1-4-اهداف  تحقیق. 16

1-4-1- هدف اصلی : 16

1-4-2- اهداف اختصاصی. 16

1-5-فرضیه های تحقیق. 17

1-5-1- فرضیه های اصلی: 17

1-5-2- فرضیه های اختصاصی: 17

1-6-تعریف واژه‏ها به صورت مفهومی و عملیاتی): 17

1-6-1- متغیر ها: دلبستگی ، کنترل هیجانی ، نوجوانان. 17

فصل دوم :مرور بر ادبیات و پیشینه پژوهش

1-6-2- تعریف عملیاتی. 18

2-1-مبنای نظری دلبستگی. 21

2-1-1- مقدمه: ………………………………………………………………………………….21

2-1-2- اساس زیستی نظریه دلبستگی: 22

2-5- ارزیابی دلبستگی و انواع آن: 30

2-7- ساختارهای مغزی و عملکردهای روانی: 35

2-8- اختلال های دلبستگی : 37

2-9- دلبستگی غیر ایمن و آسیب شناسی روانی : 38

2-10- پژوهش‌های هارلو: 39

2-11-دلبستگی در بزرگسالی: 40

2-12- دلبستگی، تنظیم هیجانات و سلامت روانی کودک: 41

2-13- هیجان: 42

2-13-1- تعریف هیجان: 42

2-13-2- اجزا و تاریخچه هیجان: 44

2-13-3- نظریه‌های هیجان: 45

2-13-4- وظایف هیجان‌ها: 47

2-15- خلاصه فصل: 57

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- جامعه آماری : 65

3-1-1- روش برآورد حجم نمونه : 65

3-1-2- روش نمونه گیری : 65

3-2- ابزار پژوهش : 66

3-2-1-پرسشنامه سنجش دلبستگی کولینز و رید : 66

3-2-4- نمره گذاری : 67

3-3- پایایی:……………………………………………………………………………………..67

3-4- پرسشنامه کنترل هیجان گروس و جان. 70

3-4-1-روش نمره گذاری: 70

3-5- پایایی: …………………………………………………………………………………….71

فصل چهارم: توصیف تحلیل داده ها

4-1- مقدمه: 74

4-2- آمار توصیفی. 74

فرضیه اول پژوهش: 83

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………88

5-1 خلاصه یافته ها 88

فرضیه اول :…………………………………………………………………………………….88

2-5 – بحث وتفسیر یافته ها : 90

5-4- پیشنهادها.. 94

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی. 94

منابع و مأخذ:… 98

منابع فارسی­…..  98

منابع انگلیسی:.. 102

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                      صفحه

جدول (1-4) – توزیع فراوانی افراد نمونه بر اساس جنسیتومتغیرگروه……………….…………………………….74

جدول (2-4) – آماره های  توصیفی گروه نمونه به تفکیک گروه بهزیستی و عادل…………………………….75

جدول (3-4) – آماره های  توصیفی گروه نمونه به تفکیک………………………………………………………………76

جدول (4-4) – نتایج آزمون شاپیرو ویلکز برای بررسی نرمال بودن بر اساس گروه عادی وبهزیستی….77

جدول (5-4) – نتایج آزمون شاپیرو ویلکز برای بررسی نرمال بودن بر اساس جنسیت……………………..78

جدول (6-4) – نتایج آزمون لوین برای بررسی یکسان بودن واریانس متغیرها در بین گروهها…..………79

جدول 7-4: نتایج آزمون باکس برای بررسی یکسانی ماتریس کواریانس متغیرهای وابسته در بین گروهها….79

جدول 8-4: نتایج آزمونهای چند متغیری در خصوص اثر عامل گروه، جنسیت و  تعامل آنها در ترکیب خطی متغیرهای وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………..80

جدول 9-4: نتایج تحلیل واریانس در خصوص اثر عامل گروه در پنج متغیر وابسته…………………………81

جدول 10-4: میانگینهای ساده دو گروه در پنج متغیر وابسته………………………………………………………..82

جدول 11-4: فراوانی و درصد سبکهای دلبتسگی در دو گروه………………………………………………………..84

جدول نظریات دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………87

جدول پیشینه دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………58

جدول نظریه های کنترل هیجانی………………………………………………………………………………………………..61

جدول پیشینه پژوهش کنترل هیجان…………………………………………………………………………………………62

 

 

 

نمودارها

نمودار 1-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در سه خرده مقیاس دلبستگی………………83

نمودار 2-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در سه خرده مقیاس دلبستگی………………84

نمودار 3-4: درصد انواع سبکهای دلبستگی در هر یک از دو گروه…………………………………………………………85

نمودار 4-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در دو خرده مقیاس کنترل هیجان……….86

 

 

 

 

 

چکیده :

هدف پژوهش حاضر مقایسه سبک های دلبستگی و دشواری در کنترل هیجانی در دو گروه از نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی و ساکن در خانواده بود. روش پژوهش حاضر عِلّی مقایسه ای – پس رویدادی بود. جامعه آماری دربرگیرنده نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی شهر تهران و نوجوانان ساکن در خانواده منطقه 11 و12 شهر تهران در سال 1393  بود . نمونه آماری تحقیق دربرگیرنده 87 نوجوان ساکن مراکز بهزیستی ، و 101 نوجوان ساکن در خانواده بود. که به شیوه تصادفی  انتخاب شدند. گروه های نمونه با تکمیل  پرسشنامه سنجش دلبستگی کولینز و رید و پرسشنامه کنترل هیجانی گراس وجان مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از آزمون تحلیل واریانس چند متغیری استفاده شد.  نتایج نشان داد که میان سبک های دلبستگی نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی و نوجوانان ساکن در خانواده تفاوت معنی داری وجود دارد و بین میانگین دو گروه در تمام خرده مقیاسهای دلبستگی تفاوت معناداری وجود دارد (0.05>p). به بیان دقیقتر در متغیر نزدیک بودن و وابستگی میانگین نمره های نوجوانان ساکن در خانواد و در متغیر اضطراب میانگین نوجوانان ساکن در مراکز بهزیستی به طور معنادار بیشتر از گروه دیگر بود. همچنین نتایج که بین دشواری در کنترل هیجانات نیز در دو گروه تفاوت معناداری وجوددارد، در متغیر ارزیابی مجدد میانگین گروه نوجوانان ساکن در خانواده بیشتر از گروه بهزیستی و در متغیر سرکوبی میانگین گروه بهزیستی بزرگتر از گروه نوجوانان ساکن در خانواده است. (0.05>p)

 

کلید واژه ها: سبک های دلبستگی ، کنترل هیجانی، نوجوانان .

 

 

 

فصل اول
کلیات تحقیق

1-1-       مقدمه :
در بین تمامی نهادها ، سازمان ها و موسسات اجتماعی ، خانواده مهم ترین ، ارزشمند ترن و اثربخش ترین،  تاثیرها را داراست . خانواده طبیعی ترین واحد تولید مثل و فراگیرترین واحد اجتماعی به شمار می آید .زیرا همه اعضای جامعه را در بر می گیرد . خانواده دارای اهمیت تربیتی و اجتماعی است . افراد از سوی خانواده گام به عرصه هستی می نهند.  جامعه از تشکل افراد  هستی، قوام می یابد و از آن رو که نهاد خانواده مولد نیروی انسانی و معبرِسایر نهادهای اجتماعی است از ارکان عمده و نهاد های اصلی هر جامعه به شمار می رود (نوابی نژاد، 1381).

خانوده کانون اصلی هنجار ها ، سنت ها و ارزش های اجتماعی و نیز شالوده استمرار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی در جهت بروز و ظهور عواطف انسانی و مکانی برای پروش اجتماعی کودک است.خانواده نظامی است که عملکرد آن از طریق الگوی مراوده ای صورت می گیرد . همین الگو های مراوده ای ، تارهای نامرئی توقعات مکملی را تشکیل می دهد که نظم دهنده بسیاری از اوضاع و شرایط خانواده است  (مینوچین[1] ، 1974).

ستوده[2](1999) ، کاپلان[3] ، کیران[4] و همکاران(2007) و شاملو[5](1999) معتقدند فقدان خانواده سالم سبب می شود کودکان خانواده از بسیاری از تجارب مفید و یادگیری های سالم محروم شده و وجود نشانه های متعدد روانی در این خانواده ها می تواند تغییراتی را در رفتار کودکان ایجاد نموده و موجب بروز مشکلاتی از قبیل افسردگی ، اختلال روانی ، مشکلات هیجانی ، بزهکاری و رفتار های ضد اجتماعی فراهم نماید لذا بالا بودن میزان افسردگی در نمونه های تحت سرپرستی بهزیستی با یافته های محققین ذکر شده هماهنگ می باشد.

کودکانی تحت سرپرستی سازمان های دولتی  و خصوصی نگهداری کودکان هستند،که به هر علتی به طور دائم و یا موقت سرپرست خود را از دست داده اند و با معرفی به مقام قضایی به سازمانی به نام بهزیستی سپرده می شوند (اصلی پور وکافی  ،1388، ص 6).

مطالعات نشان می دهند کودکانی که بخش اول زندگی شان را در پرورشگاه یا خانواده های نامناسب می گذرانند ، عمدتا از محیط های حمایت کننده محروم هستند و بیشتر در معرض خطر مشکلات رفتاری شامل :بیش فعالی ، پرخاشگری ، رفتار های ضد اجتماعی و مشکلات هیجانی  مانند اضطراب، افسردگی و عدم تنظیم هیجانی و مشکلات جسمانی مانند کم خونی ، اختلالات دهان و دندان و مشکلات پوستی قرار دارد ( کیل[6] ، 2012، لومن[7] و گونار[8]، 2010، الیس[9] و فیشر[10]، 2004، مکلین[11] ، 2003، صدیقی ، تمانی فر و دشتیان ، 1391، بگیان ،  درتاج و محمد امینی ، 1391، و کیلیان ، عرب سلمانی  و کرامت ، 1390، بیات ، نظری ، شاهسواری ، میری و نادری فر ، 1389) .

دلبستگی[12] یکی از عوامل مهم و تاثیر گزاری است که در طی دوران رشد نوزاد باید خانواده ها و جوامع آن را مورد توجه قرار دهند با توجه به اینکه نوع سبک دلبستگی در شکل گیری شخصیت و نوع رفتار افراد موثر می باشد و تمام رفتار های آینده و بزرگسالی را تحت تاثیر قرار می دهد نوع سبک دلبستگی  در چگونگی شکل گیری و کنترل و ابراز هیجان ها موثر می باشد سبک دلبستگی که اولین بار توسط بالبی مطرح شد به پیوند عاطفی نوزاد و مادر در سال های اولیه نوزاد  تاکید دارد  و نشان می دهد که چگونگی سامانه احساسات و رفتار های دلبستگی ، ماهیت تصورات و تجربه های فرد را از پیوند عاطفی و روابط  بین شخصی تعیین می کند (بشارت ، گلی نژاد ، احمدی ، 1382).

نظریه دلبستگی  توسط بالبی در یک مجموعه سه جلدی با عنوان دلبستگی و فقدان مطرح شد آزمون های تجربی این نظریه ابتدا به وسیله اینزورث[13] ،بلهار[14]، واترز[15] و وال[16] در مطالعات دلبستگی مادر-نوزاد انجام شد .طبق نظریه تکامل ، انسان به تعدادی سیستم رفتاری  مجهز شده است که شانس بقا و تولید مثل وی را افزایش می دهند . از این سیستم ها می توان سیستم اکتشافی ، سیستم مراقبتی ، سیستم جفت گیری جنسی و سیستم دلبستگی  را نام برد. در نوزادی ،  دلبستگی عاطفی نسبت به یک یا چند نفر از مراقبان برا ی تامین حمایت، حفاظت و امنیت شکل می گیرد . وقتی موضوع دلبستگی (مادر) به اندازه کافی پاسخگو و حمایت کننده باشد  آنچه که نظریه دلبستگی از آن تحت عنوان مدل های درون کاری مثبت از خود و دیگران نام می برد در فرد شکل می گیرد . وقتی موضوع دلبستگی غیر پاسخگو و غیر حساس باشد  مدل درون کاری منفی از خود و دیگران در نوزاد تشکیل می شود .این مدل درون کاری شکل گیری و حفظ روابط نزدیک را در ادامه زندگی فرد تحت تاثیر قرار می دهند ( بشارت، کریمی، رحیمی نژاد،1385) .

یکی از مسایل بحرانی و عمده زمان کنونی برقرای محیط فیزیکی و اجتماعی سالم و مناسب برای کودکان می باشد زیرا عواملی که موجب برهم زدن  محیط زندگی کودک می شود می توانند سلامت وی را تحت تاثیر قرار دهند بنا بر این باید زمینه های مناسب جهت مراقبت ، پرورش و اجتماعی شدن کودکان توسط جوامع فراهم گردد( بیات و خالدی پاوه ، 1390).

دلبستگی از عوامل تعیین کننده شخصیت فرد در بزرگسالی است . دلبستگی نقش سیستم تنظیم کننده ای که در درون فرد است دارا می باشد  و هدف این سیستم در فرد وابسته، از لحاظ روانی معطوف به ایجاد احساس امنیت است .برخی از محققان نظریه دلبستگی را به عنوان رستاخیز دوباره روانکاوی و عامل مهم احیای دوباره این مکتب می نامند . از نظر جان بالبی[17]،  دلبستگی یکی از نیاز های بنیادین انسان است . نظریه دلبستگی بر این باور است که دلبستگی پیوندی جهان شمول است  و در تمام انسانها وجود دارد بدین معنی که انسانها تحت تاثیر پیوندهای دلبستگی های شان هستند .بالبی معتقد است که یک شخص برای رشد سالم نیاز به پیوند عاطفی دارد و دلبستگی در انسان موازی نقش پذیری در حیوانات عمل کرده و در یک دوره حساس شکل می گیرد . در تحقیقاتی که توسط اینزورث[18] انجام شده نشان داده که سبک های دلبستگی به سه صورت دلبستگی ایمن، دلبستگی اجتنابی ،دلبستگی دوسوگرا (خوشابی، ابوحمزه، 1387).

یکی از موضوعاتی که در دو دهه گذشته تلاش و توجهات تجربی و نظری فراوانی را به خود جلب کرده است بحث هیجانات است این علاقه و توجه تا حدی می تواند به دلیل نقشی باشد که هیجان و تنظیم هیجانی در رفتار های بیرونی فردی ایفا می تماید . نظریه پردازان و دانشمندان مختلف تعاریف متعددی از هیجان ارایه داده اند اما در مجموع می توان گفت که هیجان رویدادی چند بعدی و پیچیده است که منجر  به آمادگی برای عمل می شود ( حسینی ، خیر ، 1389).

هیجانها بخشی از زندگی روزمره ما را تشکیل می دهند ویژگی مشترک هیجانها این است که چه خوشایندو چه ناخوشایند ، تنهادر مغز باقی نمی مانند بلکه با تغییرات فیزیولوژیکی  و بدنی همراه هستند.رشد بهینه در کودکان به محرک های محیطی حمایتی و رابطه قوی با مراقبان اولیه  و برخورد و رفتار و نوع هیجانات اطراف آنان مانند رفتار والدین بستگی دارد میزان تاثیر والدین به فراوانی ، مدت ، شدت و کیفیت تماس هاس اجتماعی آنان با فرزندان شان مرتبط  است (الکس مو کیلی[19]، روبرت دانتزر[20]، ترجمه گنجی و پیکانی ، 1384 ).

وُلز[21] در مطالعه نظریه های هیجان مطرح می کند که نظریه های هیجان در سه مدل اصلی می توان طبقه بندی کرد که عبارتند از :مدل فیزیولوژیک محور : هیجانات را به عنوان پاسخ فیزیولوژیکی با هدف حفظ بقا تبیین می کنند . مدل های شناختی: فرایند های شناختی را در تجربه و بیان هیجان مهم می دانند و هیجانات را بر اساس ارزیابی و فرایند های شناختی توضیح می دهند .مدل های شناختی /اجتماعی : تمرکز رویکرد تکاملی را در پاسخ به محیط با رویکرد ارزیابی شناختی جمع می کند و عامل های اجتماعی را برای تبین تجربه و بیان هیجان اضافه می کند . رابطه بین هیجانات، نقش های اجتماعی و تعامل اجتماعی مورد توجه این رویکرد است (حسینی و خیر، 1390).

1-2-      بیان مسئله:
خانواده  مهم ترین  عامل از میان عوامل متعددی است که می تواند باعث تسهیل رشد شخصیت با بازداری آن شود. رشد در اوایل کودکی ازطریق عوامل محیطی مانند خانواده شکل می گیرد، ولی تحت تاثیرمحیط اطراف و فرهنگ نیز میباشد(بهرامی،صالحی،پورمومنی،1382).

برخی از مولفان نیز بروز اختلال های روانی در کودکان و نوجوانان را از عمده ترین عوارض موجود اختلافات خانوادگی ، خانواده های گسسته با خانواده هایی می دانندکه بنا به عللی فرزندان خود را رها کرده اند ( سادوک[22]، کاپلان[23] ، 2003).

رشد بهینه در کودکان به تحرک های محیطی حمایتی و رابطه قوی با مراقبان اولیه مانند والدین بستگی دارد. یکی از مسایل مهمی که در زمینه روابط والدین و کودک مورد توجه قرار می گیرد، دلبستگی است .«دلبستگی» اولین بار توسط «بالبی[24]» مطرح شد .از نظر بالبی علاوه بر نیاز هایی که تاکنون به عنوان نیازهای نخسین در انسان شناسایی شده اند، نیاز دیگری نیز وجود داردکه تاکنون آنرا ثانوی می پنداشتند که همان نیاز وابستگی است.وی نیاز به دلبستگی را نیاز نخستین می داند یعنی از هیچ نیاز دیگری مشتق نشده است و نیاز اساسی برای تحول شخصیت به شمار می رود. او در نظریه خود معتقد است نوع رابطه مادر و کودک در سال های اولیه زندگی و میزان قابلیت دسترسی به مادر و میزان حمایت مادر از کودک هنگام احساس خطر، درجه حساسیت مادرانه و تکیه گاه ایمن بودن مادر برای اینکه کودک بتواند به کاوش در محیط بپردازد، سبک دلبستگی فرد را معین می کند(ویلیام کرین[25]،1934 ، ترجمه خوی نژاد و رجایی ، 1391).

نخستین پژوهش علمی در دلبستگی توسط اینزورث که  یکی از محققان در این زمینه می باشد، انجام شد  که بر اساس روش موقعیت نا آشنا، سه سبک عمده دلبستگی برای کودکان مشخص کرده است. 1: ایمن 2: ناایمن دوسوگرا 3: ناایمن اجتنابی. (لوییس[26] (1964) ترجمه دادستان و منصور، 1387).

افرادی که  دارای دلبستگی ایمن می باشند در بزرگسالی و نوجوانی در ارتباط با دیگران راحت هستند و نگرش مثبت نسبت به خود و دیگران دارند و افراد با دلبستگی ایمن در برخورد با مسایل و موقعیت های هیجان زا با کنترل بیشتری برخورد می کنند و از کنترل هیجانی بیشتری برخوردارند  (خوشابی و ابوحمزه، 1387).

[1] minuchin

[2]Sotoodeh

1-4- سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………….. 6

6-5- فرضیه­های تحقیق………………………………………………………………………………………. 6

1-6- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………. 6

1-7- تعیین محدوده مکانی تحقیق…………………………………………………………………………. 6

1-8- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 7

1-8-1- جامعه آماری……………………………………………………………………………………. 7

1-8-2- ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………… 7

1-8-3- روش تحلیل آماری…………………………………………………………………………… 8

1-9- مفاهیم و اصطلاحات………………………………………………………………………………….. 8

1-10- مشکلات و محدودیتهای تحقیق………………………………………………………………….. 9

فصل دوم:چارچوب نظری تحقیق

1-2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 12

2-2- مفاهیم و اصطلاحات…………………………………………………………………………………. 15

2-3- توزیع فضایی جمعیت……………………………………………………………………………….. 18

2-4- شهرنشینی در جهان از نظر سازمان ملل………………………………………………………….. 22

2-5- مهمترین عوامل تجمع و پراکندگی جمعیت…………………………………………………….. 24

2-6- عوامل جغرافیایی مؤثر در پراکندگی جمعیت……………………………………………………. 27

2-6-1- پراکندگی عمودی جمعیت………………………………………………………………….. 27

2-6-2- تأثیر آب و هوا………………………………………………………………………………… 27

2-6-3- جمعیت و خاک……………………………………………………………………………….. 28

2-6-4- جمعیت و ناهمواری………………………………………………………………………….. 28

2-6-5- عوامل زیستی………………………………………………………………………………….. 29

2-6-6- منابع  معدنی و انرژی………………………………………………………………………… 30

2-7- عوامل اصلی رشد جمعیت شهرها…………………………………………………………………. 30

2-7-1- رشد طبیعی جمعیت شهر……………………………………………………………………. 30

2-7-2- اثر مهاجرت……………………………………………………………………………………. 31

2-7-3-اثر توسعه محدوده و ادغام آبادی های پیرامون………………………………………….. 31

2-7-4- تأثیر متقابل شهرنشینی توسعه و مهاجرت………………………………………………. 31

2-8- نگاهی اجمالی به نظریه­های جمعیتی……………………………………………………………… 32

2-8-1- طرفداران افزایش جمعیت…………………………………………………………………… 32

2-8-2- مخالفان افزایش جمعیت…………………………………………………………………….. 33

2-8-3- طرفداران ثبات جمعیت……………………………………………………………………… 33

2-8-4- طرفداران حد متناسب جمعیت…………………………………………………………….. 33

2-9- نظریه آب و سکونتگاه……………………………………………………………………………….. 33

2-10- الگوی تراکم جمعیت شهرها از نظر کلارک ………………………………………………….. 34

2-11- نظریه نیازسنجی شهری……………………………………………………………………………. 35

2-12- نظریه حد مطلوب جمعیت……………………………………………………………………….. 35

2-13- نظریه سلسله مراتب شهری……………………………………………………………………….. 36

2-14- نظریه شهرکهای اقماری……………………………………………………………………………. 37

2-15- نظریه شهرهای جدید پیوسته……………………………………………………………………… 37

2-16- نظریه اندازه شهر…………………………………………………………………………………….. 37

2-17- نظریه قطب رشد و شهرگرایی…………………………………………………………………… 39

2-18- نظریه شهرهای مسلط………………………………………………………………………………. 40

2-19- نظریه شهرهای نامتمرکز…………………………………………………………………………… 40

2-20- نظریه شهر فشرده…………………………………………………………………………………… 43

2-21- نظریه شهر پایدار……………………………………………………………………………………. 44

2-22- شهر و نظریه­های اجتماعی………………………………………………………………………… 46

 

2-22-1- مکتب مدرنیسم یا کارکردگرایی…………………………………………………………. 47

2-22-2- مکتب مگااستراکچرالیسم (فن­گرایی)…………………………………………………… 47

2-22-3- مکتب آمایش انسانی……………………………………………………………………….. 47

2-22-4- مکتب پست مدرنیسم……………………………………………………………………… 48

2-23- مروری بر دیدگاههای متفاوت ازدحام شهری………………………………………………… 48

2-23-1- دیدگاه اقتصادی…………………………………………………………………………….. 49

2-23-2- دیدگاه اکولوژی و اجتماعی………………………………………………………………. 50

2-23-3- دیدگاه سیاسی……………………………………………………………………………….. 50

2-23-4- دیدگاه بهداشتی……………………………………………………………………………… 51

2-23-5- دیدگاه روانشناختی…………………………………………………………………………. 51

2-24- سیر تحول مسئله تراکم در یکصد سال اخیر…………………………………………………… 52

2-25- تراکم زیاد و تراکم کم: نکات مثبت و منفی…………………………………………………… 53

2-25-1- تراکم زیاد و نکات منفی………………………………………………………………….. 53

2-25-2- تراکم زیاد و نکات مثبت………………………………………………………………….. 54

2-25-3- تراکم کم نکات منفی………………………………………………………………………. 54

2-25-4- تراکم کم نکات مثبت………………………………………………………………………. 55

2-26- شیب تراکم جمعیت شهری از مرکز به پیرامون……………………………………………….. 56

2-27- حد متناسب شهری و تراکم آن…………………………………………………………………… 58

2-28- عوامل مشوق و مؤثر در متراکم شدن شهرها………………………………………………….. 59

2-29- نحوه توزیع تراکم­های شهری و عوامل تأثیرگذار بر آنها……………………………………. 60

2-30- عوامل مؤثر تراکم جمعیت در شهرها…………………………………………………………… 63

2-30-1- فضای شهری و تراکم جمعیت…………………………………………………………… 63

2-30-2- زمین و تعیین حداکثر تراکم………………………………………………………………. 64

2-30-3- باران و تراکم جمعیت……………………………………………………………………… 64

2-31- عوامل اقتصادی مؤثر بر تراکم شهری…………………………………………………………… 65

2-31-1- عوامل جمعیتی………………………………………………………………………………. 66

2-31-2- درآمد خانواده……………………………………………………………………………….. 66

2-31-3- قیمت زمین و مسکن و تراکم……………………………………………………………. 67

2-31-4- نرخ مالکیت اتومبیل و تراکم …………………………………………………………….. 67

2-31-5- هزینه خدمات شهری و تراکم……………………………………………………………. 67

2-31-6- مباشرات توسعه شهری و تراکم………………………………………………………….. 68

2-32- رویکردهای اساسی در تعیین تراکم شهری……………………………………………………. 71

2-32-1- رویکرد سرمشقی…………………………………………………………………………… 71

2-32-2- رویکرد برنامه­ای…………………………………………………………………………….. 73

2-33- راهبردها………………………………………………………………………………………………. 73

2-33-1- راهبرد تمرکز: الگوی توسعه واحدهای برنامه­ریزی شهری شده…………………… 73

2-33-2- راهبرد تمرکز: سیاست تحکیم شهری…………………………………………………… 74

2-33-3- راهبرد عدم تمرکز: متمرکز………………………………………………………………… 74

2-34- تراکم جمعیت و اکولوژی شهری………………………………………………………………… 75

2-35- ظرفیت قابل تحمل محیط…………………………………………………………………………. 76

2-1-35- تبیین مفهوم ظرفیت قابل تحمل محیط از دیدگاه سیستمی………………………… 76

2-36- روش­های کنترل تراکم……………………………………………………………………………… 78

2-37- قاعده تراکم اندازه…………………………………………………………………………………… 78

2-38- عوامل اجتماعی و فرهنگی تراکم شهری……………………………………………………….. 79

2-39- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 81

2-40- جمع­بندی…………………………………………………………………………………………….. 84

فصل سوم: محدوده مورد مطالعه

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 89

3-2- موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه………………………………………………………………… 89

3-3- موقعیت جغرافیایی شهرستان کرمانشاه……………………………………………………………. 90

3-4- موقعیت جغرافیایی شهر کرمانشاه…………………………………………………………………. 90

3-5- آب و هوا……………………………………………………………………………………………….. 92

3-6- ناهمواریها……………………………………………………………………………………………….. 93

3-7- آبهای سطحی………………………………………………………………………………………….. 93

3-8- تاریخچه و وجه تسمیه شهر کرمانشاه…………………………………………………………….. 93

3-9- ویژگی جمعیتی ترکیب و ساختمان جمعیت……………………………………………………. 94

3-9-1- روند تغییرو تحولات جمعیتی شهر کرمانشاه…………………………………………… 94

3-9-2- بُعد خانوار……………………………………………………………………………………… 95

3-9-3- ساختمان سنی…………………………………………………………………………………. 97

3-9-4- ساختمان جنسی………………………………………………………………………………. 98

3-9-5- سطح سواد و تحصیلات……………………………………………………………………. 99

3-9-6- تحولات جمعیت و تقسیمات کشوری در سالهای مختلف………………………….. 99

3-9-7- تراکم جمعیت در استان کرمانشاه و تغییرات آن……………………………………… 101

3-9-7-1- تراکم کلی جمعیت شهر کرمانشاه……………………………………………….. 102

3-9-8- سرانه کاربری وضع موجود در شهر به تفکیک منطقه و شهر………………………. 103

3-9-9- جمعیت و تراکم جمعیت شهر کرمانشاه در مناطق مختلف………………………… 104

3-9-10- تغییرات کالبدی فضایی شهر کرمانشاه……………………………………………….. 110

3-9-10-1-روند توسعه تاریخی و شکل گیری شهر کرمانشاه………………………….. 110

3-9-10-2- دوران قبل از قاجار………………………………………………………………. 111

3-9-10-3- دوران قاجاریه…………………………………………………………………….. 111

3-9-10-4- دوران پهلوی………………………………………………………………………. 112

3-9-10-5- دوران حاضر………………………………………………………………………. 114

3-9-11- ویژگی­های اقتصادی شهر کرمانشاه…………………………………………………… 115

3-9-12- ساختار اشتغال در بخش های عمده فعالیت ……………………………………….. 117

3-9-13- خصوصیات اجتماعی شهر………………………………………………………………. 119

3-9-14- آسیب­های جمعیتی و اجتماعی، فرهنگی شهر………………………………………. 120

فصل چهارم: یافته­های تحقیق

4- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 123

4-1- بررسی نحوه تراکم جمعیت در محلات مورد مطالعه………………………………………… 123

4-2- مدل تحلیلی پژوهش و معرفی معیارهای مورد استفاده……………………………………… 125

4-2-1-هم سویی با گرایشات مردم………………………………………………………………… 126

4-2-1-1- متوسط تراکم ساختمانی……………………………………………………………. 126

4-2-1-2- قیمت زمین…………………………………………………………………………… 128

4-2-2- استفاده بهینه از تأسیسات وضع موجود…………………………………………………. 130

4-2-3- ارتقاءِ کیفیت کالبدی……………………………………………………………………….. 130

4-2-3-1- ریزدانگی بافت………………………………………………………………………. 130

4-2-3-2- سرانه خدمات محله­ای……………………………………………………………… 133

4-2-4- کاهش ترافیک……………………………………………………………………………….. 135

4-2-4-1- ظرفیت سیستم حمل و نقل عمومی…………………………………………….. 135

4-2-4-2- عرض معبر…………………………………………………………………………… 137

4-3- فاصله از مرکز شهر…………………………………………………………………………………. 139

4-4- تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………………………………….. 141

4-3-1- مقایسه زوجی گزینه­ها (محلات)………………………………………………………… 145

4-5- اولویت­بندی محلات و تعیین تراکم بهینه………………………………………………………. 146

4-6- مقایسه جمعیت محلات موجود با جمعیت محلات پیش­بینی شده تحقیق………………. 147

فصل پنجم: نتیجه­گیری

5-1- آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………. 150

5-1-1- آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………………….. 150

5-1-2- آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………….. 150

5-2- بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………… 150

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………….. 153

پیوست­ها……………………………………………………………………………………………………….. 161

چکیده:

افزایش جمعیت شهرها و چگونگی اسکان آن­ها یکی از مشکلات شهرهای امروزی می­باشد و با توجه به لزوم حفظ اراضی کشاورزی و طبیعی و همچنین کاهش هزینه­های شهری، مسأله توزیع مطلوب تراکم جمعیتی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهری با استفاده از مدل AHP در شهر کرمانشاه می­باشد. برای دستیابی به این منظور، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. شهر کرمانشاه دارای 6 منطقه شهرداری است و برای انتخاب محلات از بین کل محلات شهر کرمانشاه به صورت تصادفی از هر منطقه شهری 2 محله انتخاب شده است. شاخص­ها و معیارهای مورد استفاده در پژوهش، شامل شاخص­های هم­سویی با گرایشات مردم، کاهش ترافیک، ظرفیت تأسیسات شهری موجود و ارتقاء کیفیت کالبدی می­باشد که با استفاده از مدل AHP در محیط نرم­افزاری GIS و Expert Choice به تحلیل نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح محلات شهر کرمانشاه پرداخته شده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که طبق نظرات کارشناسان، کاهش ترافیک با وزن 565/0­ با اهمیت­ترین معیار و ظرفیت تأسیسات شهری موجود با وزن 262/0، ارتقاء کیفیت کالبدی با وزن 118/0 و هم­سویی با گرایشات مردم با وزن 055/0 در رتبه­های بعدی قرار دارند. از لحاظ وضعیت تراکم، در محلات 22 بهمن و دولت آباد بین تراکم موجود و پیشنهادی تفاوت وجود ندارد و در محله حافظیه نیاز به افزایش جمیعت وجود دارد و در بقیه محلات میزان تراکم موجود بیشتر از تراکم پیشنهادی می­باشد.نتیجه بدست آمده حاکی از آن است که استفاده از مدل AHP به خوبی جوابگوی تحلیل توزیع تراکم جمعیت در شهر کرمانشاه بود و نشان داد که تراکم جمعیت در سطح محلات شهر کرمانشاه از توزیع مطلوبی برخوردار نمی­باشد.

فصل اول: کلیات طرح تحقیق

1-1- مقدمه

مقوله تراکم از مباحث دیرین برنامه­ریزی شهری است. در واقع از زمانی که انسان شروع به انتظام بخشیدن به سکونتگاههای خود نمود به تراکم توجهی خاص داشت، نقش تعیین کننده و تأثیرگذاری تراکم بر تمامی جنبه­های برنامه­ریزی و طراحی شهر آنرا به شاخصی مهم در بیان دیدگاهها و مکاتب مختلف در مسائل شهری تبدیل کرده است. در عین حال تأثیرگذاری این عنصر از شرایط زمانی، مکانی و سیستمی، مطالعه آنرا برای درک نحوه نگرش جامعه به فضا در دوره های زمانی و شرایط مکانی مختلف بسیار پراهمیت ساخته است. بطوریکه جوامع مختلف در گذشته، برخوردها و نگرشهای متفاوتی به آنها داشته­اند. لیکن در فرایند جهانی شدن، یک همگرایی در دیدگاهها براساس افزایش تراکم در محیط­های شهری دیده می­شود این همگرایی آنچنان گسترده است که به یکی از مباحث اصلی توسعه پایدار شهری تبدیل شده است. تراکم جمعیت در سیمای شهری و محیط زیست روزانه جمعیت انعکاس یافته و شرایط بهره­مندی آنها را از فضای شهری به ویژه فضای سبز را مشخص می­کند. با توجه به لزوم حفظ اراضی کشاورزی و طبیعی و همچنین کاهش هزینه­های شهری، مسئله توزیع مطلوب تراکم جمعیت از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. توزیع مطلوب تراکم باعث توزیع مناسب جمعیت در سطح شهر می­شود و امکان استفاده بهینه از شرایط موجود را فراهم می­نماید. در این فصل سعی بر آنست که به نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهری پرداخته شود و این تحقیق همچون سایر تحقیقات علمی از چارچوب کمی روش تحقیق علمی تبعیت می­نماید، براین اساس، طرح تحقیق با تعریف مسئله، اهمیت و ضرورت شروع و به بررسی فرضیه، سؤالات و اهداف و محدوده مکانی، روش تحقیق پرداخته و در نهایت با بیان مفاهیم و اصطلاحات و مشکلات و محدودیتها خاتمه می­یابد.

2-1- بیان مسأله

افزایش جمعیت شهرها و چگونگی اسکان آنها یکی از مشکلات شهرهای امروزی می­باشد. نقش و اهمیت تراکم در شهرسازی به مفهوم عام و در برنامه­ریزی و طراحی شهری نقاط جدید به مفهوم خاص، بدیهی است. هیچ برنامه و طرح شهری بدون پرداختن به تراکم به عنوان عامل اصلی و تعیین کننده و نیز اثرگذارنده بر تمامی جنبه­های برنامه­ریزی و طراحی نمی­تواند تهیه و اجرا شود. علی­رغم اهمیت فوق­العاده این شاخص، جایگاه آن در فرایند برنامه­ریزی و طراحی شهری از دیدگاه علمی و نظری کمتر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و همچنان به عنوان یک موضوع پیچیده و مسئله کلیدی مطرح است.

تراکم در سطح شهر، به عنوان معیاری برای استقرار جمعیت و تأسیسات شهری، در طرح­های توسعه شهری از اهمیت خاصی برخوردار است (زیاری، 1384: 70).

انتخاب تراکم در طرح­های شهری، غالباً براساس تجربیات و مبتنی بر درک مستقیم بوده است که نهایتاً منجر به مشکلات عدیده و عوارض بعدی می­شود. بسیاری از سیاستگذاران توسعۀ شهری پایدار، در طرفداری از زندگی با تراکم زیاد چنین ادعا کرده­اند که راه حل شهر فشرده به کاهش گرایش به سوی توسعه بی­رویه پیرامونی کمک خواهد کرد و به ارتقای پایداری و سرزندگی شهری یاری خواهد رساند (عزیزی، 1388: 48). با توجه به عمر نسبتاً طولانی طرح­های شهری و نیز تحقیقات انجام یافته محدود در مقوله­ی تراکم، هیچ­گاه اندازه­ای به عنوان تراکم بهینه تحقق نیافته تا به عنوان یک الگو به کار گرفته شود؛ بنابراین برای دست­یابی به تراکم بهینه نیازمند برخوردی علمی­تر می­باشد. بحث تراکم بهینه زمانی از استحکام نظری برخوردار می­گردد که از یک سو عوامل مختلف تأثیرگذار بر آن به دقت شناسایی و ریشه­یابی شود و از سویی دیگر، آثار تبعی تراکم در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ بنابراین استفاده از روشهای که بتواند، به توزیع مناسب تراکم در سطح شهرها کمک کند، می­تواند بسیار باارزش باشد. در این تحقیق سعی شده است یک مدل و روشی مناسب برای توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهر کرمانشاه ارائه شود.

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

اشتباه در تعیین تراکم جمعیتی برای کل شهر و تراکم هریک از نواحی مختلف مسکونی، نتایج سوءِ بسیاری در زمینه­های کالبدی، خدماتی، سیمائی، جمعیتی، اقتصادی و نیز در وضعیت مسکن و ترافیک شهر به بار می­آورد، لذا نمی­توان به راحتی از کنار آن گذشت. به عنوان مثال آیا تعیین تراکم زیاد برای ناحیه مسکونی که فاقد شرایط لازم برای پذیرش چنین تراکمی است در حکم سوق دادن میلیاردها ریال سرمایه به فعالیت احداث مسکن در مسیری غلط نخواهد بود؟ و آیا تدوین ضوابطی منتهی به تراکم کم در شهرهای

واژه‌های کلیدی: عبدالکریم سروش – محمدتقی مصباح یزدی – هرمنوتیک – حکومت دینی – ولایت‌فقیه – مشروعیت – مقبولیت – دموکراسی – حق و تکلیف – عدالت – دولت – ایدئولوژی– آزادی

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه: 2

1-1)بیان مسئله: 2

2-1)اهداف تحقیق: 3

3-1)پیشینه و ادبیّات پژوهش: 4

4-1)چارچوب نظری تحقیق: 5

5-1)سؤالات تحقیق: 8

1-5-1)پرسش اصلی: 8

2-5-1)پرسش های فرعی: 8

6-1)فرضیه های تحقیق: 8

1-6-1)فرضیه ی اصلی تحقیق: 8

2-6-1)فرضیه های فرعی تحقیق: 8

7-1)روش تحقیق: 9

8-1)سازمان دهی تحقیق: 9

فصل دوم: مبانی، مفاهیم و چارچوب نظری تحقیق

مقدمه: 11

1-2)هرمنوتیک: 11

1-1-2)عالمان اسلامی و هرمنوتیک: 12

ب
2-1-2)فهم متون دینی: 12

3-1-2)تعدد قرائت ها: 13

4-1-2)تفسیر: 13

5-1-2)تأویل: 15

2-2)حکومت: 15

3-2)دولت: 17

4-2) قدرت: 19

5-2)مشروعیت: 22

6-2)ایدئولوژی: 23

7-2)حق و تکلیف: 26

1-7-2)حق: 26

2-7-2)تکلیف: 27

8-2)جامعه مدنی: 29

9-2)آزادی: 31

10-2)دموکراسی: 33

11-2)عدالت: 35

12-2)ولایت: 37

13-2)چارچوب نظری هرمنوتیک: 37

1-13-2)مفهوم هرمنوتیک و تلقی هایی مختلف از آن : 38

2-13-2)هرمنوتیک درحوزه اندیشه تفکّر اسلامی : 40

3-13-2)هرمنوتیک در سطح برخی نو اندیشان مسلمان: 42

4-13-2)دلایل موضوعیت هرمنوتیک در این پژوهش: 42

1-4-13-2)دلایل عام: 43

2-4-13-2)دلایل خاص: 43

پ
14-2) نتیجه گیری: 45

فصل سوم: تاریخچه ی حکومت اسلامی و مبانی کلی فکری و نظری آن

مقدمه: 47

1-3)رابطه ی دولت اسلامی با قدرت و اقتدار: 47

2-3)تحول دولت در دنیای اسلام: 50

 

1-2-3)الگوی دولت قرآنی: 50

2-2-3)الگوی دولت خلیفگی: 50

1-2-2-3)دولت در عصر خلفای راشدین: 51

2-2-2-3)خلیفگی پادشاهی(دولت در عصر امویان): 55

3-2-2-3) خلیفگی امپراتوری(دولت در عصر عباسیان): 55

4-2-2-3)خلیفگی غیر عرب(دولت در عصر عثمانیان): 56

2-3-2-3)دولت زیدیه در یمن: 57

3-3-2-3)دولت صفویه در ایران: 58

1-4-2-3)الگوهای مونیستی(یگانه انگار): 59

3-4-2-3)دولت های دوآلیست(دو انگار): 69

4-4-2-3)دولت های ترکیبی… 70

3-3)نتیجه گیری: 72

فصل چهارم: بررسی تطبیقی کلیات اندیشه های سروش و مصباح یزدی

مقدمه: 74

1-4) کلیات اندیشه های سروش در باب حکومت اسلامی: 74

1-1-4)زندگینامه: 74

2-1-4)دین: 81

1-2-1-4)مفهوم دین، مؤمن و مسلمانی: 81

2-2-1-4)ابعاد دین: 82

3-2-1-4)توقع از دین: 83

ت
4-2-1-4)دین اقلی: 83

5-2-1-4)برداشت سروش از اسلام: 83

3-1-4)فهم و معرفت دینی: 84

1-3-1-4)معرفت دینی: 84

2-3-1-4)بسط خطا پذیری فهم دینی به قرآن: 84

3-3-1-4)تفسیر مؤمنانه و غیر مؤمنانه: 85

4-3-1-4)ویژگی های قرائت فاشیستی از دین: 85

4-1-4)جامعه ی دینی: 86

1-4-1-4)انواع جامعه ی دینی: 86

2-4-1-4)تفاوت های جامعه ی دینی و جامعه ی لیبرال: 87

5-1-4)سیاست و حکومت: 88

1-5-1-4)مفهوم سیاست: 88

2-5-1-4)نقش دین در سیاست: 88

3-5-1-4)مفهوم حکومت دینی: 88

4-5-1-4)انواع حکومت(دینی و غیر دینی): 89

5-5-1-4)تفاوت اصلی حکومت دینی و غیر دینی: 89

6-5-1-4)مسأله ی حکومت دینی: 90

7-5-1-4)حکومت فقهی: 92

8-5-1-4)انتظار ما از دین در حکومت دینی: 93

9-5-1-4)مدل حکومتی اسلام: 93

10-5-1-4)ساختار و سازمان حکومت دینی: 93

11-5-1-4)وظایف و اختیارات حکومت و حاکمان دینی: 95

6-1-4)مشروعیت: 96

1-6-1-4)مفهوم مشروعیّت و مقبولیت: 96

2-6-1-4)حقوق غیر دینی مردم در حکومت اسلامی: 96

3-6-1-4)مشروعیّت دستگاه های نظارتی در ولایت فقیه: 97

4-6-1-4)حق غیر دینی یا تکلیف غیر حکومتی مردم(مشروعیّت خبرگان رهبری): 97

ث
5-6-1-4)مشروعیت و حقوق بشر در حکومت فقهی: 97

6-6-1-4)مشروعیت و دموکراسی: 98

7-1-4)ایدئولوژی: 98

1-7-1-4)مفهوم ایدئولوژی: 98

2-7-1-4)دین و ایدئولوژی: 99

3-7-1-4)تفاوت حکومت دینی و ایدئولوژیک: 99

4-7-1-4)حاکم دینی و تفاوت آن با رهبر ایدئولوژیک: 99

5-7-1-4)ایدئولوژی و جامعه: 100

6-7-1-4)رابطه مشروعیّت با ایدئولوژی: 100

8-1-4)ولایت: 101

1-8-1-4)تشیّع و مسأله ی خاتمیت: 101

2-8-1-4)امامت و ولایت: 101

3-8-1-4)ولایت فقیه: 102

9-1-4)روحانیت: 104

1-9-1-4)سازمان و صنف روحانیت: 104

2-9-1-4)روحانیّت، شریعت و معیشت: 105

3-9-1-4)حوزه های علمیه: 105

10-1-4)فقه: 105

1-10-1-4)اسلام فقاهتی: 105

2-10-1-4)تفاوت جامعه دینی و جامعه فقهی: 106

3-10-1-4)کارکرد دین و فقه در دنیای مدرن: 106

4-10-1-4)رابطه فقه و قانون سالاری(نوموکراسی) با دموکراسی: 106

11-1-4)آزادی: 107

1-11-1-4)مفهوم آزادی: 107

2-11-1-4)تفاوت آزادی در لیبرالیزم و اسلام : 107

3-11-1-4)آزادی بیان: 108

ج
4-11-1-4)آزادی و تسامح سیاسی: 109

12-1-4)دموکراسی: 110

1-12-1-4)مفهوم دموکراسی: 110

2-12-1-4)انواع دموکراسی: 110

3-12-1-4)دموکراسی و نفی استبداد: 111

4-12-1-4)دین و دموکراسی: 111

5-12-1-4)طرح سروش برای دموکراسی: 116

6-12-1-4)تفاوت های لیبرالیزم و دموکراسی: 117

7-12-1-4)ارتباط حقوق بشر با دموکراسی: 117

13-1-4)حق و تکلیف: 117

1-13-1-4)حق و تکلیف در اسلام: 117

2-13-1-4)حق و تکلیف در جمهوری اسلامی: 118

3-13-1-4)انتخابات، حق یا تکلیف: 118

14-1-4)عدالت: 119

1-14-1-4)روش شناسی: 119

2-14-1-4)عدالت در حکومت اسلامی: 120

3-14-1-4)عدالت و آزادی: 120

4-14-1-4)رابطه عدل و دموکراسی: 121

15-1-4)سکولاریزم: 121

1-15-1-4)سکولاریزم و حکومت دینی: 121

16-1-4)خشونت: 121

1-16-1-4)مفهوم خشونت: 121

2-16-1-4)خشونت و ولایت: 122

2-4) کلیات اندیشه های مصباح یزدی درباب حکومت اسلامی: 122

1-2-4)زندگینامه: 122

2-2-4)دین: 137

چ
1-2-2-4)مفهوم دین: 137

3-2-4)فهم و معرفت دینی: 139

1-3-2-4)معرفت دینی: 139

2-3-2-4)تغییر در معرفت دینی: 139

3-3-2-4)قرائت های مختلف: 140

4-3-2-4)تئوری قبض و بسط: 140

5-3-2-4)صراط های مستقیم: 144

6-3-2-4)پلورالیزم دینی: 145

4-2-4)ولایت: 148

1-4-2-4)مفهوم ولایت تکوینی و تشریعی : 148

2-4-2-4)ولایت در حکومت دینی: 148

3-4-2-4)ولایت فقیه: 149

5-2-4)حکومت: 158

1-5-2-4)مفهوم حکومت: 158

2-5-2-4)دلیل شرعی ضرورت حکومت : 158

3-5-2-4)ویژگی مجریان حکومت : 159

4-5-2-4)حکومت دینی: 159

5-5-2-4)دولت: 164

6-2-4)مشروعیت: 168

1-6-2-4)مفهوم مشروعیّت: 168

2-6-2-4)مشروعیت در حکومت دینی: 168

3-6-2-4)مشروعیت، مقبولیت و جایگاه مردم در حکومت دینی: 169

4-6-2-4)مشروعیت ولایت فقیه: 171

7-2-4)حق و تکلیف: 175

1-7-2-4)رابطه حق و تکلیف و مشروعیت: 175

8-2-4)دموکراسی: 175

ح
1-8-2-4)اسلام و دموکراسی: 175

2-8-2-4)مفهوم دموکراسی دینی: 176

3-8-2-4)کاستی های دموکراسی: 176

9-2-4)عدالت: 177

1-9-2-4)مفهوم عدالت: 177

2-9-2-4)عدالت الهی در نظام خلقت: 177

3-9-2-4)عدالت الهی در تشریع: 177

4-9-2-4)ارتباط مفهوم اجتماعی عدالت با حکومت دینی: 179

10-2-4)آزادی: 179

1-10-2-4)مفهوم آزادی در اسلام: 179

2-10-2-4)آزادی مطلق و مشروط: 180

3-10-2-4)آزادی و تکالیف: 180

4-10-2-4)آزادی بیان: 180

5-10-2-4)تعزیرات و آزادی: 181

11-2-4)جامعه ی مدنی: 181

1-11-2-4)اهمیت زندگی اجتماعی در اسلام: 181

2-11-2-4)مفهوم جامعه ی مدنی در اسلام: 181

12-2-4)سکولاریزم: 186

1-21-2-4)مفهوم سکولاریزم: 186

2-21-2-4)اسلام و سکولاریزم: 187

3-21-2-4)سکولاریزم، دین حداقلی و حداکثری: 187

13-2-4)حقوق بشر: 188

1-13-2-4)حکومت دینی و حقوق بشر: 188

14-2-4)لیبرالیزم: 189

1-14-2-4)اسلام و لیبرالیزم: 189

خ
15-2-4)خشونت: 189

3-4)بررسی تطبیقی قرائت سروش و مصباح یزدی از حکومت دینی: 190

1-3-4)قرائت سروش از حکومت اسلامی: 190

1-1-3-4)قبض وبسط تئوریک شریعت: 190

2-1-3-4)ایدئولوژی و فقه، عقل و وحی: 190

3-1-3-4)اسلام و دموکراسی: 192

4-1-3-4)اسلام و مدرنیته: 193

2-3-4)قرائت مصباح یزدی از حکومت اسلامی: 194

1-2-3-4)مبانی دین شناسی: 194

2-2-3-4)مبانی انسان شناختی: 195

3-2-3-4)دین و دموکراسی: 198

4-4)نتیجه گیری: 203

فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری

مقدمه: 205

1-5)پاسخ به پرسش اصلی پژوهش: 205

2-5)پاسخ به پرسش های فرعی پژوهش: 205

1-2-5)پرسش فرعی اول: 205

1-1-2-5)نظرات و اندیشه های سروش بر اساس هرمنوتیک فلسفی: 205

2-1-2-5)نظرات و اندیشه های مصباح یزدی بر اساس هرمنوتیک کلاسیک: 206

2-2-5)پرسش فرعی دوم: 207

1-2-2-5)سروش: 207

2-2-2-5)مصباح یزدی: 208

3-5)راستی آزمایی فرضیه ی های تحقیق: 208

1-3-5)فرضیه اصلی تحقیق: 208

د
1-1-3-5)اثبات فرضیه اصلی تحقیق: 208

2-3-5)فرضیه های فرعی تحقیق: 208

1-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی اوّل: 209

2-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی دوم: 209

4-5)نتیجه گیری: 209

فهرست منابع و مآخذ: 211

مقدمه:
در این فصل به کلیات تحقیق پرداخته می‌شود. ضمن بیان مسئله‌ی تحقیق و شرح و توضیح آن، اهداف تحقیق مشخص می‌گردد. همچنین نگاهی نیز به پیشینه و ادبیات پژوهش می‌اندازیم تا مشخص گردد آیا این موضوع مسبوق به سابقه است یا خیر؟ سپس به شرح و توضیح کلی چارچوب نظری پرداخته می‌شود که تمام تحقیق پیش رو باید حول محور آن انجام شود، بیان سؤالات و فرضیه‌های تحقیق و همچنین روش و سازمان‌دهی تحقیق نیز بخش پایانی این فصل است.

1-1)بیان مسئله:
یکی از موضوعاتی که در ایران پس از اسلام همواره با شدت و ضعف موردبحث و گفتگو قرارگرفته، موضوع حکومت دینی بوده است. با توجه به اینکه در این دوره ی تاریخی، دین حاکم در ایران، اسلام بوده، جدای از مذاهب و گرایش‌های فرقه‌ای قاعدتاً این نوع مباحث معطوف به حکومت دینی- اسلامی بوده است. در تمام این دوره تا زمان معاصر گفتمان حکومت اسلامی ادامه داشته امّا گاهی کم‌رنگ و گاهی جدی‌تر و پررنگ‌تر می‌شده و این شدّت و ضعف بستگی به فضای سیاسی حاکم داشته، به‌عنوان نمونه در زمان خلفای دوم و سوم به دلیل ورود تازه‌ی اسلام به ایران و به بهانه‌ی مبارزه با کفر و بدعت اساساً پرسش درباره‌ی حکومت اسلامی یا ممنوع بوده و یا علما و اهل فکر دچار خودسانسوری می‌شده‌اند، امّا در عصر عباسیان به دلیل بسط علم و گسترش نهضت ترجمه این فضا زمینه‌هایی را برای اندیشمندان و اهل فکر فراهم نمود تا درباره‌ی موضوع

1-2-1-1-5 اسیدهای آمینه آمیدی.. 5
1-2-1-1-6 اسیدهای آمینه دی آمین.. 5
1-2-1-1-7 اسیدهای آمینه حلقوی.. 6
1ـ2ـ1ـ2 بر مبنای حلالیت… 7
1ـ2ـ1ـ3 بر مبنای تغذیه. 8
1ـ3 متابولیسم اسید آمینه. 8
1ـ3ـ1 برداشت گروه آمین.. 8
1ـ3ـ2 تخریب اسکلت کربنی آمینواسیدها 9
1-3-3 انتقال گروه آمین.. 10
1-4 گلایسین.. 10
1-4-1 مکانیسم کلی تولید گلایسین.. 10
فصل دوم: ویژگی و اهمیت پلیمرهای قالب مولکولی.. 12
2ـ1 پلیمرهای قالب مولکول(MIPs) 13
2ـ1ـ1 عوامل سازنده پلیمر قالب مولکولی.. 14
2-1-1-1 مولکول هدف (قالب) 14
2ـ1ـ1ـ2 مونومر عاملی.. 15
2-1-1-2-1 مونومرهای رایج در تهیه پلیمر‌های قالب مولکولی.. 16
2-1-1-3 عامل اتصالات عرضی.. 16
2ـ1ـ1ـ4 آغازگر. 17
2ـ1ـ1ـ5 حلال. 18
2ـ2 انواع پلیمرهای قالب مولکولی.. 19
2-2-1 پلیمرهای قالب مولکولی غیر کووالانسی.. 19
2-2-2 پلیمرهای قالب مولکولی کووالانسی.. 20
2-2-3 پلیمرهای قالب مولکولی نیمه کووالانسی.. 21
2-3 روش‌های تهیه‌ی پلیمرهای قالب مولکولی.. 21
2-3-1 پلیمریزاسیون توده‌ای.. 22
2-3-2 پلیمریزاسیون با تورم سازی چند مرحله‌ای.. 23
2-3-3 پلیمریزاسیون امولسیونی.. 23
2-3-4 پلیمریزاسیون رسوبی.. 23
2-3-5 پلیمریزاسیون بین سطحی.. 23
2ـ3ـ6 پلیمریزاسیون تراکمی.. 23
2ـ4 مزایای پلیمرهای قالب مولکولی.. 24
2ـ5 کاربرد پلیمر‌های قالب مولکولی.. 24
2ـ5ـ1 کاربرد پلیمرهای قالب مولکولی در حسگرها 24
2ـ5ـ2 کاربرد پلیمرهای قالب مولکولی در غشاء. 24
2ـ5ـ4 کاربرد پلیمرهای قالب مولکولی در کروماتوگرافی.. 25
فصل سوم: استخراج فاز جامد (Solid Phase Extraction) 26
3-1 استخراج.. 27
3-1-1 استخراج جامد _مایع. 27
3-1-2 استخراج مایع – مایع. 27
3-1-3 استخراج مایع_ جامد. 28
3-2 کروماتوگرافی.. 28
3ـ2ـ1 روش‌های کروماتوگرافی.. 28
3ـ2ـ2 انواع کروماتوگرافی.. 28
3ـ2ـ2ـ1 کروماتوگرافی مایع –مایع. 28
3ـ2ـ2ـ2 کروماتوگرافی گاز- مایع. 28
3-2-2-3 کروماتوگرافی مایع_جامد. 28
3-2-2-4 کروماتوگرافی گاز –جامد. 29
3-3 طبقه بندی روش‌های استخراج بر اساس میزان جداسازی.. 29
3-3-1 روش‌های استخراجی غیر کامل.. 29
3-3-2 روش‌های استخراجی کامل.. 29
3-4 استخراج با حلال. 29
3-5 استخراج با فاز جامد. 30
3-5-1 دلایل جایگزینی استخراج فاز جامد با استخراج مایع- مایع. 30
3-5-2 استخراج با جاذب… 30
3ـ5ـ2ـ1 استخراج با فاز جامد(Solid Phase Extraction) 31
3ـ5ـ2ـ1ـ1 آماده سازی یا فعال سازی ماده جاذب… 31
3ـ5ـ2ـ1ـ2 عبور نمونه از روی جاذب… 31
3ـ5ـ2ـ1ـ3 شستشوی جاذب… 31
3ـ5ـ2ـ1ـ4 جداسازی آنالیت مورد نظر از جاذب با یک حلال مناسب… 31
3-5-3 مزایای روش استخراج با فاز جامد. 31
3-5-4 کاربردهای استخراج با فاز جامد. 31
3-5-5 عوامل موثر بر استخراج با فاز جامد. 32
3-5-6 انواع فازهای جامد. 32
3-5-6-1 کربن (گرافیت) 32
3-5-6-2 جاذب پلیمری.. 32
3-5-6-3 سیلیکاژل. 32
فصل چهارم: سنتز نانو ذرات سیلیکا با استفاده از روش سل_ژل(Sol Gel Method) 33
4ـ1 روش سل_ژل. 34
4ـ1ـ1 تاریخچه روش سل_ژل. 34
4-1-2 مزایای روش سل_ژل. 34
4-1-3 کاربرد‌های روش سل_ژل. 34
4-1-4 مقایسه روش سل_ژل با دیگر روش ها 35
4-1-5 آئروژل. 35
4-2 مراحل روش سل-ژل. 35
4-2-1 تهیه‌ی محلول همگن.. 35
4-2-2 تشکیل سل.. 36
4ـ2ـ3 تشکیل ژل. 37
4-3 واکنش‌های شیمیایی درگیر در فرآیند سل-ژل به اختصار. 39
4ـ4 روش سل_ژل در یک نگاه 40
4-5 روش‌های تولید نانو ذرات… 40
فصل پنجم: مطالعات تجربی.. 41
5-1 مواد مصرفی.. 42
5-2 دستگاه‌ها 42
5ـ3 تهیه پلیمر قالب مولکولی.. 42
5ـ3ـ1 انتخاب عوامل.. 42
5ـ3ـ1ـ1 مولکول هدف… 42
5ـ3ـ1ـ2 مونومر عاملی.. 42
5ـ3ـ1ـ3 عامل اتصال دهنده عرضی.. 43
5-3-1-4 حلال مناسب… 43
5-3-1-5 آغازگر. 43
5-4 طراحی آزمایش و پلیمریزاسیون. 44
5-4-1 سنتز نانو ذرات سیلیکا 44
5-4-2 سنتز نانو ذرات سیلیکا – سیلان A (MPTS) 44
5-4-3 روش سنتز پلیمر قالب مولکولی.. 44
5-4-4 شناسایی گلایسین.. 45
5-5 بهینه سازی شرایط جذب گلایسین به کمک پلیمر قالب مولکولی.. 45
5-5-1 مشخص کردن بیشترین طول موج جذب… 45
5-5-2 بررسی اثر زمان بر جذب پلیمر. 46
5-5-3 اثر pH بر جذب پلیمر. 47
5ـ5ـ4 اثر غلظت گلایسین در مقایسه با MIP وNIP. 47
5-5-5 بررسی تغیرات درصد استخراج گلایسین در حضور اسید آمینه‌های دیگر. 48
5-5-5-1 مقدار درصد جذب غیر انتخابی پلیمر نسبت به اسید آمینه‌های دیگر. 48
5-5-5-2 درصد استخراج گلایسین در حضور اسید آمینه‌های دیگر. 48
5-5-6 بررسی نوع محلول شویش پلیمر. 49
5-5-7 میزان جذب گلایسین از ادرار توسط پلیمر قالب مولکولی.. 49
فصل ششم: بحث و   نتیجه گیری.. 51
6ـ1 سنتز پلیمر قالب مولکولی وپلیمرشاهد. 52
6-1-2 طیف‌های FT-IR از پلیمرهای MIP وNIP. 54
6ـ4 مقایسه طیف NIP،MIP. 56
6ـ2 بهینه‌سازی شرایط جذب گلایسین توسط پلیمر. 57
6ـ2ـ1 اثر زمان بر جذب گلایسین.. 57
6-2-2 اثر pH محلول بر جذب پلیمر. 57
6-2-3 اثر غلظت گلایسین بر درصد استخراجNIP،MIP. 58
6-2-4 بررسی تغییرات درصد استخراج گلایسین در حضور اسیدآمینه‌های دیگر. 59
6-2-4-1 درصد استخراج غیر انتخابی پلیمرنسبت به اسیدامینه‌های دیگر. 59
6-2-4-2 درصد استخراج گلایسین در حضور اسیدامینه‌های دیگر. 59
6-2-4 بررسی نوع محلول شویش پلیمر. 60
6-2-5 میزان جذب گلایسین از ادرار توسط پلیمر قالب مولکول. 61
خلاصه. 62
پیوست… 63
منابع. 66
چکیده
در این تحقیق تهیه و ساخت پلیمر قالب مولکولی گلایسین بر روی نانو ذرات سیلیکا برای جداسازی و آنالیز گلایسین در یک ماتریکس پیچیده مورد بررسی قرار گرفت .برای ایجاد پلیمریزاسیون سطحی بر سطح نانو ذرات سیلیکا، باند دو گانه اولیه در سطح نانو ذرات سیلیکا ایجاد گردید. پس از آن مولکول هدف گلایسین درون لایه ی پوشیده شده پلیمر از طریق اندرکنش با مونومرهای عاملی قالب گیری شد. با برنامه ریزی دمایی شکل گیری منظم پلیمر قالب مولکولی گلایسین ، با ضخامت قابل کنترل حاصل گردید. بعد از حذف مولکول هدف ، محل های شناسایی گلایسین در لایه های پلیمری در دسترس قرار گرفت. به عنوان یک نتیجه ، بیشترین ظرفیت جذب با استفاده از نسبت مطلوب بدست آمد. همچنین شواهد نشان می دهد که پلیمر قالب مولکولی گلایسین، بر روی نانو ذرات در مقایسه با نانو ذرات پلیمر قالب گیری نشده دارای بالاترین گزینش پذیری و میل به گلایسین می باشد. علاوه بر این از این نانو ذرات پلیمری برای استخراج فاز جامد گلایسین و سپس اندازه گیری آن به روش اسپکتروفتومتری UV-Visبا 81.9 درصد بود که در یک نمونه ادارار استفاده گردید. این نتایج نشان می دهد امکان بالاترین گزینش پذیری در جداسازی گلایسین از نمونه ادرار با استفاده از پلیمر قالب مولکولی اصلاح شده در سطح نانو ذرات سیلیکا حاصل می گردد.
کلمات کلیدی: پلیمر قالب مولکولی، بیومارکر گلایسین، استخراج مولکول هدف.
1ـ1 بیومارکرها (شاخص زیستی)
بیومارکرها در اصطلاح، مجموعه‌ای از تغییرات فیزیولوژیک در سطوح سلولی و مولکولی است که خارج از محدوده طبیعی سلول، بافت، اندام و یا زیر مجموعه‌های آنها مانند اندامک‌های سلولی، پروتئین‌ها و یا ساختارهای ژنتیکی رخ می‌دهد. این مجموعه تغییرات فیزیولوژیک و گاه پاتولوژیک می‌تواند مشتمل بر تغییر مواد طبیعی و تشکیل مواد جدید غیر طبیعی در محدوده بافت یا اندام مورد نظر در موجود زنده و یا واکنش یا مجموعه‌ای از واکنش‌های تغییر یافته باشد. هم اکنون از تحقیق در مورد بیومارکرها به منظور کارهای عمده برای تشخیص مواجهه با عوامل بیماری‌زا، تشخیص روند آسیب‌زایی و یا تشخیص استعداد ابتلا به بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهمترین بیومارکرها آنهایی هستند که با شروع بیماری ظاهر می‌شوند و با اتمام بیماری از بین می‌روند.
بیومارکرهایی که برای تحقیق درباره بروز بیماری به کار می‌روند بسیار متنوع اند و از میان آنها می‌توان به وجود میکروارگانیسمهای بیماری زا، تغییر مشخصات بافت شناختی و سلولی، وقوع جهش‌هایی در ژنهای خاص یا کروموزومها، بیان رونوشت از ژن‌هایی که درحالت عادی خاموش هستند یا بیان پروتئین‌های مربوطه، بروزتغییرات پس از ترجمه جدید روی پروتئین‌ها و یا تغییر در میزان بیان پروتئین‌ها اشاره کرد.
پروتئین‌ها به دلایل مختلف بیومارکرهای بسیارخوبی محسوب می‌شوند. با بررسی پروتئین‌ها می‌توان مستقیماً عوامل مؤثر در بیماری را مورد مطالعه قرار داد. از سوی دیگر، تنها با مطالعه پروتئین‌هاست که می‌توان تغییرات پس از ترجمه را (که در بسیاری از موارد در تعیین عملکرد پروتئین نقشی تعیین کننده دارد) مورد بررسی قرار داد. در صورتی که با استفاده از بیومارکرهای mRNΑ یا DNΑ نمی‌توان چنین کاری انجام داد. علاوه بر این، بیومارکرهای پروتئینی را می‌توان در مایعات بدن مانند ادرار، سرم خون، مایع مغزی نخاعی، مایعات مفصلی، مایعات لنفی و ترشحات چشم اندازه‌گیری نمود. این ویژگی از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا نمونه گیری از مایعات بدن در مقایسه با بافتهای غیرمایع کاری بسیار کم هزینه تر و کم خطرتر است و نیاز به جراحی و سایر روش‌های تهاجمی را نیز در بسیاری از موارد از بین می‌برد. همچنین بیمار دچار درد و مشکلات کمتری می‌شود. امروزه جهت پیش تشخیص وضعیت پیشرفت انواع سرطان توجه ویژه‌ای به بیومارکرها می‌شود.

1-5الگوی مفهومی تحقیق 6

1-6 اهداف تحقیق 7

1-7 روش شناسی تحقیق 7

1-7-1 نوع روش تحقیق ..7

1-7-2 روش کتابخانه ای ……………………………………………………………………………………………………………………7

1-8 قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-8-1 قلمرو موضوعی……………………………………………………………………………………………………………………….9

1-8-2 قلمرو زمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-8-3  قلمرو مکانی………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-9 تعریف واژه ها و اصطلات تخصصی….. …..9

 

فصل دوم:ادبیات تحقیق

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………13

2-1هوش 14

2-2تعاریف هوش 15

2-3تاریخچه هوش 17

2-4تفاوت‌های فردی وگروهی توانایی های ذهنی و هوشی 18

2-4-1 تفاوتهای جنسی و هوش 18

2-4-2 پایگاه اجتماعی–اقتصادی 19

2-4-3 جمعیت خانواده وترتیب تولد 20

2-4-4 طبیعت وتربیت 21

2-4-5عوامل فرهنگی ومحیط آموزشی 22

2-4-5-1 محل سکونت 22

2-4 -5-2 وضعیت خانوادگی 22

2-4-5-3 مدرسه 22

2-4-5-4 اثر وراثت 23

2-4-5-5 عوامل زیستی 23

2-4-5-5-1هورمون ها 24

2-4-5-5-2 آب و هوا 24

2-4-5-5-3 تغذیه 24

2-4-6 وضعیت جغرافیایی و هوش 25

2-5اهمیت بررسی هوش 25

2-6 نظریه های مختلف درباره هوش 25

2-7 ننظریه روانسنجی……………………………………………………………………………………………………………………………27

2-8 نظریه رشدی………………………………………………………………………………………………………………………………….28

2-9 نظریه عصبی – زیستی…………………………………………………………………………………………………………………….31

2-10 نظریه شناختی و پردازش داده ها   ………………………………………………………………………………………………….33

2-11 نظریه های عاملی ………………………………………………………………………………………………………………………..35

2-12نظریه توانایی های ذهنی اولیه ترستون ……………………………………………………………………………………………37

2-13 نظریه ساخت ذهنی گیلفورد ………………………………………………………………………………………………………..37

2-14 هوش سیال و متبلور کتل ……………………………………………………………………………………………………………39

2-15 نظریه هوش گاردنر …………………………………………………………………………………………………………………….39

2-16 هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………………………41

2-17 تاریخچه هیجان…………………………………………………………………………………………………………………………..42

2-18 تعریف هیجان ……………………………………………………………………………………………………………………………43

2-19 اجزای ………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

2-20 دیدگاههای مربوط به هیجان ………………………………………………………………………………………………………….45

2-20-1 دیدگاه زیستی …………………………………………………………………………………………………………………………46

2-20-2 دیدگاه شناختی ……………………………………………………………………………………………………………………….46

2-21 مفهوم هیجان……………………………………………………………………………………………………………………………….47

2-22 مولفه های هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………..47

2-23 ویژگی های هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………47

2-24طبقه بندی هیجان …………………………………………………………………………………………………………………………48

2-25 فواید هیجان ……………………………………………………………………………………………………………………………….50

2-26 زیان های هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………….51

2-27 چگونگی شکل گیری هیجان………………………………………………………………………………………………………….52

2-28 هوش هیجانی………………………………………………………………………………………………………………………………52

2-29 تعریف هوش هیجانی …………………………………………………………………………………………………………………..54

2-30 تاریخچه ……………………………………………………………………………………………………………………………………..56

2-31 پایه های بیولوژیکی عواطف و هوش هیجانی ………………………………………………………………………………….58

2-32 هوش هیجانی و مولفه های آن…………………………………………………………………………………………………….. 60

2-33 مقایسه هوش هیجانی و هوش شناختی…………………………………………………………………………………………..68

2-34 دیدگاه های مختلف پیرامون هوش هیجانی……………………………………………………………………………………..69

2-35 توجه معاصر به هوش هیجانی……………………………………………………………………………………………………….82

2-36 اهمیت و فایده هوش هیجانی………………………………………………………………………………………………………..85

2-37 هوش هیجانی در اسلام……………………………………………………………………………………………………………..86

2-38 هوش هیجانی در محل کار ………………………………………………………………………………………………………….91

2-39 حیطه های کاربرد هوش هیجانی……………………………………………………………………………………………………95

2-40 هوش هیجانی و ارتباطات ………………………………………………………………………………………………………95

2-41 هوش هیجانی و خانواده……………………………………………………………………………………………………………..96

2-42 هوش هیجانی و سلامت …………………………………………………………………………………………………………97

2-43 هوش هیجانی و آموزش …………………………………………………………………………………………………………..99

2-44 هوش هیجانی ، موفقیت شغلی………………………………………………………………………………………………….100

2-45 آموزش و یادگیری هوش هیجانی …………………………………………………………………………………………….102

2-46خلاصه بحث هوش هیجانی …………………………………………………………………………………………………..103

2-47 تحقیقات انجام شده در باره هوش هیجانی در ایران…………………………………………………………………….104

2-48تحقیقات انجام شده درباره هوش هیجانی درخارج از کشور………………………………………………………….107

2-49 تعارض ……………………………………………………………………………………………………………………………………108

2-50 تعریف تعارض…………………………………………………………………………………………………………………………..109

2-51 سیر تکاملی اندیشه تعارض……………………………………………………………………………………………………….112

2-52 دیدگاه سنتی ……………………………………………………………………………………………………………………………112

2-53 دیدگاه نهضت روابط انسانی………………………………………………………………………………………………………113

2-54 دیدگاه تعامل گرایان ………………………………………………………………………………………………………………..114

2-55 انواع تعارض…………………………………………………………………………………………………………………………….115

2-56 فرایند تعارض …………………………………………………………………………………………………………………………..117

2-57 انواع تعارض ……………………………………………………………………………………………………………………………122

2-58 تعارض درون فردی ………………………………………………………………………………………………………………….125

2-59 عدم تجانس شناختی…………………………………………………………………………………………………………………..126

2-60 تعارض میان فردی………………………………………………………………………………………………………………….126

2-61 تعارض در نقش………………………………………………………………………………………………………………………127

2-62 چگونگی برخورد با تعارض های شخصیتی …………………………………………………………………………………131

2-63 تعارض درون گروهی…………………………………………………………………………………………………………………132

2-64 تعارض میان گروهی………………………………………………………………………………………………………………..133

2-65 چگونگی ایجاد نگرش مثبت در سازمان …………………………………………………………………………………..134

2-66 تعارض میان سازمانی……………………………………………………………………………………………………………….135

2-67 تعارض میان فرهنگی………………………………………………………………………………………………………………135

2-68 تعارض در سطح سازمان ……………………………………………………………………………………………………….139

2-69 علل ایجاد تعارض در سازمان………………………………………………………………………………………………..139

2-70 پیشینه تحقیقات و مطالعات انجام شده………………………………………………………………………………………142

 

فصل سوم:مواد و روشها

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….146

3-1- موادوروش‌ها 146

3-2- جامعه آماری 147

3-3- نمونه آماری 147

3-4- ابزار گردآوری اطلاعات 147

3-5-اعتبار پرسشنامه 148

3-6- معیارهای ورود وخروج از مطالعه ….149

3-7 -روش تجزیه و تحلیل آماری ……………………149

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 -اطلاعات توصیفی ……………………………………………………………………………………………………………151

4-2- نتایج توصیفی………………………………………………………………………………………………………………….156

4-3 – نتایج تحلیلی پژوهش……………………………………………………………………………………………………….157

4-3-1- نتایج تحلیلی پژوهش …………………………………………………………………………………………………..157

4-3-1-1- بررسی پیش فرض های  رگرسیون ……………………………………………………………………………..157

4-3-1-2-بررس پیش فرض نرمال بودن مقادیر باقی ما………………………………………………………………….157

4-3-1-3-بررسی پیش فرض خطی بودن نمودار پراکنش داده ها…………………………………………………….159

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- بحث ونتیجه‌گیری 161

5-2- پیشنهادها: 164

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………178

پیوست …………………………………………………………………………………………………………………………………………193

  چکیده

هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش هوش هیجانی پرستاران بر کنترل تعارض های شغلی بوده است . به همین منظور پنج فرضه اساسی مورد بررسی قرار گرفت .بین هوش هیجانی پرستاران و کنترل تعارض های شغلی رابطه معناداری وجود دارد.بین خود آگاهی( اگاهی از هیجان های خود) و کنترل تعارض های شغلی  رابطه ی معناداری وجود دارد . بین خود مدیریتی و کنترل تعارض های شغلی رابطه ی معناداری وجود دارد . بین آگاهی اجتماعی و کنترل تعارض های شغلی رابطه ی معناداری وجود دارد. بین مدیریت روابط و کنترل تعارض های شغلی رابطه معناداری وجود دارد .جامعه آماری تحقیق شامل کلیه پرستاران مرد و زن شاغل در بیمارستان امام سجاد ( ع ) شهر یاسوج است .که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 100 نفر (36نفر مرد و 64زن) به عنوان گروه نمونه در نظر گرفته شد . داده های مورد نیاز به کمک ابزار پرسشنامه گردآوری شده است . برای سنجش هوش هیجانی از پرسشنامه گلدسون انوکا و آگوستین استفاده گردیده و همچنین از پرسشنامه ارائه شده توسط پوتنام و ویلسون برای بررسی وضعیت تعارض استفاده گردید. ویژگی های جمعیت شناختی نیز با استفاده فرم اطلاعات فردی گردآوری شد .  برای تجزیه و تحلیل آماری علاوه بر شاخص های آمار توصیفی ، جداول و نمودارهای فراوانی از آزمون معناداری رگرسیون چندگانه ( گام به گام ) و همبستگی استفاده شد . نتایج نشان داد:بین هوش هیجانی پرستاران و کنترل تعارض های شغلی رابطه معناداری وجود دارد.هوش هیجانی می تواند حدود 5 درصد از واریانس کنترل تعارض های شغلی را بطور معنی داری پیش بینی نماید.ضمناً  رابطه معناداری تک تک مولفه های هوش هیجانی با کنترل تعارض های شغلی مورد بررسی قرار کرفت که نشان می دهد :

بین خودآگاهی و کنترل تعارض شغلی رابطه معنی داری وجود ندارد ،یعنی آگاهی از هیجان های خود تاثیری بر کنترل تعارض های شغلی ندارد ضمنا خود مدیریتی می تواند حدود7/5 درصد از واریانس کنترل تعارض های شغلی را بطور معنی داری پیش بینی نماید و باعث کاهش تعارض های شغلی گردد .بین آگاهی اجتماعی و کنترل تعارض شغلی رابطه معنی داری وجود ندارد ،بنابراین آگاهی از هیجان های دیگران نمی تواند باعث کاهش تعارض های شغلی کردد . مشخص شد که مدیریت روابط با کنترل تعارض های شغلی رابطه ی معناداری دارد .

کلید واژه ها : هوش هیجانی ، تعارض ، پرستار

 1-1 بیان مسئله

به موازات حرکت به سوی جهانی شدن بروز تعارض در تعاملات روزمره زیادتر می شود(کوشال و کانتز،2006) . از سوی دیگر به علت نیازها ، باورها، انتظارات و ادراکات متفاوت افراد ، عدم برابری و بی عدالتی و نیز تفاوت های روانشناختی و جامعه شناختی مردم بروز تعارض در سازمان طبیعی و اجتناب ناپذیر و نتایج آن پیش بینی ناپذیر است (ویلمان و هاکر،2003). تفاوت های ادراکی ، شخصیتی، اعتقادی، سیاسی و مانند آن از یک طرف و استنباط های مختلف در مورد هدف های فردی ، سازمانی و جامعه از سوی دیگر تعارضات گوناگونی را در محیط های دسته جمعی ایجاد می کند (وتن دیوید،1380) . یکی از محیط های پیچیده و پر تعارض ، نظام سلامت بیمارستانها هستند .امروزه اداره امور بیمارستان ها یکی از چالش های اساسی نظام بهداشت و درمان است. یکی از عوامل اصلی و مهم این نظام که با چالش ها و تعارض های فراوانی مواجه اند پرستاران هستند.پرستاری جزئ مهم مراقبت درمانی است و پرستاران نقش حیاتی در نظام مراقبت درمانی یک کشور ایفا می کنند.(تاج اودین ، 2004 ) پرستاران در محیطی از تعارض که حل کردن آنها بسیار مشکل به نظر می آید کار می کنند. پژوهش های بسیاری نشان دهنده ی وجود تعارضات شغلی و تحلیل جسمی و روانی زیاد در پرستاران می باشد،که منجر به فرار از شغل ، برخورد میان کارکنان و جابه جایی شدید، ناتوانی در انجام وظایف ، آسیب پذیری در ارتباطات حرفه ای ،کاهش کیفیت مراقبت ارائه شده و نهایتا نارضایتی و ترک حرفه می باشد(خاقان زاده ، 2005). از اهم این تعارض ها می توان به : شیفت های کاری نامناسب، برخورد با اقشار مختلف با فرهنگ های متفاوت، موارد شغلی استرس زا، برخورد همکاران، اردرهای(دستورات) طولانی و بد موقع پزشکان ، دیرآمدن پژشک برای راند کردن ،در برخی از موارد تعارضات ناشی برخورد پرستاران با همراهان بیمار( که شاهد مواردی از این قبیل در بیمارستان امام سجاد (ع) شهر یاسوج بودیم که متاسفانه منجر به حوادث ناگواری شدند) و مواردی از این قبیل را نام برد. همکاری و همدلی پرستاران یکی از مهم ترین عوامل موفقیت بیمارستان ها به شمار می آید،این امر مستلزم پرستارانی است که انطباق پذیر بوده و با تغییرها سازگار شوند و از آنجا که انسان ها در برخورد با موقعیت های مختلف زندگی روزمره به شیوه هایی گوناگون عمل می کنند، دانشمندان نوع خاصی از توانایی بشر برای حل مسائل و غلبه بر مشکلات را مورد توجه قرار می دهند،که این نوع تواتایی را هوش هیجانی نامیده اند. که تا حد زیادی بر روابط و تعاملات درون تاثیر گذار است. هوش هیجانی مجموعه ای از قابلیت هاست که به وسیله آن شخص می تواند بر احساسات و عواطف و حالات هیجانی خود و دیگران مدیریت نموده تا موثرترین شیوه برقراری ارتباط با دیگران را جهت تحقق اهداف سازمان داشته باشد. با نگاهی به نیروی انسانی شاغل در بیمارستان امام سجاد(ع) شهر یاسوج ،رسالت ها و اهداف این بیمارستان ،مشخص است که برای موفقیت خود در عرصه ی کار و  زندگی ناگزیر به برخورداری از مهارت های بین فردی ،اجتماعی و هوش هیجانی (عاطفی) و بهره گیری از آنها بوده به نحوی که این ضرورت برای پرستاران که با تعارض های فراوانی روبه رو است بارزتر و آشکارتر می باشد.پرستاران بیمارستان امام سجاد یاسوج(ع)که از یک سو حجم گسترده ای از فعالیت ها و اقدامات را جریان می بخشد و از سوی دیگر در ارتباطی گسترده با مردم ،با ویژگی ها و انتظارات متفاوت و متنوعی سر و کار دارند به همین خاطر ضرورت دارد پرستاران به طور موثری با احساسات و عواطف دیگران  رویارو شوند و با شناخت دقیق تر و وسیع تر نیازها و احساسات افراد ،آنان را قانع و راضی نمایند. پرستاران آگاه و برتر کنونی با برخورداری از فنون ارتباطی لازم و با شناخت پدیده ای تحت عنوان هوش هیجانی و اضافه نمودن آن بر وظایف قبلی خود موفق تر بوده اند. با توجه به تاثیر انکارناپذیر هوش هیجانی بر کنترل تعارضات شغلی و اینکه در ایران در این زمینه تحقیقات ناچیزی صورت پذیرفته و در بیمارستان امام سجاد (ع) یاسوج علی رغم نیاز انکارناپذیر آن تا کنون تحقیقی صورت نپذیرفه است .این پژوهش از زاویه ای دیگر به بررسی مقوله هوش هیجانی تعارض پرداخته است و در این راستا ، وجود و عدم وجود و همچنین نوع و میزان رابطه بین هوش هیجانی و مولفه هایش (خود آگاهی ، خود مدیریتی ، آگاهی اجتماعی ، مدیریت روابط ) با کنترل تعارض های شغلی در بین پرستاران بیمارستان امام سجاد ( ع ) شهر یاسوج بررسی خواهد گردید .

 

1-2 تشریح و بیان موضوع

تعارض به علل گوناگون بین افراد و گروهها ظاهر می شود . تفاوتهای ادراکی ، شخصیتی ، اعتقادی ، سیاسی و مانند آن از یک طرف و استنباطهای مختلف در مورد هدفهای فرد ف سازمان و جامعه از سوی دیگر ، تعارضات گوناگونی را در محیطهای کار دسته جمعی ایجاد می کند . بدیهی است در دنیای پیچیده کنونی ، سازمانهایی در رقابت با سایرین موفق ترند که بتوانند از فرصتهای پیش رو ، به بهترین نحو استفاده کنند . از همین رو توانایی هدایت و کنترل پدیده تعارض در سازمانها از مهم ترین مهارتهای مدیران است . که مدیران اکه مدیران امروز نیازمند آن هستند . با توجه به گسترش روزافزون تعاملات و ارتباطات جهانی ، گسترش جوامع انسانی ، کشف و شناسایی بیماریهای جدید ، مراقبت و درمان بیماران بویژه بیماران خاص در یک محیط سازمان دهی شده که دارای امکانات چه از نظر انسانی و چه از نظر تجهیزات ضروری به نظر می رسد . امروزه بیمارستان از مهم ترین مراکزی است که به طور مستفیم به این امر پرداخته است . در واقع بیمارستان مرکز ثقل نظام بهداشتی و درمان هر کشور است . یکی از مهم ترین اجزاء بیمارستان و نظام بهداشتی و درمانی پرستاران هستند که وظیفه اصلی مراقبت و پرستاری بر عهده آنان است .همچنین نظریه هوش هیجانی که به چگونگی سازگاری و موفقیت افراد در موقعتهای زندگی اشاره دارد ، حوزه وسیعی از توانایی های مرتبط با شناخت و به کارگیری هیجانات را توجیه می کند و اظهار می دارد که هوش هیجانی( EQ  ) در عملکرد روزانه اغلب مهم تر از هوش عمومی ( IQ  ) است . این نوع هوش که به هوش هیجانی معروف است بر اساس نظریات روانشناسانی همچون گاردنر ، با – اون ، سالووی ، مایر و گلمن شکل گرفته است .

1- 3 اهمیت و ضرورت پژوهش :

به دلایل مختلف بین افراد و گروه ها تعارض پیش می آید.تفاوت های ادراکی ، شخصیتی ، اعتقادی ، سیاسی و مانند آنها از یک طرف و استنباط های مختلف درباره ی هدف های فرد ، سازمان و جامعه از سوی دیگر ، در محیط های کار دسته جمعی تعارضات گوناگونی ایجاد می کند . مدیریت اصولی تعارض ، تضاد های سازمانی را در راستای اهداف سازمانی قرار می دهد و با به کار گیری شیوه های مناسب از جنبه های غیر کارای آن می کاهد . مدیران آشنا با این زمینه می توانند ماهیت ، ویژگی ها و موقعیت تعارض های مختلف را شناسایی کنند ، شرایط و علل بروز یا تشدید آنها را تشخیص دهند  و کنترل کنند ، تعارض را پیش بینی نمایند و از بروز تعارض های زیان آور جلوگیری کنند ، شیوه ی مناسب برای حل و کنترل تعارض را برگزینند ، اختلاف نظر ها در را مسیر سازنده و خلاق سوق دهند و با درک و آگاهی لازم و با نگرش مناسب و عملکرد آگاهانه خود ، بازدهی و بهره وری سازمان را افزایش دهند . حتی برخی معتقدند که دانش اینکه چگونه تعارضات خود را مدیریت کنید به اندازه ی اینکه بدانید چگونه بخوانید ، بنویسید و صحبت کنید مهم است (موسسه آلند آیلند پیس ، 2002 ) . مدیریت تعارض فرایند برنامه ریزی است برای پرهیز از تعارض در جایی که امکان بروز آن وجود دارد و سازماندهی آن برای حل تعارض ،جایی که رخ می دهد (اسلوکام ، 2002 ) .

همچنین نظریه هوش هیجانی که به چگونگی سازگاری و موفقیت افراد در موقعیت های زندگی اشاره دارد حوزه وسیعی از توانایی های مرتبط با شناخت و به کارگیری هیجانات را توجیه می کند و اظهار می دارد که هوش هیجانی در عملکرد روزانه اغلب مهم تر از هوش عمومی است .

این نوع هوش موسوم به هوش هیجانی ، بر اساس نظریات روانشناسی همچون گاردنر ، بار_ اون ،سالوی ،مایر و گلمن شکل گرفته است .

با افزایش ارتباطات جهانی ، شکل گیری جوامع اطلاتی و تداوم فرایند جهانی شدن ، اطلاعات و اطلاع رسانی جایگاه ویژه ای پیدا می کند . کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی نخستین نهادها و مراکزی هستند که به طور مستقیم به گردآوری ، سازماندهی و اشاعه ی اطلاعات در اشکال مختلف پرداخته و خود را با تغییرات زمان سازگار نموده اند .

لذا با توجه به اهمیت موضوع مدیریت تعارض و همچنین هوش هیجانی در ارتقا و بهبود تعاملات و ایفای نقش پرستاران بیمارستان امام سجاد (ع) شهر یاسوج ضرورت این پژوهش آشکار می گردد .

1-4 فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی :

بین هوش هیجانی پرستاران و کنترل تعارض های شغلی رابطه معناداری وجود دارد.

 فرضیه های فرعی :

 1 : بین خود آگاهی( اگاهی از هیجان های خود) و کنترل تعارض های شغلی  رابطه ی معناداری وجود دارد .

2 : بین خود مدیریتی و کنترل تعارض های شغلی رابطه ی معناداری وجود دارد .

3 : بین آگاهیاجتماعی و کنترل تعارض های شغلی رابطه ی معناداری وجود دارد.

4 : بین مدیریت روابط و کنترل تعارض های شغلی رابطه معناداری وجود دارد .

 1-6 اهداف تحقیق

1-هدف کلی این تحقیق شناخت  نقش هوش هیجانی پرستاران بر کنترل تعارض های شغلی

2-شناخت نقش  خودآگاهی در کاهش تعارض های شغلی .

3 –شناخت نقش خود مدیریتی در کاهش  تعارض های شغلی.

4 –شناخت نقش آگاهی های اجتماعی در کاهش تعارض های شغلی.

5 – نقش شناخت مدیریت روابط در کاهش تعارض های شغلی.

 1-9تعریف واژه هاواصطلاحات تخصصی تحقیق

هوش هیجانی:

هوش هیجانی را توانایی بازشناسی و اداره هیجان ها در ارتباط اجتماعی دانسته که توسط آن فرد قادر خواهد بود مسائل خویش را حل کند.همچنین در مدیریت هیجان های خود ودیگران تاکید می شود (قهرمانی،1382 ) مایر وسالووی با طرح مفهوم هوش هیجانی طی سالهای(1990-1993)که بر پایه نظریه گاردنر درباره استعدادهای فردی شکل گرفته بود، هوش هیجانی را نوعی از هوش اجتماعی و شامل چهار مولفه اساسی  دانستند که به ترتیب زیر از پایین ترین تا عالی ترین سطح مرتب شده اند: دریافت و ابزار هیجان ها ، جذب هیجان ها در تفکریا همان تسهیل هیجانی تفکر، فهم هیجان ها ، و  تنظیم مدبرانه هیجان ها (زراعان و همکاران، 1386). گلمن (2000) هوش هیجانی را واجد پنچ حوزه اصلی برشمرد : 1-آگاهی از هیجان های خود 2- مدیریت هیجان ها 3- خودانگیزی 4- شناسایی هیجان ها در دیگران 5- اداره روابط . هوش هیجانی در یک مدل دیگر توسط بارآن (1997) به صورت مجموعه ای توانایی ها، کفایت ها و مهارت های غیر شناختی تعریف شده که توانایی های فرد برای کسب موفقیت در مقابله با فشارهای محیطی را تحت تاثیر قرار می دهند(پارسا،  1378) . در تحقیق حاضر، هوش هیجانی عبارت است از توانایی آگاهی، تشخیص و تفکیک احساسات خود و دیگران و استفاده از دانش هیجانی در جهت هدایت تفکر خود ارتباط میان فردی.

تعارض:

تعارض و تضاد نزاع، مشاجره یا تقابل نیروهای موجود بین نیازهای اولیه و نیازهای معنوی ، مذهبی و اخلاقی و از طرفی ناسازگاری طرز فکر و تصورات بین دونفر یا بیشتر را توضیح می دهد(بیگ زاد و شفائی، 1387) .تعارض از نظر مارچ و سایمون به عنوان شکست و ناکامی در مکانیزم های استاندارد تصمیم گیری دانسته شده ، به طوری که به واسطه ی آن فرد یا گروه به هنگام انتخاب یک راه حل عملی جهت اقدام دچار اشکال می شود .  تعارض از نظر والتون و مک کرسی نیز تعامل عمدی و آگاهانه دو یا چند واحد پیچیده اجتماعی که برای تعریف یا بازشناسی شرایط وابستگی و به هم مرتبط بودن خود در تلاش و تکاپو هستند، تعریف شده است (فانی وعرب کلمری، 1384). همچنین تعارض فراگردی است که شخص در آن به طور عمدی تلاش می کند تا مانع موفقیت فرد دیگر شود (کاظم پور ، 1384 ). همچنین تعارض فرایندی است که در آن فردی در می یابد که شخص دیگری به طور منفی روی آن چیزی که او تعقیب می کند تاثیر گذاشته است (رضائیان، 1380) . تعارض در تحقیق حاضر نزاع ، مشاجره یا تقابل نیروهای موجود بین نیازهای اولیه و نیازهای مهنوی ،مذهبی و اخلاقی ، و از طرفی ناسازگاری طرز فکر و تصورات بین دونفر یابیشتر را توضیح میدهد.

تعارض :

مدیریت تعارض شیوه ای است که تعارض های سازمانی را در خدمت به اهداف سازمان قرار می دهد، از جنبه غیر کاربردی آن می کاهد و به جنبه های کارکردی آن می افزاید(جونزو دیگران،2000 ) . مدیریت تعارض عمل شناسایی و اداره تعارض با یک شیوه معقول، عادلانه و کاراست و به تعبییری دیگر مدیریت تعارض عبارت از شناخت و بررسی تضادها در یک موقعیت معقول و قابل پیش بینی، به صورت منصفانه و به روش موثر است. مدیریت تعارض عبارت از فرایند برنامه ریزی برای پرهیز از تعارض در جایی که ممکن است و سازماندهی آن برای حل تعارض در جایی که رخ می دهد، می باشد(وکیل،  1386)نکته مهم در اینجا این است که چند تعارض امری اجتناب ناپذیر است و به دلیل متفاوت بودن اهداف، ارزش عقاید وجود می آید، ولی می توان آن را هدایت و به حدقل رساند و حل کرد(ارفورت،  2002 ). پوتنام و ویلسون، (1987) پنچ شیوه برای مدیریت تعارض را مورد شناسایی قرار داده اند. آنها در تحقیق میدانی خود این پنچ شیوه را در درون سه استراتژی به شرح زیر قرار داده اند:

الف)استراتژی عدم مقابله که شامل شیوه های اجتناب و تطبیق(سازش)می شود.

ب)استراتژی راه حل گرایی که شامل شیوه های همکاری و مصالحه می باشد.

ج)استراتژی کنترل: این استراژی با شیوه رقابتی یکسان است(مقیمی،1386)

منظور از مدیریت تعارض در تحقیق حاضر،شیوه ای است که تعارض های سازمانی را در خدمت اهداف سازمان قرار میدهد و از جنبه غیرکارکردی آن می کاهد و به جنبه های کارکردی  آن می افزاید. به عبارت دیگر مدیریت تعارض عمل شناسایی و اداره تعارض با یک شیوه معقول،عادلانه و کاراست که از طریق سه استراتژی عدم مقابله،راه حل گرایی و کنترل انجام می پذیرد.

پرستار

پرستاری بنابر تعاریف معروف، حرفه ای است که در جهت حفظ و پیشبرد حیات، پیشگیری از بروز بیماریها، تسکین دردها و بازگردانیدن سلامتی به بشریت گام بر می دارد . پرستار، فردی که در زمینه اصول علمی و مهارتهای حرفه‌ای مراقبت، درمان و آموزش بیماران تحصیل کرده و در آن مهارت داشته باشد.هرچند در گذشته به تمام مراقبین بیماران و ناتوانان پرستار می گفتند ولی امروزه پرستار فردی است که دارای تحصیلات دانشگاهی در این زمینه است. در ایران پرستارانی در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای پرستاری وجود دارند. پرستار نمی‌تواند مرکز درمانی مستقلی داشته باشد بلکه در مراکز درمانی تاسیس شده مانند بیمارستان، درمانگاه و یا مطب عضوی از تیم درمانی است. در ایران سازمان نظام پرستاری به عنوان سازمان صنفی پرستاران می‌باشد .

  مقدمه

همچنان که افراد بشر از نظر شکل و قیافه ظاهری با یکدیگر تفاوت دارند ، از نظر خصایص روانی مانند هوش، استعداد ، رغبت و دیگر ویژگی های روانی و شخصیتی نیز بین آنان تفاوت های آشکار وجود دارد . مطالعه نوشته های فلاسفه و دانشمندان قدیم نشان می دهد که انسان حتی از گذشته های بسیار دور از تفاوت های فردی آگاه بوده است .

امروزه روانشناسان علاوه بر توجهی که به تفاوت افراد از لحاظ هوش علمی دارند، هوش هیجانی را نیز به عنوان یک تفاوت عمده بین شخصیت‌های متفاوت افراد قلمداد می‌کنند. بطوری که افراد مختلف ممکن است از لحاظ میزان بهره هوشی هیجانی متفاوت از یکدیگر باشند و این تفاوت به شیوه‌های گوناگون در زندگی آنها نمود پیدا کند. کارکردها و عملکردهای افراد به دلیل داشتن درجه هوش هیجانی متفاوت بوده و کل زندگی آنهارا تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد . هوش هیجانی سالهاست که مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است. از حدود بیست سال پیش به این سو ، مفهوم هوش هیجانی بر بهره هوشی چیره شد  . اقبال پژوهشگران به هوش هیجانی از آن رو بود که در عمل می دیدند که بسیاری از افراد برجسته با وجود توانمندیها و هوش بالای شناختی (iq)،کامیابی های درخشانی ندارند و از همه مهم تر ، گاهی حضور آنان در مجموعه اختلال بر انگیز است . فضای تفاهم به تنش تبدیل شده ، میزان استرس کاری افزایش و انگیزه کارکنان کاهش یافته در نهایت اثربخشی روند نزولی را طی می کند . طی دو دهه اخیر، مبحث هوش هیجانی یکی از مهمترین مباحث علوم اجتماعی و علوم انسانی، از جمله حوزه مدیریتی و سازمانی، مورد توجه قرار گرفته است و همواره کاربردها و توانایی های آن، در مقایسه با هوش منطقی، مورد بحث بوده است . واژه هوش هیجانی  یک واژه مرکب و متضاد است، که به دو واژه احساس و هوش و یا به عبارت دیگر، احساس و منطق تقسیم می شود. ارسطو؛ اولین کسی بود که دو واژه احساس و منطق را درکنار هم قرار داد. او مثال می زند: »عصبانی شدن آسان است، اما عصبانی شدن نسبت به فردی به صورت درست، تا حد معقول و درست در زمان درست و به دلیل درست، کاری ساده نیست. پیتر سالوی؛ اولین کسی است که در مورد هوش هیجانی، تعریف مشخصی ارایه کرده است : هوش هیجانی؛ نوعی از پردازش اطلاعات عاطفی (هیجانی) است، که شامل ارزیابی درست هیجان و احساس در خود و دیگران بوده و بیان صحیح احساس و تنظیم انطباقی احساسات است، به شیوه ای که سطح زندگی بهبود یابد.

شاید بتوان بیان کرد: بحث برانگیزترین حوزه ای که مبحث هوش عاطفی در آن وارد شده، حوزه مدیریت و مباحث سازمانی است. تحقیقات نشان می دهد هوش عاطفی در سازمان و مخصوصاً در حوزه مدیریت، اهمیتی فراتر از هوش منطقی یافته است.برای درک بهتر مفهوم هوش هیجانی لازم است ابتدا با مفاهیم پایه ای آن (( هوش )) و (( هیجان )) آشنایی بیشتری کسب نماییم . زیرا برای درک دقیق و کامل بحث هوش هیجانی ( ( EQ  ، نیازمند درک روشن و شفاف از مفاهیم هوش و هیجان هستیم . در این بخش ابتدا بحث مختصری درباره ی هوش ، پیشینه ی آن و دیدگاه های  مختلف و … را مطرح خواهیم کرد . و سپس مباحث مشابهی درباره ی هیجان را از نظر می گذاریم . در ادامه به سراغ موضوع (( هوش هیجانی )) می رویم و به طور مبسوط به بررسی آن خواهیم پرداخت .

 

  2_1 هوش

تلاش های فراوانی برای ارائه یک تعریف واحد از هوش صورت گرفته ، که اغلب با مشکل مواحه بوده است .دلیل این امر این است که هوش یک مفهوم انتزاعی است و هیچگونه پایه محسوس و عینی و فیزیکی ندارد . جایگاه خاصی در مغز انسان وجود ندارد که بتوان آن را جایگاه هوش دانست . اصطلاح هوش فقط نامی که به فرایندهای ذهنی فرضی یا مجموعه رفتارهای هوشمندانه اطلاق می شود و نطریه های هوش در عمل نظریه های مربوط به رفتار هوشمندانه است (ایکن ، 1985 ) . فلذا ، هوش یک برچسب کلی برای گروهی از فرایندهاست که از رفتارها و پاسخ های آشکار افراد استنباط می شود . بنابراین مفهوم هوش همانند نیرو در فیزیک است و آترا بایستی از آثارش شناخت و از این طریق به وجود آن پی برد . ( پاشا شریفی ، 1381 )

معمولاً دو دلیل عمده برای اینکه چرا یک تعریف جامع از هوش که مورد اتفاق همه روانشناسان باشد ارائه نشده است وجود دارد.

1ـ تعریف یک مفهوم انتزاعی که مستقیماً قابل احساس نیست، آسان نخواهد بود و این مشکل به مبحث هوش محدود نمی‌شود. هنوز در روانشناسی معاصر برای مفاهیمی از قبیل انگیزه ، غریزه، اضطرابو شخصیت  تعاریف کاملاً دقیقی بیان نشده است (اسکوئیلر، 1372، ص 10)

2ـ مشکل دیگر در تعریف هوش وابستگی این مفهوم با فرهنگ جامعه است. مثلاً در یونان باستان توانایی افراد در سخنوری شاخص هوش به شمار می‌رفت. در میان برخی از قبایل آفریقای جنوبی فرد باهوش کسی است که در شکار حیوانات مهارت و جسارت فراوان نشان دهد، در حالی که همین فرد ممکن است در دیگر نقاط جهان فردی عقب مانده تلقی گردد (اسکوئیلر، 1372، ص 10 )

 

2-2تعاریف هوش                     

با وجود همه مشکلاتی که برای تعریف هوش وجود دارد ، تعاریف مختلفی بیان شده که در اینجا برخی از آنها را بیان می کنیم . هر یک از این تعاریف در جای خود و به نوبه خود درست است و این امر بیانگر فراگیری و چندگونگی ان است . (پارسا ، 1378 )

برای هوش، تعریف‌های مختلفی بیان شده است. ژان پیاژه روانشناس معروف سوئیسی (1952)، هوش را توانایی سازگاری با محیط و موقعیت‌های جدید تعریف کرده است. پیاژه، هوش را بر حسب کیفیت موردبررسی قرار می‌داد نه کمیت. هپتر(1973) یکی دیگر از روانشناسان، هوش را این‌گونه تعریف کرده است: میزان دسترسی به تجربه‌هایی که فرد برای حل فوری مسائل و پیش‌بینی مسائل جدید، در اختیار دارد. به عقیده او، هوش «توانایی حل مسئله» است. گروهی دیگر از دانشمندان، هوش را «استعداد یادگیری کلی» دانسته‌اند. به عقیده آنان، کسانی که بتوانند آموزش و اصول کلی آن را بخوبی درک و استدلال کنند و داوری درست و سنجیده‌ای داشته باشند، از آنهایی که چنین استعدادی را ندارند، باهوش‌ترند. از نظر وکسلر «هوش توانایی فرد برای درک جهان پیرامون خود و ابتکار او برای توفیق در چالش‌هاست». به‌عقیده کومبز و اتیگ (1959) هوش، کارایی ادراک و مهارت‌های ادراکی است. از این دیدگاه، هوش، درستی و توانمندی ترمن: هوش توانایی تحمل تفکر انتزاعی است (همان، ص 30). ابینگهاوس: هوش عبارت از قدرت ترکیب است (شریعتمداری، 85، ص 421).یکی از تعریف هایی که خیلی زیاد مورد استفاده قرار گرفته تعریفی است که وکسلر در 1958 پیشنهاد کرده است . او هوش را به عنوان یک استعداد کلی شخص برای درک جهان خود و برآورده ساختن انتظارات ان تعریف کرد (کلاین ، 1991 ) . بنابراین از نظر وی هوش شامل توانایی های فرد برای تفکر منطقی ، اقدام هدفمندانه  و برخورد مؤثر با محیط است . علاوه بر این او تاکید می کرد که هوش کلی را نمی توان با توانایی رفتار هوشمندانه – هر اندازه که به مفهومی گسترده تعریف شود معادل دانست ، بلکه باید آن را به عنوان جلوه های آشکار شخصیت به طور کلی تلقی کرد (شریفی ، 1373 ) . بنابراین از نظر وکسلر هوش می تواند اجتماعی ، عملی ، و یا انتزاعی باشد و نمی توان آن را از ویژگی هایی مانند پشتکار ، علایق و نیاز به پیشرفت مستقل دانست .  ثرندایک فعالیتهای مختلف ذهن را یادگیری، استدلال منطقی و حافظه نام نهاد و بر این اساس او به وجود سه نوع هوش انتزاعی، هوش مکانیک و هوش اجتماعی معتقد بود. از نظر وی توانایی برای فهم و کاربرد صحیح مفاهیم انتزاعی و سمبلها، هوش انتزاعی را تشکیل می‌دهد.توانایی فهم، ابداع و کاربرد صحیح مکانیزمها، هوش مکانیکی را به وجود می‌آورد.استعداد معقول و مستدل در روابط انسانی و امور اجتماعی، هوش اجتماعی را تشکیل می‌دهد (شمس اسفند آباد، 85، ص 30).گرچه در تعریف های گوناگون هوش که توسط روانشناسان مختلف ارائه شده اند توافق آشکار به چشم نمی خورد ، اما گونه ای از همسانی را می توان از آنها استنباط کرد . در همه این تعریف ها به نوعی استعداد کلی اشاره شده است که در حل مسائل مفید واقع می شود . به طور کلی با مرور تعریف هایی که از هوش به عمل آمده است ملاحظه می شود که در این تعریفها  مفاهیم زیر به گونه ای آشکار یا به طور ضمنی بیان شده است :

1- سازش ( توانایی فرد در تطبیق با محیط خود )