از این پژوهش مدلسازی مخروط افکنه‌های دشت جیرفت با استفاده از شاخص‌های فیزیکی اندازه‌گیری شونده و محاسبه شونده حوضه‌های تغذیه کننده آنها ست. شاخص‌های محاسباتی استفاده شده؛ ضریب ناهمواری، تراکم زهکشی، ضریب شکل و نسبت ناهمواری است. همبستگی بین عوامل مختلف در قالب تحلیل همبستگی ورابطه سنجی بین خصوصیات مخروط با حوضه‌های تغذیه کننده آنها به کمک آنالیز رگرسیون انواع مدل‌ها اعم خطی و غیر خطی انجام شد. برای این منظور مبادرت به نمونه برداری از خصوصیات حوضه- ­مخروط مورد ارزیابی قرار گرفت نتایج تحلیل همبستگی بین حوضه و مخروط‌ها حکایت از وجود اختلاف معنی‌دار بین (ضریب زهکشی و مساحت مخروط، ضریب ناهمواری و مساحت مخروط، ضریب ناهمواری و حجم مخروط، ضریب زهکشی با شعاع مخروط) در سطح خطای کمتر از 0.5 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون حکایت از وجود ارتباطات خطی و غیر خطی بین برخی از عوامل از عوامل حوضه – مخروط وجود دارد. ارتباط بین (مساحت حوضه با مساحت مخروط از نوع توانی، مساحت مخروط با ضریب زهکشی ارتباط خطی و توانی، مساحت حوضه با شیب مخروط از نوع خطی و توانی، حجم مخروط با ضریب زهکشی ارتباط خطی و توانی، شعاع مخروط با ضریب ناهمواری حوضه ارتباط خطی و توانی) به ترتیب با میزان ضریب تبیین (681/.، 233/. و 686/. 324/. و 592/.، 782/. و 690/. 371/. و 381/.)با درصد خطای کمتر از یک درصد معنی‌دار شده است. دستاورد‌های کمی این پژوهش تحلیل کمی بین خصوصیات ژئو مورفیکی حوضه- مخروط‌ها می‌باشد و این روابط می‌تواند در سایر پژوهشهای با بکار گرفتن سایر عوامل نظیر خصوصیات اقلیمی (بارش)، رسوب، تکتونیک و پوشش گیاهی ارتقا یابد.

کلید واژه : مخروط افکنه، دشت جیرفت، مدلسازی، خوشه بندی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان ………………………………… صفحه

چکیده و

 

فصل اول

1- 1 مقدمه 1

1-2 تبیین مسأله پژوهشی 2

1-3 اهداف: 3

1 – 4 – پرسشهای اساسی پژوهش: 3

1 – 4 – 1 پرسشها : 3

1- 5 – پیشینه تحقیق 3

1- 6- کلیدواژه 8

1-6 – 1- تعاریفی از مخروط افکنه توسط محققین 8

1-6 – 1 – 1 – انواع پارادیم در مطالعه مخروط افکنه‌ها 8

1-6-2- دشت جیرفت 9

1- 6-3 – مدل و مدلسازی 9

1-6- 3- 1- تاریخچه پیدایش مدل در ژئومورفولوژی و انواع مدل 10

1-6 – 3- 2- تحلیل کمی در ژئومورفولوژی و انواع مدل ریاضی 11

1-6 – 3 – 2 – 1 همبستگی و رگرسیون 11

1-6 – 3 – 2 – 2 – همبستگی 11

1-6 – 3 – 2 – 3 – مفهوم معنی‌داری در همبستگی 12

 

1-6 – 3 – 2 -4 – رگرسیون خطی 12

1-6 – 3 – 2- 5 – رگرسیون غیرخطی 12

1-6 – 3 – 2 – 6 – تحلیل خوشه‌ای 13

1-7- کلیات روش تحقیق …………………….. 13

1- 8 موقعیت منطقه مطالعاتی 14

1-8- 1 موقعیت سیاره‌ای و جهانی 14

1 – 8- 2- موقعیت ریاضی 14

1-8-3 – موقعیت نسبی 15

1-8 – 4 – موقعیت زمین شناسی 16

1- 8 – 5 – موقعیت اداری وسیاسی 17

1- 8 – 6 – موقعیت هیدرولوژیکی 17

1- 9 – پایگاه اطلاعات جغرافیایی 18

عنوان                                                 صفحه

1-9 -1 – نقشه‌های مورد استفاده 18

1-10- تصاویر ماهواره‌ای……………………. 20

 

فصل دوم : روش پژوهش ومراحل آن

2 – 1- روابط کمی در مطالعه مخروط افکنه‌ها 21

2-2-1- شیوه انجام بررسی و مطالعات 22

2-3 دسته‌بندی پارامترهای ژئومورفولوژی حوضه‌ها و مخروط افکنه‌ها 22

2-4 – نقشه موقعیت مکانی حوضه- مخروط‌ها 23

2-5 – خصوصیات فیزیوگرافی حوضه – مخروط‌ها 24

2- 5 – 1- خصوصیات مورفومتری حوضه‌ها 24

2-5 – 2 – خصوصیات فیزیوگرافی مخروط افکنه‌ها 41

2- 6- نقشه‌های زمین شناسی منطقه و جنس زمین شناسی منطقه 47

2- 7 همبستگی مقدماتی بین خصوصیات مورفومتری حوضه – مخروط‌ها 49

 

فصل سوم: ویژگیهای طبیعی منطقه

3-1 – مقدمه 51

3- 2 – خصوصیات فیزیکی دشت جیرفت: 51

3-2 – 1 – مساحت دشت 51

3-2 – 3 – ارتفاع: 51

3- 2 – 3 – شیب دشت 52

3- 3 – اقلیم منطقه 53

3 – 4- عوامل و عناصر تشکیل دهنده آب وهوای دشت جیرفت: 53

3 – 4 – 1 – دما 53

3-4-2- توده غربی 53

3-4-4 – توده قطبی 54

3-4-5- بارش 54

3-4-6- رطوبت 55

3-5 – اقلیم محلی حاکم بر منطقه جیرفت 55

3-5-1 اقلیم گرم و خشک 55

3-5-2 اقلیم معتدل کوهستانی: 55

3-5-4 اقلیم سرد کوهستانی 55

 

عنوان                                                 صفحه

3-6 – زمین شناسی 55

3-6 زمین ساخت یا تکتونیک منطقه 57

3- 7 – گسل‌های منطقه مورد مطالعه 57

3-7-1 – گسل سبزواران 57

3- 7 – 2 – گسل جیرفت 58

3- 7 – 3 – گسل دوساری 58

3-7-4- گسل کهنوج 58

3- 7 – 5 –گسل سرگریچ 58

3 -7 – 5 – گسل سمک 58

3- 8- واحدهای ژئومورفولوژی منطقه 59

3-8 -1- مناطق مرتفع 60

3-8- 2- مخروط افکنه‌ها 60

3-8-3 – دشت جیرفت 60

3- 9- تقسیم‌بندی انواع دشت در منطقه مورد مطالعه 60

3-9- 1 – دشت سر 61

3 – 9 -1- 1 – انواع دشت سر در دشت مورد مطالعه 61

-5-1-1-1 دشت سر لخت 61

3-9-1-1-3 دشت سر پوشیده (پلایا) 62

4-5-1-1-4 دشت سر انتهایی (باهادا) 62

 

فصل چهارم : نتایج و یافته تحقیق

4-1 – مقدمه …………………………….. 63

4-2 شیب مخروط افکنه‌ها 64

4- 3 ویژگیهای شیب در مخروط افکنه‌های دشت جیرفت 64

4-3-1 رابطه ی شیب مخروط با مساحت حوضهی آبریز 64

4-3-2 ارتباط شیب مخروط با مساحت مخروط افکنه 64

4-3-3 ارتباط شیب و شعاع مخروط افکنه 65

4- 3-4 ارتباط شیب و ارتفاع مخروط 65

4-4 مساحت مخروط افکنه با مساحت حوضه ی آبریز 65

4-4-1 رابطه ی مساحت مخروط با مساحت حوضه ی آبریز 66

4- 5 همبستگی بین خصوصیات مهم ژئومتری حوضه‌ها با مخروط افکنه‌ها 66

 

عنوان                                         صفحه

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها

5 – 1 نتیجه گیری 84

5 – 1 – 1 اثبات فرضیات و پاسخگویی به سوالات تحقیق 84

5-2 – تحلیل نتایج تفکیک مدل‌ها 85

5- 3 پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق 85

5- 4 – نتایج خوشه بندی 86

5-5- پیشنهادات 86

5-6 – پیشنهاد‌های علمی پژوهشی 86

5-7 – پشنهادات اجرایی 87

منابع و مأخذ…………………………….. 88

 

 

فهرست شکل‌ها

عنوان                                         صفحه

شکل (1-1) سه منطقه، حمل و رسوبگذاری که در نهایت به تشکیل مخروط افکنه منجر می‌شود……………………. 11

شکل(1-2) موقعیت سیاره‌ای منطقه مورد مطالعه…… 14

شکل(1-3) موقعیت ریاضی منطقه مورد مطالعه…….. 15

شکل(1 – 4) موقعیت نسبی دشت جیرفت…………… 16

شکل(1 – 5) موقعیت زمین شناسی منطقه…………. 17

شکل(1- 6) موقعیت هیدرولوژیک منطقه مورد مطالعه.. 17

شکل(1-7) اندکس نقشه‌های 1:50000…………….. 18

شکل(1-8) اندکس نقشه‌های 1:100000……………. 18

شکل(1-9) اندکس نقشه‌های 1:25000…………….. 19

شکل (1- 10)تصویر سه بعدی دشت جیرفت بااستفاده از Google Earth……………………………………. 19

شکل (1-11) موقعیت مخروط افکنه‌های دشت جیرفت با استفاده ازGoogle Earts……………………………… 20

شکل(2-1)موقعیت مکانی حوضه – مخروط‌ها………… 23

شکل (2- 2)موقعیت مکانی مخروط افکنه‌ها درنقشه توپوگرافی……………………………………….. 23

شکل (2-3) نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه…. 47

شکل(2-4) نقشه جنس زمین شناسی منطقه مورد مطالعه. 47

شکل(3-1) طبقات ارتفاعی منطقه مورد مطالعه……. 52

شکل(3- 2) نقشه شیب دشت مورد مطالعه…………. 52

شکل (3-3) نمودار درصد بارندگی فصلی شهرستان جیرفت طی دوره آماری 1384-1369………………………….. 54

شکل (3- 4) نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه… 56

شکل (3-5) نقشه مواد مادری منطقه مورد مطالعه…. 57

شکل (3- 6) نقشه گسل‌های منطقه مورد مطالعه از تصاویر ماهواره‌ای GoogleEarts……………………….. 58

شکل(3-7) گسل‌های منطقه مورد مطالعه………….. 59

شکل (3-8) نقشه واحدهای ژئومورفولوژی منطقه…… 59

شکل(3-10)نقشه انواع دشت سر در منطقه مورد مطالعه 60

شکل (4 – 1) ارتباط بین مساحت حوضه با مساحت مخروط 81

شکل (4 – 2) ارتباط مساحت مخروط با شیب مخروط 81

شکل (4 – 3) ارتباط شیب و شعاع مخروط 81

شکل (4 – 4) ارتباط شیب وشعاع مخروط از نوع توانی 82

شکل (4 – 5) ارتباط شیب و مساحت مخروط افکنه 82

شکل (4-6) ارتباط مساحت مخروط با عامل شکل حوضه 82

 

عنوان                                         صفحه

 

شکل(4- 7) نمودار دندروگرام حاصل از طبقه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه بر اساس بر اساس کل متغیرهای اندازه‌گیری شده…………………………………….. 83

شکل (4- 8) نمودار دندروگرام حاصل از طبقه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه بر اساس بر اساس مشخصات اندازه‌گیری مربوط به حوضه…………………………………. 83

 

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                        صفحه

جدول (1-1) پارادایم‌های مختلف مورد استفاده در مطالعه مخروط افکنه‌ها(درون 1996) ………………….. 9

جدول (2-1) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 1…… 24

جدول(2-2) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 2……. 25

جدول (2-3) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 3…… 26

جدول (2-4)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 4……. 27

جدول (2-5) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 5…… 28

جدول (2- 6)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 6…… 29

جدول (2-7)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 7……. 30

جدول (2-8) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 8…… 31

جدول (2-9)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 9……. 32

جدول (2- 10)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره 10…. 33

جدول (2- 11) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره11…. 34

جدول (2- 12) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره12…. 35

جدول (2-13) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره13….. 36

جدول (2- 14)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره14….. 37

جدول (2- 15) خصوصیات مورفومتری حوضه شماره15…. 38

جدول (2-16)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره16…… 39

جدول (2- 17)خصوصیات مورفومتری حوضه شماره17….. 40

جدول (2-18)خصوصیات مخروط افکنه شماره 1……… 41

جدول (2-19) خصوصیات مخروط افکنه شماره 2…….. 41

جدول (2- 20) خصوصیات مخروط افکنه شماره 3……. 42

جدول (2-21) خصوصیات مخروط افکنه شماره 4…….. 42

جدول (2-22) خصوصیات مخروط افکنه شماره 5…….. 42

جدول (2- 23)خصوصیات مخروط افکنه شماره 6…….. 43

جدول (2- 24)خصوصیات مخروط افکنه شماره 7…….. 43

جدول (2- 25) خصوصیات مخروط افکنه شماره 8……. 43

جدول(2- 26) خصوصیات مخروط افکنه شماره 9…….. 44

جدول (2- 27) خصوصیات مخروط افکنه شماره10……. 44

جدول (2 -28) خصوصیات مخروط افکنه شماره11……. 44

جدول (2- 29) خصوصیات مخروط افکنه شماره12……. 45

جدول (2- 30) خصوصیات مخروط افکنه شماره13……. 45

عنوان                                                        صفحه

 

جدول (2 – 31)خصوصیات مخروط افکنه شماره14……. 45

جدول (2 – 32) خصوصیات مخروط افکنه شماره15…… 45

جدول (2 – 33) خصوصیات مخروط افکنه شماره16…… 46

جدول (2 -34) خصوصیات مخروط افکنه شماره17……. 46

جدول(2- 35 )جنس حوضه……………………… 48

جدول (2- 36)همبستگی بین خصوصیات مورفومتری حوضه‌ها 49

جدول شماره(2-37) جدول همبستگی بین خصوصیات مخروط افکنه‌ها…………………………………. 49

جدول (2- 38) همبستگی حوضه- مخروط‌ها…………. 50

جدول3-1. میانگین ماهانه و فصلی شهرستان جیرفت طی دوره آماری 1384-1369………………………….. 54

جدول(3- 2) تشکیلات زمین شناسی دشت جیرفت و ارتفاعات مشرف به آن…………………………………… 54

جدول (4-1) نتایج حاصل از خوشه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه مورد مطالعه بر اساس مشخصات اندازه‌گیری مربوط به حوضه……………………………………….. 64

جدول (4-2)مربوط به نتایج حاصل از خوشه‌بندی مخروط افکنه‌های منطقه مورد مطالعه بر اساس کل متغیرهای اندازه‌گیری شده…………………………… 64

جدول(4 – 3) : جدول طبقه‌بندی مساحت مخروط…….. 65

جدول (4 – 4) روش تفکیک انواع مدل‌های خطی – غیرخطی 67

جدول (4 – 5) : تفکیک مدل‌ها………………… 68

جدول(4- 6) : تفکیک مدل‌های رگرسیون………….. 69

جدول(4 -7 ): روش تفکیک مدل‌ها………………. 70

جدول(4- 8) : روش تفکیک مدل‌ها………………. 71

جدول(4 – 9) روش تفکیک مدل‌ها……………….. 72

جدول (4 – 10) تفکیک مدل‌ها…………………. 73

جدول(4 – 11) ضرایب استاندارد………………. 74

جدول(4- 12) ضرایب اسناندارد……………….. 75

جدول (4 – 13) : ضرایب استاندارد……………. 76

جدول(4 – 14): ضرایب استاندارد……………… 77

جدول (4 – 15): ضرایب استاندارد…………….. 78

جدول(4 -16 )ضرایب استاندارد……………….. 79

جدول (4-17) ضرایب استاندارد……………….. 80

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- 1 مقدمه

 
عوارض ژئومورفیکی نواحی خشک به طور اعم و مخروط افکنه‌ها به طور اخص به علت ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد بودن، همواره در سطح جهان مورد توجه پژوهشگران بوده است و محققان کشورهای مختلف جهان به این نواحی توجه خاص داشته اند. در نواحی خشک و بیابانی عوارض دیگری هم وجود دارد که در کنار مخروط افکنه‌ها تکامل می‌یابند. دشت سرها شامل : دشت سر فرسایشی، دشت سر آپانداژ و دشت سرپوشیده، اوئد یا خشک رودها، انواع ناهمواریهای ماسه‌­ای، و تمام اشکال و عوارض موجود در پلایا‌ها، جزء اشکالی اند که در نواحی خشک با ویژگیهای متفاوتی که حاصل تغییرات محلی آنها از محلی به محل دیگراست، دیده می‌شود. ژئومورفولوژی هریک از این عوارض پیچیدگی خاص خود را دارد. از نظر تکامل این عوارض تا حدودی به یکدیگر وابسته است و تغییر در هر کدام بر تکامل دیگری اثر می‌گذارد. (مقصودی و محمد نژاد آروق، 1390).. به طور کلی این عوارض، تحت تاثیر متغیرهای محیطی و فرایندهایی است که در طول زمان تغییر کرده و قابل تحلیل‌اند. در واقع در بررسی مخروط افکنه‌ها می‌توان متغیر‌های موثر در تشکیل و تحول آنها را یک به یک مشخص کرد و تاثیر زمانی و فضایی هر کدام از آنها را بر خصوصیات مخروط افکنه مانند وسعت، شیب، نوع رسوبات، جریان‌های سطحی و… مورد بررسی قرار داد. متغیر‌های فراوانی در تشکیل و سپس تحول و تکامل مخروط- افکنه‌ها تأثیر دارند. برخی از این متغیرها محلی اند و ممکن است ناشی از حوضه­ی آبریز باشد که مخروط افکنه در خروجی آن تشکیل شده است. مانند مقدار، جنس و نوع رسوب و نحوه جریان رودخانه یا ممکن است عملکردی گسترده ومنطقه‌ای داشته باشند و از این طریق مخروط افکنه‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.

 

از آنجا که مخروط افکنه‌ها جزء سیستم رودخانه ایی به شمار می‌رود و متشکل از حوضه‌های آبریز که فراهمی رسوب را بر عهده دارد و همین طور ناحیه انتقال و در نهایت ناحیه تراکمی اند (مقصودی ،1390 ). از آنجایکه خصوصیات مورفومتری نمایانگر توصیفات کمی از سطح مورفولوژی سیستم‌های ژئومورفیکی است که غالباً برای تخمین نسبت درجه توسعه یافتگی خصوصیات ژئومورفیکی یک یا گروهی از سیستم‌های ژئومورفیک قرار می‌گیرند. از این رو مدل‌های آماری مورفومتری سیستم‌های ژئومورفیک نیز برای تخمین مورفومتری سیستم‌های مشابه می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. توصیفات کمی و آنالیز‌های مورفومتری سیستم‌های ژئومورفیک باعث می‌شود تا ژئومورفولوژیست‌ها با شیوه عاری از پیش داوری لندفرم‌های مشابه را در محیط‌های مختلف طبیعی با هم مقایسه کنند.(گورابی و همکاران، 1390). رسوبات مخروط افکنه تحت تأتیر دو فرایند کلی جریان‌های رودخانه‌ای و جریان‌های خرده دار‌[1] تقسیم می‌شوند (موسوی حرمی، 1389). در این پژوهش بررسی خصوصیات مورفومتری مخروط افکنه‌ها و حوضه‌های تغذیه کننده آنها و رابطه سنجی بین خصوصیات مخروط­ افکنه و حوضه‌ها، ارائه یک مدل مناسب در تحلیل روابط مخروط افکنه با حوضه‌های تغذیه کننده پرداخته شده.

 

می باشد که موادی
2 نا همگن
ولی ایزوتروپ هستند که خواص در آنها از نقطه ای به نقطه دیگر تغییر می کند . مثلا در
مقاومت مکانیکی ، مقاومت به سایش ، سختی و ضریب هدایت حرارتی که به طور پیوسته تغییر می کنند
. این تغییرات پیوسته نسبت به تغییرات گسسته خواص مواد مرکب ، مشکل تغییرات ناگهانی را در سطح
تماس دو ماده ی متفاوت رفع می کند . شکل 1 تفاوت های یک ماده مرکب را با یک ماده هدفمند از
لحاظ چگونگی توزیع خواص و مواد سازنده نشان می دهد .

 

نتایج بهتر ومفیدتری بر ای ما و سیستمی که مورد استفاده ما قرار گرفته می شود. در واقع ما با بهینه سا زی ، ضعف ها وکاستی های سیستم موجود را کاهش می دهیم و نقاط قوت آن را تقوی ت می نماییم . امروزه در هر پروژه و برنامه ای مسائل اقتصادی در کنارمسائل فنی بعنوان مهمترین و بنیادی ترین اصول فنی نقش ایفا می کند. در گذشته بیشتر تأ کید بر روی مسائل فنی گذاشته می شد و مسائل اقتصادی کمتر مورد توجه قرار می گرفت. و این به دولتی بودن و غیر رقابتی بودن پروژه ها و سیستم ها مربوط می شد امروزه با خصوصی سازی و بوجود آمدن رقابت، مسائل اقتصادی در کنار مسائل فنی اهمیت پیدا کرده اند. در صنعت برق ، بدلیل پیچیدگی و اهمیت خاص این صنعت همواره مورد توجه و ت غییر واقع می شود ، هر چند بدلیل سختی ها و مشکلات و پیچیدگی های این رشته این تغییرات همواره با وسواس و کنترل خاصی همواره می

 

 

فعالیت های تجربی در آموزش این درس در نظام آموزشی کشور جز در موارد اندک ،در بیشتر موارد به شیوه سنتی است ؛لذا دانش آموزان ممکن است به هدف های مورد نظر این درس نائل نشوند.درچنین وضعیتی آموزش درس علوم تجربی به شیوه سنتی وحافظه مدار وسخنرانی هرگز دانش آموزان را برای مواجهه با مسایل در هم تنیده دنیای امروز وفردا آماده نخواهد کرد.دورین وکرد (2009)درتحقیق خودبه این نتیجه رسیدکه درآموزش به شیوه سنتی دانش آموزان نتوانسنه اند ازعلومی که یادگرفته انددرزندگی روزمره خود استفاده کنندشمار کج فهمی های دانش آموزان بسیار زیاد بوده است وبالغ بر90/. ازفارغ التحصیلان سوادعلمی را به دست نمی آورندوحتی ازمهم ترین هدف های مفروض درآموزش نیز مهجور مانده اند.وی معتقداست که برای داشتن نظام آموزشی سازنده ،نظام سنتی باید متحول شودوبه سوی آموزش خلاق هدایت کردد.موالم(2010)درتحقیق خود بیان داشته است که دانش آموزن اغلب نمی توانند از دانش خود برای توضیح وپیش بینی پدیده ها استفاده کنند،ودر حل مسایل جدید ناتوان هستند.این مشکل ناشی از این واقعیت است که آموزش های کلسی ،فاقدراهبردهای کیفی مورد نیاز یرای استدلال آنها میباشد(امام قلی وند،1385).درمقابل روش سنتی ،روش های دیگری وجود داردکه درآنها برخلاف روش تدریس غیرفعال ،دانش آموزان بیشتر فعالیت دارند وقسمت اعظم کارآموزش وتدریس به عهده خودشان است(اوجی نژاد1383).درواقع یک تعامل چندسویه بین دانش آموزان ومعلم ودانش آموزان بایکدیگر وجود دارد.ایجاد چنین محیط هایی است که باعث پیشرفت تحصیلی می شود.   یکی ازاین روش های فعال وخلاقیت محور ،روش بدیعه پردازی است یدیعه پردازی کلمه ای متشکل ازدوکلمه یونانی (syn)یعنی با هم آوردن و(ektos) یعنی عناصر متفاوت،وبه معنی اتصال وپیونداجزای متفاوت ودرظاهر بی ربط است(ویور،پرنیس1990،نولان،2003،سلیگمن،2007).روش تدریس بدیعه پردازی  ازجمله روش های پرورش خلاقیت محسوب می شود که به وسیله ویلیام جی .جی .گوردون  وهمکارانش(1961)ابداع شد.گوردون مطالعه موردی بر روی افرادی راآغاز کرد که بطور همزمان درپروژه ای مربوط به خلاقیت وروانکاوی درگیربودند.نتایج مصاحبه ها گویای علاقه فزاینده به تشابهات خلاق درعلوم بود واین تشابهات رویکرد خلاقیت رابرای هر دوی دانشمندان وهنرمندان آسان می کرد(سلیگمن،2007). پرداختن به فعالیت های استعاری در روش بدیعه پردازی ساختی را به وجود می آورد تا اشخاص به وسیله آن بتوانند خود رابرای تخیل وایجادبصیرت درفعالیت های روزانه رهاسازند .گوردون به این شیوه “آشنایی سازی”می گوید،یعنی فرد تلاش می کند تابادیدی تازه به چیزهای آشنا بنگرد.اساس تفکربدیعه پردازی فعالیت  استعاری وتمثیلی است که براساس شباهت امور ومقایسه آن بایک چیز یایک فکربه جای یک چیز یافکر دیگرساخته می شود(حسینی،1387).روش تدریس بدیعه پردازی مانند سایر روش های خلاق ،به وسیله راهنمایی های آموزشی وپرورشی خلاقیت راشکوفامی کند،به این صورت که چون دراین روش،مهارت های زندگی با استفاده از تشبیه ،استعاره،وقیاس تدریس می شود،لذا دانش آموزان آزادی بیشتری در پاسخ به سوالات این درس داشته واین امر منجر به رشد وتوسعه مهارت های مبتنی بر خلاقیت ونوآوری دانش آموزان خواهد شدبنی عقیل1383).پژوهشهای بسیاری درخارج ازکشور برکارایی روش بدیعه پردازی صحه گذاشته اند(جنتر1983،وداگر1995)وپژوهشهایی هم که در داخل کشور انجام یافته اند ،حکایت ازاثربخشی این روش دارند(رحیمی1379،دستجردی،1381،اوجی نژاد1382).

 

 

آلان وریچارد(2006)بیان داشته اند،هنگامی که دانش آموزان برخی چیزها رادر مورد توضیحات متوجه نمی شوند با این که بعضی از اطلاعات در توضیحات آن ها وبعضی ازمعلومات فرضی وجود نداردوهمچنین درمواردی که مفهوم خارج از تجربه دانش آموزان باشد راه مناسب ،استفاده ازیک قیاس بامدل است(شریفی،داوری،1387).زمانی که راه حل های قدیمی یا راه های ابراز وجودبرای انجام کاری مناسب نباشند،استفاده از روش بدیعه پردازی پیشنهاد می شود،زیرااین روش فرد راتاحدی به دنیای غیر منطقی می کشاند.(اوجی نژاد،1383 ،امام قلی وند،1385،میرشمشیری،1384،قوشلی،1384،رشیدآبادی ،1386،بنی عقیل،1380،).تاثیر الگوی بدیعه پردازی رابر پیشرفت تحصیلی را در درس انشا وعلوم تجربی مورد تایید قرار داده اند.روش بدیعه پردازی درپژوهش ناو(2007)افزایش خلاقیت وحل مشکلات رابه دنبال می آورد.دیوید،ا،والکر(2009)انگیزه پیشرفت تحصیلی  ازطریق روش تدریس بدیعه پردازی رامورد تاییدقرار داد.استفاده ازروش تدریس بدیعه پردازی  برای تدریس درس انگلیسی براساس پژوهش دیکزکی (2006)منجر به کسب دانش جدید ازطریق اشتراک گذاری داستان ها وروایات فردی وقدرت بخشیدن به شرکت کنندگان در بیان داستان ها شد.درسال های اخیر درکشور ما پژوهش هایی در   زمینه تاثیر روش های فعال تدریس در درس های انشا وعلوم تجربی وهنر صورت گرفته که همه آن ها نشان دهنده اثر معنی دار این روش ها برافزایش خلاقیت وانگیزش پیشرفت تحصیلی  در این دروس است(میرشمشیری،1384،شریفی وداوری،1388،قوشلی،1384). اما به دلیل محدودیت هایی تاکنون پژوهشی در این زمینه در شهرستان دالاهو صورت نگرفته است.سازه انگیزه تحصیلی درمحیط های آموزشی به رفتارهایی که به یادگیری وپیشرفت مربوط است اطلاق می شود(پینتریچ،2004)دسی ورایان (2002)انگیزه تحصیلی راتمایل یادگیرنده به مشغول ودرگیر شدن در فعالیت های یادگیری وتلاش مستمر در انجام دادن وپایان رساندن آن فعالیت می دانند.در زمینه انگیزه تحصیلی نظریه های فراوانی وجود دارد ولی متداول ترین نظریه در این خصوص نظریه خود مختاری دسی ورایان(1985) است.براساس این نظریه ،انگیزه به ندرت دربرگیرنده پدیده واحدی است .افراد نه تنها از میزان انگیزش متفاوتند ،بلکه ازنظرجهت ونوع انگیزش نیز اختلاف دارندواین تعارض درنوع انگیزش به نظرها واهداف اساسی که باعث انجام کار می شود،ارتباط دارد(دسی ورایان،2000).بنابراین نظریه خود مختاری بیان می کند که عملکردتحصیلی فراگیران می تواندبرانگیختگی درونی،برانگیختگی بیرونی، ویا بی انگیزگی باشد.انگیزش درونی یعنی اینکه شخص عملی رابه خاطر کسب رضایت ،خشنودی،علاقه مندی ولذت درونی انجام می دهد وتنها خودعمل مهم است (ولراند وهمکاران1993،رایان ودسی2000).انگیزه بیرونی مربوط به زمانی است که فعالیت به منظور دستیابی به برخی پیامدهای مجزا از آن انجام می گیرد که با انگیزش درونی در تضاداست (والراند وهمکاران ،1993).وبی انگیزگی یافقدان نگیزه حالتی رابیان می کند که قصد وعمدی در عمل وجود ندارد ورفتار فرد ،فاقد تعهد واحساس علیت شخصی است(والراند ،فورتیروگی،1997،دسی ورایان2002).اکنون پرسش اصلی این پژوهش آن است که چه اندازه تدریس به شیوه بدیعه پردازی ،که امروزه به عنوان یکی از روش های فعال معرفی شده است ،در مقایسه با روش آموزش رایج(سنتی) ،باعث افزایش انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پایه ششم مدارس شهرستان دالاهو می شود؟

 

1-2-بیان مسئله

درس علوم تجربی باتمرکز برپرورش وتوسعه مهارت های یادگیری مادام العمر برآن است تاشاگردان خلاق تری تحویل جامعه دهدوآنان رابرای جهان همواره درحال تغییر آماده کند(امام قلی وند،1385). پس معلم به عنوان رکن اصلی آموزش پرورش در کلاس باید از نظر علمی ورفاهی درسطح بالایی قرار گیرد که بتواند با تکیه  بردانش خود جهت بهبود شیوه های یاد گیری تلاش کند. از آنجایی که کودکان  سنین 10 تا 12 ساله پیشرفت قابل توجهی از لحاظ  ذهنی نشان میدهند می توانند با پدیده های پیچیده  روبرو شوند و عقاید تازه ای را کسب کنند. یکی  از روشهای موثر برای این منظور الگوی تدریس بدیعه پردازی می باشد و با فعال نمودن دانش آموزان باعث درگیر شدن بیشتر آنها با مباحث آموزشی این دروس می گردد(مرادی نژاد،1386)..درمدارس امروزی معلمان مطالب زیادی را تدریس می‌کنند ولی بعداً متوجه می‌شوند دانش‌آموزان تنها مقدار کمی از آنچه که را که مطرح شده است بازگو نمایند .راستی دلیل این امر چیست ؟ چرا، گاهی بعد از ارائه توضیح مفصل در مورد موضوعی فراگیران نمی‌توانند حتی بخش کوچکی از

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان…………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 کلیات تحقیق.. 1-1

فصل 1 : کلیات تحقیق.. 1-1

1-1- مقدمه. 1-2

1-2- تعریف مساله. 1-4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق… 1-7

1-4- اهداف تحقیق… 1-8

1-5- سؤالهای تحقیق… 1-8

1-6- فرضیه ها/ پیش فرض ها 1-8

1-6-1- فرضیههای اصلی… 1-8

1-7- قلمرو تحقیق… 1-9

1-7-1- قلمروی موضوعی… 1-9

1-7-2- قلمروی مکانی و زمانی… 1-9

1-8- تعریف واژگان و اصطلاحات تحقیق… 1-9

فصل 2 : مبانی نظری تحقیق.. 2-11

2-1- مقدمه. 2-12

2-2- بازارگرایی… 2-13

2-2-1- مفهوم بازارگرایی… 2-14

2-2-2- دیدگاه‌های بازارگرایی… 2-18

2-2-2-1- دیدگاه تصمیم گیری… 2-19

2-2-2-2- دیدگاه هوشمندی بازار. 2-20

2-2-2-3- دیدگاه فرهنگ بازارگرایی… 2-21

2-2-2-4- دیدگاه بازاریابی استراتژیک…. 2-23

2-2-2-5- دیدگاه مشتری گرایی… 2-23

2-2-2-6- دیدگاه بازارگرایی ترکیبی لافرتی و هالت… 2-24

2-2-3- فرهنگ بازارگرایی… 2-24

2-2-4- نحوهی شکل گیری بازارگرایی… 2-27

2-2-5- رفتارشرکت‌های بازارگرا 2-30

2-2-5-1- رفتارهای سنتی بازارگرایی: نسل اول بازارگرایی… 2-30

2-2-5-2- رفتارهای مدرن بازارگرایی:  نسل دوم بازارگرایی… 2-31

2-2-6- مدل های بازارگرایی و عملکرد. 2-33

2-2-7- پیشینه ی تجربی تحقیق… 2-34

2-2-7-1- مطالعات بازارگرایی در خارج.. 2-34

2-2-7-2- مطالعات بازارگرایی در داخل.. 2-38

2-3- تاریخچهی چابکی… 2-41

2-3-1- مفهوم چابکی… 2-42

2-3-2- ابعاد چابکی… 2-44

 

2-3-3- قابلیتهای چابکی… 2-46

2-3-4- بهبود قابلیتهای چابکی در سازمان.. 2-48

2-3-5- ویژگیهای سازمانهای چابک…. 2-50

2-3-6- دلایل نیاز سازمانها به تشکیل سازمان چابک…. 2-50

2-3-7- مدلهای دستیابی به چابکی… 2-51

2-3-7-1- الگوی گلدمن و ناگل.. 2-51

2-3-7-2- الگوی شریفی و ژانگ…. 2-52

2-3-8- 2-3-7-3 الگوی کروکیتو و یوسف… 2-54

2-3-8-1- مدل چابکی از نظر تورنگلین و همکاران.. 2-55

2-3-8-2- مدل گروه مشاوران آتوز. 2-57

2-3-9- مزایای حاصل از بهبود و افزایش سطح چابکی سازمانی… 2-58

2-3-10- تفاوت بین سازمانهای سنتی و سازمانهای چابک…. 2-59

2-3-11- پیشینه ی تجربی تحقیق… 2-60

2-3-11-1- تحقیقات انجام شده در داخل.. 2-60

2-3-11-2- تحقیقات انجام شده در خارج.. 2-62

2-4- فرهنگ…. 2-64

2-4-1- تعاریف فرهنگ…. 2-64

2-4-2- فرهنگ سازمانی… 2-66

2-4-3- تاریخچه ی فرهنگ سازمانی… 2-68

2-4-4- منشأ فرهنگ سازمانی… 2-69

2-4-5- چگونگی تداوم فرهنگ سازمانی… 2-70

2-4-6- نقش فرهنگ…. 2-71

2-4-7- ابعاد فرهنگ سازمانی… 2-72

2-4-8- مدلهای فرهنگ سازمانی… 2-75

2-4-9- 2-5-11 مدیریت فرهنگ سازمانی… 2-83

2-4-10- مدیریت تغییر فرهنگ سازمانی… 2-84

2-4-11- پیشینه ی تجربی تحقیق… 2-85

2-4-11-1- تحقیقات انجام شده در داخل.. 2-85

2-4-11-2- تحقیقات انجام شده در خارج.. 2-89

فصل 3 :روش شناسی تحقیق.. 3-92

3-1- مقدمه. 3-93

3-2- روش تحقیق… 3-94

3-2-1- دسته بندی تحقیقات علمی بر اساس هدف… 3-94

3-2-2- روش تحقیق بر اساس ماهیت و روش…. 3-94

3-3- جامعه و نمونهی آماری… 3-95

3-4- تعیین حجم نمونه. 3-95

3-5- روش نمونهگیری… 3-95

3-6- ابزار گردآوری دادهها 3-96

3-6-1- روایی و پایایی… 3-98

3-6-1-1- روایی… 3-98

3-6-2- اعتبار(پایایی) پرسشنامه. 3-100

3-7- متغیرهای تحقیق… 3-101

3-8- روش تجزیه و تحلیل دادههای تحقیق… 3-102

3-8-1- تحلیل عاملی تأییدی… 3-102

3-8-2- مدلیابی معادلات ساختاری… 3-103

3-8-3- روش پی.ال.اس…. 3-105

فصل 4 : تجزیه و تحلیل دادهها 4-108

4-1- مقدمه. 4-109

4-2- تحلیل جمعیت شناختی نمونه. 4-111

4-2-1- جنسیت… 4-111

4-2-2- 4-2-2 سن.. 4-112

4-2-3- تحصیلات… 4-112

4-2-4- سابقهی کار در شرکت… 4-113

4-2-5- سمت سازمانی… 4-114

4-3- تحلیل مدل مفهومی تحقیق… 4-114

4-3-1- پایایی… 4-114

4-3-2- روایی همگرا 4-115

4-3-3- روایی همگرا 4-120

4-3-4- روایی واگرا 4-121

4-4- آزمون میانگین.. 4-121

4-5- آزمون فرضیات… 4-129

4-5-1- تحلیل فرضیه های اصلی… 4-129

4-5-2- تحلیل فرضیه های فرعی… 4-131

4-6- نیکویی برازش…. 4-133

فصل 5 : 5-135

5-1- مقدمه. 5-136

5-2- نتایج بدست آمده از آمار توصیفی… 5-137

5-3- نتایج بدست آمده از آمار استنباطی… 5-137

5-3-1- مرور نتایج روایی و پایایی… 5-137

5-3-2- نتایج آزمون فرضیه ها 5-138

5-4- محدودیتهای پژوهش…. 5-142

5-5- پیشنهادها 5-142

5-5-1- پیشنهادهایی بر مبنای یافته های تحقیق… 5-142

5-6- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی… 5-143

منابع. 5-145

منابع فارسی: 5-145

منابع لاتین: 5-147

پیوستها 5-149

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل‌ها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

شکل 2-1 : بازمفهوم سازی بازارگرایی(کادوگان و دیامانتوپولوس،1995)……………………………………………. 2-17

شکل 2-2 ابعاد چابکی از دیدگاه نظام مند(فتحیان، شیخ؛1388)…………………………………………………………. 2-46

شکل 2-3 مدل بهبود قابلیت چابکی(نیکپور،برکم؛1391)……………………………………………………………………. 2-49

شکل 2-4 الگوی چابکی گلدمن و همکارانش(ابراهیمیان جلودار،1390)……………………………………………….. 2-52

شکل 2-5 : الگوی مفهومی چابکی سازمان، شریفی و ژانگ(ابراهیمیان جلودار،1390)……………………………. 2-54

شکل 2-6 مدل چابکی سازمانی کروکیتو و یوسف(حمیدی؛ حسنپور؛ کیایی و موسوی؛1388)……………….. 2-55

شکل 2-7 : مدل چابکی سازمانی، تورنگ لین و همکاران، 2005…………………………………………………………. 2-56

شکل 2-8 : مدل چابکی گروه مشاوران آتوز،2007……………………………………………………………………………… 2-58

شکل 2-9 : منابع و منشاء فرهنگ سازمانی(صفراف،1390)………………………………………………………………… 2-70

شکل 2-10 : فرآیند جامعه پذیری(همان)…………………………………………………………………………………………. 2-71

شکل 2-11 : مدل فرهنگ سازمانی دنیسون (2007)………………………………………………………………………… 2-78

شکل 2-12 : فرایند مدیریت فرهنگ سازمان(رعنایی کردشولی،1386)………………………………………………. 2-84

شکل 2-13 : مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 2-91

4-120

شکل 4-1 بار عاملی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………. 4-120

شکل 4-2 : مدل آزمون شدهی تحقیق……………………………………………………………………………………………. 4-129

شکل 4-3 : مدل آزمون شدهی تحقیق2…………………………………………………………………………………………. 4-131

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1 تعداد مطالعات مربوط به رابطه بازارگرایی با عملکرد و آثار معنادار آن(لنجرک،2003) 2-33

جدول 2-2 تعاریف ارائه شده از چابکی.. 2-42

جدول 2-3 : تفاوت بین سازمان های سنتی و چابک(دواداسان و رامش،2007) 2-59

جدول 2-4 : نمونه هایی از تعاریف ارائه شده از فرهنگ، گردآورنده 2-65

جدول 2-5 : نمونه ای از تعاریف ارائه شده از فرهنگ سازمانی، گردآورنده 2-66

جدول 2-6 : برخی کارکردهای فرهنگ سازمان(اردکانی، فرحی،1391) 2-71

جدول 2-7 : ابعاد فرهنگ سازمانی از دیدگاه صاحب نظران(ابزری و دلوی،1388) 2-72

جدول 2-8 : ارزشهای فرهنگی در مؤسسه های ژاپنی، آمریکایی و نوعz (صفراف،1390) 2-81

جدول 3-1 : سؤالهای مربوط به بازارگرایی(نارور و اسلاتر،1990)، چابکی استراتژیک( شریفی و ژانگ،2001)، فرهنگ سازمانی( رابینز،1991) 3-97

جدول 3-2 :  پایایی تحقیق با استفاده از روش آلفای کرونباخ.. 3-101

جدول 4-1 : اطلاعات مربوط به شرکتهای دارویی و تعداد پرسشنامه های توزیع شده 4-109

جدول 4-2 : نحوه ی توزیع افراد نمونه گیری شده از نظر جنسیت… 4-111

جدول 4-3 : نحوه ی توزیع افراد نمونه گیری شده از نظر سن.. 4-112

جدول 4-4 : نحوه ی توزیع افراد نمونه گیری از نظر تحصیلات… 4-113

جدول 4-5 : نحوه ی توزیع افراد نمونه گیری شده از نظر سابقه ی کار 4-113

جدول 4-6 : بار عاملی مربوط به هر یک از سنجه های موجود در سازه ها 4-115

جدول 4-7 : یافته های آزمون میانگین برای متغیر بازارگرایی.. 4-122

جدول 4-8 : یافته های آزمون میانگین مربوط به چابکی استراتژیک…. 4-124

جدول 4-9 : یافته های آزمون میانگین مربوط به فرهنگ سازمانی.. 4-126

جدول 4-10 : رابطه ی بین بازارگرایی و چابکی استراتژیک…. 4-130

جدول 4-11 : رابطه ی متغیر تعدیل گر فرهنگ سازمانی و بازارگرایی و چابکی استراتژیک…. 4-130

جدول 4-12 : رابطه ی بین مشتریگرایی و چابکی استراتژیک…. 4-132

جدول 4-13 : رابطه ی رقیبگرایی و چابکی استراتژیک…. 4-132

جدول 4-14 : رابطه ی هماهنگی بین بخشی و چابکی استراتژیک…. 4-133

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 1
: کلیات تحقیق
: کلیات تحقیق
 

 
 

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

1-1-  مقدمه
امروزه شناخت و پیش بینی نیازهای مشتریان برای بنگاه اقتصادی جهت کسب مزیت رقابتی و بخش بندی بازار ضروری است. مشتری عامل کلیدی و محوری در تقویت چابکی سازمان قلمداد می­شود و جهت گیری کلیه اهداف، استراتژی­ها و منابع حول محور جذب و نگهداری مشتری می­باشد. حفظ و تقویت وفاداری مشتریان برای شرکت­هایی که دغدغه حفظ و توسعه جایگاه رقابتی خویش را در بازار دارند، چالشی استراتژیک تلقی می­شود؛ بنابراین وفاداری مشتریان کلید موفقیت تجاری سازمان محسوب می­شود بدین معنا که با افزایش وفاداری مشتریان می­توان انتظار داشت سهم بازار و میزان سود دهی بنگاه اقتصادی ارتقا می­یابد. درک بازار با برنامه­ریزی و اتخاذ استراتژی­های مناسب جهت وفادار کردن مشتریان و افزایش نرخ وفاداری آنها منافع بلند مدت برای بنگاه­های اقتصادی را سبب می­شود (حمیدی زاده و غمخواری، 1388). بنابراین بازارگرایی به عنوان کاربرد مفهوم بازاریابی از آن رو مورد توجه سازمان­های عصر حاضر قرار دارد که مشتری اکنون به دلیل پیشی گرفتن تولید بر تقاضا و افزایش رقابت میان تولیدکنندگان انتخابگر شده است (نیکومرام و حیدرزاده، 1385) و عدم توجه به مشتری راهی به سوی نابودی برای هر کسب و کاری محسوب می­شود. بنابراین بازارگرایی پیش نیاز عملیات موفق یک کسب و کار می­باشد.

همانطور که بیان شد، مشتری عاملی کلیدی و محوری در تقویت چابکی سازمان قلمداد می­شود. تغییر، باثبات ترین مشخصه­ای است که می­توان برای دنیای کنونی کسب وکار معرفی کر د(الفت، زنجیرچی، 1389). امروزه شرکت ها با رقابتی بسیار شدید رو به رو هستند که از تغییرات تکنولوژیکی و تغییر در تقاضای مشتریان ناشی می­شود. این وضعیت باعث زیر سؤال رفتن صحت مدل­های سنتی مدیریت شده است( جعفرنژاد و درویش،1388). شرکت­ها باید به طور مؤثر بر تغییرات مستمر و غیرمنتظره و همچنین چالش­های جدید مشتریان با هزینه اندک فایق آیند؛ بنابراین، توانایی واکنش سریع و اثربخش ، رقابت مبتنی بر زمان و تأمین نیازهای مشتری، مشخصه­ی قطعی رقابت جویی شده است. در واقع چابکی ضرورتی برای بقا در مقابل رقبا، تحت محیط­های متغیر برای برخورد با چالش­های تحویل سریع محصولات و خدمات، کیفیت و رضایت مشتری است(صدیقه و محفوظی،1389). توانایی پاسخگویی سریع به تغییرات بازار، چابکی نامیده می­شود که امروزه عامل اصلی بقای بنگاه­ها تلقی می­شود(محمدی و امیری،1391).

با توجه به مطالب عنوان شده، در این تحقیق به بررسی تأثیر بازارگرایی بر چابکی استراتژیک با تأکید بر نقش فرهنگ سازمانی پرداخته شده است.

همچنین شایان ذکر است که در این تحقیق منظور از چابکی استراتژیک همان چابکی سازمان می­باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2-  تعریف مساله
گرایش بازار به طور کلی بیانگر پاسخ یک شرکت به نیازهای فعلی بازارش است (چانگ[1]، 2011). نارور[2] و اسلاتر[3] (1990) گرایش بازار را به این صورت تعریف کردند: “فرهنگ سازمانی­ای که به موثرترین و کاراترین شکل، رفتارهای ضروری جهت ایجاد ارزش افزوده برای خریداران و در پی آن عملکرد بالاتری برای کسب و کار را به وجود می­آورد. “بازارگرایی نه تنها برای خارج از سازمان بلکه در داخل سازمان و نه تنها در بازارهای داخل یک کشور و بلکه در بازارهای بین المللی و جهانی هم مورد توجه می­باشد (لی و همکاران، 2006). تمرکز بر نیازهای مشتری به شرکت این اجازه را می­دهد تا ارزش افزوده بالاتری را تأمین کرده و بدین ترتیب منجر به سطوح بالاتری از رضایت مشتری می­شود (دیبرل[4]، 2011). یک سازمان بازارگرا با نظارت مستمر بر نیازهای مشتریان، سعی در جلب رضایت آنها به وسیله اصلاح خروجی­های خود با حفظ سود قابل قبول می­نماید (کوهلی[5] و جاروسکی[6] ،1990، نارور و اسلاتر، 1990).

از طرفی دیگر به­کارگیری چابکی استراتژیک[7] در سازمان­ها، راهبردی برای موفقیت در محیط­های رقابتی و نامطمئن امروزی است. بنابراین چابکی استراتژیک در محیط­های فوق رقابتی امروز بسیار نیاز است. مفهوم چابکی برای اولین بار توسط ناگل و داو[8](1992) در مؤسسه­ی آیوکوک معرفی شد. همانطور که سازمان­ها در محیط­هایی متلاطم فعالیت می­کردند، این مفهوم توجه زیادی را به خود جلب نمود و سازمان­ها اهمیت پاسخگویی سریع به نیازها و تقاضاهای متغیر محیطی با روش­های کارآمد هزینه­ای را دریافتند.(سیگور و همکاران[9]، 2000). گلدمن و همکاران[10](1995) بیان نمودند”سازمانی چابک نامیده می­شود که بتواند به طور سودآوری در محیط متلاطم با نیازهای متغیر و غیر قابل پیش­بینی امروزی فعالیت نماید. بنابراین چابکی راهی است برای مدیریت سازمان­ها که با یک واکنش سریع و موثر به بازارهای در حال تغییر از طریق تولید محصولات و خدماتی که مشتری محور است، عمل می­نماید و به ابزاری برای رقابت تبدیل شده است.(ژانگ و شریفی[11]، 2007). سازمان­های چابک با تغییر، عدم قطعیت و غیرقابل پیش بینی بودن محیط کسب و کارشان و پاسخ مناسب دادن به این تغییرات عجین شده­اند. در بر داشتن استراتژی­های چابکی برای سازمان­ها منافعی دارد مانند پاسخ­هایی سریع و مؤثر به نیازهای در حال تغییر بازار، قابلیت سفارشی کردن محصولات و خدمات تحویل داده شده به مشتری، هزینه های تولید کاهش یافته، افزایش رضایت مشتری و حذف فعالیت­هایی که ارزش افزوده­ای ایجاد نمی­کنند.(سافورد؛گوش و مورثی[12]،2006).

بنا بر تحقیقات انجام شده، توانایی شناسایی تغییرات ایجاد شده در نیازهای مشتریان از طریق بازارگرایی، پیش­زمینه­ای ضروری در توانایی برای پاسخ به این تغییرات است. بهبود برنامه­های چابکی، برای توسعه­ی قابلیت­های سازمانی جهت پاسخ سریع و مؤثر به تغییرات ایجاد شده در نیازهای مشتری، طراحی شده است(زلباست، گرین جی آر؛ ابشایر و ساوور[13]؛ 2010). براون شیدل و سوره(2009) در تحقیق خود دریافتند که بازارگرایی بطور غیرمستقیم از طریق انسجام سازمانی بر چابکی اثر می­گذارد. لین(2004) دریافت که بازارگرایی بطور مثبتی بر شبکه­ی نوآوری چابکی اثر می­گذارد. زلباست و همکاران(2010) در تحقیق خود دریافتند که بازارگرایی بطور مستقیم و مثبت بر تولید به موقع، مدیریت کیفیت جامع و چابکی تولید، اثر می­گذارد. در این پژوهش، چابکی استراتژیک معادل چابکی سازمانی در نظر گرفته می­شود.

هر سازمانی دارای شخصیتی است مانند انسان، همان­گونه که عنصر اصلی شخصیت یک انسان فرهنگ اوست، عنصر اصلی شخصیت یک سازمان نیز فرهنگ سازمان است(هیلز چارلز[14]،2002). سازمان­های موفق دنیا به ویژه آن­هایی که تا سطح بالای ایمنی راه پیموده­اند، مدعی هستند که به بسیاری از این موفقیت­ها از راه تقویت فرهنگ سازمانی خود،­ دست یافته­اند. با توجه به اهمیت مبحث فرهنگ سازمانی در هر سازمانی، بدیهی است که موفقیت در پیاد­ه­سازی شیوه­های نوین و تکنیک­های جدید مدیریتی، مستلزم پشتیبانی از طرف فرهنگ سازمانی است. تحقق اهداف هر سازمان در گرو هماهنگی فرهنگ سازمانی به عنوان شاخص وضعیت نیروی انسانی با اهداف و استراتژی­های تدوین شده است(ابزری، مهدی؛ دلوی، محمدرضا، 1388). در تعریفی از فرهنگ سازمانی بیان می­شود، فرهنگ سازمانی  به معنای ارزش ها، مفروضات و هنجارهای مشترک بین افراد است(شین[15]،1985).

از طرفی دیگر در تحقیقات انجام شده این نتیجه حاصل شده است که بازارگرایی و توانایی بازارگرا شدن بطور فزاینده­ای در فرهنگ سازمانی ریشه دارد و عواملی که بعنوان پیش­زمینه­هایی برای بازارگرایی پیش­بینی شده اند مانند تأکید مدیران عالی، سیستم پاداش و تمرکز ممکن است نقشی کمرنگ­تر از فرهنگ داشته باشند(گبهاردت و همکاران[16]،2006).

همچنین بنابر مطالعه­ی پیشینه­ی تحقیق، دریافت شد که تحقیقات متعددی به بررسی رابطه­ی میان فرهنگ سازمانی و روش­های چابک پرداخته­اند(رابینسون و شارپ[17]،2005؛ شرهی و کاروسکی[18]،2007؛ استرود و هاف و ترتیاکو[19]،2009؛ تولفو و وازلاویک[20]،2008).  جوهان لیواری و نتا لیواری[21] (2011) به بررسی رابطه­ی فرهنگ سازمانی و روش­های چابک پرداختند و به این نتیجه رسیدند که هر فرهنگی به جز فرهنگ سلسله مراتبی، کاربرد روش­های چابک را افزایش می­دهد. جیم شفیلد و جولین لمتایر[22](2013) بیان می­کنند که توسعه­ی برنامه­های چابکی توسط محیط سازمان( فرهنگ سازمانی) و توانمندی اعضای سازمان، تحت تأثیر قرار می­گیرد.

بنابراین با توجه به اینکه فرهنگ سازمانی بر دو متغیر بازارگرایی و چابکی اثرگذار است و از طرفی بازارگرایی بر چابکی نیز تأثیر دارد، در این تحقیق بر آن شدیم که به بررسی رابطه­ی بازارگرایی و چابکی و نقش تعدیل­گر فرهنگ سازمانی بپردازیم.

در این فصل به مباحث کلی پژوهش شامل اهداف، فرضیات و سؤالات تحقیق و مباحث دیگری از قبیل تعریف واژگان پرداخته می­شود.

1-3-  اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به مطالب عنوان شده به نظر می­رسد که بازارگرایی بستری مناسب برای بروز و ظهور چابکی استراتژیک در سازمان است چرا که هر دو هدفی مشترک دارند و آن پاسخ به نیازهای متغیر مشتری است تا از این طریق ارزش افزوده­ای برای آنها ایجاد کنند. بنابراین منطقی به نظر می­رسد که بررسی تأثیر بازارگرایی بر چابکی استراتژیک سازمان نیازمند بررسی دقیق­تری است، لازم به ذکر است آنچه که بر میزان اهمیت این مورد می­افزاید این است که در تحقیقاتی ارتباط بازارگرایی بر چابکی استراتژیک مورد بررسی قرار گرفته است اما اینکه آیا فرهنگ سازمانی می­تواند تعدیل کننده­ی رابطه­ی این دو باشد با خیر، تا کنون مورد بررسی واقع نشده است.

1-4-  اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق” تعیین تأثیر بازارگرایی بر چابکی استراتژیک با تأکید بر فرهنگ سازمانی در صنعت دارو” می­باشد و در این راستا اهداف فرعی عبارتند از:

تعیین وضعیت چابکی استراتژیک در صنعت دارو؛
تعیین وضعیت بازارگرایی در صنعت دارو؛
تعیین وضعیت فرهنگ سازمانی در صنعت دارو.
1-5-  سؤال­های تحقیق
آیا بازارگرایی چابکی استراتژیک را  در صنعت دارو تحت تأثیر قرار می دهد؟

آیا فرهنگ سازمانی، چابکی استراتژیک را  در صنعت دارو تحت تأثیر قرار می دهد؟

1-6-  فرضیه ها/ پیش فرض ها
1-6-1-  فرضیه­های اصلی
بازارگرایی[23]، چابکی استراتژیک سازمان را در صنعت دارو تحت تأثیر قرار می­دهد.مشتری گرایی[24]، چابکی استراتژیک در صنعت دارو را تحت تأثیر قرار می­دهد.
رقابت مداری[25]، چابکی استراتژیک را در صنعت دارو تحت تأثیر قرار می­دهد.
هماهنگی بین بخشی[26] ، چابکی استراتژیک را در صنعت دارو تحت تأثیر قرار می­دهد.
فرهنگ سازمانی، رابطه ی بین بازارگرایی و چابکی استراتژیک را تحت تأثیر قرار می­دهد.
[1] – Chung