ولی علی الاطلاق و مامومین به مثابه امت اسلامی، سنخیت و همگونی بنیادی وجود دارد. بر این اساس بدیهی است که در عصر غیبت این مهم (ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم) می تواند از مجرای اراده حاکمیت اسلامی محقق شود تا از این راه بستر های لازم برای پذیرش ولایت کلیه الهیه ـ که در وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف متجلی است ـ از جانب مردم فراهم شود. از این رو توجه به گفتمان مهدویت در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با رویکردهای ذکر شده اهمیتی مضاعف می یابد.

همچنین در طرح تحقیق پاسخ هایی برای سوالات فرعی در نظر گرفته شد که در اینجا با رعایت ترتیب و توالی آن ها تحت عنوان فرضیه های فرعی تحقیق مورد اشاره قرار می گیرد:

1) فرهنگ اسلامی از یک سو به مثابه منشا و خاستگاه راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران است و از سوی دیگر اجرای راهبرد فرهنگی ـ سیاسی، نهادینه شدن فرهنگ اسلامی در جامعه را در پی خواهد داشت.

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) محسوب می شود که در این راستا باید تمام ظرفیت های مادی و معنوی خود را برای تحقق جامعه آرمانی شیعه بسیج کند.

3) توجه به مقوله تربیت دینی آحاد ملت و نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه، از کاروی‍‍‍‍‍ژه های اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت است.

4) از میان نهادهای فرهنگی موجود در کشور، نهاد تعلیمی ـ تربیتی (نظام آموزش و پرورش) ابزاری مناسب، سریع و زود بازده جهت برقراری ارتباط پایدار و فراگیر میان حکومت و بدنه جامعه است که از طریق ایجاد اصلاحات ساختاری در آن و طراحی نظام تعلیمی ـ تربیتی نوین می توان تا حدود زیادی فرهنگ اسلامی را در جامعه نهادینه کرد.

همچنانکه ملاحظه می شود ایده اولیه این رساله با هدف حرکت در جهت ایجاد یک نظام سیاسی ـ اجتماعی متعالی شیعی در مقام طرح و تبیین قرار گرفته و از این حیث رساله وجه کاربردی دارد اما از سوی دیگر باید توجه داشت که ترسیم وجه متعالی نظام سیاسی ـ اجتماعی شیعی نیازمند باریک بینی و مداقه در باب مسایل نظری و اعتقادی است. در این میان با عنایت به رویکرد اصلی رساله، توجه به مبانی انسان شناسی اسلامی و نیز مبانی اندیشه های ولایی تشیع و طرح مسایل نظری پیرامون گفتمان مهدویت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که از این منظر رساله وجه نظری دارد.

بنابراین پژوهش حاضر در 5 بخش اصلی تدوین شده است که عبارتند از:

الف) کلیات

فصل دوم: مبانی نظری و تحقیقات پیشین

2- مبانی نظری و تحقیقات پیشین

2-1- مبانی نظری پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 6

2-1-1- علم چیست؟………………………………………………………………………………………………….. 6

2-1-1-1- تحولات علم در ایران…………………………………………………………………………….. 9

2-1-1-2- علم و فن آوری……………………………………………………………………………………. 10

2-1-2- دانشگاه و تولید علم…………………………………………………………………………………….. 11

2-1-2-1- اعضای هیات علمی……………………………………………………………………………… 12

2-1-2-2- ارتباطات علمی…………………………………………………………………………………….. 14

2-1-3- موانع تولید علم……………………………………………………………………………………………. 17

2-1-4- علم سنجی ………………………………………………………………………………………………….. 22

2-1-4-1- اهمیت علمی سنجی …………………………………………………………………………. 23

2-1-5- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………… 24

 

2-2- پیشینه پژوهش

2-2-1- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………. 25

2-2-2- تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………….. 34

2-3-3- جمع بندی……………………………………………………………………………………………………. 38

2-3- سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 39

2-4- تعریف مفاهیم و متغیرها

2-4-1- تعاریف مفهمومی………………………………………………………………………………………….. 39

2-4-1-1- پایگاه موسسه اطلاعات علمی(ISI)……………………………………………….. 39

2-4-2-2- پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)……………………………………….. 40

2-4-1-3- تولیدات علمی………………………………………………………………………………….. 40

2-4-1-4- عوامل سازمانی………………………………………………………………………………….. 40

2-4-1-5- عوامل فردی……………………………………………………………………………………… 41

2-4-2- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………………………. 41

2-4-2-1- پایگاه موسسه اطلاعات علمی…………………………………………………………. 41

2-4-2-2- پایگاه استنادی علوم جهان اسلام…………………………………………………… 41

2-4-2-3- تولیدات علمی………………………………………………………………………………….. 41

-4-1-4- عوامل سازمانی…………………………………………………………………………………….. 42

2-4-1-5- عوامل فردی……………………………………………………………………………………… 42

2-4-1-6- ارتباط علمی……………………………………………………………………………………… 42

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3- روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 44

3-2- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………. 44

3-3- جامعه مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………………… 44

3-4- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 45

3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………. 45

3-5-1- پایایی……………………………………………………………………………………………………………… 46

3-5-2- روایی……………………………………………………………………………………………………………… 47

3-6- روش گردآوری داده ها از پایگاه های ISIو ISC…………………………………………………….. 47

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………… 49

 

فصل چهارم: یافته ها

4- تجزیه و تحلیل یافته ها

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

 

4-2- یافته های توصیفی پژوهش……………………………………………………………………………………….. 51

4-2-1- توزیع اعضا برحسب مهارت های اطلاعاتی……………………………………………………… 53

4-2-2- توزیع اعضا برحسب رضایت خدمات رفاهی دانشگاهی………………………………….. 52

4-2-3- توزیع اعضا برحسب رضایت امکانات و تجهیزات پژوهشی…………………………….. 53

4-2-4- توزیع اعضا برحسب میزان ارتباط علمی ……………………………………………………….. 54

4-3- پاسخ به سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 55

4-3-1- سوال اول……………………………………………………………………………………………………………. 55

4-3-2- سوال دوم ………………………………………………………………………………………………………….. 57

4-3-3- سوال سوم ………………………………………………………………………………………………………… 58

4-3-4- سوال چهارم……………………………………………………………………………………………………….. 60

4-3-5- سوال پنجم…………………………………………………………………………………………………………. 61

4-3-6- سوال ششم ……………………………………………………………………………………………………….. 62

4-3-7- سوال هفتم ……………………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-8- سوال هشتم ……………………………………………………………………………………………………… 64

4-2-9- سوال نهم …………………………………………………………………………………………………………. 64

4-3-10- سوال دهم ………………………………………………………………………………………………………. 65

4-3-11- سوال یازدهم……………………………………………………………………………………………………. 66

4-3-12- سوال دوازدهم ……………………………………………………………………………………………….. 66

 

فصل پنجم: بحث، نتایج، و نتیجه گیری

5- بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 70

5-2- خلاصه نتایج پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 70

5-3- بحث از یافته های حاصل از پژوهش……………………………………………………………………….. 71

5-4 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………… 76

5-5- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………. 77

5-6-1- پیشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………………. 77

5-6-2- پیشنهاداتی برای پژوهش های آینده………………………………………………………….. 78

 

فهرست منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

پیوست

پیوست 1: پرسش نامه………………………………………………………………………………………………………………… 87

 

فهرست جدول ها

جدول 3-1- توزیع اعضای هیات علمی مورد مطالعه به تفکیک دانشکده…………………………….. 45

جدول 3-2- نتایج بررسی پایایی پرسشنامه از طریق ضریب آلفای کرونباخ…………………………. 47

جدول 4-1- توزیع اعضای بر حسب مهارت های اطلاعاتی…………………………………………………….. 52

جدول 4-2- توزیع اعضا بر حسب رضایت از خدمات رفاهی دانشگاهی………………………………… 53

جدول 4-3- توزیع اعضا بر حسب رضایت از فرصت ها و امکانات دانشگاهی……………………….. 54

جدول 4-4- توزیع اعضا بر حسب میزان ارتباطات علمی……………………………………………………….. 55

جدول 4-5- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت تولیدات علمی

گروه های سنی……………………………………………………………………………………………………………………………. 57

جدول 4-6- نتایج آزمون توکی برحسب گروه های مختلف سنی………………………………………….. 58

جدول 4-7- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت مقایسه تولیدات علمی

گروه های آموزشی………………………………………………………………………………………………………………………. 58

جدول 4-8- نتایج آزمون توکی بر حسب گروه های مختلف آموزشی…………………………………… 59

جدول 4-9- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت مقایسه تولیدات علمی مرتبه………………… 60

جدول 4-10- نتایج آزمون توکی برحسب رتبه های مختلف دانشگاهی……………………………….. 60

جدول 4-11- نتایج تحلیل واریانس یک راهه جهت بررسی تفاوت تولیدات علمی

بر حسب سوابق کاری………………………………………………………………………………………………………………….. 61

جدول 4-12- نتایج آزمون توکی بر حسب سوابق کاری مختلف…………………………………………… 61

جدول 4-13- ماتریس همبستگی متغیرهای مورد مطالعه……………………………………………………. 62

جدول 4-14- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان جهت پیش بینی میزان

تولیدات علمی………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

جدول 4-15- ماتریس همبستگی متغیرهای مورد مطالعه…………………………………………………….. 64

جدول 4-16- ابزارهای و مجراهای ارتباطی برای کسب اطلاعات علمی……………………………….. 65

جدول 4-17- مهم ترین عوامل انگیزشی……………………………………………………………………………….. 66

جدول 4-18- مهم ترین موانع و تنگناها………………………………………………………………………………… 67

 

فهرست نمودارها

نمودار 4-1-میزان تولیدات مقاله اعضای هیات علمی در پایگاه ISC و ISI……………………….. 56

نمودار 4-2- میزان تولیدات مقاله اعضای هیات علمی در هر دو پایگاه ISC و ISI

 

چکیده

در این پژوهش به بررسی عوامل موثر بر تولیدات علمی اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز که دارای مقاله های ISC و ISI در سال های 1385-1389بوده اند، پرداخته شده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است که حاوی سوالاتی درباره ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان، مهارت های اطلاعاتی آنان، خدمات رفاهی و پژوهشی دانشگاه، مجراهای ارتباطی، عوامل انگیزشی، و موانع و تنگناهای علمی بود. نتایج حاصل از محاسبه پایایی و بررسی روایی پرسشنامه مطلوب بود. جامعه آماری شامل تمامی اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز که در بازه زمانی 1389-1385 در دو پایگاه موسسه اطلاعات علمی و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام دارای مقاله بوده اند، می باشد که 466 نفر بوده اند. از این تعداد، 250 نفر به طور طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک راهه، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج پژهش نشان داد که بین میزان تولیدات علمی اعضا بر حسب سن، گروه های آموزشی، مرتبه علمی، و سابقه کار تفاوت معنی داری وجود دارد. بین مهارت های اطلاعاتی اعضای هیات علمی و میزان تولیدات علمی آنان رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت اما بین میزان تولیدات علمی با رضایت اعضا از خدمات رفاهی دانشگاهی، رضایت از امکانات و تجهیزات پژوهشی و میزان ارتباطات علمی، رابطه معنی داری وجود نداشت. در مورد مجراهای ارتباطی، اعضای هیات علمی مجلات علمی و تخصصی را مهم ترین مجرای ارتباطی دانسته اند. از بین عوامل انگیزشی، علاقه به دانش افزایی و از بین موانع و تنگناهای انجام فعالیت پژوهشی، کمبود بودجه و اعتبارات پژوهشی به عنوان مهم ترین مانع انجام فعالیت پژوهشی شناخته شده است.

 

مقدمه

پویایی تفکر علمی با اتکا به خلاقیت نهفته الهی و قوه فعال اندیشه و ارزش بخشیدن به مرتبه تفکر و تعلیم و تعلم به نو آفرینی و پیشرفت فضای عمومی زندگی و ارتقای تمدن بشر منجر شده است. این پیشرفت، حاصل تلاقی فرهنگ­ها و تمدن­های گوناگون و نتیجه فرایند رشد یابنده در ابعاد مختلف است که توانمندی، توسعه و استقلال واقعی کشورها را، که با توانایی آنها در تولید علم و تحقیقات نسبت مستقیم دارد، در برمی­گیرد ( فضل الهی، 1388) .تولیدات علمی به عنوان منابع مهم در کشورها به حساب می آید و عاملی بسیار مهم برای رها شدن از وابستگی ها و استقلال کشورها به حساب می­آیند. در جوامع امروزی توانمندی و توسعه اقتصادی نسبت مستقیم با تولیدات علمی – پژوهشی آن کشورها دارد و تولیدات علمی موتور محرکه برای کشورها به حساب می­آید. امروزه، تحقیقات پس از آموزش نیروی انسانی به مثابه یکی از ستون های لازم برای توسعه سالم فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تلقی می­گردد و فرض توسعه یافتگی در دراز مدت، بدون تاسیس یک نظام تحقیقاتی در کشور، فرض محال است زیرا خود­­اتکایی در علم و فن آوری باعث بوجود آمدن تحرکی کیفی و پویا در چرخه تحقیقات هر جامعه می­باشد (سلیمانی، 1387).

برای تولید علمی و ایجاد تحقیقات و پژوهش نیاز به ایجاد برنامه ریزی و راهبرد­­­های­ست تا بتواند منجر به توسعه علمی و پژوهشی شود. در این راهبردها باید اهداف لازم برای رسیدن به تحقیق و پژوهش با کیفیت لحاظ گردد تا به یک شکوفایی علمی در جامعه دست یافت.

در جامعه ایران امروز، به رغم این که سالانه درصد اندکی از تولید ناخالص داخلی صرف امور پژوهشی می­شود، با این حال، این نسبت به دلیل وجود پاره ای مسایل و موانع از قبیل موانع مالی، تجهیزاتی، مدیریتی، ساختاری و فرهنگی از وضع مطلوبی برخودار نیست. علم و پژوهش در جامعه ایران علاوه بر اصول، روش و ابزارهای پژوهشی دارای

  مختلف بازیابی بسته های مفقود شده در انتقال صدا از طریق اینترنت می پردازیم .

مقدمه :

در سه دهه اخیر شاهد دو فرضیه اساسی تکنولوژیکی در علوم ارتباطات بوده ایم . اولین آنها

براساس نمایش دیجیتال رقمی سیگنال صدا است که مبنایی برای پردازش ها ذخیره و

 

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اوّل : کلیات 1
1-1. مقدمه 2
2-1. زمینه تحقیق 6
3-1. ضرورت انجام تحقیق 6
4-1. هدف از انجام تحقیق 7
5-1. روش تحقیق 8
6-1. لیست تارک نام 8
فصل دوم : نگاه کلی ، ساختار و اصطلاحات ارزیابی ایمنی راه 11
1-2. نرخ تغییر انحنای یک قوس به همراه قوس های اتصال آن 13
2-2. طبقه بندی طراحی بر اساس تصادف و سرعت عملکردی 21
1-2-2. اعداد تصادف نسبی 21
2-2-2. طراحی در مقابل ایمنی 24
3-2-2. طراحی در مقابل سرعت 27
1-3-2-2. سرعت طرح ( راه های جدید ) 27
2-3-2-2. سرعت هشتاد و پنج درصد 29
3-3-2-2. جمع آوری و تقلیل داده ها پیرامون سرعت 33
4-3-2-2. تعیین V85 برای سایر کشورها 34
5-3-2-2. تعیین سرعت طرح برای راه های موجود ( قدیمی ) 35
فصل سوم : سه معیار ایمنی کمّی (مقداری) برای طرح هندسی راه ها 37

فهرست مطالب
عنوان صفحه
1-3. طبقه بندی معیار ایمنی I 38
2-3. طبقه بندی معیار ایمنی II 40
1-2-3. بررسی مماس ها در فرآیند طراحی 40
2-2-3. طرح پیوستگی 46
3-3. طبقه بندی معیار ایمنی III 49
4-3. معیارهای ایمنی در مقایسه با طراحی مسیر 53
5-3. مقیاس ایمنی ( معیار ایمنی سراسری ) 56
6-3. مقایسه تجزیه و تحلیل های شرایط واقعی تصادف با نتایج معیارهای ایمنی 59
7-3. روابط بین طرح هندسی راه، شرایط تصادف و تجهیزات جاده ای 60
1-7-3. تاثیر سه سطح تجهیزات جاده ای بر نرخ تصادفات و
نرخ هزینه تصادفات برای هریک از المانهای طراحی 61
1-1-7-3. پهنای روسازی 62
2-1-7-3. شعاع قوس 63
3-1-7-3. نرخ تغییر انحنای قوس 64
2-7-3. تجهیزات جاده ای و رده های طراحی 66
3-7-3. تجهیزات جاده ای و معیارهای ایمنی 68
فصل چهارم : جمع آوری اطلاعات و مشخصات مسیر و نحوه انجام محاسبات 70
1-4. محور کرج-چالوس 71
1-1-4. مشخصات قوسهای افقی 73

فهرست مطالب
عنوان صفحه
2-1-4. مشخصات هندسی قوس 73
2-4. محور قم-گرمسار 85
3-4. نحوه انجام محاسبات و ارائه نتایج 92
1-3-4. نتایج معیارهای ایمنی 94
1-1-3-4. نرخ تغییر انحنای یک قوس 94
2-1-3-4. سرعت هشتاد و پنج درصد ( V85 )95
3-1-3-4. ارزیابی سرعت طرح مناسب ( Vd )96
4-1-3-4. ارزیابی مماس ها 96
5-1-3-4. اصطکاک جانبی فرض شده / مورد نیاز 97
6-1-3-4. نتایج معیار ایمنی I 98
7-1-3-4. نتایج معیار ایمنی II98
8-1-3-4. نتایج معیار ایمنی III98
9-1-3-4. بررسی نهایی قطعه راه دو خطه برونشهری مورد مطالعه 99
2-3-4. نتایج مقیاس ایمنی سراسری 102
فصل پنجم : تحلیل اطلاعات و ارائه نتایج 108
1-5. مروری بر موضوع پایان نامه 109
3-5. نتیجه گیری 113
1-2-5. محور کرج- چالوس 113
2-2-5. محور قم گرمسار 115

فهرست مطالب
عنوان صفحه
3-5. پیشنهاد برای تحقیقات آینده 116
پیوست (پلان محور کرج- چالوس) 148
فهرست مراجع 174

فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ( 1 – 2 ) : نتایج متوسط AR برای مقادیر CCRS مختلف بر اساس
داده های کشور آمریکا و آلمان 25
جدول (2-2) : نتایج متوسط ACR برای CCRS های مختلف بر اساس منبع داده های کشور آل 26
جدول (3-2 ) : طبقه بندی راه ها بر اساس دسته های AI تا AV ( قابل استفاده برای اکثر کشورها 28
جدول ( 4-2 ) : مدل های رگرسیونی مربوط به وضعیت سرعت عملکردی برای
راه های دو خطه برونشهری درکشورهای مختلف 31
جدول ( 5-2 ) : سیستم طبقه بندی برای پروسه ارزیابی ایمنی : پایداری سرعت عملکرد 33
جدول (1-3) : طبقه بندی معیار ایمنی I 38
جدول (2-3) : طبقه بندی معیار ایمنی II 40
جدول (3-3) : مثال های کاربردی برای ارزیابی تانژانت ها در فرآیند طراحی 44
جدول (4-3) : معادلات مورد نیاز برای معیار ایمنی III 51
جدول (5-3) : طبقه بندی معیار ایمنی III 50
جدول (6-3): چکیده بازه های عددی برای معیارهای ایمنی III , II , I در
سطوح طراحی خوب ، متوسط ، ضعیف 53
جدول (7-3) : نقشه و طرح ارزیابی برای مقیاس ایمنی ، بر اساس سه معیار ایمنی 58
جدول (8-3) : ترکیب نرخ تصادفات و نرخ هزینه تصادفات برای سطوح مختلف خطر 59
جدول (9-3): میانگین ACR , AR برای رده های طراحی مختلف ( CCRS ) و سطوح تجهیزات جاده ای 67
جدول(10-3) :روابط بین رده های طراحی خوب وضعیف با
متوسط ACR و ARبرای 99 مقطع قوسی شکل 68

فهرست جداول
عنوان صفحه
جداول (1-4) الی (10-4) : مشخصات قوسهای افقی (محور کرج- چالوس) 75 الی 84
جداول (11-4) و (12-4) : مشخصات قوسهای افقی (محور قم- گرمسار) 91 و 92
جدول (1-5) : اطلاعات عددی پروسه ارزیابی ایمنی 100
جدول (2-5) : مقیاس ایمنی سراسری برای راستای رانندگی جهت رفت مسیر 104
جدول (3-5) : مقیاس ایمنی سراسری برای راستای   رانندگی جهت برگشت مسیر 106
جداول (4-5) الی (33-5) : نتایج معیارهای ایمنی سه گانه و مقیاس ایمنی
سراسری برای راستای رانندگی جهت رفت و برگشت محور کرج- چالوس 117 الی 146
جدول (34-5) : نتایج معیارهای ایمنی سه گانه و مقیاس ایمنی سراسری برای
راستای رانندگی جهت رفت مسیر قوسهای 31 تا 39 محور قم-گرمسار 147


فهرست شکلها و نمودارها
عنوان صفحه
شکل (1-2) : نقشه ها و معادلات جهت تعیین CCRS برای حالات طراحی a تا e 14 الی 17
شکل (2-2) : نقشه هایی جهت تعیین CCRS برای حالات طراحی a تا e 18 الی 20
شکل (3-2 ) وضعیت سرعت عملکردی برای راه های دو خطه برونشهری در کشورهای
مختلف برای شیب های طولی کمتر از 6 درصد 30
شکل (1-3) : فرآیند طراحی بر اساس معیار ایمنی I 39
شکل (2-3) : طرح سیستماتیک برای تعیین طول و سرعت مماس در پروسه ارزیابی ایمنی 41
شکل (3-3) : پروسه طراحی بر اساس معیار ایمنی II 45
شکل (4-3) : زمینه طرح پیوستگی برای کشور آلمان 48
شکل (5-3) : پروسه ارزیابی ایمنی بر اساس SCIII 52
شکل (6-3) : فلوچارت برای طراحی مسیر در مقایسه با ایمنی 55
شکل (7-3) : خط کشی ها و علائم ترافیکی 61
شکل (8-3) : روابط بین نرخ تصادفات (AR) وپهنای روسازی برای سه سطح تجهیزات جاده ای 62
شکل (9-3) : روابط بین نرخ هزینه تصادفات (ACR) وپهنای روسازی
برای سه سطح تجهیزات جاده ای 63
شکل (10-3) : روابط بین نرخ تصادفات و شعاع قوس برای سه سطح تجهیزات جاده ای 64
شکل (11-3) : روابط بین نرخ تصادفات و نرخ تغییر انحنای یک قوس
برای سه سطح تجهیزات جاده ای 65
شکل (12-3) : قوس هدایت شده توسط تابلوهای چند گانه chevron و گاردریل 65
شکل (1-4) : نقشه مسیر راه اصلی قم-گرمسار 86

فهرست شکلها و نمودارها
عنوان صفحه
شکل (2-4) : پلان قطعات پنجگانه مسیر راه اصلی قم-گرمسار 87
شکل (3-4) : پلان قطعات اوّل و دوم راه اصلی قم-گرمسار 88
شکل (4-4) : پلان قطعات سوم و چهارم راه اصلی قم-گرمسار 89
شکل (5-4) : پلان قطعه پنجم راه اصلی قم-گرمسار 90
شکل (6-4) : پلان مسیر و مشخصات المانها 93
شکل (7-4) : ارائه نتایج حاصل از معیارهای ایمنی III , II , I به صورت گرافیکی 101
شکل (8-4) : ارائه مقیاس ایمنی به صورت گرافیکی برای راستای رانندگی A تا E 105
شکل (9-4) : ارائه مقیاس ایمنی به صورت گرافیکی برای راستای رانندگی E تا A 107

فصل اوّل :
کلیات

1-1. مقدمه
وقتی تصادفی اتفاق می افتد رانندگان بخاطراین رویداد ناگوارمقصردانسته شده و سرزنش می شوند. زمانی که حالت هماهنگی وپایداری رانندگان درنقاط خاصی ازمسیر ازبین می رود مشخص می شود که مشکل فقط از رانندگان نیست ، بلکه اساسا” طرح هندسی مسیر نیز مرتبط با این موضوع است. از آنجایی که تصادفات به طور مساوی در سرتاسر شبکه راه توزیع نشده اند ، نقاط با نرخ تصادف بالا دلایل آشکاری هستند که نشان می دهند فاکتورهای دیگری علاوه بر خطای راننده در تصادفات دخالت دارد.
تقریباً 147000 نفر در سال در اثر حوادث جاده ای کشته می شوند. این گونه تخمین زده می شود که تقریباً 60 درصد از تلفات جاده ای در راه های دوخطه برونشهری رخ می دهد و تقریباً نیمی از این تلفات در مقاطع قوسی شکل مسیر اتفاق می افتد . بررسی تصادفات نشان داده است که در راه های دوخطه برونشهری ، نرخ تصادفات در قوس های افقی 3 تا 5 برابر بیشتر از مقاطع مماس مسیر می باشد .

فصل اول مقدمه Error! Bookmark not defined.

1-1   تاریخچه و مفهوم خلاء کوانتومی.. 7

1-2   نیروهای وان در والس…. 8

1-3   مفهوم نیروی کازیمیر. 10

1-4   نیروی کازیمیر. 11

1-5 رهیافت های نیروی کازیمیر. 11

1-5-1   رهیافت انرژی نقطه صفر. 12

1-5-2   رهیافت فشار تابشی نقطه صفر. 13

1-6     نیروی کازیمیر و شرایط مرزی.. 14

1-7     درک شهودی مقادیر نیروی کازیمیر. 14

1-8     نیروی کازیمیر و هندسه اجسام. 15

1-9     اندازه گیری اثر کازیمیر. 16

1-10     نیروهای کازیمیر و افت و خیزها 18

1-10-1   نیروهای مربوط به افت و خیزهای کوانتومی.. 18

1-10-2   نیروی کازیمیر مربوط به افت و خیزهای گرمایی.. 20

1-11     معرفی اثر دینامیک کازیمیر. 20

هشت
1-11-1   اثر دینامیک کازیمیر و شرایط مرزی.. 21

1-11-2     اثر دینامیک کازیمیر و شکل سطح مرزها 22

1-11-3     آزمایش هایی در مورد اثر دینامیک کازیمیر. 22

1-12   مانسته اثر کازیمیر در فیزیک کلاسیک…. 23

1-13   نقش اثر کازیمیر در شاخه های مختلف فیزیک…. 23

فصل دوم   کوانتش میدان های اسکالر و الکترومغناطیس با استفاده از قیود دیراک… 25

مقدمه. Error! Bookmark not defined.

2-1   معرفی دستگاه های مقید. 26

2-1-1   دستگاه های تکین و قیود. 26

2-1- 2   قیود نوع اول و نوع دوم. 29

2-1-3   کروشه دیراک…. 30

2-2    کوانتش سیستم های مقید. 30

2-3    کوانتش میدان کلین گوردون در حجم محدود با استفاده از قیود دیراک     32

2-3-1   حل معادله میدان کلین گوردون. 32

2-3-2   کوانتش دستگاه بدون حل معادلات حرکت… 33

2-3-3     محاسبه میدان کلین گوردون با شرط مرزی نویمان. 37

2-4   کوانتش میدان الکترومغناطیس با استفاده از قیود دیراک در حجم محدود  37

2-4-1   اصول کار. 37

2-4-2   کوانتش میدان الکترومغناطیسی.. 38

2-4-3    تعریف شرایط مرزی و محاسبه قیود. 39

2-4-4    اعمال قیود بر بسط مولفه های میدان. 41

فصل سوم خلاء الکترومغناطیسی.. 42

3-1    معرفی.. 43

3-2     نوسانگر هارمونیک…. 43

3-3     رابطه مدهای میدان و نوسانگر هارمونیک…. 45

3-4   کوانتش مدهای میدان. 46

3-5     میدان در فضای آزاد. 47

3-6    ضرورت میدان خلاء. 49

3-7   اثر کازیمیر. 50

 
 
نه
 

 

فصل چهارم نیروی کازیمیر برای میدان های اسکالر و الکترومغناطیس.. 54

4-1     میدان اسکالر کوانتیده در فاصله محدود. 55

 

4-1-1   منظم سازی میدان اسکالر با تابع نمایی.. 56

4-1-2     منظم سازی میدان اسکالر با تابعی دیگر. 58

4-2     نیروی کازیمیر برای میدان الکترو مغناطیس…. 59

4-2-1       صفحات رسانای موازی.. 59

4-2-2     به دست آوردن نیروی کازیمیر میدان الکترو مغناطیسی با استفاده از روش بررسی سازگاری قیود  62

4-3   فشار تابشی خلاء: توضیح فیزیکی نیروی کازیمیر. 66

فصل پنجم نیروی کازیمیر برای یک ریسمان باز 68

5-1   ریسمان باز در حضور میدان مغناطیسی B.. 69

5-2   معادلات میدان، شرایط مرزی و قیود ریسمان. 70

5-3   انرژی نقطه صفر ریسمان. 75

5-4   منظم سازی انرژی نقطه صفر و محاسبه نیروی کازیمیر. 76

5-5   حالت کلی دیگر. 77

5-6   نتیجه گیری.. 78

مراجع. 79

چکیده

هدف اصلی این پایان نامه پیوند بین دو مبحث دستگاههای مقید و اثر کازیمیر می باشد. نقطه مشترک این دو مبحث مهم را می توان در شرایط مرزی یافت. در این تحقیق برای به دست آوردن نیروی کازیمیر میدان های کلین گوردون، الکترومغناطیس و ریسمان باز، از روش کوانتش سیستم های مقید با در نظر گرفتن شرایط مرزی به عنوان قیود استفاده شده است. برای این منظور پس از محاسبه سازگاری قیود مذکور با هامیلتونی کل و اعمال زنجیره کامل قیود بر بسط فوریه مولفه های میدان مد   های غیر فیزیکی حذف شده و به فضای فاز کاهش یافت دست می یابیم. سپس با تبدیل کروشه دیراک مدهای باقی مانده به جابه جا گر، سیستم را کوانتومی می کنیم و عملگر انرژی را بر حسب مدهایی فیزیکی بیان می کنیم. منشا اثر کازیمیر در مقایسه مدهای حاضر در عملگر انرژی دستگاه دارای شرایط مرزی با دستگاه بدون مرز است. به بیان دیگر نشان می دهیم که اعمال قیود ناشی از شرایط مرزی منجر به حذف برخی از مدها و ظهور نیروی کازیمیر می شود.

کلمات کلیدی: اثرکازیمیر، دستگاه های مقید، شرایط مرزی، کروشه دیراک.

 

پیش گفتار

 

0-1   پیدایش اثر کازیمیر

از زمان انتشار مقاله معروف کازیمیر[1] مشخص گردیده است که تغییر در طیف افت و خیزها (چه کوانتومی و چه گرمایی) توسط مرزهای خارجی سبب ایجاد نوعی بر هم کنش می شود. اثر کازیمیر، در ساده ترین حالت، نیروی جاذبه بین دو صفحه صاف رسانای موازی است که منشاء آن تغییر حالت خلاءالکترومغناطیسی توسط مرزها می باشد. اگر بخواهیم در یک عبارت ساده منشاء ایجاد نیروی کازیمیر را شرح دهیم باید بگوییم که: شرایط مرزی،‌ طیف میدان کوانتومی ‌خلاء را تغییر می دهد و این تغییر طیف سبب پیدایش نیروی کازیمیر می شود.

اثر کازیمیر یکی ازنتایج اصلی الکترودینامیک کوانتومی (QED) است. توجیه این نیرو فقط در قالب الکترودینامیک کوانتومی امکان پذیر است و هیچ گونه تفسیر کلاسیکی از آن نمی توان یافت، به عبارت دیگر در حد کلاسیک(0ħ→) نیروی کازیمیر برابر با صفر می شود[2].

این اثر شامل نیرویی می شود که نه می توان آن را اثر بار، ‌نه گرانش و نه رد وبدل کردن ذرات بین دو جسم دانست. یک کمیت فیزیکی مهم در بحث نیروی کازیمیر فشار تابش میدان است. در غیر از حالت تشدید،‌ فشار تابش داخل حفره کوچک تر از بیرون است و صفحه ها به طرف یکدیگر جذب می شوند و چون ثابت شده است که در حالت تعادل ، مولفه های جاذبه کمی قوی تر از مولفه های دافعه هستند بنابراین برای دو

 

صفحه تخت کاملا موازی نیروی کازیمیر از نوع جاذبه است.

گر چه این نیرو فقط در فاصله های چند میکرونی قابل اندازه گیری است و مقدارش خیلی کوچک است ولی در فاصله های زیر میکرومتر، ‌قوی ترین نیروی بین دو جسم طبیعی به شمار می رود. هر چند ما در زندگی خود به طور مستقیم با این قبیل فاصله های کوچک سروکار نداریم اما اهمیت این فاصله ها در نانوساختارها و سیستم های میکروالکترومکانیکی (MEMS) مشخص می شود[3]. MEMS قابلیت های فراوان کاربردی در علوم مهندسی دارد و یکی از عمده ترین موارد استفاده آن در حال حاضر در سنسورهای فشار کیسه هوای اتومبیل ها است. از آن جا که قطعات MEMS در ابعاد میکرون و زیر میکرون ساخته شده اند، ‌نیروی کازیمیر باعث اتصال عناصر کوچک این قطعات خواهد شد. این اثر را می توان به نوعی از طریق فرضیه انرژی نقطه صفر (Zero Poin Energy) یا انرژی خلاء نیز بیان کرد. انرژی نقطه صفر به کوچک ترین انرژی امکان پذیر در یک سیستم مکانیک کوانتومی گفته می شود واگر بخواهیم رابطه آن را با نیروی کازیمیر بیان کنیم باید بگوییم که : نیروی کازیمیر مشهورترین اثر مکانیکی نوسانات خلاء است.

 

0-2   هدف کلی

پس از آن که بحث دستگاه های مقید و کوانتش لاگرانژی های تکین نخستین بار توسط دیراک و برگمن مطرح شد، مقالات و مطالعات زیادی در این مورد و کوانتش آنها انجام شد. با توجه به آنکه کوانتش این دستگاهها با اعمال قیود روی فضای حالتها انجام می شود، (که در مورد قیود نوع اول روی فضای حالت نرمال و در مورد قیود نوع دوم در فضای فاز کاهش یافته اعمال می شود)، از کروشه های دیراک به جای کروشه های پواسون باید استفاده کرد و سپس آنها را به جای جابه جاگرهای کوانتومی تبدیل کرد.

در پایان نامه [4]، کوانتش میدان های اسکالر و الکترومغناطیس به طور کامل مورد بحث قرار گرفته است. در این پایان نامه از نتایج مرجع[4] استفاده کرده و پس از در نظر گرفتن شرایط مرزی برای هر میدان به عنوان قیود دیراک و بررسی سازگاری آنها و به دست آوردن هامیلتونی و همچنین با استفاده از کروشه های دیراک به جای کروشه های پواسون، مؤلفه های میدان محاسبه شده است. سپس با استفاده از مؤلفه های میدان به دست آمده و هم ارزی این معادلات میدان با انرژی میدان و هم چنین اعمال ویژه بسامدها، انرژی خلاء را از جمع روی همه مدهای بردار موج و طول موج به دست می آوریم که به مقدار نامتناهی ω ħ می رسیم. برای متناهی کردن این مقدار از چندین تکنیک منطم سازی(تابع نمایی ، تابع زتای ریمان و تابع قطع) استفاده می کنیم. در نهایت از اختلاف انرژی خلاء فیزیکی( اعمال شرایط مرزی) و انرژی خلاء آزاد (بدون در نظر گرفتن شرایط مرزی) انرژی کازیمیر را به دست می آوریم. یعنی:

 

باید توجه کرد که هر تغییر در شرایط مرزی مقدار این انرژی را تغییر می دهد.در نهایت با محاسبه انرژی فیزیکی، نیروی کازیمیر با مشتق گیری نسبت به فاصله به دست می آید.

روشی که در بالا توضیح داده شد به طور اصولی در کلیه میدان های اسکالر و الکترومغناطیس به کار می رود. همچنین در مقاله دهقانی و شیرزاد [5] هامیلتونی برای ریسمان باز چه در شرایط معولی و چه در شرایطی که میدان مغناطیسی B بر ریسمان وارد می شود، به دست آمده است،کاری که در این تحقیق انجام شده است، همانند روش بالا انرژی خلاء را به دست آورده و با متناهی کردن آن توسط تابع زتای ریمان و سپس مشتق گیری از آن، نیروی کازیمیر در ریسمان باز چه در حضور میدان مغناطیسی و چه در غیاب آن را پیداکرده ایم.

 

0-3   محتوای پایان نامه

در فصل اول به طور مفصل به انرژی نقطه صفر، تاریخچه و مفهوم خلا کوانتومی ، پیدایش نیروهای وان در والس و در نتیجه ایجاد نیروی کازیمیر پرداخته شده است. و نشان داده شده است که نیروهای وان در والس را می توان به انرژی نقطه صفر ربط داد. سپس رهیافت های مختلف در به دست آوردن نیروی کازیمیر که شامل رهیافت انرژی نقطه صفر و رهیافت فشار تابشی نقطه صفر است را مورد بررسی قرار داده و در هر دو رهیافت پس از بررسی اختلاف آنها به نیروی کازیمیر رسیده ایم.

به مبحث مهم اثر دینامیک کازیمیر در سه قسمت وابستگی اثر دینامیک کازیمیر به شرایط مرزی، وابستگی آن به شکل سطح مرزها و اندازه گیری های تجربی این اثر پرداخته