عنوان                                                                                                                      صفحه

 

فصل اول: مقدمه

الف: طرح موضوع……………………………………………………………………………………………………………………… 2

ب: بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………………… 2

ج:اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 3

د: سوال پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….. 3

ز: سابقه علمی…………………………………………………………………………………………………………………………… 3

و:هدف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….. 4

ه:روش پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………… 4

و: پلان کار   …………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

مبحث اول: روند شکل گیری بهائیت………………………………………………………………………………………. 5

گفتار اول: پیشینه بهائیت…………………………………………………………………………………………………… 5

بند اول: شیخیه……………………………………………………………………………………………………………… 5

بند دوم: بابیت……………………………………………………………………………………………………………….. 7

بند سوم: بهائیت…………………………………………………………………………………………………………….. 10

بند چهارم:رهبران بهایی……………………………………………………………………………………………….. 11

گفتار دوم: نقش بیگانگان در شکل گیری جریان بهائیت…………………………………………………. 13

بند اول: بهائیت و فراماسونری………………………………………………………………………………………. 14

بند دوم: بهائیت و صهیونیسم………………………………………………………………………………………. 16

بند سوم: بهائیت و دول متخاصم…………………………………………………………………………………. 19

مبحث دوم: اصول اعتقادات بهائیان…………………………………………………………………………………………. 23

گفتار اول: اعتقاد به تجلی و تجسد خداوند در میرزا حسینعلی بهاء……………………………… 23

گفتار دوم: منسوخ شدن ادیان گذشته و تشریع دین جدید…………………………………………… 25

گفتار سوم:انکار قیامت………………………………………………………………………………………………………… 26

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

مبحث سوم: وضعیت کنونی بهائیت………………………………………………………………………………………… 28

گفتار اول: استفاده از عنصر تبلیغ …………………………………………………………………………………….. 28

گفتار دوم: تلاش بهائیان برای افزایش جمعیت……………………………………………………………….. 30

 

فصل دوم: فرقه مجرمانه بهائیت

مبحث اول: مبانی جرم انگاری…………………………………………………………………………………………………. 32

گفتار اول: مبانی شرعی………………………………………………………………………………………………………. 33

بند اول: آیات قرآن کریم …………………………………………………………………………………………….. 36

بند دوم: احادیث و روایات…………………………………………………………………………………………….. 39

گفتار دوم: مبانی عرفی……………………………………………………………………………………………………….. 40

بند اول: امنیت و نظم عمومی……………………………………………………………………………………… 40

بند دوم: نیرنگ …………………………………………………………………………………………………………….. 44

بند سوم : خشونت………………………………………………………………………………………………………… 45

مبحث دوم:فرقه بودن بهائیت…………………………………………………………………………………………………… 46

گفتاراول: مفهوم فرقه………………………………………………………………………………………………………….. 46

بند اول: مفهوم لغوی…………………………………………………………………………………………………….. 46

بند دوم: مفهوم اصطلاحی……………………………………………………………………………………………. 47

بند سوم:ویژگیهای فرقه………………………………………………………………………………………………… 48

بند چهارم:تفاوت فرقه و دین ………………………………………………………………………………………. 50

گفتار دوم:تشکیلات فرقه بهائیت……………………………………………………………………………………….. 53

بند اول: بیت العدل……………………………………………………………………………………………………….. 53

بند دوم:واحدهای تبلیغاتی…………………………………………………………………………………………… 54

1-4-3-استعاره 15

1-4-4-مجاز 15

1-4-5-کنایه. 15

1-4-6-سبک عراقی.. 16

1-6-پیشینه تحقیق.. 16

1-7-روش تحقیق.. 17

1-8-تحقیق توصیفی تحلیلی.. 18

1-9-نوع مطالعه، روش ها و ابزارهای گردآوری اطلاعات… 19

1-10-اسناد عمده مورد استفاده در این تحقیق.. 19

1-11-محدودیت ها و موانع.. 20

فصل دوّم:تشبیه. 21

2-1-تشبیه. 22

2-1-1-محسوس به محسوس: 23

2-1-2-معقول به معقول یا عقلی به عقلی: 23

2-1-3-محسوس به معقول: 24

2-1-4-معقول به محسوس: 24

2-2-تشبیه در غزلیّات خواجوی کرمانی.. 25

2-3-1-تشبیه مفرد و مقید. 27

2-3-2-تشبیه مرکب… 28

2-3-3-تشبیه جمع.. 32

2-3-4-تشبیه تسویه. 34

2-3-5-تشبیه ملفوف… 35

2-3-6- تشبیه مفروق.. 35

2-3-7-تشبیه معکوس یا مقلوب… 38

2-3-8-تشبیه مضمر. 38

2-3-9-تشبیه مشروط.. 40

2-3-10- تشبیه تفضیل.. 41

2-3-11-تشبیه تمثیل.. 42

2-3-12-اضافه تشبیهی.. 42

2-3-13-تشبیه مفرد به مفرد. 45

2-4-اضافه تشبیهی ( مفرد به مفرد ) 46

2-5-وجه شبه مرکب محسوس…. 47

2-6-تشبیه بلیغ و مضمر و مجاز به علاقه آلیّه و ملازمت… 47

2-7-تشبیه ملفوف و مضمر. 48

2-8-تشبیه مفرد به مرکب و ایهام. 48

2-9-جمع و مقید. 49

2-10-اضافۀ تشبیهی و مقیّد. 49

2-11-تشبیه معقول به محسوس و مفرد به مفرد. 49

2-12-تشبیه محسوس به محسوس و مضمر. 50

2-13-تشبیه مُضمر و ایهام. 50

2-13-تشبیه مقیّد و  بلیغ.. 51

2-14-تشبیه و استعاره 52

2-15-تشبیه بر مبنای استعاره 52

2-16-تشبیه مُرسل و کنایه. 53

2-17-اضافه تشبیهی و آمیزه ای از ا استعاره و کنایه. 53

2-18-اضافه تشبیهی و کنایه. 54

2-19-اضافه تشبیهی و استعاره 54

2-20-اضافه ی تشبیهی محسوس به محسوس…. 57

2-21-تشبیه مقیّد و استعاره 57

2-22-تشبیه مفروق و اضافه ی تشبیهی و استخدام. 58

2-23-تشبیه مقیّد محسوس به محسوس و کنایه (ایما) 61

 

2-24-تشبیه مرکب به مقید. 61

2-25-تشبیه مقید و کنایه. 62

2-26-تشبیه محسوس به معقول و مضُمر و ایهام. 62

2-27-تمثیل و ملفوف… 63

2-28-تشبیه تمثیل و کنایه. 63

2-29-تشبیه مفرد به مفرد و کنایه. 63

2-30-تشبیه تفضیل برمبنای استعاره 64

2-31-اضافه ی تشبیهی و ایهام. 64

2-32-تشبیه تمثیل و ایهام. 65

2-33-تشبیه و کنایه. 65

2-34-تشبیه مقیّد و مجاز به علاقه ی جزء به کل.. 66

2-35-استخدام. 67

2-36-استخدام و کنایه. 67

2-37-تشبیه مقیّد به مقیّد. 67

2-38-تشبیه مرکب و مُضمر. 68

2-39-تشبیه مفرد محسوس به محسوس و معقول به محسوس و مجاز 69

2-40-تشبیه تمثیل و استعاره 70

2-41-تشبیه مضمر و مفروق و تفضیل.. 70

2-42-تشبیه مفرد به مفرد محسوس و کنایه اسمی بعید. 70

2-43-تشبیه تفضیل و کنایه بعید. 71

2-44-اضافه تشبیهی و تشبیه مضمر. 71

2-45-تشبیه مقّید. 71

2-46-تشبیه مضمر و مقید. 72

2-47-تشبیه مفرد به مفرد و کنایه  و ایهام. 72

2-48-اضافه تشبیهی مفرد به مفرد. 73

2-49-تشبیه مفروق و مقیّد. 73

2-50-تشبیه تفضیل و مُضمر. 73

2-51-تشبیه مقید محسوس به محسوس…. 74

2-52-تشبیه صریح و کنایه. 75

2-53-تشبیه مرسل و مفصل.. 75

2-54-تشبیه مرسل و مفصّل و مفروق.. 75

2-55-تشبیه معقول به محسوس بلیغ.. 76

2-56-تشبیه مقّید و ایهام. 76

2-57-تشبیه مرکّب و مفرد. 77

2-58-تشبیه مرکب و مفروق.. 77

2-59-تشبیه مُضمر و ایهام  توأمان.. 77

2-60-تشبیه مقّید محسوس به محسو س…. 78

2-61-تشبیه مُضمر و بلیغ.. 78

2-62-تشبیه بلیغ و مقیّد. 78

2-63-تشبیه ملفوف استعاره ی مکنّیه و مصّرحه. 79

2-64-تشبیه مفروق و مرکب… 79

2-65-تشبیه مرکب به مرکب… 80

2-66-تشبیه بلیغ: 80

2-67-تشبیه بلیغ (محسوس به محسوس) 80

2-68-تشبیه بلیغ و استعاره ی تبعّیه. 81

2-69-تشبیه و مضمر،وجه شبه در مشبه اقوی است… 81

2-70-شبیه مفروق و تفضیل.. 82

2-71-تشبیه فشرده و استعاره ی مطلقه. 82

2-72-تشبیه مقیّد و مرکب… 83

فصل سوّم:استعاره 84

3-1-2- استعارۀ مصرّحۀ مرشحه. 88

3-1-3-استعارۀ مطلقه. 89

3-2-استعارۀ مکنیّه تخییلیّه. 89

3-2-1- به صورت ترکیب اضافی یعنی اضافۀ استعاری.. 89

3-2-2-به صورت ترکیب وصفی که همان معنای اضافۀ استعاری را می دهد مانند. 89

3-2-3-به صورت جمله. 90

3-3-تشخیص یا پرسونیفیکاسیون.. 92

3-4-تشخیص و استعارۀ مصرّحه. 94

3-5-تشخیص (استعاره ی مکنیّه ) 94

3-6-استعارۀ تبعیّه. 95

3-7-استعاره تبعیّه و کنایه. 96

3-8-استعاره ی تبعیّه ی وصفی و کنایه. 97

3-9-استعاره ی تبعیّه ی فعلی.. 97

3-10-استعاره ی تبعیّه ی فعلی و استعاره ی محقّقه. 97

3-11-استعاره ی تبعیّه ی اسمی (اسم مشتق) 98

3-12-استعاره ی تبعیّه ی وصفی.. 98

3-13-استعاره تبعّیه و ایهام و کنایه. 99

3-14-استعاره ی تبعّیه و کنایه ی قریب… 100

3-15-استعاره ی تبعّیه اسمی.. 100

3-16-استعاره تبعّیه وصفی و کنایه(تلویح) 101

3-17-استعاره و فاقیّه و عنادیّه. 102

3-18-استعاره مکنیّه با ساختار بدیع.. 102

3-20-استعارۀ مکنیه و ایهام توأمان.. 103

3-21-استعاره مکنیّه و ایهام و کنایه توأمان: 103

3-22-استعاره مکنیه با ژرف ساخت تشبیه جمع و مجاز: 104

3-23-حسن تعلیل با ژرف ساخت استعاره: 105

3-24-اضافۀ استعاری و کنایه. 105

3-25-اضافۀ استعاری.. 105

3-26-اضافه ی استعاری (استعاره ی مکنیّه ) 107

3-27-استعاره مکنیّه. 107

3-28-استعاره مصرّحه وصفی.. 109

3-29-استعاره ی مصرحّه نمادین.. 110

3-30-استعاره مصرحّه و تبعیّه. 111

3-31-استعاره ی مصرحّه ی مطلقه. 111

3-32-استعاره ی مصرحّه نمادین و اقسام کنایه. 112

3-33-استعاره ی مکنیّه و تبعیّه. 113

3-34-اضافه ی تشبیهی و آمیزه ای از استعاره و کنایه. 113

3-39-استعاره با ژرف ساخت تشبیه تفضیل.. 116

3-40-پارادوکس و استعاره 117

3-41-استعاره با ژرف ساخت تشبیه ملفوف… 118

3-42-استعاره محققّه. 119

3-43-استعاره ی محققه مجرده 119

3-44-استعاره ی تبعیّه و مصرحّه. 120

3-46-استعاره ی مصرحّه. 121

3-47-استعاره ی مصرحّه و کنایه. 123

3-48-استعاره در استعاره 124

3-49-تشبیه تفضیل و کنایه ی بعید. 124

3-50-استعاره و تشبیه تفضیل.. 124

3-51-استعاره ی مصرحّه ی نمادین.. 124

3-52-استعاره مرکّب نمادین: 125

3-53-استعاره ی مصّرحه و ایهام. 126

3-54-استعاره ی مصّرحه و کنایه قریب (تشبیه کنایی) 126

3-55-استعاره ی مطلّقه و تبعّیه. 127

3-56-استعاره ی مصّرحه مطلقه کنایه قریب(ایما) 127

3-57-استعاره ی مطّلقه و ایهام. 127

3-58-استعاره ی مکنّیه. 128

3-59-استعاره مکنیه (اضافه استعاری) 128

3-60-استعاره ی مکنیه و کنایه (ایماء) 129

3-61-استعاره مکنیّه و مصرحّه. 129

3-62-استعاره  مکنیّه و تشبیه. 129

3-63-استعاره و تشبیه بلیغ(محسوس به محسوس) 130

3-64-استعاره ی مکنّیه و کنایه. 130

3-65-استعاره ی مطلقه و تشبیه. 131

فصل چهارم:مجاز 132

4-1-مجاز 133

4-1-1-علاقه کل و جزء 133

4-1-2-علاقه حال و محل یا ظرف و مظروف : 134

4-1-3-علاقه لازم و ملزوم. 134

4-1-4-علاقه علّت و معلول.. 134

4-1-5-علاقه ی عام و خاص…. 135

4-1-6-علاقه ماکان و مایکون.. 136

4-1-7–مجاز به علاقه ی ماکان.. 137

4-1-8-علاقه جنس…. 138

4-1-9-علاقه مجاورت… 138

4-1-10-علاقه تضاد. 138

4-2-مجاز و کنایه. 138

4-3-مجاز و تشبیه مقید. 140

4-4-مجاز به علاقه ی آلیه و استعاره ی تبعّیه وصفی.. 141

4-5- مجاز به علاقهی آلیّه و استعارهی تبعیّه فعلی.. 141

4-6-مجاز به علاقه ی جز به کل.. 142

4-7-مجاز به علاقه ی ملکّیت شرعی.. 143

4-8-مجاز به علاقه ی علت به معلول و استعاره ی مصّرحه و ایهام. 144

4-9-مجاز به علاقه ی ملازمت و استعاره 144

4-10-مجاز به علاقه ی جز به کل و استعاره و کنایه. 145

4-11-مجاز به علاقه ی حال و محل و کنایه فعلی.. 145

4-12-مجاز به علاقه ی آمرو مامور 145

4-13-مجاز به علاقه ی علّت و معلول و تشبیه. 146

4-14-مجاز بالاستعاره 147

4-15-مجاز به علاقه ی ظرف و مظروف… 147

4-16-مجاز به علاقه ی جنسیت و کنایه بعید(تلویح) 147

4-17-مجاز به علاقه ی ملازمت… 148

4-18-مجاز به علاقه ی ملازمت(مجاز فعلی) 149

4-20-مجاز به علاقه ی حال و محل و تشبیه مرکّب به مرکّب… 151

4-21-مجاز فعلی به علاقه ی ملازمت و حال و محل.. 151

4-22-مجاز به علاقه ی عدم تکرار 152

4-23-مجاز به علاقه ی مسامحه. 152

4-24-مجاز به علاقه ی مسامحه و کنایه قریب… 153

4-25-مجاز به علاقهی ظرف و مظروف و حالّ و محلّ.. 153

4-26-مجاز به علاقهی جزء به کل و ظرف و مظروف… 155

4-27-مجاز و استعاره  یا کنایه ایهام آفرین.. 156

4-29-اقسام مجاز در غزلیّات خواجوی کرمانی.. 157

فصل پنجم:کنایه. 161

5-1-کنایه. 162

5-1-1-کنایه از موصوف (اسم) 162

5-1-2-کنایه از صفت… 162

5-1-3-کنایه از فعل یا مصدر 163

5-2-انواع کنایه به لحاظ واضح بودن و مخفی و مستور بودن معنا و مقصود. 163

5-2-1-ایماء 163

5-2-3-رمز. 164

5-2-4-تعریض…. 164

5-3-کنایه. 164

5-4-کنایه بعید فعلی: 166

5-5-ایهام تناسب بر مبنای کنایه: 169

5-6-کنایه و ایهام. 169

5-7-کنایه وصفی.. 170

5-8-کنایه قریب (فعلی) 170

5-9-ظهور و ارائه انواع کنایات در دیوان خواجو. 171

5-10-کنایه فعلی.. 176

5-11-کنایهی بعید با ساختار جمله. 178

5-12-ایهام تضاد برمبنای کنایه استعاره ی تبعیّه ی وصفی.. 179

5-13-ایهام تضاد بر مبنای کنایه. 180

5-14-کنایه(تلویح) 181

5-15-ایهام. 186

5-16-ایهام و تشبیه. 187

5-17-ایهام و استعاره 187

5-18-تشخیص و ایهام. 187

5-19-کنایه فعلی قریب… 188

5-20-تشخیص و کنایه. 188

5-21-تلویح واستعاره 189

5-22-کنایه قریب با ساختار جمله. 190

5-23-کنایه بعید و تشبیه. 190

5-25-کنایه بعید وصفی.. 191

5-26-کنایه (تلویح ) وایهام. 191

5-27-کنایه قریب و بعید اسمی وفعلی.. 191

5-28-کنایه وتشبیه فشرده 192

5-29-کنایه تلویح و تشبیه: 192

5-30-مجموعه ای از کنایات… 193

5-30-1-کنایه( تلویح) 193

5-30-2-کنایه ایماء 194

5-30-3-کنایه بعید و استعاره ی مصرحه. 195

5-30-4-کنایه و استعاره ی مکنّیه. 195

نتیجه گیری.. 196

منابع و ماخذ. 198

 

چکیده

خواجوی کرمانی از شاعران نامدار و بلیغ قرن هشتم و اوایل قرن نهم ه.ق. است. وی به کثرت آثار و کاربرد ترکیبات و تعبیرات و بویژه ارائه نکات بلاغی در غزلیّات خویش، شهره آفاق است. انواع صور خیال از تشبیه و استعاره و کنایه و مجاز، مخصوصاً انواع تشبیه و استعاره را برای القای مفاهیم عاشقانه و عارفانه و آفرینش و پردازش تخیّلات ظریف و دل نشین خویش در ابیات غزلیّات خویش، به کار برده است.

عنوان پایانه نامه­ی فراروی، صور خیال در دیوان غزلیّات خواجوی کرمانی است، پوهشگر پیش از آغاز این پژوهش،هرگز بر این باور نبود که این شاعر کرمانی، در آفرینش صور خیال براستی بعد از سعدی و حافظ، قرار گیرد امّا پژوهشگر مستمر در اغلب ابیات غزلیّات وی، استادی و توانمندی طبع این شاعر را در ارائه و آفرینش زیباترین صور بلاغی در حوزه­ی شعر غنایی بویژه در مطاوی غزلیّاتش، به روشنی و بسیار برجسته، ثابت می کند. خیلِ انبوه صور خیال در دیوان وی، به گونه ای است که کمتر شاعری را در جلوه دادن و نمودار ساختن زیباترین و جذّاب ترین تشبیهات و استعارات، می توان با این شاعر خوش قریحه و پرکار، مقایسه کرد و سنجید. از سعدی و حافظ که بگذریم، خواجوی کرمانی، در عرصه­ی بلاغت، شیواترین و برجسته ترین لطایف و تعبیرات بلاغی را به خوانندگان غزلیّاتش، در دراز نای قرون، هدیه نموده است. نگارنده در چهار فصل، بلیغ­ترین

1-1. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-2. بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-3. اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..8

1-4. سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………11

1-5. اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………..12

1-6. حدود پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………12

1-7. تعاریف مفاهیم و اصطلاحات پژوهش …………………………………………………………………………………………………..13

فصل دوم- پیشینه پژوهش و تدوین چارچوب نظری

1-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….16

1-2. مبانی نظری دینداری ……………………………………………………………………………………………………………………………17

1-2-1. تبیین فلسفی دین……………………………………………………………………………………………………………………………..17

1-2-2. تبیین جامعه شناختی دین ………………………………………………………………………………………………………………20

1-2-3. کنش اجتماعی دین…………………………………………………………………………………………………………………………..21

1-2-4. حمایت اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………………………….23

1-2-5. نظریه دینی دورکیم…………………………………………………………………………………………………………………………..24

1-2-6. نظریه تفاهمی وبر ……………………………………………………………………………………………………………………………..26

1-2-7. دیدگاه جامعه شناختی و تربیت دینی ……………………………………………………………………………………………..27

1-2-8. تبیین روانشناختی دین ……………………………………………………………………………………………………………………28

1-2-9. نظریه های تحول روانشناختی دین ………………………………………………………………………………………………….28

1-2-10. نظریه های تحول دینی ………………………………………………………………………………………………………………….30

1-2-11. رویکرد انگیزشی به دین …………………………………………………………………………………………………………………32

1-2-12. دیدگاه روان شناختی و تربیت دینی ……………………………………………………………………………………………..34

 

1-2-13. کنش انگیزشی دین ……………………………………………………………………………………………………………………….35

2-2-1. بخش دوم : جنگ نرم از نظر قرآن …………………………………………………………………………………………………..35

2-2-2. مفهوم جنگ نرم ……………………………………………………………………………………………………………………………….37

2-2-3. تاریخچه جنگ نرم…………………………………………………………………………………………………………………………….38

2-2-4. چیستی و اهداف جنگ نرم ………………………………………………………………………………………………………………41

2-2-5. ابزارهای جنگ نرم ……………………………………………………………………………………………………………………………43

2-3. تحقیقات انجام شده قبلی ……………………………………………………………………………………………………………………..44

2-3-1. تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………………………………………………………..45

2-3-2.تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………………………………………………………..48

2-4. نقدی بر تحقیقات انجام شده ………………………………………………………………………………………………………………..49

2-5. چارچوب نظری ……………………………………………………………………………………………………………………………………..50

2-6. فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………..55

2-7. متغیرهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………..56

متغیر مستقل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….56

متغیر وابسته ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………56

2-8. تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیقی …………………………………………………………………………………………56

فصل سوم – روش پژوهش

3-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

3-2. روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

3-3. جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-4. حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….68

3-5. شیوه های نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………….68

3-6. ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………69

3-7. واحد تحلیل ……………………………………………………………………………………………………………………………………………69

3-8. پایایی یا قابلیت اعتماد ………………………………………………………………………………………………………………………….70

3-9. اعتبار یا روایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….71

3-10. آماره های لازم جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………72

فصل چهارم – تجزیه و تحلیل اطلاعات (یافته ها)

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

1-4. بخش اول : توصیف جمعیت نمونه ……………………………………………………………………………………………………….75

2-4. بررسی فرضیه های تحقیق (آمار استنباطی ) ………………………………………………………………………………………85

تحلیل های دو متغیره …………………………………………………………………………………………………………………………………….85

فصل پنجم – نتیجه گیری

5-1. مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….98

5-2. یافته های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………..100

5-3. نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………..104

5-4. پیشنهادهای حاصل از پژوهش …………………………………………………………………………………………………………..107

5-5. پیشنهادات برای محققان آینده ………………………………………………………………………………………………………….107

5-6. محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………108

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..109

ضمائم …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..115

پرسش نامه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..116

چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………121

طرح روی جلد انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………….122

فهرست جداول

جدول 1-2 ، تعریف عملیاتی باور دینی …………………………………………………………………………………………………………60

جدول 2-2، تعریف عملیاتی وظایف دینی………………………………………………………………………………………………………62

جدول 3-2، تعریف عملیاتی تاثیر گذاری کتب دینی دانشگاه ……………………………………………………………………..63

جدول 4-2تعریف عملیاتی اعتقاد به تاثیر گذاری جنگ نرم………………………………………………………………………….64

جدول1-4 توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت …………………………………………………………………………………………..75

جدول2-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان سن ………………………………………………………………………76

جدول3-4 توزیع پاسخ گویان بر حسب وضعیت تاهل ………………………………………………………………………………….77

جدول4-4 توزیع پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی ………………………………………………………………………………..78

جدول 5-4 توزیع پاسخ گویان بر حسب میزان درآمد بر حسب هزارتومان …………………………………………………79

جدول 6-4  توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت مسکن ……………………………………………………………………………..80

جدول 7-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان باورهای دینی …………………………………………………….81

جدول 8-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان انجام وظایف دینی …………………………………………….82

جدول 9-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان اعتقاد به تاثیر گذاری کتب دینی دانشگاه ………..83

جدول 10-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان اعتقاد به تاثیر گذاری جنگ نرم …………………….84

جدول  11-4 همبستگی بین میزان محتوای کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان ……..85

جدول 12-4 همبستگی بین تاثیر گذاری جنگ نرم و محتوای کتب دینی دانشگاهی ……………………………….86

جدول 13-3 همبستگی بین نحوه تدریس استادان کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………87

جدول 14-4 همبستگی بین نحوه تدوین مطالب کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان..88

جدول 15-5 همبستگی بین نحوه آزمون کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان ……………89

جدول16-4 رابطه بین شخصیت استادان کتب دینی و تاثیر گذاری بر وضعیت اعتقادات دینی دانشجویان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..90

جدول 17- 4 ضرایب همبستگی چند گانه، ضریب تعیین، ضریب تعدیل یافته و خطای معیار برآورد……….92

جدول 18-4 ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده رگرسیونی متغیر موثر بر میزان اعتقادات دینی دانشجویان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

جدول 19-4 ضرایب همبستگی چند گانه، ضریب تعیین، ضریب تعدیل یافته و خطای معیار برآورد…………95

جدول 20-4 ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده رگرسیونی متغیر موثر بر میزان تاثیر گذاری جنگ نرم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96

فهرست نمودار

نمودار1-4 توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت …………………………………………………………………………………………..75

نمودار2-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان سن ………………………………………………………………………76

نمودار3-4 توزیع پاسخ گویان بر حسب وضعیت تاهل ………………………………………………………………………………….77

نمودار4-4 توزیع پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی ………………………………………………………………………………..78

نمودار 5-4 توزیع پاسخ گویان بر حسب میزان درآمد بر حسب هزارتومان …………………………………………………79

نمودار 6-4  توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت مسکن ……………………………………………………………………………..80

نمودار 7-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان باورهای دینی …………………………………………………….81

نمودار 8-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان انجام وظایف دینی …………………………………………….82

نمودار 9-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان اعتقاد به تاثیر گذاری کتب دینی دانشگاه ………..83

نمودار 10-4 توزیع جمعیت مورد مشاهده بر حسب میزان اعتقاد به تاثیر گذاری جنگ نرم …………………….84

نمودار  11-4 همبستگی بین میزان محتوای کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان ……..85

 

 

چکیده:

هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش کتب دینی دانشگاهی در مقابله با جنگ نرم و وضعیت اعتقادات دینی جوانان از نگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان در سال تحصیلی1390-1391بوده است، مطالعه حاضر، به لحاظ اجرا از نوع پیمایشی، به لحاظ معیار زمان، مقطعی؛ به لحاظ معیار كاربرد، كاربردی و به لحاظ معیار ژرفایی، پهنانگر است، جامعه آماری در این پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان می باشد که تعداد آنها 14700نفر می­باشد، حجم نمونه این پژوهش با استفاده فرمول حجم کوکران به تعداد 222 نفر تعیین شده است، روش نمونه­گیری در این پژوهش خوشه­ای دو مرحله­ای و تصادفی ساده می­باشد. ابزار جمع آوری داده­ها در این پژوهش پرسش نامه محقق ساخته است، که اعتماد آن با استفاده از آلفای کرونباخ 0.745 بدست آمد . برای سنجش اعتبار پرسشنامه طراحی شده، از اعتبار صوری استفاده شده است. مهمترین نظریه­های مورد بررسی نظریه دینی دورکیم، نظریه تفهمی وبر، دیدگاه جامعه شناختی و تربیت دینی، تبیین روان شناختی دین(نظریه­های تحول روان شناختی دین)، نظریه­های تحول دینی(نظریه آلپورت پیاژه، الکید، گلدمن) بوده است،

نتایج تحقیق نشان داد که بین محتوای کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان رابطه وجود دارد، بین تاثیر گذاری جنگ نرم و محتوای کتب دینی دانشگاهی رابطه معنادار وجود دارد،

بین نحوه تدوین مطالب کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان رابطه وجود دارد، بین نحوه آزمون کتب دینی دانشگاهی و وضعیت اعتقادات دینی جوانان رابطه وجود دارد، بررسی و نتایج این مطالعه نشان داد که بیش از 43 درصد تغییرات متغیر وابسته(میزان اعتقاد دینی دانشجویان) از طریق محتوای کتب دینی دانشگاهی، نحوه تدریس استادان کتب دینی، نحوه تدوین کتب دینی دانشگاهی، شخصیت استادان کتب دینی دانشگاهی تبیین شده است. در بین مولفه­های مورد بررسی، متغیر محتوای کتب دینی دارای بیشترین اهمیت است و سهم بیشتری در تبین متغیر وابسته دارد و پس از آن شخصیت استادان کتب دینی دانشگاهی، و نحوه تدریس آنها به ترتیب بیشترین نقش را در تبیین متغیر میزان اعتقادات دینی دانشجویان داشته­اند.

بررسی تاثیر متغیر اعتقادات دینی دانشجویان بر تاثیر گذاری جنگ نرم با استفاده از تحلیل رگرسیون تک متغیره انجام شد، نتایج این بررسی نشان داد 37 درصد تغییرات متغیر وابسته(تاثیر گذاری جنگ نرم) از طریق متغیر وضعیت اعتقاد دینی دانشجویان تبیین شده است.

 کلید واژه­ها: جنگ نرم، اعتقادات دینی،محتوای کتب دینی دانشگاهی، دانشجویان.

 

 

 

فصل اول
کلیات پژوهش 
1-1.­ مقدمه

دین و مذهب یکی از اساسی­ترین و مهمترین نهادهایی است که جامعه بشری به خود دیده است، به طوری که هیچ گاه بشر خارج از این پدیده زیست نکرده و دامن از آن بر نکشیده است  به نظر یونگ ریشه کلمه دین در زبان لاتین معلوم می­شود. معنی آن عبارتست از «تفکر از روی وجدان ویا توجه کمال» دربارة آن چیزی است که رودلف اتو آنرا شیئی قدسی و نورانی دانسته کیفیت قدسی و نورانی علتش هر چه باشد، حالتی است که به انسان دست می­دهد، بی­آنکه اراده او در آن دخیل باشد. کیفیت قدسی و نورانی عبارت است از خاصیت چیزی که به چشم دیده می­شود یا اثر یک وجود حاضر ولی نادیدنی بزعم یونگ «دین حالتی خاص از روح انسان است که بر طبق معنی اصلی کلمه دین در زبان لاتین می­توان آن را به این عبارت تعریف کرد. دین عبارتست از حالت مراقبت و تذکر و توجه دقیق به بعضی از عوامل موثر که بشر عنوان «قدرت قاهره» را به آن اطلاق می کند و آنها را به صورت ارواح، شیاطین، خدایان، قوانین، صور مثالی، کمال مطلوب و غیره تجسم می کند(یونگ، 1382: 5).

همه انسان ها، حتی در دوران کودکی و تا آخرین لحظات زندگی خود، در پی شناخت خدا، دنیا، قیامت و مسایل دینی دیگر است. برخی سوالات، همیشه فکر و ذهن انسان ها را به خود مشغول کرده است اینکه از کجا آمده است؟ به کجا می رود؟ خدا کیست؟ دنیا چگونه به وجود آمده است و….

گرایش به دین و دینداری در بین نوجوانان و جوانان عمیق می­شود. افراد پس از طی دوره­ی کودکی و رسیدن به مرحله­ای که در آن از لحاظ فکری عمیق تر می­شوند و مسایل مختلف معنوی گستره ذهن آنان را در بر می­گیرد و در پی یافتن پاسخ برای سوالات گسترده خود هستند.

توجه به سوالات مختلف نوجوانان و یافتن پاسخی مناسب برای آنها از این جهت دارای اهمیت است که اگر نوجوانان جوابی مناسب برای سوالات خود نیابند، از دین زده شده و شاید به کجروی­های دینی گرایش یابند. اما اگر به سوالات دینی نوجوانان پاسخ صحیحی و مناسبی داده شود، دین در پیکره زندگی افراد جای مناسبی می­یابد.

از سوی دیگر در سالیان اخیر چهره ی جدیدی از قدرت در عرصه تعامل میان كشورها پدیدار شده كه اندیشه و تفكر جامعه را مورد تهاجم خود قرار داده است، با توجه به اینكه جبهة اصلی جنگ نرم در داخل كشور، فضای دانشگاه می­باشد، نقش اساتید و دانشجویان به عنوان فرماندهان جنگ و افسران جوان حایز اهمیت می­باشد. جنگ نوعی منازعه خشونت آمیز سیاسی است كه بین گروه­های انسانی رخ می­دهد. این منازعه سیاسی اجتماعی با توجه به ماهیت، اهداف و ابزارهای آن، به انواع مختلفی تقسیم می­شود. یكی از اشكال جنگ كه بر مبنای ابزار و ماهیت قدرت در آن از دیگر انواع متمایز می­شود، جنگ نرم است. با وجود این، همه اشكال جنگ، مصداق و تجلی روابط قدرت و متضمن اعمال قدرت می­باشند. از این رو، مهمترین وجه تمایز انواع مختلف جنگ، ماهیت قدرت و چگونگی اعمال آن است، به طوری كه دو نوع جنگ سخت و نرم قابل تصور و تحقق می­باشد. در جنگ سخت، قدرت ماهیتی سخت افزاری دارد كه به صورت قهرآمیز، مستقیم و آشكار اعمال می­گردد، در حالی كه در جنگ نرم، ماهیت قدرت، نرم افزاری است كه به شیوه غیر قهرآمیز، غیرمستقیم و نهان اعمال می­شود. بنابراین، شیوه­ها، سازو كارها و ابزار اعمال قدرت در جنگ نرم با جنگ سخت متفاوت است. به سخن دیگر، فناوری­های قدرت در جنگ نرم، ماهیتی نرم افزاری دارد كه بسیار خفی و پیچیده می­باشد، به گونه­ای كه مهمترین وجه ممیزه جنگ نرم، فناوری­های قدرت در آن است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته و تبیین می­گردد. محقق در این تحقیق بر آن است تا نقش کتب دینی دانشگاهی را در رابطه با تقویت اعتقادات دینی جوانان مورد بررسی قرار دهد، این پژوهش از پنج فصل تشكیل شده است در فصل اول به بیان كلیات تحقیق پرداخته می­شود كه شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف پژوهش، حدود پژوهش و  تعریف مفاهیم و اصطلاحات است.

در فصل دوم پژوهش به نظریه های مطرح، تحقیقات انجام شده قبلی(تحقیقات داخلی، خارجی و نقدی بر این تحقیقات)، تاریخچه موضوع، چارچوب نظری تحقیق، مدل نظری

1-4-1- هدف كلی………………………………………………………………….. 5

1-4-2- اهداف جزئی……………………………………………………………….. 5

1-5- فرضیه­ های پژوهش…………………………………………………………. 5

1-6 روش تحقیق………………………………………………………………….. 5

1-7- جامعه آماری………………………………………………………………… 6

1-8- نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………….. 6

1-9- قلمرو مکانی و زمانی پژوهش…………………………………………….. 6

فصل دوم: ادبیات و پیشینه­ تحقیق

2-1 مقدمه………………………………………………………………………… 9

2-2 ادبیات تحقیق………………………………………………………………… 9

2-2-1- مفهوم و ماهیت توسعه ی روستایی………………………………….. 9

2-2-2- توسعه پایدارچیست؟………………………………………………….. 10

2-2-3- تعاریف توسعة پایدار روستایی………………………………………… 11

2-2-4- اهداف توسعة پایدار……………………………………………………. 12

2-2-5- روند شکل­گیری و برخی از تعاریف مفهوم توسعة پایدار روستایی….12

2-2-6- مؤلفه های توسعة پایدار روستایی…………………………………… 13

2-2-7- ضرورت تأکید بر توسعة پایدار روستایی در جامعة روستایی ایران…..14

2-2-8- اهمیت و ضرورت توسعهی روستایی در ایران………………………. 17

2-2-9- ویژگی‌های جامعه روستایی ایران……………………………………. 19

2-2-10- توسعه روستایی…………………………………………………….. 20

2-2-11- چالش های توسعه روستا………………………………………….. 21

2-2-12- استراتژی‌های توسعه روستایی……………………………………..21

2-2-12-1- رویکردهای فیزیکی-کالبدی…………………………………………21

2-2-12-2- رویکردهای اقتصادی………………………………………………. 22

2-2-12-3- رویکرد های اجتماعی-فرهنگی…………………………………..22

2-2-12-4- رویکرد های فضایی، منطقه‌ای و ناحیه‌ای………………………. 22

2-2-13- مفاهیم و اهداف توسعه روستایی…………………………………. 23

2-2-14- نقش توسعه ی روستایی در خدمت رسانی و کاهش فقر در کشور (اقدامات و تجارب)…25

2-2-15- اصول توسعه روستایی…………………………………………….. 30

2-2-16- ظهور کشاورزی پایدار…………………………………………………32

2-2-17- کشاورزی پایدار چیست؟……………………………………………33

2-2-18- کشاورزی ارگانیک و توسعه پایدار روستایی…………………….. 35

2-2-19- مفهوم و تعریف کشاورزی ارگانیک………………………………… 36

2-2-19-1- ویژگی های کشاورزی ارگانیک…………………………………. 37

2-2-20- زراعت ارگانیک و دانش بومی……………………………………… 37

2-2-21- کشاورزی ارگانیک و توسعه پایدار روستایی……………………… 38

2-2-22- مفهوم كارآفرینی كشاورزی……………………………………….. 38

2-3- مطالعات تجربی………………………………………………………….41

2-3-1 مطالعات تجربی داخل کشور………………………………………… 41

2-3-2 تحقیقات تجربی خارج کشور……………………………………….. 43

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………… 46

3-2- روش پژوهش…………………………………………………………… 46

3-3- جامعه آماری……………………………………………………………. 46

3-4- نمونه گیری و شیوه نمونه گیری…………………………………….. 46

3-5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………… 47

3-6-  روایی و پایایی پرسشنامه………………………………………….. 48

3-6-1-  روایی پرسشنامه………………………………………………….. 48

3-6-2- پایایی آزمون……………………………………………………….. 48

3-7- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………. 49

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1- مقدمه…………………………………………………………………. 51

4-1-1- محاسبه حجم نمونه ………………………………………………. 51

4-2-  فرض های پژوهشی مربوط به پرسشنامه ……………………….. 52

4-3- بخش اول: آمار توصیفی………………………………………………. 53

4-3-1- آمار توصیفی سوالات پرسشنامه…………………………………. 53

4-3-2- توصیف متغیرهای پژوهش  …………………………………………. 57

4-4- آمار استنباطی………………………………………………………….. 62

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- یافته های پژوهش……………………………………………………… 70

5-2- پیشنهادها ……………………………………………………………….71

منابع و مأخذ…………………………………………………………………. 73

پیوست……………………………………………………………………….. 80

چکیده:

یکی از برنامه­هایی که می تواند در توسعه روستایی نقش به سزایی داشته باشد تلاش در جهت کشاورزی پایدار است یعنی استفاده بهینه از منابع و تلاش برای حفظ آن در نسلهای آینده. عمومی­ترین تعریف کشاورزی پایدار آن است که کلیه جنبه های اقتصادی – اجتماعی و اکولوژیکی را در خود جای داده است. هدف از این پژوهش توسعه روستایی با تاکید بر پایداری کشاورزی است. محدوده مكانی این تحقیق شهرستان بهشهر و محدوده زمانی آن دوره 92-1391 است. جامعه آماری پژوهش 2545 نفر از سرپرست خانوار کشاورزان می باشند که با توجه به حجم جامعه از طریق فرمول کوکران نمونه آماری پژوهش به تعداد 331 نفر انتخاب شدند. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است و داده ها با نرم افزار spss تجزیه وتحلیل شدند. نتیجه پژوهش نشان داد که بین عوامل اقتصادی و مدیریتی و طبیعی با پایداری کشاورزی ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین طبق آزمون کروسکال والیس بین متغیر پایداری کشاورزی در سطوح مختلف ناحیه اقامتی تفاوت معناداری وجود ندارد.آزمون فریدمن نشان می­دهد متغیر پایداری و توسعه بیشترین بعد تاثیر گذار در بین ابعاد پایداری کشاورزی می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

توسعه کشاورزی در بعد محیطی از طریق فعال ساختن اقتصاد روستایی،گذشته از این که فضایی فعال برای زندگی ایجاد می­کند، زمینه استفاده مناسب و بهینه از منابع محیطی روستا را نیز فراهم آورده و به روستا چشم اندازی مفرح و زیبا می­بخشد. توسعه کشاورزی با ایجاد چنین فضای مناسبی نه تنها موجب جلوگیری از مهاجرت های روستایی می شود، بلکه همچنین به دلیل تاثیری که در جلوگیری از تخلیه روستا و به تبع آن تقویت نقش روستا در جلوگیری از پیشروی بیابان دارد، نقش ارزنده ای را در ابعاد زیست محیطی نیز ایفا می­کند. در بعد اجتماعی کشاورزان عامل تعیین کننده در حفظ انسجام اجتماعی و تقویت ساختار اجتماعی– فرهنگی روستا است.کشاورزی بزرگترین و مهم­ترین پارا متر برای ثبات و امنیت سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی در روستا بشمار می رود.کشاورزی مهم­ترین مشارکت را در ایجاد تعاون و همکاری در روستا، ایجاد عدالت اجتماعی و ارتباط سالم اجتماعی و جلوگیری از معضلاتی چون اعتیاد و غیره داشته و همه این موارد هنگامی محقق است که کشاورزی رو به توسعه و پویا وجود داشته باشد. توسعه کشاورزی می­تواند زمینه­های جذب امکانات و خدمات را در روستا فراهم آورده و عامل مهمی درجلوگیری از بیکاری و پیامد های منفی و معضلات ناشی از آن باشد. در بعد اقتصادی، می توان گفت کشاورزی همان اقتصاد روستا است. کشاورزی بخشی از روستا است که بدون توجه به آن هیچ تلاش توسعه ای در روستا جواب نخواهد داد.(نوری ،1383). از طریق توسعه کشاورزی محیط اقتصادی روستا فعال و با نشاط می­شود. توسعه کشاورزی موجب استفاده مناسب­تر از منابع لایزال الهی و افزایش تولید مواد غذایی می­شود. همچنین به جهت تاثیری که در بالا رفتن در آمد اقتصادی، ایجاد مازاد تولید و آزاد شدن نیروی انسانی دارد، می تواند زمینه بسیار مناسبی برای توسعه فعالیت­های جنبی کشاورزی و حتی فعالیتهای جدید تولیدی و اقتصادی کشاورزی و غیر کشاورزی در سطح محلی و منطقه ای شود. توسعه کشاورزی می تواند موجب بالارفتن استاندارد های زندگی شود و سهم اساسی در رفع فقر و نابرابری روستایی داشته باشد، زیرا فقر یک پدیده روستایی است و روستاییان فقیر به کشاورزی وابسته اند، بنابراین رشد کشاورزی اساس کاهش پایدار فقرروستایی را تشکیل می­دهد. (رضوی،1369).

2-1- بیان مسأله

موجودیت و بقای روستا در گرو شکوفایی و پایداری تمامی مولفه ها و سازوکارهای توسعه آن است اقتصاد روستا به عنوان یکی از وجوه بسیار اساسی موجودیت روستا از دیرباز با کشاورزی و فعالیت های زراعی عجین بوده است کشاورزی گرچه در دهه­های اخیر در توسعه ای جهان دستخوش تحولاتی شده  است. لکن بر قوام و استحکام خود به ویژه در کشورهای در حال توسعه باقی است به طوری که بخش روستایی کانون استقرار سهم چشمگیری از جمعیت و نیروی فعال کشور است. ضمن اینکه در مقابل ، به عنوان منبع اصلی تامین درآمد و ایجاد اشتغال اهمیت اساسی در حیات و توسعه روستایی دارد. این مسئله موجب شده تا مهم­ترین مبحث در زمینه کشاورزی و روستا، نقش و وظیفه­ی کشاورزی به عنوان فعالیت اقتصادی روستایی باشد. توسعه روستایی به طور کلی به عنوان راهبردی برای بهبود زندگی اجتماعی – اقتصادی مردم فقیر روستایی در نظر گرفته شده همچنین انتشار منافع توسعه در بین فقیرترین افراد نواحی روستایی یا به عبارت دیگر کشاورزان کوچک اجازه داران افراد فاقد زمین و دیگر گروه های محروم است (بانک جهانی، 1992). یکی از برنامه­هایی که می­تواند در توسعه روستایی نقش به سزایی داشته باشد تلاش در جهت کشاورزی پایدار است یعنی استفاده بهینه از منابع برای حفظ آن در نسل­های آینده. عمومی­ترین تعریف کشاورزی پایدار آن است که کلیه جنبه های اقتصادی – اجتماعی و اکولوژیکی را در خود جای داده است . مفهوم کنونی کشاورزی پایدار از سال 1987 رایج شده که پیش از آن یعنی در دهه 1940 مترادف با اصلاحاتی چون کشاورزی ارگانیک طبیعی، اکولوژیک، بیولوژیک و کم نهاد بوده است (باتملی ترور،1382)، امروزه در مقیاس جهانی سازمان­ها – اتحادیه­ها و جوامع متعدد در ارتباط با این نوع کشاورزی شکل گرفته اند و قالب مفهوم کشاورزی جایگزین فعالیت می­کنند بدون شک از تعاریف کشاورزی پایدار می­توان استنباط کرد که توسعه روستایی و پایداری کشاورزی ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی با هم داشته اند و بر هم اثر دارند. اگرچه در بسیاری از کشورهای جهان سوم از جمله ایران به این دو مقوله توجه چندانی نشده است، اما می­توان اذعان داشت که توسعه روستایی به ویژه مبتنی بر پایداری کشاورزی

1-7-2- فرسایش ژنتیکی ……………………………………………………………………………………………. 9

1-7-4- هتروزیس………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-8- نشانگر مولکولی ……………………………………………………………………………………………………. 10

1-9- انواع نشانگرهای مولکولی ………………………………………………………………………………….. 11

1-9-1- نشانگرهای مورفولوژیکی……………………………………………………………………………….. 11

1-9-2- نشانگرهای بیوشیمیایی ………………………………………………………………………………… 12

1-9-3- نشانگرهای DNA…………………………………………………………………………………………. 13

1-10- انواع نشانگرهای مولکولی جدید …………………………………………………………………… 15

1-10-1- RFLP………………………………………………………………………………………………………….. 15

1-10-2- RAPD………………………………………………………………………………………………………… 16

1-10-3- AFLP………………………………………………………………………………………………………….. 16

1-10-4- SSR……………………………………………………………………………………………………………… 17

1-11- گیاهشناسی عدس …………………………………………………………………………………………… 19

1-12- ویژگی های اندام های رویشی و زایشی عدس …………………………………………. 20

1-12-1- ریشه ……………………………………………………………………………………………………………… 20

1-12-3- برگ ……………………………………………………………………………………………………………….. 21

1-12-4- گل …………………………………………………………………………………………………………………. 22

1-12-5- غلاف ……………………………………………………………………………………………………………… 22

1-12-6- بذر ………………………………………………………………………………………………………………….. 23

1-13- جوانه زنی …………………………………………………………………………………………………………… 23

1-14- سطح زیر کشت و عملکرد گیاه مورد بررسی …………………………………………… 23

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- نشانگرها ………………………………………………………………………………………………………………… 25

2-2- انواع نشانگر …………………………………………………………………………………………………………… 25

2-2-1- نشانگر RAPD …………………………………………………………………………………………….. 25

2-2-2- نشانگر RFLP ………………………………………………………………………………………………. 27

2-2-3- نشانگر AFLP ………………………………………………………………………………………………. 28

2-2-4- نشانگر SSR …………………………………………………………………………………………………..   30

2-2-4- نشانگر 31

2-2-4-2- نقشه یابی ژنوم ………………………………………………………………………………………….. 32

2-2-4-3- برچسب زنی ژن و گزینش به کمک مارکر ……………………………………….. 32

2-2-4-4- تنوع ژنتیکی و آنالیز فیلوژنتیکی …………………………………………………………… 33

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- تجهیزات و مواد موردنیاز جهت آزمون شیمیایی، میکروبی و PCR …….. 36

3-1-1- تجهیزات مورد استفاده ………………………………………………………………………………… 36

3-1-2- مواد مورد استفاده …………………………………………………………………………………………. 37

3-1-3- بافرها و محلول ها …………………………………………………………………………………………. 38

3-1-3-1- بافر TBE (TRIS-Boric acid- EDTA) ……………………………….. 38

3-1-3-2- محلول EDTA ………………………………………………………………………………………. 39

3-1-3-3- NaOH ……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1-3-4- CTAB BUFFER…………………………………………………………………………….. 39

3-2- خصوصیات مکان آموزشی ……………………………………………………………………………….. 39

3-3- طرح آزمایشی و فاکتورهای مورد مطالعه …………………………………………………….. 40

3-4-1- مواد گیاهی ……………………………………………………………………………………………………… 40

3-4-2- استخراج DNA ژنومی گیاه ……………………………………………………………………… 41

3-4-2-1- استخراج DNA ژنومی به روش CTAB ……………………………………….. 41

3-4-2-2- نحوه تهیه ژل الکتروفورز ………………………………………………………………………… 42

3-5- انجام واکنش PCR …………………………………………………………………………………………… 43

3-6- مواد لازم جهت انجام PCR ……………………………………………………………………………. 43

3-6-1- آغازگر ……………………………………………………………………………………………………………….. 43

3-6-2- آنزیم Taq DNA Polymerase …………………………………………………………. 44

3-7- تنظیم شرایط برای PCR ………………………………………………………………………………… 44

3-8- الکتروفورز و رنگ آمیزی محصول PCR …………………………………………………….. 46

3-9- تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………… 46

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- جوانه زنی و سبز شدن گیاهان ……………………………………………………………………….. 4٧

4-2- کمیت و کیفیت DNA استخراجی ………………………………………………………………. 4٨

4-4- روابط فیلوژنتیک بین ژنوتیپ ها ……………………………………………………………………… ۴٩

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-١- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………. 5٢

5-٢- بحث ………………………………………………………………………………………………………………………. 5٣

5-٣- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………. 5۴

منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………….. 5۵

منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 6٣

چکیده انگلیسی 6٧

چکیده

حبوبات دانه­های خوراکی هستند که به خانواده بقولات تعلق دارند. حبوبات بعد از غلات مهمترین منبع غذایی بشر به حساب می­آیند. عدس زراعی گیاهی از جنس Lens، گونه culinaris متعلق به تیره لگومینوزه، زیر­خانواده پروانه­آسا، از قبیله Vicieae می­باشد. عملیات اصلاحی در عدس در مقایسه با سایر محصولات مهم زراعی از قدمت کمتری برخوردار است و فعالیت نسبتا جدیدی است. با توجه به این موضوع لزوم تعیین تنوع ژنتیکی در این گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و استفاده از روش های جدید ارزیابی تنوع ژنتیکی به منظور انتخاب والدین دو رگ و تعیین میزان قرابت ارقام ضروری می باشد. دراین ارتباط بهترین روش استفاده از نشانگرهای مولکولی می باشد، زیرا تعیین تنوع به وسیله نشانگرهای مورفولوژیکی با توجه به اثرات متقابل محیط و ژنوتیپ و فنوتیپ گیاهان، کارایی شاخص های مورفولوژیکی را کم می نماید. در این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 18 توده عدس خراسان شمالی از نشانگر مولکولی ISSR که مبتنی بر PCR است، استفاده شد. برای استخراج DNA از روش CTAB استفاده شد و تکثیر ژنوم نمونه ها با استفاده از 10 پرایمر اختصاصی ISSR انجام پذیرفت. سپس با الکتروفورز ژل آگارز و رنگ آمیزی با اتیدیوم بروماید، قطعات تکثیر شده مورد ارزیابی قرار گرفتند که از مجموع 125 باند تولید شده 32 باند منومورف و 93 باند از آنها چند شکل بودند. درصد چند شکلی برای هر آغازگر از 5/28 درصد برای آغازگر E55تا 3/92 درصد برای آغازگر B22متغییر بود. در این بررسی توزیع مقادیر PIC بین 28/0 تا 49/0 با میانگین 45/0 متغییر بود. شاخص نشانگر در آغازگر های مورد مطالعه بین 9/7 تا 2/45 قرار داشت. بیشترین مقدار شاخص نشانگر متعلق به آغازگر B22 بود که نشان دهنده قدرت تفکیک بالاتر این آغازگر در مقایسه با سایر آغازگرها است. که با توجه به میزان محتوای اطلاعات چند شکلی آغازگرها وشاخص نشانگر، آغازگر­های B22 و RA3 و RR1 در بررسی تنوع ژنتیکی مناسب می­باشند. میزان فاصله ژنتیکی ژنوتیپ­ها با استفاده از روش UPGMA و در نرم­افزار NTSYS محاسبه و ارتباط ژنوتیپ­ها با استفاده از دندروگرام نشان داده شد. دندروگرام حاصل از تجزیه و تحلیل مجموع الگوهای باندی حاصل از پرایمرهای مورد استفاده، توده­ها را در سطح 5/61 درصد به 4 گروه تقسیم نمود. با توجه به اهداف این تحقیق می­توان به این نتایج رسید که بررسی تنوع ژنتیکی توده­های عدس با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR امکان پذیر بوده و با استفاده از این نشانگر می­توان توده­های مورد بررسی را به گروه­های مختلف تقسیم­بندی کرد. همچنین به وسیله فاصله ژنتیکی به دست آمده بین توده­ها، با توجه به درصد تشابه آنها می­توان توده­ها با فاصله ژنتیکی بیشتر را جهت استفاده در مراکز تحقیقاتی جهت تولید بذور هیبرید با هتروزیس مطلوب استفاده نمود.

کلمات کلیدی: تنوع ژنتیکی، چند­شکلی، عدس، نشانگر، ISSR 

 فصل اول : مقدمه

١-١-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بقولات از متنوع­ترین تیره­های گیاهی جدا گلبرگ بوده که بعد از تیره کاسنی و ثعلب در رده نهاندانگان قرار دارند. این تیره مشتمل بر حدود ٧۵٠ جنس و ٢٠٠٠ گونه می­باشد (هیکی و کینگ، ١٩٩٧)[1]. از ویژگی­های مشترک تیره بقولات می­توان به وجود تخمدان یک برچه و آزاد، که پس از رسیدن تشکیل میوه­ای بنام لگوم یا غلاف (نیام) را می­دهد، اشاره کرد (مجنون حسینی، ١٣٨٧).

حبوبات دانه­های خوراکی هستند که به خانواده بقولات تعلق دارند (اسدی­چالش­تری و همکاران، ١٣٨۵). حبوبات بعد از غلات مهمترین منبع غذایی بشر به حساب می­آید. پروتئین حبوبات در جوامع بشری به خصوص اقشار کم درآمد نقش مهمی در تغذیه ایفا می­کند تا به آن حد که به گوشت فقرا معروف شده است (کوچکی و بنایان، ١٣٧۵). گیاهان خانواده لگومینوزه، در دوران کرتاسه پیدا شده­اند و به شرایط مرطوب آن زمان، که مشابه شرایط گرم و مرطوب امروزی است، سازگار شدند. بطور کلی اکثر گیاهان خانواده لگومینوزه به مناطق گرم سازگار شده­اند. ولی یکی از زیرخانواده­های آن، یعنی پروانه­آساها، دارای انعطاف زیادی بوده و به مناطق معتدل و سرد معتدله سازگار شده­اند (کوچکی، ١٣٨٨). این گیاهان منبع مهم ویتامین­هایی مانند ریبوفلاوین، ویتامین ب و کاروتن می­باشند و از لحاظ اسیدهای آمینه ضروری مخصوصا لیزین که کمبود آن در غلات وجود دارد غنی هستند (سینگ و همکاران، ١٩٨٢)[2]. طبق مطالعات انجام شده ترکیب مناسبی از پروتئین حبوبات با غلات می­تواند سوء تغذیه و کمبود اسیدهای آمینه را برطرف کند. در کشورهای در حال توسعه تقریبا یک چهارم نیاز پروتئینی توسط حبوبات تامین می­شود و عدس با دارا بودن حدود ٢٨ درصد نقش مهمی را در تغذیه مردم ایفا می­کند (پارسا و همکاران، ١٣٨۴). در میان گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک، عدس از جمله گیاهانی است که غالبا در اراضی حاشیه­ای و در خاک­های نه چندان حاصلخیز کشت می­شود. این گیاه همچنین قادر است که از طریق تثبیت نیتروژن موجب بهبود حاصلخیزی خاک شود (استاویر و همکاران، ٢٠٠٣)[3]. مهمترین قاره تولید کننده عدس آسیاست که ۶٨ درصد کل تولید جهان را در اختیار دارد (توکلی، ١٣٨٢). معمولا گونه­های عدس را به دو گروه اصلی تقسیم می­کنند (کوچکی و بنایان، ١٣٧۵) :

١-میکرواسپرما[4] : با بذرهای ریز گرد به قطر ٢ تا ۶ میلیمتر که رنگ پوسته بذر آن از زرد کمرنگ تا سیاه متغیر است.

٢-ماکرواسپرما[5] : در این گروه بذرهای بزرگ­تر و پهن­تر هستند و رنگ پوسته بذر سبز کمرنگ است. این گروه از گیاهان دارای غلاف­ها و برگچه­های بزرگ­تری نسبت به گروه قبلی هستند. بطور کلی گیاهان میکرواسپرما قدیمی­تر بوده و گیاهان ماکرواسپرما از میان آنها انتخاب شده­اند.

عدس نسبت به سایر حبوبات دارای مدت پخت کوتاه­تری است و راحت­تر هضم می­گردد (وب و هوتین، ١٣٧۶)[6]. عدس در رفع یبوست و اختلالات روده­ای مفید است، همچنین در جلوگیری از سکته نیزموثر می­باشد. مرهم خمیر عدس جهت التیام زخم­های باقی مانده از آبله در طب سنتی توصیه شده است (مجنون ­حسینی، ١٣٨٧). مقدار پروتئین عدس با باقلا برابر و از نخود بیشتر است. عدس سرشار از آهن است و همچون باقلا و نخود منبع خوبی برای تیامین و نیاسین بوده، اما از نظر ویتامین B و کاروتن نسبتا فقیر است (نامدار و همکاران، ١٣٧۴). اگرچه عدس اساسا در تغذیه انسان استفاده می­شود ولی از آن در تغذیه حیوانات به ویژه ماکیان نیز استفاده می­گردد. کاه و دیواره­های غلاف و بقایای ناشی از کوبیدن آن از ارزش تغذیه­ای زیادی برای دام برخوردارند (وب و هوتین، ١٣٧۶).

عدس یکی از قدیمی­ترین گیاهان زراعی است که منشاء آن خاک­های حاصلخیز خاور نزدیک می­باشد. قدمت این گیاه به شروع کشاورزی باز می­گردد. در مقبره فراعنه مصر آثار خمیری محتوی عدس پخته بدست آمده است. نویسندگان یونانی در آثار خود به نام عدس اشاره داشته­اند و به نظر می­رسد که این گیاه به عنوان هدیه­ای برای خدایان مورد استفاده قرار می­گرفته است. رومیان نیز ارزش زیادی برای عدس قائل بوده­اند به­طوری که آن را از مصر وارد می­کرده­اند (کوچکی و بنایان، ١٣٧۵). نام عدس در کتاب­های مقدس دینی نظیر انجیل و قرآن ذکر شده است. در قرآن (سوره بقره) عدس یکی از محصولات زمینی بوده

که یهودیان از موسی(ع) خواستند که از خداوند برایشان درخواست نماید (وب و هوتین، ١٣٧۶). یکی از قدیمی­ترین آثار گیاهان خوراکی بقایای عدس است که مربوط به ٧۵٠٠ تا ٨۵٠٠ سال قبل از میلاد مسیح می­باشد (پارسا و باقری، ١٣٨٧).

به نظر می­رسد که عدس در منطقه­ای بین جنوب­غربی ترکیه و ترکمنستان از نژادهای وحشی خود اهلی شده است و به سمت نیل، یونان، اروپای مرکزی و متعاقب آن به سمت دانوب گسترش یافته باشد. بر اساس نظریه­های موجود عدس به دلیل نیازهای متفاوت اکولوژیکی موجود در گونه­های وحشی، پراکنش متفاوتی داشته و به مناطقی با شرایط مدیترانه­ای و همچنین در نواحی کوهپایه­ای جنوب­غربی آسیا سازگار شده است (کوچکی و بنایان، ١٣٧۵).

اصلاح کنندگان نباتات که در جهت دست­یابی به تنوع ژنتیکی موجود در کلکسیون ژرم­پلاسم[7] فعالیت می­کنند، نیاز به داشتن اطلاعاتی در مورد میزان تنوع دارند. عملیات اصلاحی در عدس در مقایسه با سایر محصولات مهم زراعی از قدمت کمتری برخوردار است و فعالیت نسبتا جدیدی است. بهبود در عدس عمدتا بر اساس معرفی مواد انتخاب شده برای سازگاری به نواحی خاصی بوده است. در نتیجه بیشتر ارقام مورد استفاده امروزی بر اثر انتخاب در جمعیت­های نامتجانس بدست آمده و از عملیات هیبریداسیون استفاده نشده است. پیشرفت با استفاده از این روش محدود به تنوع موجود در این توده­ها و پیشرفت­های اصلاحی بعدی بستگی به هیبریداسیون و انتخاب خواهد داشت. کلکسیون­هایی برای حفاظت از ژرم­پلاسم عدس در آمریکا، هندوستان و سوریه ایجاد شده و از این نظر که تنوع ژنتیکی مورد نیاز برنامه­های اصلاحی هیبریداسیون را فراهم می­کند ارزشمند است.

با استفاده از روش­های انتخاب توده­ای[8] والدین خالص در داخل ژرم­پلاسم یا نژادهای بومی می­توان به سهولت و سرعت به پیشرفت­های قابل توجهی دست یافت. این رو­ش­ها می­توانند در کوتاه مدت نیاز به واریته­های[9] اصلاح شده و همچنین مواد ژنتیکی یکنواخت مورد نیاز در برنامه­های هیبریداسیون[10] را فراهم کنند.

انتخاب توده­ای دو نوع گزینش را دربر می­گیرد :

١-حذف تیپ­های نامطلوب از یک مخلوط یا جمعیت­های متنوع و برداشت گیاهان باقی­مانده به صورت مخلوط.

٢-شناسایی تیپ­های برتر در جمعیت از طریق علامت­گذاری و یا هر روش دیگر و برداشت آنها به صورت مخلوط، نتیجه نهایی این دو روش کاهش فراوانی ژنوتیپ­های نامطلوب و افزایش فراوانی ژنوتیپ­های مطلوب خواهد بود.

انتخاب توده­ای ممکن است در هر نوع از منبع ژنتیکی (مثل نژادهای بومی، جمعیت­های هیبرید) که دارای تغییرات ژنتیکی کافی باشد و موفقیت را تضمین کند انجام شود (وب و هوتین، ١٣٧۶).

از آنجا که تنوع، اساس هر برنامه اصلاحی است، به طوری که موفقیت یک برنامه اصلاحی به طبیعت و یا حجم و تنوع موجود در مواد ژنتیکی بستگی دارد. وجود حداکثر تنوع، بزرگترین شانس برای نائل شدن به موفقیت در گزینش محسوب می­شود (میشرا و همکاران، ٢٠٠٧)[11]. با توجه به این که ایران یکی از مراکز تنوع عدس در جهان بوده و حتی پراکندگی دو گونه وحشی آن (Lens cyanea و Lens orientalis) نیز گزارش شده است (آقایی و همکاران، ١٣٨٣)، انتظار می­رود تنوع زیادی در میان توده­های بومی این محصول یافت شود. تنوع ژنتیکی بین و داخل جمعیت­های گونه­های گیاهی، یکی از موارد اصلی مورد مطالعه به­نژادگران و متخصصان ژنتیک می­باشد (هایوارد و بریز، ١٩٩٣)[12]. مور و کولینز دریافتند که توجه به ژرم­پلاسم گیاهان در طول نگهداری آنها، جهت پیش­بینی پتانسیل ژنتیکی و استفاده از آن در برنامه­های اصلاحی ضرووری است (مور و کولینز، ١٩٩٣)[13]. در استان خراسان شمالی عدس با سطح کشت ٢١٣١٢ هکتار که ٢٠٩٠٠ هکتار آن دیم می­باشد و با مقدار تولید ٨٣۶٣ تن بیشترین تولید و سطح کشت در بین سایر حبوبات را