جناب آقای دکتر جمال شمس

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) فهرست مطالب: چکیده فصل اول : کلیات پژوهش مقدمه …………………………………………………………………………………………….2 بیان مسئله …………………………………………………………………………………….4 اهمیت وضرورت پژوهش ………………………………………………………………………7 اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………….8 فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………9 تعاریف متغیرها ……………………………………………………………………………………..9 تعاریف نظری ……………………………………………………………………………………..9 تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………..10 فصل دوم : مروری برادبیات و پیشینه پژوهش کیفیت زندگی ……………………………………………………………………………….. 12 تاریخچه کیفیت زندگی …………………………………………………………………….12 تعریف کیفیت زندگی ………………………………………………………………………..15 ویژگیهای کیفیت زندگی ………………………………………………………………… 21 کیفیت زندگی مربوط به سلامت ………………………………………………….. 22 اندازه گیری کیفیت زندگی ……………………………………………………………..21 ابزارهای اندازه گیری کیفیت زندگی …………………………………………………. 27 تاب آوری …………………………………………………………………………………. 28 تاریخچه تاب آوری ……………………………………………………………………….. 29 تعریف تاب آوری ………………………………………………………………………….. 32 ضرورت تاب آوری …………………………………………………………………………….33 نشانه های تاب آوری ……………………………………………………………… 35 خصوصیات تاب آوری ………………………………………………………………….. 37 ویژگیهای افراد تاب آور …………………………………………………………………….39 تاب آوری روانشناختی …………………………………………………………………41 درد …………………………………………………………………………………….42 تعریف درد …………………………………………………………………………….. 42 تاثیر درد بر کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 46 مروری بر مطالعات پیشین ……………………………………………………………..49 فصل سوم : روش پژوهش روش تحقیق ……………………………………………………………………………. 56 جامعه آماری …………………………………………………………………………… 56 نمونه آماری و روش نمونه گیری ……………………………………………………… 57 روش جمع آوری داده ها ………………………………………………………………… 57 توصیف ابزارها ………………………………………………………………………… 58 پرسشنامه تاب آوری ………………………………………………………….. 58 روایی و اعتبار ………………………………………………………………………… 58 پرسشنامه کیفیت زندگی ……………………………………………………………. 58 روایی و اعتبار ………………………………………………………………………. 59 روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………… 59 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها مقدمه ………………………………………………………………………………… 61 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها ………………………………………………… 61 تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها …………………………………………….. 72 تحلیل رگرسیون ……………………………………………………………………… 77 فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری مقدمه ……………………………………………………………………………. 88 بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………….. 94 محدودیت …………………………………………………………………………… 96 پیشنهادات ………………………………………………………………………. 97 پیشنهادات پژوهشی ……………………………………………………………….. 97 پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………. 98 چکیده: پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم تاب آوری، شدت درد و مدت درد بر کیفیت زندگی مبتلایان به درد مزمن انجام گرفت. این تحقیق از نوع همبستگی بوده و به صورت میدانی و مقطعی انجام شد. جامعه مورد پژوهش را کلیه بیماران مراجعه کننده به مراکز درد در بیمارستان های شهر تهران درسال 1390 تشکیل داده اند، که تعداد 300 نفر از این بیماران به عنوان نمونه به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. برای اندازه گیری سطح تاب آوری  نمونه ها از پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون و برای اندازه گیری شدت درد از مقیاس 0 تا 10 استفاده شد، همچنین مدت درد بیماران نیز از آنها پرسیده شد. داده های جمع آوری شده از بیماران بوسیله شاخص های آمار توصیفی، همبستگی و رگرسیون برای بخش استنباطی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تاب آوری و شدت درد در سطح معناداری کیفیت زندگی بیماران را پیش بینی میکند، اما مدت درد در هیچ سطحی نتوانست کیفیت زندگی و ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی را در این افراد پیش بینی کند، از طرفی شدت درد رابطه معناداری با ابعاد اجتماعی و محیطی کیفیت زندگی نداشت .نتایج این پژوهش نشان که تاب آوری و شدت درد در مقایسه با مدت درد نقش مهمتری در پیش بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به درد مزمن دارند. فصل اول: کلیات پژوهش 1-1- مقدمه شاید درد¹، عمومی ترین مشکل جسمانی است که در زندگی با آن مواجه هستیم. هیچکدام از علایم جسمانی دیگر به فراگیری درد نیستند. از ابتدای تاریخ مدون بشر، تلاش برای کنترل درد از اهداف اصلی ادمی بوده است. اما علیرغم این تاریخ طولانی و با وجود پیشرفتهای دانش فیزیولوژی حسی و نیز علم تشریح و زیست شیمی و با وجود ساخت داروهای ضد درد قوی، ابداع روش های نوین پزشکی و جراحی های نوین، رهایی از درد همچنان برای بسیاری از بیماران، امری دور از دسترس باقی مانده است. در واقع درد هنوز هم برای بیمار،  خانواده او، مراقبان بهداشتی و کل جامعه، مشکلی اساسی به شمار می آید . امروزه، علاوه بر مبنای جسمانی، روانشناختی درد، نقش عوامل روانی_ اجتماعی در درد تاکید بسیار می شود. بنابراین برای اطمینان یافتن از موفقیت های درمانی، عوامل روانی_ اجتماعی مذکور باید در پیوند با عوامل جسمانی و عوامل زمینه ساز روانشناختی مورد ارزیابی ودرمان قرار گیرند. گذشته از این، پژوهش ها نشان میدهند که زمینه های خانوادگی و اجتماعی که درد در انها تداوم می یابد نیز، نقشی اساسی در استمرار ناتوانی ناشی از درد بعهده دارد (گچل²، ترک ³ 2002). درد به عنوان یک فشار زای بسیار قدرتمند بر کیفیت زندگی⁴ افراد در ابعاد مختلف تاثیر می گذارد. کیفیت زندگی مجموعه از اطلاعات ذهنی است که معمولا بیمار در مورد نوع تجارب خود از بیماری، مانند : درد، ضعف و ناتوانی، جنبه های وسیعتری از وضعیت جسمانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی بیان می نماید.(فالوفیلد⁵، گارال⁶، 2002). در واقع درد مزمن¹سراسر زندگی فرد را  تحت تاثیر قرار می دهد، چه از لحاظ جسمانی و چه از لحاظهای روانی و اجتماعی، عوامل بسیار زیادی در جنبه های مختلف می توانند از شدت تاثیر درد بر جنبه های مختلف کیفیت زندگی فرد بکاهند. بخصوص عوامل روانشناختی موثر در کاهش تاثیر درد، یکی از این فاکتورهای بسیار تاثیر گذار تاب آوری² است. که امروزه به عنوان یک عامل بسیار مهم در مواجه شدن با مشکلات از جمله روبرو شدن با درد و بیماریها در زندگی ایفا میکند. تاب آوری اشاره به مفهومی دارد که در آن فرد موفق به سازگاری در مقابل مشکلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاقهای ناگوار و ناگهانی و بازگشت به شرایط عادی می شود(گارمزی³، ماستن⁴). در دو دهه گذشته تلاش روز افزونی برای شناسایی این عامل روانشناختی در حوزه های مختلف روانشناسی، بخصوص روانشناسی تحولی صورت گرفته است. در واقع تاب آوری تنها پایداری در مقابل آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است. آنها تاب آوری را توانمندی افراد در بر قراری تعادل زیستی _روانی در شرایط خطرناک می دانند. افزون بر این مححققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است .(لوتار⁵،سیچتی⁶ ،بکر⁷،2000) . با توجه به مطالب ذکر شده تا به اینجا پژوهش حاضر به منظور تعیین سهم تاب آوری، مدت و شدت درد در کیفیت زندگی افراد مبتلا به درد مزمن انجام میگیرد و پژوهشگر قصد دارد با اجرای پرسشنامه تاب آوری و کیفیت زندگی و اندازه گیری مدت، شدت درد سهم آنها را در پیش بینی کیفیت رندگی افراد مبتلا به درد مزمن در حوزه های مختلف مشخص نماید . 2-1- بیان مسئله درد یكی از شكایات شایع ودشوار در مراجعان درمانهای سرپایی است و یکی از دشوارترین و وقت گیرترین شکایات پزشکی به شمار میرود. که اغلب به رهیافت طلبی و جست وجوی یک آسیب عضوی جواب نمیدهد(ورهاک¹، به نقل از نوروزی 1387،).درد در علوم زیستی، پزشكی، روانی و اجتماعی یكی از مقولات بسیار چالش انگیز به شمار میرود و مهم تر ازآن نحوه كنارآمدن با زندگی توام با درد است، همچنین چالشی برای تسكین و كاستن از اثرات مخرب آن بر زندگی فرد است. از نظر IASP ² درد به معنی یك تجربه حسی و عاطفی ناخوشایند همراه با یك آسیب بافتی فعال یا بالقوه است یا بدان صورت بیان می گردد. درد بر زندگی روزانه افراد اثرگذار است، پس شناخت، پیشگیری و درمان آن نیازمند مداخله در زندگی روزمره افراد می باشد. درمان دردهای مزمن ازین لحاظ باید مورد توجه قرار گیرند كه در بسیاری از موارد علت آنها می تواند روانشناختی و محیطی باشد و در این بین شناخت علم پزشكی از اثر درد بر سلامت روان افراد به خصوص درد مزمن بسیار ناكافی وكم است، زیرا درد مزمن سرتاسر زندگی فرد را در برمیگیرد و بر ابعاد گوناگون كیفیت زندگی فرد اثر میگذارد . کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است که شامل سطح بهینه ای از احساس بهزیستی در زمینهای كاركردهای جسمانی، شناختی، روانی و اجتماعی میباشد. منظور از این احساس بهزیستی نایل شدن به آهداف فردی است كه  به وسیله ی شیوه هایی که فی النفسه ارزشمند و توسط فرد برگزیده شده اند و موجب تسهیل در زندگی روزمره میگردند.(كنتروساندرسون¹،1999؛به نقل ویلهایت²،کلر³،هودز⁴،کادول⁵،2003). به عنوان مثال درد مزمن باعث ایجاد مشكلات جسمی شده و ممكن است فرد بر اثر خود بیماری یا اثرات جانبی آن ازفعالیت های فیزیكی برای همیشه بازداشته می شود و همچنین باعث اختلال درابعاد روان شناختی، كاهش فعالیتهای بیمار و كیفیت زندگی در رابطه دردهای حاد و مزمن پرداخته شود. بنابراین باید به دنبال شناسایی عواملی باشیم كه دردها به خصوص دردهای مزمن و حاد به وسیله آنها برروی كیفیت زندگی افراد تاثیرمی گذارند، که بتوانیم به حداقل رساندن این عوامل، تاثیر مخرب آنها را بر کاهش کیفیت زندگی افراد کاهش دهیم. یكی از مفاهیم بسیار مهم در مجامع علمی امروز كه نقش بسیارمهمی در به حداقل رساندن تاثیرات مخرب درد و سایر عوامل تاثیرگذار بركیفیت زندگی دارد مفهوم تاب آوری است. مفهومی كه گرچه هنوز درمورد ماهیت آن توافق چندانی صورت نگرفته اما به دلیل اینكه یكی ازشاخصه های سلامت روانی است اهمیت خاصی دارد. مفهوم تاب آوری اشاره دارد به سازگاری موفق در مقابل مشكلات و فشارهای روانی زندگی با وجود گرفتاریها و اتفاق های ناگهانی و ناگوار و برگشتن به شرایط عادی(گرمزی ومستان،1991).در دو دهه ی گذشته تاب آوری در حوزه ی روانشناسی تحولی توجه روز افزون پیدا کرده است. مفهوم تاب آوری در برگیرنده ی دوعامل بسیارمهم است. عامل عملكردی و عامل پویشی، كه به عملكرد موثر در وظایف زندگی به وسیله ی یك تعامل پیچیده بین ریسكهای گوناگون و عاملهای محافظتی است.(کارولی⁶،رولمن⁷،2006). کانر¹ دیویدسون²(2003(معتقد هستند که تاب آوری تنها پایداری در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط است، آنها تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی – روانی درشرایط خطر ناک میدانند. افرون بر این محققان بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پی آمد های مبثت هیجانی، عاطفی و شناختی است (لوتار وهمکاران 2000). با این كه تاب آوری بیشتر با مفهوم مقابله و كنارآمدن ارتباط و شباهت دارد. بیشتر باعث گسترش قابل ملاحظه ای در هدف های فردمی شود. تاب آوری نه تنهاعاملهای محافظتی بالقوه مثل سعی در خودآگاهی درمقابل بیماریها و مشكلات را مشخص می كند بلكه شامل ژنتیك، عصب شناسی، فاكتورهای رشدی، میان فردی، معنوی و ویژگیهای شناختی غیر وابسته فشارروانی را هم شامل میشود(مثل هوش).(فریتاس³،دونی⁴،1998؛كورتیس⁵ و سیچتی ⁶،2003).: امروزه تاب آوری به عنوان یك عامل تعدیل كننده مهم در كاهش ناراحتی ها و فشارهای روانی ناشی از دردها بخصوص درد مزمن مورد توجه است. در تحقیقی که (فرایبرگ⁷،همدا⁸،روزنوینگ⁹،مارتینسن¹⁰،2005)با هدف بررسی صحت پیش بینی مقیاس تاب آوری برای بزرگسالان  RSA¹¹ بر روی 42زن و 38 مبتلا به دردهای مزمن با میانگین سنی 25 انجام دادند. به نتایج زیر رسیدند:1. عامل تاب آوری بیشتر بر فشارهای روانی ذهنی تاثیر دارد تا دردهای روانی 2. افراد دارای تاب اوری بالا بیشتر به خودشان در برابر ناملایمتیها و فشارهای روانی زندگی کمک میکنند3. تاب آوری میتواند به سازگاری موفقیت امیز با چالشها کمک کند4. تاب آوری باعث تطابق بیشتر و افزایش حفاظت در برابر موقعیتهای فشارزا میشود.

شهریورماه  1394 چکیده در حال حاضر بشر با چالش بی­سابقه­ای درزمینه زیست‌محیطی مواجه شده است. توافق گسترده­ای در این موضوع وجود دارد که اکوسیستم کره زمین دیگر تحمل سطوح کنونی فعالیت­های اقتصادی و مصرفی و روند رو به رشد آن را ندارد و دیگر قادر به پایداری نیست زیرا فشارها و بار وارده بر طبیعت دوچندان شده.فشارهای اقتصادی بیش‌ازپیش بر منابع طبیعی افزایش‌یافته و همچنین الگوهای مصرف ناپایدار، فشار فزاینده‌ای را بر زمین، آب انرژی و سایر منابع زیستی وارد آورده است.با مطرح‌شدن مفهوم پایداری این مبحث در میان دولت­ها و برنامه­ریزان سراسر جهان گسترش یافت و تلاش­های زیادی برای مشخص کردن مفهوم پایداری صورت گرفت. با گسترش مفهوم توسعه پایدار در سطح بین‌المللی دانشمندان مدل­های کمی و کیفی متعددی برای اندازه­گیری توسعه پایدار در جوامع و شهری ارائه نموده­اند، یکی از مدل­های کمی مهم در این زمین روش ردپای بوم‌شناختی هست و به‌عنوان ابزاری کارآمد برای ارزیابی و ردیابی سرمایه‌گذاری‌ها و تضمین ثروت‌های واقعی به‌حساب می‌آید. این روش با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آن، معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن را فراهم می­کند. بر اساس روش ردپای بوم‌شناختی، توسعه‌ی یك منطقه زمانی “ناپایدار ” قلمداد می‌شود كه میزان ردپای بوم‌شناختی، از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشد. این روش  تاكنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، سانتیاگو، لیورپول مورداستفاده قرارگرفته است. در این پژوهش  با استفاده از روش ردپای بوم‌شناختی  به بررسی پایداری شهرستان اصفهان  پرداخته‌ایم. بر اساس محاسبات، ردپای بوم‌شناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بوم­شناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بوم‌شناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بوم‌شناختی ناپایدار است.   فهرست مطالب عنوان                                                                                                                                                  صفحه                                         فصل اول: مقدمه و کلیات پژوهش 1-1-    مقدمه: 2 1-2-    بیان مساله: 4 1-3-    اهمیت و ضرورت تحقیق : 7 1-4-    اهداف تحقیق : 7 1-5-    پیشینه و ادبیات : 7 1-6-    فرضیه های تحقیق: 14 1-7-    چارچوب نظری : 14 1-7-1-  نظریه شهر فشرده : 14 1-7-2-  نظریه تدبیر پایداری اویکدروم : 14 1-7-3-  نظریه روستا – شهر : 15 1-7-4-  نوشهر گرایی : 15 1-7-5-  دیدگاه توسعه پایدار : 15 1-7-6 دیداه توسعه پایدار شهری ____________________________________________________16 1-8-    روش‌شناسی : 17 1-8-1-  مرحله اول : 17 2-8-1-  مرحله دوم : 17 3-8-1-  مرحله سوم مدل: 18 4-8-1-  مشکلات و موانع تحقیق_ 18 1-8-5- واژگان کلیدی ___________________________________________________________18                                      فصل دوم: مفاهیم و دیدگاه­های مرتبط با پژوهش 2-1-    تعریف مفاهیم: 20 2-1-1-  مفهوم توسعه پایدار : 20 2-1-2-  شهر پایدار: 22 2-1-3-  پایداری شهری: 24 2-1-4-  تفاوت توسعه پایدار شهری و پایداری شهری: 25 2-2-    دیدگاه های مرتبط با ردپای بوم شناختی_ 27 1-2-2شهر سالم : 27 2-2-2   شهر اکولوژیک: 27 3-3-2-  شهر سبز: 28 4-2-2-  ردپای بوم‌شناختی: 29 2-2-5-  دیدگاه اقتصاد فضا : 31 2-2-6-  دیدگاه سیستمی : 32 2-2-7-  دیدگاه توسعه پایدار: 34 2-2-8-  دیدگاههای مختلف درباره توسعه پایدار: 35 2-2-8-1-     دیدگاه اقتصاد نئو کلاسیک: 35 2-2-8-2-     دیدگاه دانشمندان بوم‌شناس: 35 2-2-8-3-     دیدگاه عدالت بین نسلی: 35 2-2-8-4-     دیدگاه توازن مواد : 35 2-2-8-5-     ویژگیهای توسعه پایدار: 36                                         فصل سوم: معرفی محدوده مورد مطالعه 3-1-    برخی از ویژگی های طبیعی محدوده­ی موردمطالعه: 43 3-1-1-  موقعیت، حدود و وسعت: 43 3-1-2-  توپوگرافی: 44 3-1-3-  زمین‌شناسی: 46 3-1-4-  تکتونیک: 47 3-1-5-  خاکهای شهرستان اصفهان: 47 3-1-6-  وضعیت آب و هوایی: 47 3-1-7-  منابع آب: 51 3-1-7-1-     آبهای سطحی: 51 3-1-7-2-     آبهای زیرزمینی: 51 3-1-8-  پوشش گیاهی: 52 3-2-    برخی از ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی شهرستان اصفهان: 53 3-3-    برخی از ویژگیهای کالبدی شهرستان اصفهان  54 3-3-1   حمل‌ونقل: 54 3-3-2-  کاربری اراضی شهرستان اصفهان: 54                                         فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل یافته­ها 4-1-    مقدمه: 59 4-2-    روشهای ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی و بوم‌شناختی توسعه: 60 4-3-    روش ارزیابی تداخل آثار بوم‌شناختی: 61 4-4-    روش ردپای بوم‌شناختی: 62 4-4-1-  روش محاسبه ردپای بوم‌شناختی: 65 4-4-2-  اقلام مصرف: 66 4-5-    مزیتها و معایب روش ردپای بوم‌شناختی: 72 4-5-1-  مزایای ردپای بوم‌شناختی_ 72 4-2-5-  معایب روش ردپای بوم‌شناختی: 73 4-6-    محاسبه ردپای شهرستان اصفهان: 73 4-6-1-  زمین انرژی: 73 4-6-2-  زمین کشاورزی_ 78 4-6-3-  مراتع: 84 4-6-4-  زمین جنگل: 85 4-6-5-  زمین دریا: 85 4-6-6-  زمین‌ساخته شده: 85 4-7-    محاسبه  ظرفیت زیستی شهرستان اصفهان: 91 4-8-    محاسبه کسری موازنه: 92 4-9-    مقایسه ردپای بوم‌شناختی شهرستان اصفهان با ردپای ایران و جهان_ 95                                      فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری 5-1-    مقدمه 100 5-2-    پاسخ به فرضیه­های تحقیق_ 101 5-2-1-  فرضیه اول : 101 5-2-2-  فرضیه دوم: 102 5-3-    نتیجه­گیری: 103 5-4-    پیشنهادها و راهکارها : 105 5-5-    منابع: 108 عنوان                                                                                          فهرست جدول ها                                 صفحه جدل شماره1: مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان_____________55 جدول شماره2: حوزه های کاربری__________________________________________________68 جدل شماره3: نوع زمین، نوع کاربری و سیستم آن برای برآورد ردپای بوم شناختی_____________________69 جدل شماره4: میزان برق مصرفی در بخش های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ______________________74 جدول شماره5: مصرف انواع فراورده های نفتی شهرستان اصفهان 1390 ___________________________74 جدل شماره6: مقدار انرژی مصرفی غذا، حمل و نقل _______________________________________75 جدل شماره7: هزینه و درآمد خانوار شهرستان اصفهان 1390__________________________________76 جدول شماره8: مقدار انرژی مصرفی حوزه مربوط به کالا و خدمات______________________________77 جدل شماره9: مقدار تولید هر یک از محصولات گیاهی______________________________________79 جدل شماره10: مقدار تولید و سرانه مصرف گوشت و شیر به تفکیک دام شهرستان اصفهان 1390 ____________80 جدول شماره11 : میزان عملکرد هر یک از محصولات در هکتار_________________________________81 جدل شماره12مقادیر شیر و گوشت مصرف شده گوسفند و بز در شهرستان اصفهان 1390 _________________84 جدل شماره13: : مساحت اختصاص داده شده به هر کدام از بخش های مصرفی شهرستان اصفهان____________86 جدول شماره14: ردپای بوم شناخنی شهرستان اصفهان ______________________________________87 جدل شماره15: مساحت کاربری های مختلف شهرستان اصفهان 1390 ____________________________92 جدل شماره16: فاکتور معادل_____________________________________________________93 جدول شماره:17فاکتور عملکرد____________________________________________________93 جدل شماره18: کسری موازنه بوم شناختی شهرستان اصفهان__________________________________95 جدول شماره 19: مقایسه ردپای بوم شناختی شهرستان اصفهان با ایران و جهان   عنوان                                                                                          فهرست نمودار ها                               صفحه نمودار شماره 1: مقدار ردپای بوم شناختی در بخش زمین انرژی__________________________78 نمودار شماره 2: ردپای غذا های گیاهی مورد بررسی_________________________________79 نمودار شماره 3:ردپای غذای حیوانی بخش کشاورزی_________________________________80 نمودار شماره 4:سهم ردپای بوم شناختی در بخش های مختلف مصرفی______________________95             عنوان                                          فهرست نقشه ها                         صفحه نقشه شماره1:موقعیت نسبی استان و شهرستان اصفهان____________________________________44 نقشه شماره:2 توپوگرافی استان و شهرستان اصفهان______________________________________46 نقشه شماره3: وضعیت اقلیمی استان و شهرستان اصفهان___________________________________48 نقشه شماره4: کاربری اراضی شهرستان اصفهان________________________________________57 نقشه شماره5:ردپای بخش غذای مصرفی در شهرستان اصفهان_______________________________88 نقشه شماره6: ردپای بخش حمل و نقل در شهرستان اصفهان________________________________89 نقشه شماره7 ردپای بخش کالا و خدمات در شهرستان اصفهان_______________________________90 نقشه شماره8 ردپای بخش مسکن در شهرستان اصفهان____________________________________91 نقشه شماره9ردپای کل ساکنین شهرستان اصفهان_______________________________________97          عنوان         فهرست شکل­ها                     صفحه شکل شماره1: گلبادهای ماهیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50 شکل شماره2: گلبادهای سالیانه ایستگاه سینوپتیک شهرستان اصفهان___________________________50 شکل شماره 3: جریان تولید و صادرات و واردات درون یک سیستم___________________________71                 1- فصل ادمه و کلیات پژوهش   فصل  اول: مقدمه و کلیات پژوهش         1-1-   مقدمه: امروزه انسان با چالش‌های بی‌سابقه‌ای در عرصه‌های زیست‌محیطی روبه‌روست و در این زمینه ایده‌ی یكسان و همه‌جانبه‌ای میان  صاحب‌نظران زیست‌محیطی وجود دارد كه  اکوسیستم زمین، در سطوح موجود فعالیت‌های اقتصادی و عرصه‌های مادی،دیگر قادر به پایداری نیستند؛ زیرا فشارهای اقتصادی بر منابع طبیعی بیش‌ازپیش رو به افزایش است. رشد شتابان شهرنشینی و توسعه‌ی شهرها در جهان امروز و به‌ویژه در كشورهای روبه‌پیشرفت و پیامدهای آن برای جوامع و ساكنانش، موجب توجه جدی صاحب‌نظران و برنامه ریزان به مفهوم توسعه‌ی پایدار شهری شده است. طی صدسال اخیر، شهرها درصد زیادی از جمعیت جهان را به‌سوی خود جذب کرده‌اند.  بااینکه شهرها تنها حدود 3%  از سطح زمین را اشغال کرده‌اند، اما بیش از نیمی از جمعیت جهان و بیشترین مصرف منابع را به خود اختصاص داده‌اند. هیچ شهری نمی‌تواند بدون اتّكا به منابع و ظرفیت پذیرش ضایعات منطقه‌ی پشتیبانش پایدار باشد. البتّه در مقابل این پشتیبانی، شهر نیز به ارائه‌ی كالا و خدمات و تولید نوآوری و دانش و فن به منطقه‌اش، در روال توسعه‌ای اندام‌وار می‌پردازد تا رابطه‌ای متقابل میان شهر و منطقه برقرار شود. چنین توسعه‌ای ناپایدار نخواهد بود و پایداری شهر در تقابل با پایداری منطقه و در مقیاس گسترده‌تر، در تقابل با پایداری زمین نخواهد بود. برای داشتن توسعه‌ی پایدار، گام اول، اطلاع از وضعیت پایداری منطقه است تا در صورت ناپایدار بودن، برنامه‌ریزی لازم برای توسعه‌ی پایدار آن انجام‌گرفته و اجرا شود. برای انداز ه گیری سطح پایداری، روش‌های كمی و كیفی مختلفی وجود دارد . یكی از این روش‌ها، روش ردپای بوم‌شناختی است. روش ردپای بوم‌شناختی ، یك شاخص پایداری است كه میزان مصرف انسان و اثر این مصرف را بر محیط‌زیست ارزیابی می‌کند. روش ردپای بوم‌شناختی را واكرناگل و ریز  ، اوایل دهه‌ی 1990 در دانشگاه كلمبیا معرفی كردند. روش ردپای بوم‌شناختی یك ابزار محاسبه‌ی محیطی است كه ما را قادر می‌کند تا بر اساس مناطق زمین و آبی كه انسان‌ها صرف تولید می‌کنند، میزان مصرف منابع و جذب پسماندهای آنان را برآورد كنیم. تجربه توسعه اقتصادی در کشورهای مختلف نشان داده است که همگام با روند رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی کیفیت و کمیت منابع زیست‌محیطی تنزل یافته است. چنان‌که آلودگی هوا، باران‌های اسیدی، تخریب جنگل‌ها، فرسایش خاک آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی از تبعات افزایش جمعیت و توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته است. از طرفی دیگر ناکارآمدی اقتصاد در کشورهای درحال‌توسعه، رشد جمعیت، تشدید فقر و بهره‌برداری ناپایدار از منابع را برای این کشورها، تخریب روزافزون محیط‌زیست را به همراه داشته است. بنابراین، دستیابی به رهیافت‌هایی که ما را از آثار مخرب ناشی از توسعه و چگونگی کاهش آن آگاه سازد، گام مؤثری درحرکت به‌سوی پایداری جوامع خواهد بود. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع ، پایداری توسعه با روش ردپای بوم‌شناختی، در یكی از شهرستان‌های بزرگ كشور، یعنی شهرستان اصفهان موردبررسی قرار می‌گیرد و درصدد آن است که دریابد، فضا و ظرفیت بوم‌شناختی شهرستان اصفهان توان حمایت و برآوردن و نیازهای ساکنین این شهرستان را دارد؟ . شیوه جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای می‌باشد و برای تحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار GIS استفاده‌شده است. بر اساس محاسبات صورت گرفته، ردپای بوم‌شناختی مصرف در شهرستان اصفهان 2.4 هکتار به ازای هر نفر محاسبه شد همچنین، ظرفیت زیستی 0.427 هكتار به ازای هر نفر محاسبه شد. با مقایسه ظرفیت زیستی و ردپای بوم شناختی می‌توانیم مشاهده كنیم كه شهرستان اصفهان از كسری موازنه بوم‌شناختی رنج می‌برد. همچنین تحلیل نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد كه شهرستان اصفهان از دیدگاه بوم‌شناختی ناپایدار است و این شهرستان برای تامین نیاز ساکنین خویش فشار فزاینده ای را بر مناطق پشتیبانی خود وارد می نماید.                                                         1-2-   بیان مساله: شهرها عامل اصلی ایجادکننده ناپایداری در جهان به شمار می­روند و درواقع پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند، بر این اساس با توجه به پیچیدگی ذاتی شهرها و ابعاد مختلف تأثیرگذاری آن‌ها، شناخت عوامل اصلی برای دست‌یابی به پایداری شهری ضروری به نظر می­رسد. با توجه به اینکه پیامد­های زیانبار توسعه، تابعی از متغیر­های جمعیت، سرانه و الگوی مصرف است، شهرنشینان عامل تعیین‌کننده‌ای در این پیامدهای جهانی­اند. امروزه جمعیت شهرنشین جهان از مرز 50 درصد عبور کرده است و سرانه مصرف در شهر به‌مراتب بیش از روستا است. الگوی مصرف شهرنشینان نیز در مقایسه با الگوی مصرف روستاییان با طبیعت سازگار نیست. در حال حاضر حدود 20­درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌یافته زندگی می­کنند، حدود ­80­ ­درصد منابع جهان را مصرف می­کنند. در این کشور­ها 80 درصد جمعیت شهرنشین هستند که این مسئله به معنای مصرف حد­اقل 64 درصد منابع جهان در این شهرهاست. اما در مقابل از حدود 80 درصد جمعیت جهان که در کشورهای توسعه‌نیافته زندگی می­کنند تقریباً 40درصد شهرنشین­اند که سطح آن‌ها تنها به 12­­­درصد منابع جهان می­رسد. با رشد و گسترش بیش‌ازاندازه شهرها و افزایش جمعیت آن‌ها بعد از انقلاب صنعتی، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی نظیر: مشکلات ، آلودگی، فرسایش خاک،  تخریب جنگل­ها، ترافیک،  مسکن نامناسب، فقر، شکاف طبقاتی و… در شهر­ها به وجود آمد. در دهه 1990در واکنش به این مسائل نظریه توسعه پایدار شکل گرفت که بر مواردی نظیر عدالت اجتماعی، بهره­برداری بهینه از مواهب طبیعی برای حال و آینده، جلوگیری از تخریب محیط‌زیست شهری و… تأکید می­کرد. توسعه پایدار شهری نیز به‌عنوان شاخه­ای مهم در این مفهوم پدیده­ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد­ و­ تکوین شهرها، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی و اکولوژیکی را موردتوجه قرار می­دهد. موضوع نظریه توسعه پایدار شهری، نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و واردکردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر می­باشد.  شهر پایدار یا بوم شهر به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش‌ازحد ضایعات و بازیافت آن‌ها تا حد امکان و پذیرش سیاست­های مفید در درازمدت قادر به ادامه حیات است. شهر پایدار در مقابل شهرهای نوگرا است. از ویژگی­های شهر نوگرا حجم زیاد ورودی (انرژی، مصالح و آب) در مقابل حجم زیاد خروجی (ضایعات، آلودگی و پساب) است، اما شهر پایدار دارای ورودی و خروجی با مشخصه فرآیند بازیافت است، به نظر اشمیت دراکسین[1]، در متن جهانی‌شدن، بعید است شهر پایدار موضوعی مستقل باشد. او ضمن تمایز شهر پایدار از شهر­نشینی پایدار، اصطلاح اخیر را سبک زندگی همراه با برخورداری در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته می­داند، که درنتیجه کار و زندگی افرادی دیگر در کشورهای درحال‌توسعه است، او شهرنشینی پایدار را یک فرایند می­داند(ساسانپور ،97:1390). بر اساس شاخص های پایداری آن چه که یک شهر خوب باید داشته باشد عبارت است از : محل زندگی و کار مناسب، درآمد معقول ،حمل و نقل و ارتباطات و دسترسی به خدمات و تسهیلات و… است یک شهر پایدار شهری است که خوب طراحی شده باشد و از نظر کالبدی قابل تجسم، از نظر زیبایی شناسی مطبوع باشد این شهر عاری از تصادفات بزهکاری و سرو صدا می­باشد(همان:161). تا قبل از قرن بیستم به‌ندرت بحثی از شهر با زمینه پایداری می­شد و شهر تنها به‌صورت عاملی دارای سهم در محیط‌زیست مطرح بود. ردپای بوم‌شناختی یکی از نظریاتی بود که پایداری در شهر و منطقه پشتیبانی‌اش را مطرح کرد و ازاین‌پس در ادبیات توسعه پایدار، بحثی از پایداری شهر نیز به میان آمد. ردپای بوم‌شناختی یکی از مهم‌ترین ابزار اندازه­گیری پایداری مکان­های خاص یا سبک­های زندگی است که ویلیام ریز[2] استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا[3] و شاگردان و دانش‌آموختگان این دانشگاه اجرا کردند. این مدل با تبدیل نیاز به منابع و آلودگی به زمین موردنیاز برای جبران آن‌ها معیاری مناسب برای ارزیابی آثار زندگی مدرن فراهم می­کند. این آثار می­توانند برای افراد شهر، مناطق و کشورها موردمحاسبه قرار گیرد (ارجمند نیا، 1379 : 32 ). ردپای بوم‌شناختی رویکردی است که سنجه­ی مداخله در طبیعت را نشان می­دهد. این روش، به ارزیابی تأثیر انسان بر­ محیط می­پردازد و نشان می­دهد میزان بار و فشار وارده بر طبیعت چقدر است. این روش منطقه پشتیبانی پایداری هر سکونتگاه انسانی را با آن سکونتگاه برآورد می­کند. این برآورد نشان می­دهد که چه مقدار از سطح زمین و دریاها دارای قدرت تولید طبیعی برای پاسخ به نیاز­های حیاتی و سبک زندگی ساکنان آن‌ها، نیاز است (­Wheeler and Beatieey,2004:211­). امروزه شاخص ردپای بوم‌شناختی در بسیاری از کشورهای جهان در سطوح ملی و محلی استفاده می­شود. شاخص هایی نظیر مصرف انرژی در بخش های مختلف، کالا و خدمات و مدیریت ضایعات، جابه جایی و حمل ونقل، مدیریت آلودگی، غذا و مسکن. محاسبه میزان مصرف در هر کدام از این بخش ها و  محاسبه معادل زمین مورد نیاز برای تامین نیاز ساکنین در هر بخش متغیر هایی است که در در روش ردپای بوم شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد  این شاخص ها به‌طور روشنی نشان می­دهد که در کدام ناحیه و کجا بر منابع طبیعی فشار وارد می­شود.  ردپای بوم‌شناختی از دو منظر می­تواند شاخص پایداری محسوب شود، نخستین اینکه ردپای بوم‌شناختی هزینه­های بوم‌شناختی تأمین کلیه­ی کالاها و خدمات جمعیتی مصرف انسان را محاسبه می­کند و نشان می­دهد که مردم نه‌تنها به‌صورت مستقیم برای تولیدات کشاورزی، احداث جاده­ها، ساختمان­سازی و غیره به زمین نیاز دارند بلکه به‌طور غیرمستقیم نیز کالا و خدمات موردنیاز انسان نیز از زمین تهیه می­شود. از این منظر ردپای بوم‌شناختی می­تواند جهت بیان هزینه­های پنهان بوم‌شناختی جمعیت­ها و فعالیت­ها به‌کاربرده شود. دوم اینکه تعبیر ردپای بوم‌شناختی به‌عنوان شاخص پایداری، منجر به معرفی ایده “ظرفیت تحمل” و یا “ظرفیت برد” شده است. ظرفیت برد در بوم‌شناختی عبارت است از”حداکثر جمعیتی که زمین می­تواند نیازهای آن‌ها را به‌طور نامحدود تأمین کند” این موضوع که زمانی که جهت توزیع جمعیت بر اساس منابع بوم‌شناختی استفاده شود، نسبتاً صحیح و دقیق است(MC Donald et al 2004 :50).از دیگر مفاهیمی که در روش ردپای بوم شناختی بر آن تاکید می شود فضای بوم شناختی می باشدکه این فضا شامل زمین‌های حاصلخیز و دریا­های مولد و مزارع و مزارع پرورش ماهی می­شود. فضای بوم‌شناختی زمین و یا آبی است که نیازهای مصرفی جامعه را تأمین کرده، یا آنکه آلاینده­های آن‌ها را جذب می­کند. (Ecological Footprint Atlas: 2010, 23)  شهرهای ایران مانند سایر شهرهای جهان با مشکل افزایش جمعیت رو­به­رو هستند که این امر فشار فزاینده­ای را بر منابع مانند آب، زمین و انرژی موجود وارد نموده است و باعث تخریب شدید محیط‌زیست شهرها شده. این شرایط کاهش تولید محلی، افزایش شکاف طبقاتی و کاهش توانایی اداره زندگی در شهرها، افزایش حجم ضایعات شهری، افزایش انرژی مصرفی و ساختار اجتماعی نامتعادل را سبب شده و زمینه ناپایداری شهری را فراهم کرده است. در این میان شهرستان اصفهان نیز با جمعیتی حدود 2174172 در سرشماری سال 1390 به‌عنوان یکی از شهرستان­های مهم که در مرکز ایران قرارگرفته است با این مسائل روبه­رو است، و به نظر می­رسد توان بوم­شناختی آن قادر به پاسخگویی به نیازهای کنونی شهروندان اصفهان را ندارد. بنابر­این هدف این پژوهش ارزیابی پایداری شهری در شهرستان اصفهان با استفاده از روش ردپای بوم‌شناختی است. لذا این پژوهش بر آن است تا به سؤال‌های زیر پاسخ دهد:

الف؛ شرح و بیان مسئله. 3 ب ؛ علل انتخاب موضوع. 4 ج؛ بررسی متون موجود 5 د؛ تعارف مفهومی. 9 1-تحریم 9 2-تحریم اقتصادی.. 9 3- رانت.. 10 4- دولت رانتیر. 10 5- دموکراسی. 10 هـ؛ سوالات تحقیق. 11 و؛ مفروضات.. 11 ز؛  فرضیات تحقیق. 12 ح؛ متغیرها 12 ط؛ اهداف تحقیق. 13 ی؛ اهمیت تحقیق. 13 ک؛ روش تحقیق. 13 ل؛  سازماندهی تحقیق. 13 فصل دوم: چارچوب تئوریک تحقیق. 15 مقدمه. 16 مروری بررهیافت نظری دولت.. 17 3 – نظریه دولت رانتیر. 17 3-1- جان واتر بوری.. 17 3-2- جیاکومو لوسیانی. 18 3-3- حازم ببلاوی.. 21 3-4-همایون کاتوزیان. 22 3-5- حسین مهدوی.. 23 نتیجه گیری فصل دوم 24 فصل سوم: بررسی تحریم های اقتصادی و آثار آن بر اقتصاد ایران. 25 مقدمه. 26 گفتار اول: مروری بر واژه شناسی تحریم 26 1-واژه شناسی تحریم 26 1-1- Sanction. 26 1-2- Boycott 27 1-3- Embargo. 27 گفتار دوم: مروری بر پیشینة تحریم ها 27 2-1- تاریخچه تحریم ها 27 2-1-1- قبل از تشکیل سازمان ملل. 27 2-1-2- بعد از تشکیل جامعه ملل قبل از (1945)؛ 28 2-1-3- تحریم در دورة سازمان ملل متحد 30 2-2-جایگاه تحریم در سیاست جهانی. 31 گفتار سوم: انواع تحریم و اهداف آن. 33 3-1-انواع تحریم 33 3-1-1-  ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی از ﻟﺤﺎظ اﻧﺪازه و ﯾﺎ ﺣﺪود ﺗﺤﺮﯾﻢ 33 الف؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﺤﺪود 33 ب؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﯿﺎﻧﻪ. 33 ج؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺟﺎﻣﻊ. 33 3-1-2-ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه 34 الف؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ. 34 ب؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ. 34 ج؛ تحریم بین­المللی. 34 3-1-3-ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدی ﯾﺎ ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼﺎدی.. 34 3-1-3-1-ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼﺎدی.. 34 الف؛ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺳﻔﺮ. 35 ب؛ تحریم هوایی. 35 ج؛ ﺗﺤﺮﻳﻢﻧﻈﺎﻣﻲ. 35 د؛ ﺗﺤﺮﻳﻢ دﻳﭙﻠﻤﺎتیک… 35 هـ؛ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻴﻔﺮی ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ. 36 3-1-3-2-ﺗﺤﺮﯾﻢهای اﻗﺘﺼﺎدی.. 36 الف؛ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی از ﺟﻬﺖ ﻫﺪف.. 36 ب؛ انواع ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی.. 36 1) تحریمﻫﺎی ﺗﺠﺎری.. 37 2)ﺗﺤﺮﻳﻢهای مالی. 37 3-2- ارزیابی تحریم های اقتصادی در عمل. 37 3-3- اهداف تحریم 38 3-3-1 بی­ثبات کردن نظام سیاسی کشور هدف.. 38 3-3-2-تغییر رفتار سیاسی یا اقتصادی کشور هدف.. 39 3-3-3-تنبیه و مجازات یک دولت به علت اعمال سیاست های برخلاف حقوق بین الملل یا منافع تحریم کنندگان. 39 3-3-4-پیشگیری از دست یابی یک کشور یا هر بازیگری در عرصة نظام بین الملل به توانمندی هایی که امکان خطر آفرینی. 39 3-3-5-نشان دادن مراتب مخالفت نمادین با سیاست های یک کشور. 39 3-3-6- برحذر داشتن کشور مورد هدف از تعقیب برخی سیاست های ناخوشایند تحریم کننده 39 3-3-7-جهت خودداری از جنگ یا محدود کردن و خاتمة جنگ… 39 3-3-8- مهار یک یا چندجانبه به منظور خنثی نمودن یا کاهش دامنة تهدیدها. 39 3-3-9-ابزاری جهت ترغیب به مذاکره یا کسب نتیجه در آن. 39 3-3-10- مقدمه ای جهت به کارگیری قوه قهریه توسط سازمان ملل متحد یا دول تحریم کننده؛ 40 گفتار چهارم: مروری بر تحریم های اعمال شده بر ایران. 40 4-1- تحریم های یکجانبه بر علیه ایران. 40 4-1-1-تحریم های یک جانبه آمریکا بر  علیه ایران. 40 الف؛ دوره تسخیر سفارت (1979-1981) 40 ب؛ دوره جنگ ایران و عراق. 40 ج- دوره بازسازی(1989-1992) 41 د؛ دوره کلینتون، مهار دوجانبه (1993-2001) 41 هـ؛  پس از واقعه یازده سپتامبر(2001) 42 و؛ مروری بر تعدادی از تحریم های مهم اعمالی از سوی ایالات متحده علیه ایران و شرکت های خارجی. 43 پس از سال 2006 ( دوره هسته ای) 43 4-1-2-تحریم های یک جانبه سایر کشورها بر علیه ایران. 44 4-1-3- تحریم های چند جانبه بر علیه ایران. 46 4-1-3-1-1- قطعنامه 1696. 47 4-1-3-1-2- قطعنامه 1737. 47 4-1-3-1-3- قطعنامه 1747. 47 4-1-3-1-4- قطعنامه 1803. 48 4-1-3-1-5- قطعنامه 1835. 48 4-1-3-1-6- قطعنامه 1887. 49 4-1-3-1-7- قطعنامه 1929. 49 4-1-3-1-8- قطعنامه 1984. 50 4-1-3-1-9- قطعنامه 2159. 50 4-1-3-2-  تحریم های اتحادیه اروپا بر علیه ایران. 51 گفتارپنجم:بحران تحریم: بررسی کارایی و آثار تحریم های اقتصادی.. 53 5-1-  بررسی ظهور بحران در رابطه ایران با غرب.. 53 5-2- کارایی سیاسی و اقتصادی تحریم ها 56 5-3- آثار تحریم های اقتصادی بر اقتصاد ایران. 57 5-3-1-کاهش رشد اقتصادی.. 57 5-3-2-کاهش حجم مبادلات.. 58 5-3-3- تأثیر تحریم ها بر درآمد نفت و گاز و کاهش سرمایه گذاری در این بخش.. 59 5-3-4- کاهش جریان سرمایه گذاری.. 62 5-3-5  اثر تحریم ها بر تکنولوژی و انتقال فناوری از خارج. 63 5-3-6- پیامد تحریم های اقتصادی بر بانک ها 63 5-3-7- به تعویق افتادن عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی. 64 5-4-  آثار اجتماعی تحریم ها 65 نتیجه گیری فصل سوم: 66 فصل چهارم :بررسی بحران مالی در دولت رانتیر و تأثیر آن بر فرایند دموکراسی سازی با «تأکید بر سیاسته ای اقتصادی و اجتماعی دولت ها» در بازه زمانی«1388- 1393». 67 مقدمه. 68 گفتار اول: تأثیر تحریم ها در بر روی کارآمدن نخبگان سیاسی با شعارهای دموکراتیک و تغییر سیاست های دولت یازدهم 68 4-1-1- رابطه بحران مالی و فرایند دموکراسی سازی.. 68 4-1-1-1- اثر مالیات گیری 73 4-1-1-2- اثر هزینه ای.. 73 4-1-1-3- اثر شکل دهی طبقات.. 74 4-1-2- بررسی رابطة درآمدهای نفتی با سیاست های اقتصادی «1388-1393». 74 4-1-2-1- مروری بر عملکرد اقتصادی دولت در سال های(1388-1392) با توجه به وابستگی بودجه به درآمد نفتی این دولت.. 75 4-1-2-1-1- رشد اقتصادی.. 76 4-1-2-1-2- تعهدات خارجی. 76 4-1-2-1-3- هدفمندسازی یارانه ها 77 4-1-2-1-4-انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی.. 78 4-1-2-1-5- ارائه وام و کمک مالی به سریلانکا 78 4-1-2-1-6- بخشش طلب های ایران از 4 کشور. 79 4-1-2-1-7- اشتغال زایی. 79 4-1-2-1-8- فساد اقتصادی.. 79 4-1-2-2- مروری بر مشکلات اجتماعی. 80 4-1-2-2-1- عملکرد دولت در حوزه زنان. 81 4-1-2-2-2- ارتباطات.. 84 4-1-2-2-3- عملکرد دولت دهم در زمینة محدودیت ها و برخوردهای اجتماعی. 84 الف؛ احتمال ضبط مکالمات و پیامهای کوتاه 84 ب؛ برخورد با کمپین یک میلیون امضا 85 ج؛  اجرای طرح ساماندهی سایت ها و وبلاگ ها 85 د؛ کتاب و مطبوعات.. 86 هـ؛ طرح ارتقای امنیت اجتماعی. 87 4-1-3- بررسی تحولات اقتصادی و اجتماعی بعد از یک دوره رکود اقتصادی و فشارهای اجتماعی (1392-1393). 89 4-1-3-1- مروری بر مهمترین محورهای برنامه اقتصادی و اجتماعی (1392-1393) 90 الف؛ سرمایه گذاری.. 91 ب؛ اهمیت به تولید و مقابله با فساد 91 ج؛ مهار تورم و ثبات بازار. 93 د؛ احیای سازمان برنامه و بودجه. 93 هـ؛ رشد اقتصادی.. 94 و؛ مسئله اشتغال و جوانان. 94 ز؛ امنیت اجتماعی. 95 ح؛ حوزه زنان. 95 4-1-3-2- مروری بر تنش زدایی در سیاست خارجی دولت یازدهم 96 4-1-3-2- بررسی توانمندی دولت در عمل به شعارها و سیاست های اقتصادی و اجتماعی از دید کارشناسان. 97 گفتار دوم: بررسی افزایش تقاضا برای دموکراسی در میان جامعه مدنی و نخبگان سیاسی. 101 نتیجه گیری فصل. 106 فصل پنجم 107 جمع بندی و نتیجه گیری.. 107 نتیجه گیری نهایی. 108 یادداشت ها 110 منابع. 112                  

چکیده

با بحرانی شدن موضوع هسته­ای ایران، دامنة تحریم­­های چندجانبه و یک­جانبه بر علیه ایران به صورت وسیعی افزایش یافت، بخصوص این اتفاق بعد از سال 2006 و با ارجاع پرونده اتمی ایران از آژانس انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل پررنگ­تر شد. این بحران موجب شد از سال 2006 تا 2010 در مجموع 7 قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان­ملل بر علیه جمهوری اسلامی ایران صادر گردد. در واقع پر حجم­تر شدن این تحریم­ها در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی ­نژاد  صورت گرفت، دولتی که طبق آمار به دست آمده بیشترین درآمد نفت را نسبت به دولت­های گذشته داشته است، و با به قدرت رسیدن حسن روحانی در انتخابات خرداد 1392 تا حدودی از شدت تحریم­ها کاسته شد. اما در مجموع تحریم­های اقتصادی فشار عدیده­ای را بر اقتصاد داخلی بخصوص بخش انرژی وارد ساخت. به نوعی که درآمدهای نفتی دولت را با کاهش اساسی روبرو ساخت. سوال اصلی این پژوهش آن است که تحریم­های اقتصادی تا چه اندازه بر فرایند دموکراسی سازی در جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی (1388-1393) مؤثر بوده است؟ استدلال مطرح شده آن است که تحریم­ها با ایجاد بحران مالی در دولتی با ماهیت رانتیر می­تواند  عاملی باشد تا میزان تقاضا برای دموکراسی هم در بین نخبگان و هم در بین عموم افزایش یافته و دولتی با سیاست­ها وشعارهای دموکراتیک­تر در بازه زمانی (1388-1393) برای حل بحران بر سر کار آید. در راستای این پژوهش از نظریه دولت رانتیر به شکل عام و زیر چتر آن از دیدگاه جیاکومو لوسیانی استفاده می­شود. و در ادامه تأثیرات تحریم­های اقتصادی را بر  اقتصاد ایران مورد بررسی قرار می­دهیم. و سپس تأثیراتی که تحریم­های اقتصادی بر درآمدهای نفتی و به تبع آن بر عرصة سیاسی و فرایند دموکراسی سازی با توجه به نحوه عملکرد و سیاست­های دولت­های که در بازه زمانی ذکر شده بر سر کار آمدند پیگیری خواهد شد. در این بررسی برای آزمون فرضیه از روش فرافرارفتار گرایی، استفاده خواهیم کرد، رویکرد ما رویکردی توصیفی- تحلیلی است، که با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اینترنتی انجام می­گیرد. کلمات کلیدی: تحریم­های اقتصادی، دولت رانتیر، رانت، فرایند دموکراسی سازی              

فصل اول

کلیات طرح پژوهش

الف؛ شرح و بیان مسئله

در دهه­های گذشته در عرصة جهانی و بین­المللی دو پدیده با گسترش چشم­گیری مواجه گردیده است. این دو پدیده شامل توسعة دموکراسی و افزایش بکارگیری تحریم­های اقتصادی می­شود تحریم­های اقتصادی پس از پایان جنگ سرد رشد چشمگیری داشته­اند، بخصوص تحریم­هایی که توسط سازمان ملل متحد و شورای امنیت اجرایی شده­اند. در این میان جمهوری اسلامی ایران شاید در شمار کشورهایی باشد که بیش از سایرین آماج این تحریمها بوده است. جدا از قطعنامه­های شورای امنیت در دهه 80 میلادی که از قطعنامه 419 اغاز و به قطعنامه 598 ختم گردید و  بیشتر در باب جنگ ایران و عراق بود،تحریمهای اقتصادی یکجانبه­ای هم از سوی آمریکا بر ایران تحمیل شد که دامنه این تحریمها در یک وضعیت معمول تا سال 1386 تداوم داشت. اما با بحرانی شدن موضوع هسته­ای ایران دامنه تحریمهای چندجانبه و یکجانبه هم به صورت وسیعی افزایش پیدا کرد و به خصوص این اتفاق بعد از سال 2006 و با ارجاع پرونده ایران از اژانس انرژی اتمی به شورای امنیت پررنگتر شد.به شیوه ای که از سال 2006 تا 2010 مجموعاً 7 قطعنامه در باب تحریم اقتصادی از سوی شورای امنیت بر علیه ایران صادر شد(1696،1737،1747،1803،1835،1887،1929،) و به موازات ان و به خصوص از سال 1388 تحریم­های یکجانبه بسیاری در حدود 30 تحریم اقتصادی از سوی کشورهای غربی بر علیه ایران صادر گردید. در واقع پرحجم­تر شدن این تحریم­ها بیشتر در دوران  احمدی نژاد صورت گرفت و با به قدرت رسیدن  روحانی به شدت کاهش یافت.تحریم­های موجود فشارهای عدیده­ای بر اقتصاد داخلی و به خصوص دولت رانتی وارد ساخت به نوعی که درآمدهای رانتی دولت را که منبع اصلی درامدی دولت شمرده می شود با کاهش اساسی روبرو ساخت و عاملی شد تا دولت هر چه بیشتر هزینه های خود را کاهش داده و با تورم عدیده و کاهش بی رویه اعتبار پول ملی روبرو شود در واقع دولت با بحران مالی روبرو گردید. دولت احمدی نژاد سعی کرد با سیاست هزینه کردن از طریق کسری بودجه با بحران مقابله نماید برای اجرای آن دولت مجبور شد به انتشار پول اضافی دست زند و همین عاملی برای افزایش تورم بود همزمان با آن دولت برای جلوگیری از تورم سعی کرد به سیاست کنترل قیمت­ها روی آورد اما همین سیاست عاملی شد تا اعتبار پول ملی کاهش یابد. در این زمان فساد اقتصادی و معاملات ارزی جایگرین ریال و فرایند اصلی اقتصاد گردید و دولت مجبور بود به استقراض داخلی یا خارجی متوسل شود. در باب استقراض خارجی تحریم ها مانع اصلی بود و در باب استقراض داخلی هم اعتماد مردم به دولت برای کمک به آن کاهش یافته بود.در واقع این همان بحرانی بود که دولت با آن دست به گریبان بود و دو راه بیشتر برای حل آن پیش رو نداشت یا کاهش هزینه­های دولتی و یا افزایش مالیات­ها که در هر دو حالت به معنای کاهش نقش دولت و افزایش نقش جامعه بود که می­توانست پیامدهایی چون تفویض قدرت به جامعه، وابستگی دولت به جامعه ،توسعه جامعه مدنی و در نهایت فرایند دموکراسی سازی را ایجاد نماید. تحقیق حاضر با توجه به بحران مالی و متغیرهای مورد اشاره در فوق به دنبال آن است بداند که تا چه اندازه فرآیند فوق در تغییر دولت رانتی و سر کار آمدن دولتی با شعارهای دموکراتیک موثر بود. در واقع مسئله ای که در اینجا ما با آن روبرو هستیم بررسی رابطه بین این بحران مالی و افزایش تقاضا برای دموکراسی در ایران مابین سالهای 88 تا 92 و به خصوص در زمان تغییر دولت و سیاست­هایی است که دولت نوین در پی­گرفته است. این تقاضا هم در بین نخبگان و هم در بین عموم مردم بررسی خواهد شد تا بفهمیم که آیا نخبگان خود را ملزم به تغییر سیاست­ها و رویکردها دیده­اند و این تغییر در شعارها و سیاست­های دولت جدید تبلور یافته است و همچنین آیا متاثر از بحران مالی و سیاست­های دولت برای مقابله با آن مشارکت اقتصادی و سیاسی مردم بیشتر شده است. در عین حال آنچه از دموکراسی مدنظر ماست افزایش تقاضا و انگیزه برای آن است، نه خود دموکراسی به عنوان دستاورد نهایی چون ممکن است به علت مداخله سایر متغیرها خود این تقاضا و انگیزه در میانه راه تغییر جهت داده و به دموکراسی ختم نشود.  

ب ؛ علل انتخاب موضوع

ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ، ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ، ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲ­ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﭘﻴﻜﺮﻩ ﺁﻥ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ، ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﺸـﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻭﺝ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺭ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻛﺸـﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺁن­ها ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳـﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺷﻮﺩ، ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺳﺎﺳﻲ، ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺍﻳﻔﺎﻱ ﻧﻘﺶ میکند. ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎﻱ اقتصادی ﺍﻏﻠﺐ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮﺭ ﺩﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ  ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑـﻪ ﺁﻥ ﻣﺘﻮﺳﻞ می­ﺷـﻮﻧﺪ در سالهای اخیر تحریم ها ی اقتصادی به صورت یک جانبه،  و جامع به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی مورد استفاده قرار گرفته  مفید و کارا بودن الزامات و محدودیت هایی که براثر فشار های، ناشی از تحریم­های اقتصادی بر دولت جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده است بارها مورد شک و تردید قرار گرفته است از طرف دیگر با در نظر گرفتن وابستگی اقتصادی ایران به نفت مشخص است که استقلال مالی دولت رانتیر از جامعه، مهم‌ترین خصیصه آن خودمختاری (یعنی عدم پاسخ‌گویی) و عدم نیاز به کسب مشروعیت از طریق رویه‌های دموکراتیک است. به علاوه دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ، بلکه در ﺑﺨﺸﻬﺎی زﯾﺎدی از ﺣﯿﺎت ﻓﮑﺮی و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻮاﻣـﻊ از ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳـﺖ، بنابراین ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎ و اﻟﺰاﻣﺎت آن ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻼش ﺑﺮای درك ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺤﻮﻻت آن و ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد با توجه به اهمیت این موضوع پاره­ای از یافته ها ونظریات ارائه شده از یک سو و علاقه و آشنایی اندک نگارنده با مباحث مربوط به سیاست های اقتصادی، از سوی دیگر، مرا بر آن داشت تا در حد توانایی و بضاعت علمی اندک خویش در پی بررسی تأثیر تحریم­های اقتصادی بر فرایند دموکراسی در ایران بین سالهای (1388-1393) بر­آیم. اما در اینجا، قبل از بیان نظر خود، مروری اجمالی و کلی بر آنچه که توسط دیگران در ارتباط با موضوع، عرضه گردیده، ضروری به نظر می­رسد.

ج؛ بررسی متون موجود

­چنانچه اشاره گردید، متفکرین و اندیشه­ورزان حوزه­های مختلف علوم انسانی و همچنین سیاستمداران و نخبگان درگیر در جریانات سیاسی و حوزه­های اقتصادی، هر یک به فراخور منظر علمی و پارادایم­های فکری و یا به واسطه تجربیات شخصی خویش،  نظرات متفاوتی را در این زمینه عنوان نموده­اند. این نظریات از یک سو به استقرار دموکراسی و جامعه مدنی، در کشوری چون ایران مرتبط می­شود که هم در عرصه سیاسی و هم اقتصادی شامل پیچیدگی­هایی است که محققان را به گونه ای اجتناب ناپذیر در برابر طیفی  از مقولات و حوزه های وسیعتر در این زمینه قرار می­دهد. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻬﺪوی در ﻣﻘﺎﻟﺔای تحت عنوان« الگوها وﻣـﺸﻜﻼت ﺗﻮﺳﻌﺔ اﻗﺘـﺼﺎدی در دوﻟﺖﻫـﺎی  راﻧﺘﻴﺮ» ﺑﺎ اراﺋﺔ  آﻣﺎر و ارﻗﺎم،  ﻧﻈﺮﻳﺔ دوﻟﺖ  راﻧﺘﻴﺮ را ﺑﺮای ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﺎﻫیت دوﻟﺖ ﻣﺪرن اﻳﺮان در ﺳﺎل ﻫﺎی ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎه  به کار برد. ﻣﻬﺪوی  در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه به ویژه در دو  دﻫه 1350 و1340 ﺷﻤﺴﻲ از ﺑﺴﻴﺎری ﺟﻬﺎت ﺑﺎ  دولتﻫﺎیﻗﺒﻞ از ﺧﻮد ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﭼﺸﻤﮕﻴﺮی داﺷﺘﻪ اﺳت. ﺑﺴﻴﺎری از ا ﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت، ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ  ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺘﻜﻲ  ﺑﻮدن ﺑـﻪ درآﻣـﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘـﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ درﺣﺎلیکه دوﻟﺖﻫﺎی ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎه در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺑﻮدﺟﺔ، ﻻزم دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ داﺧﻠﻲ به شدت ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮده­اﻧﺪ .ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﺔ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ در دﻫﺔ  1350 دوﻟﺖ ﭘﻬﻠـﻮی ﺑـﻪ ، ﻳـﻚ دوﻟـﺖ ﺗﺤـﺼﻴﻠﺪار ﺗﻤﺎم عیار تبدیل شد، در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎﻫﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺴﺘﻤﺮ درآﻣـﺪ دوﻟﺖ از درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ، ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﺶاز اﻧﺪازه  ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ،  اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺴﻴﺎر  زﻳﺎد دوﻟﺖ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴت ومشروعیت دوﻟـﺖ و  ﺷـﺨﺺ ﺷﺎه در رأس حکومت  ﻫﺴﺘﻴﻢ . افـسانه نجم آبادی هم در مقاله­ای با عنوان:  «سیاست زدایی در دولت تحصیلدار»، ماهیت غیردموكراتیك دولت را در ایران به تحصیلدار بودن آن مرتبط می كند. از نظر او، دولت رانتیر پهلوی نه تنها به دنبال تحكیم استقرار خود بود بلكه با تغییر مصرف و الگوی آموزش و باج دهی به خـودی هـا، سعی در سیاست زدایی اجتماعی به نحو وسیع كرد; نتیجه نه تنها بحران مشروعیت بود بلكه شرایط را از جهت ساختاری برای تغییر نظام سیاسی مهیا كرد. ﺳﻴﺪ ﺟﻮاد اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ زاده و ﺳﻴﺪ داود ﻣﻌﺼﻮﻣﻲ، در مقاله ای تحت عنوان  راﻧﺘﻴﺮﻳﺴﻢ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ راﺑﻄﺔ دولت و احزاب در ایران (1357-1330)  به بررسی ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺠﻤﻴﻊ و ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻫـﺎی ﻣـﺮدم و اﻧﺘﻘـﺎل آن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ها ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻴﺎﺳﻲ و نهاد­های تصمیم­گیری اﺳﺖ  با اقتباس از دیدگاه ﻣـﻮرﻳﺲ دوورژه  که می­گوید: اﺣﺰاب ﭼﻮن ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻧﻴﺮوﻫـﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲروﻧـﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ های ﮔﺮوه، ﻃﺒﻘﻪ، و ﻧﻴﺮوهای اجتماعی را که از آن ﺑﺮآﻣﺪه اﻧﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ  میﻛﻨﻨﺪ . اﻳﻦ ﻫﺪف از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺴﺐ و ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺗﻮﺳﻂ اﺣﺰاب ﻣﻌﻤـﻮﻻ در نظام انتخاباتی تحقق میﻳﺎﺑﺪ ومعتقدند  ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎرﻛﺮد اﺣﺰاب در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳـﺮان، ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪة آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ  اﺣﺰاب ﺑﻪ وﻳﮋه از زﻣﺎن ﻛﻮدﺗﺎی 28 ﻣﺮداد ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪ ﺑـﻮده اﻧـﺪ. اﺳـﺘﺪﻻل اﻳـﻦ مقاله آن است که ماهیت  راﻧﺘﻴﺮ دوﻟﺖ در دﻫﺔ ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺠﺎه ﺷﻤﺴﻲ از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﻳـﻞ ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪی اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ. ازغندی (1385) در کتاب درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران نظریه دولت تحصیلدار را نسبت به سایر نظریات برای فهم دولت در جمهوری اسلامی مناسبتر می­داند و ماهیت سیاست وحکومت جمهوری اسلامی ایران را رانتیر میخواند، که دارای پویش های سیاسی و اجتماعی خاصی است. که روند توسعه را کند کرده است. وی اعتقاد دارد دولت ایران بیشتر از قبل ماهیت تحصیلداری پیدا کرده است و ملاحظات سیاسی و ایدئولوژیکی ویژگی دولت توزیعی را در دولت جمهوری اسلامی ایران گسترش داده است. حاج یوسفی (1378) در کتاب نفت، دولت و توسعه اقتصادی می­گوید: دولت جمهوری اسلامی به رغم  تفاوت­هایی که با دولت پهلوی دارد،  با توجه به سهم درآمدهای نفتی کشور نسبت به کل درآمد عمومی باید یک دولت تحصیلدار نامید. وی با بهرگیری از الگوی لوسیانی بین فرایند آزاد سازی اقتصادی  دوره ریاست جمهوری  هاشمی(1368-1376) و آزادسازی نسبی دوره محمد خاتمی پس از سال 1376 با تمرکز بر ماهیت دولت تحصیلدار  رابطه ای برقرار ساخته که بر این اساس تحقق شرایط آزادسازی نسبی را همانند آزادسازی اقتصادی سالهای ریاست جمهوری هاشمی را ناشی از افول ماهیت تحصیلدار دانسته است.   فائز دین پرست ، علی ساعی؛ در مقاله ای تحت عنوان ،  دولت رانتیر و سیاستگذاری توسعه : تحلیل موانع توسعه اقتصاد ملی در ایران (1384-1368) به بررسی و تحلیل موانع توسعه اقتصاد ملی به عنوان یکی از ابعاد توسعه- در ایران در بازه زمانی برنامه های اول ، دوم و سوم توسعه است می­پردازد ،  وبا استفاده از نظریات مختلف در زمینه ماهیت دولت رانتیر به بحث در مورد برخی عوامل تأثیر گذار در زمینه توسعه که بر اساس تحلیل های مختلف از  رویکرد­های حاکم بر ، برنامه توسعه که به تخصیص منابع معطوف بوده است می­پردازند، ونتیجه می­گیرند که با تغییر در سیاستگذاری ها به نحوی که منافع دراز مدت جامعه را نیز در نظر داشته ، میتوان برای حل مشکلات توسعه اقدام کرد. بـﺒﻼویِ ﺣـﺎزم  (hazem Beblawi) ﺟﻴـﺎﻛﻮﻣﻮ  ﻟﻮﺳـﻴﺎﻧﻲ( Giacomo Luciani) در  ﻛﺘﺎﺑﻲﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان دولت رانتیر که در سال  1987 منتشر شد ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎری دوﻟﺖ ﻫﺎی راﻧﺘﻴﺮ و   ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ واژه ﻫﺎ و آﺛﺎر ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎ ﺑﻪﮔﻔﺘﺔ آنﻫﺎ دوﻟﺖ راﻧﺘﻴﺮ دارایﭼﻬﺎر وﻳﮋﮔﻲ اﺳﺖ اول اﻳﻦﻛﻪ دوﻟﺖدرﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪه و ﺗﻮزﻳﻊﻛﻨﻨﺪة اﺻﻠﻲ راﻧﺖﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. دوم اﻳﻦﻛﻪ ﺳﻬﻢ درآﻣﺪ­های راﻧﺘﻲ در درآﻣﺪ دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از 42 درﺻﺪ ﻛﻞ درآﻣﺪﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ. سوم اینکه ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎرﻛﻮﭼﻜﻲ از اﻓـﺮاد ﺟﺎﻣﻌـﻪ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻛﺜـﺮ ﺛـﺮوت و درآﻣـﺪ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ و ﭼﻬﺎرم اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ راﻧﺖﻫﺎ     ﺑﺎﻳﺪ ﺧـﺎرﺟﻲ ﺑﺎﺷـﺪ . ﻋﻤـﻖ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺒﻼوی و  ﻟﻮﺳـﻴﺎﻧﻲ در ﺗﺸﺮﻳﺢ دوﻟﺖ راﻧﺘﻴﺮ ﻣﺴئله ﺛﺒﺎت و ﺑﻲ­ثباتی سیاسی اﺳﺖ(Beblawi، 1987: 49-63).  تدا اﺳﻜﺎﭼﭙﻮل (1382)در مقاله­ای با عنوان «حکومت  ﺗﺤـﺼﻴﻠﺪار واﺳـﻼم ﺷـﻴﻌﻲ در اﻧﻘـﻼب ایران»  ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎﻫیت مذهب شیعه و رانتیر بودن دولت ایران ،درآﻣﺪﻫﺎی، ﻛﻼن  ﻧﻔﺘـﻲ ﭘﻬﻠـﻮی را ﻛﻪ ﭼﻬرة ﻏﻴﺮدﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺑﻮد زﻣﻴﻨﻪ­ساز انقلاب 1357 می­داند. تاﻛﻴﺪ اﺳـﻜﺎﭼﭙﻮل ﺑﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺷﻴﻌﻪ در اﻧﻘﻼب اﻳﺮان تاﺣﺪودی ﻣﺘﻤﺎﻳﺰﻛﻨﻨﺪة ﻧﻈﺮﻳﺔ وی از ﺳﺎﻳﺮ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮانی است که صرفا به عامل اقتصادی توجه داشته­اند. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﻜﺎﭼﭙﻮل، دولت ﭘﻬﻠﻮی ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﺔ ﻳﻚ دوﻟﺖ راﻧﺘﻴـﺮ و ﺗﺤﺼﻴﻠﺪار دارای دو وﻳﮋﮔﻲ ﺑﻮد :ازﺳﻮﻳﻲ ﺷﺎه اﻳﺮان  ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺴﺘﺒﺪ، ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ، دارای ارتشی  ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺪرن ونیروی پلیس ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮد  ؛ازﻫﻤﻴﻦ رو، ﻓﺎﺻﻠﻪ ای ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻴﺎن  درﺑﺎر و ﻣـﺮدم وﺟـﻮد داﺷـﺖ و ﻧﻔﻮذ د ﺷﺎه ﻣﻴﺎن  اقشار جامعه ﺑﻪ وﻳﮋه(جامعه  روﺳﺘﺎﻳﻲ)ﺑﺴﻴﺎر پایین ﺑﻮد.ازﺳﻮی دﻳﮕﺮ ﺷﺮاﻳﻂ، ﺧﺎص راﻧﺘﻴﺮی  ، ﺑﻮدن دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻓﺎﺻﻠﺔ  ﻣﺮدم و دوﻟﺖ را ﺑﻪﻃﻮر روزاﻓﺰون ﺗﺸﺪﻳﺪ می­کرد و از ﻧﻔـﻮذ ﺷﺎه ﻣﻲﻛﺎﺳﺖ. از دﻳﺪﮔﺎه اﺳﻜﺎﭼﭙﻮل،  اسلام  ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻢ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﻫـﻢ از ﻟﺤﺎظ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮای اﻳﺠﺎد اﻧﻘﻼب علیه ﺷﺎه ﻧﻘﺸﻲﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ روﺣﺎنیون انقلابیﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ رﻫﺒﺮی اﻧﻘﻼب ﺑﻮدﻧﺪ، ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺗﺒﻠﻴﻎ کردند ﻛﻪ ﺷﺎه را زﻳﺮ ﺳﺆال می­برد. و ﺳﭙﺲ  شبکهﻫﺎ، روشﻫﺎ اجتماعی اﺳﻄﻮرهﻫﺎی اﺻﻠﻲ ﺷﻴﻌﻪ،  ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در ﻧﻬﻀﺖ ﺗﻮده­ای ﺷﻬﺮی وخلق اراده اخلاقی در آن ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ا ﺧﺘﻨﺎق و ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﺮدند (اسکاچپول 114:1382) (Michael Ross) مایکل راس در مقاله ای با عنوان Oil and Democracy Revisited : بازبینی نفت و دموکراسی با استفاده از اندازه گیری درآمدهای نفتی و با استفاده از  مجموعه­ای از  داده­های که همه کشورها از سال 1960 تا سال 2002 معتقد است درآمدهای نفتی انتقال دموکراسی را در این گونه کشورها به شدت مهار میکند اما اثرات ضد دموکراتیک نفت در کشورها و مناطق مختلف جهان متفاوت است و اثرات غیر دموکراتیک آن  نابرابر است وی با استفاده از داده­های فراهم شده از طریق تجزیه و تحلیل  الگوی مرکزی و  ارتباط درآمد بالای نفت و دموکراسی  معتقد است سطوح بالاتر درآمد نفت با پشتیبانی کمتر برای دموکراسی در ارتباط است. سعید صمدی، ابوالفضل یحیی­آبادی و نوشین معلمی؛ در مقاله­ای با عنوان تحلیل تأثیر شوک­های قیمتی نفت بر متغیر اقتصاد کلان در ایران: با بهره گیری از مدل­های اقتصادی تأثیر نوسان­های قیمت نفت را بر روند تولید، تورم و واردات نرخ ارز را در ایران به عنوان کشور صادر کنندة نفت بررسی کرده است. (( اوون, ای.راجر:2008)) One Hundred Years of Middle Eastern Oil : در مقاله صد سال از نفت خاورمیانه: چالش های جهانی در زمینه صادرات نفت, افزایش مصرف, کاهش ذخایر 70 درصدی تا صد سال آینده و تمام عواقب ناشی از درآمد نفت را  در خاورمیانه مورد بررسی قرار داده وی با ارائه ای از تاریخچه استخراج نفت و ایجاد شرکت های بین المللی در خاورمیانه اشاره میکند و نتیجه میگرد با وجودمسائلی از قبیل نارضایتی از زندگی شهروندی, ایجاد حکومت های خودکامه, مسئله تروریسم و رقابت های دول همسایه در تضعیف اقتصاد یکدیگر نیاز به  سیاست منابع جایگزین بیشتر میشود چرا که در  آینده نفت به یک داستان برای آیندگان تبدیل میشود. در پایان باید این نكته را هم مورد اشاره قرار داد كه جملگی صاحب نظران یاد شده، بر رانتیر بودن ساخت قدرت (دولت) پس از انقلاب 57 نیز تاكید دارند; گو این كه برخی تفاوت ها (نظیر وابستگی دولت تحصیلدار پهلوی به بورژوازی بزرگ و جهانی،و كارآیی بیش تر جمهوری اسلامی در جلب و جمع آوری مالیات) را نیز مورد اشاره قرار داده اند. با این حال کتب و مقالات دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ دوﻟﺖ راﻧﺘﻴﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ازﺟﻤﻠﻪ دو ﻛﺘﺎب: ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻧﻔـﺖ اﻳﺮان و ﻧﻔﺖ، ﺳﻴﺎﺳﺖ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﻮﺷـﺘﺔ ﺳـﻌﻴﺪ ﻣﻴﺮﺗﺮاﺑﻲ و ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟﺖ راﻧﺘﻴﺮ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ­داری صنعتی در اﻳﺮان نوشته  ﻧﻮﺷﻴﻦ ملکی،  «چیستی و ﻛﺎﺳﺘﻲ ﻧﻈﺮﻳﺔ   دوﻟﺖ  رانتیر» ﻧﻮﺷـﺘﺔ  ﺷﻬﺮوز ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ  و «نگاهی به پدیده رانت ورانت جویی» ﻧﻮﺷﺘﺔ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ اﺳﺤﺎﻗﻲ. اما هیچ ﻳﻚ از آنﻫﺎ درﺑﺎرة تحریم اقتصادی و آثار مخربی که بر اقتصاد ایران می­گذارد، که به تبع آن باعث به وجود آمدن بحران مالی در دولت­های رانتیر می­شود و تأثیر آن بر فرایند دموکراسی سازی تحلیل جامعی را  ارائه نکرده­اند.

د؛ تعارف مفهومی

1­-تحریم

نوعی جریمه که با هدف واداشتن تحریم شونده به اطاعت از قانون صورت می‌گیرد. تحریم مجموعه اقداماتی است كه یك یا چند بازیگر بین المللی بر یك یا چند بازیگر دیگر به منظور تحقق یك یا چند هدف به عمل می آوردند؛ تنبیه طرف مقابل برای جلوگیری از اقدام برای مواردی كه برای تحریم كننده ارزش دارد یا وادار ساختن طرف مقابل به رعایت بعضی هنجارها كه برای طرف اقدام كننده مهم است. ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻫﺮﻡ ﻓﺸـﺎﺭ، ﺭﻭﻳـﺪﺍﺩﻱ ﻣﺮﺳﻮﻡ ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎن­ها ﺑـﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺩﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑــﻪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴـﺰﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ، ﺑﻄﻮﺭﻱ ﻛـﻪ ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮﻱ ﺗﺤـﺮﻳﻢﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺷﺮﻭﻉ  ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺎ ﻛﻨﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﭼﺎﺭ ﭼﻮﺏ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﻤﭽﻮﻥ جامعه­ملل  ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺣﺮﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ  ﺍﺭﻛﺎﻥ ﺻﺎﻟﺢ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.  

2-تحریم اقتصادی

ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺳﻮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎﻱ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ ﺯﻭﺭ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ. ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﺗﺤﺮﻳمﻫﺎ ﻋﻤﻼ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺩﻭﻝ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﺍﻣﺎ ﺑـﻪ ﻣنظور ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻭﺿﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ، ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ  ﻫﺪﻑ ﺁﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺗﻲ ﺩﺭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺳﺖ. به اعتقاد کارتر تحریم اقتصادی یعنی؛ اقدامات اقتصادی زورمندانه که علیه یک یا چند کشور اعمال می­شوند و هدف آن تلاش برای اجبار به تغییر سیاست یا حداقل اثبات نظر کشور تحریم­کننده در باره سیاست­های کشور دیگر است(carter 1989: 13).

3- رانت

راﻧﺖ اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد وارد  ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷـﺪ . درآﻣﺪی ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر و ﺗﻼش ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺤﺖ  ﻋﻨﻮان راﻧﺖ ﻧﺎم ﮔﺬاری ﻣﻲﺷـﻮد (شکاری،1379: 31). راﻧﺖ در  ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﻬﺮة  ﻣﺎﻟﻜﺎﻧﻪ اﺳﺖ و  ﺑﺮﺧﻲ آن را ﻛﺮاﻳﻪ و اﺟﺎره ﻣﻌﻨﺎ ﻛﺮده اﻧﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ واژه در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻔﻬﻮم  ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ دارد (همدمی، 1383: 31). در روﻳﻜﺮد اﻗﺘﺼﺎدی، راﻧﺖﻫﺎ ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎی اﺿﺎﻓﻲ دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺑﺎزارﻫﺎی ﻛﺎرآﻣﺪ وﺟﻮد  داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ( ﻣﺸﺘﺎق، 1386: 36).

4- دولت رانتیر

دوﻟﺖ راﻧﺘﻴﺮ (The Rentier State) ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﺪار ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ راﻧﺖ  بخشﻋﻤﺪة درآﻣﺪﻫﺎی آن را ﺗﺸﻜﻴﻞ می­دﻫﺪ. ﻳﻌﻨـﻲ ؛ دﺳﺖﻛﻢ  42 درﺻﺪ از درآﻣﺪﻫﺎی آن و ﻳﺎ 10 درﺻﺪ از   تولید ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣلی آن از  ﻃﺮﻳﻖ راﻧﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد(همان).

5- دموکراسی

دموکراسی مفهومی مرکب از چند اصل اساسی است که همه­ی نظریات دموکراسی بر آن‌ها تأکید نموده‌اند. البته دموکراسی «همه یا هیچ» نیست، بلکه مقوله‌ای است که به هر اندازه نهادهایی برای تحقق این اصول وجود داشته باشد، دموکراسی کامل‌تری وجود خواهد داشت. این اصول عبارتند از، اصل حاکمیت مردم ،برابری سیاسی، آزادی سیاسی، نظارت همگانی واصالت قانون(قادری، 1387). همچنین دیدگاه شومپیتر نیز یكی از الگوهایی است، كه در تلاش برای تعریف دموكراسی ارائه شده است،‌ دموكراسی نخبه‌گراست. دموکراسی نخبه‌گرا یا رقابتی، نوعی از دموکراسی است که با رویکردی واقع‌گرایانه و با نظر به واقعیت‌های جهان معاصر ارائه شده است. مدل دموکراسی نخبه‌گرا  ابتدا توسط شومپیتر در اثر مهم وی با عنوان «سرمایه‌داری، سوسیالیسم و دموکراسی» تدوین شد. وی این مدل را در واکنش به نظریه پردازان دموکراسی کلاسیک که به دنبال تبدیل کردن دموکراسی به یک آرمان  و هدف غایی بودند ،ارائه می­کند. مبنای دموکراسی نخبه‌گرا نقد دو آموزه­ی اصلی دموکراسی‌های کلاسیک یعنی «خیر و مصلحت عمومی» و «اراده­ی همگانی» است. شومپیتر  با ارائه یک مدل واقع‏گرایانه از دموکراسی ، دموکراسی را به مثابه روشی سیاسی می‏داند. چون وی بر این باور است که آنچه از اهمیت والاتری نسبت به دموکراسی  برخوردار است اصول و آرمان هایی است که دموکراسی باید در تحقق و حفظ آنها به کار گرفته شود. آرمان­هایی چون آزادی ،برابری و عدالت و غیره، که تصور می­شود دموکراسی در تأمین آنها  توانمندتر از سایر نظام های سیاسی  است. بنابراین او دموکراسی را تنها ابزاری برای رسیدن به اهداف مزبور می داند . شومپیتر با تأکید بر دموکراسی به مثابه روش، آن­را این­گونه تعریف می‌کند: «روش دموکراتیک عبارت از یک نظم نهادی به منظور رسیدن به تصمیمات سیاسی است که افراد تحت لوای آن به واسطه­ی تلاش رقابت‌آمیز برای جلب آرای مردم به قدرت تصمیم‌گیری دست می‌یابند».. مدل دموکراسی رقابتی یا نخبه گرایانه شومپیتر  بیانگر این است، که وی اساساً دموکراسی را روشی  می­داند برای گزینش سیاستمداران و یا به سخن دقیق­تر شیوه­ای برای تصمیم­گیری به وسیله رهبرانی است که قدرت  خود را از طریق رقابت برای آرای مردم به دست می آورند (شومپیتر،340:1375-341).  

هـ؛ سوالات تحقیق

۱-سوال اصلی: ۱-۱- تحریم­های اقتصادی تا چه اندازه بر فرایند دموکراسی سازی در ایران (1388-1393) موثر بوده است؟ ۲-سوالات فرعی: 2-1- تحریم­های اقتصادی تا چه اندازه می­تواند سب روی کار آمدن نخبگان دموکراتیک شود؟ 2-۲- تحریم­های اقتصادی تا چه اندازه می­تواند سبب گسترش روندهای دموکراتیک در میان عموم شود؟

و؛ مفروضات

1- دولت موجود در شرایط فعلی ایران بیش از هر چیز به الگوی دولت رانتیر نزدیک است 2- الگوی دولت رانتیر صرفا یک الگوی اقتصادی نیست بلکه در ماهیت دولت و نحوه توزیع قدرت و اعمال قدرت توسط دولت نقش دارد. 3- بحران­های اقتصادی در دولت­های رانتیر خصوصا در شرایطی که موجب کاهش درآمدهای رانتی دولت می­شوند می­توانند بر ماهیت دولت در زمینه نحوه و میزان اقتدار دولت در برخورد با نیروهای اجتماعی تأثیر بگذارند. 4-نوع چرخش در رفتار دولت­های رانتیر به معنای ایجاد زمینه­های واقعی تشکیل نظام­های دموکراتیک نیست، و صرفاً موجب ایجاد روندهای کوتاه مدت در تغییر الگوهای رابطه دولت با نیروهای اجتماعی و نهادهای مدنی می­شود، و کماکان دولت­های رانتیر حتی در چنین شرایطی از سطحی از روابط اقتدارآمیز و تمرکز قدرت برخوردار خواهند بود.

ز؛  فرضیات تحقیق؛

۱-فرضیه اصلی: 1-۱-تحریم­ها با ایجاد بحران مالی در دولت رانتیر می­تواند  عاملی باشد تا میزان تقاضا برای دموکراسی هم در بین نخبگان و هم در بین عموم افزایش یافته و دولتی با سیاست­ها وشعارهای دموکراتیک­تر در بازه زمانی (1388-1393) برای حل بحران بر سر کار آید. ۲-فرضیه­های فرعی: 1-2- تحریم­ها سبب می­شوند نخبگان دموکراتیکی بر سرکار بیایند که بتوانند اعتماد جامعه را برای اجرای سیاست­هایی چون کاهش هزینه­ها ، افزایش مالیات­ها ، کاهش تحریم­ها ، جذب سرمایه گذاری­های خارجی و داخلی و گسترش روابط خارجی برای حل بحران مالی بهتر، کسب نمایند . 2-۲- نخبگان برای حل بحران مالی مجبورند سیاست­هایی از قبیل (کاهش هزینه­ها ، افزایش مالیات­ها، گسترش روابط خارجی، افزایش سرمایه گذاری­های خارجی و داخلی و رهایی از اقتصاد رانتی ) و پاسخگویی به مطالبات جامعه  را پیگیری نمایند که سبب تقویت جامعه در مقابل دولت می­شود.

ح؛ متغیرها

متغیر مستقل این تحقیق شامل : تحریم های اقتصادی، و متغیر وابسته شامل : فرایند دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران ،  می باشد.

ط؛ اهداف تحقیق

اهداف کلی: هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر تحریم های اقتصادی بر فرایند دموکراسی در ایران در بازه زمانی (۱۳۸۸-۱۳۹۳) است. به خصوص بررسی این رابطه در مورد دولتهای رانتی بسیار ضروری است تا آن­ها منابع اقتصادی چندگانه را مدنظر داشته و به صورت تکاملی دموکراسی را به جامعه تزریق نمایند تا با بحرانهای ناگهانی که کل هستی انها را ساقط نماید روبرو نشوند.

ی؛ اهمیت تحقیق

در سالهای اخیر  تحریم ها ی اقتصادی به صورت یک جانبه،  و جامع به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی مورد استفاده قرار گرفته ، مفید و کارا بودن الزامات و محدودیت هایی که براثر فشار های ، ناشی از تحریم های اقتصادی بر دولت جمهوری اسلامی ایران  به وجود آمده است  بارها مورد شک و تردید قرار گرفته است از طرف دیگر با در نظر گرفتن وابستگی اقتصادی ایران به نفت  مشخص است که  استقلال مالی دولت رانتیر از جامعه، مهم‌ترین خصیصه آن خودمختاری (یعنی عدم پاسخ‌گویی) و عدم نیاز به کسب مشروعیت از طریق رویه‌های دموکراتیک است. با توجه به  اختلاف نظرهایی که در مورد میزان تأثیر تحریم ها بر جنبه های مختلف از جمله اقتصادی و حقوقی وجود داشته اما در زمینه تأثیر آن بر دموکراسی در ایران تحقیقاتی انجام نشده است ، بنابراین مطالعات وپژوهش­های بیشتری نیاز است تا جنبه های مختلف تأثیر تحریم­های اقتصادی بر فرایند دموکراسی  مشخص شود و ما سعی داریم در این رساله با تاکید بر رانتی بودن اقتصاد ایران به بررسی تأثیر تحریم­های اقتصادی بر فرایند دموکراسی سازی در ایران  در بازه زمانی (1388-1393) بپردازیم.

ک؛ روش تحقیق

در این تحقیق ما از روش فرارفتار گرایی استفاده خواهیم کرد. رویکرد ما رویکردی توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه­ای  و اینترنتی انجام می­گیرد.

عنوان تحقیق عبارت است از بررسی و گرایش به برقراری ارتباط و دوستی با جنس مخالف قبل از ازدواج در سطح  دانشجویان  دانشگاه پیام نور زابل. نمونه شامل 200 نفر از دانشجویان بوده اند که توسط پرسشنامه  مورد سنجش قرار گرفته اند. پرسشنامه دارای 25 سئوال بوده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو  روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی به محاسبه فراوانی، درصد، میانگینف ترسیم نمودارها و تدوین جداول پرداخته شده است. تمامی مراحل کدگذاری، ثبت داده ها محاسبات آماری بوسیله کامپیوتر از نرم افزار SPSS انجام گرفته است. واژگان کلیدی: برقراری ارتباط، دوستی با جنس مخالف، داشنجویان، دانشگاه پیام نور، نرم افزار SPSS                                                              فهرست مطالب

مهر 1395

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

چکیده

کنترل و نظارت مرزها یکی ازمولفه های موثر در تامین امنیت هرکشوری می‌باشد، کشور عزیزمان ایران دارای حدود 8000 هزار کیلومتر مرزهای آبی و خاکی می‌باشد و جهت کنترل و نظارت به راین پهنه‌ی جغرافیایی سالیانه هزینه‌های هنگفتی صرف می‌گردد، لیکن به ازای صرف این هزینه‌ها نظارت وکنترل مطلوبی برحدود وثغور کشور محقق نمی‌شود که این خود ضرورت به کارگیری سیستم‌ها و فناوری های نوینی را که دارای سه ویژگی بارز سرعت، دقت و قابلیت تحلیل داده‌های مکانی را دارند بارزتر می‌نماید، بطوریکه به عنوان ابزاری قدرتمند در موضوع نظارت و کنترل بر مرزها مورد استفاده قرارگرفته و از سمت دیگر موجب صرفه جویی در منابع مالی می‌گردد. در این تحقیق به بررسی تأثیر آموزش‌های فناوری‌های نوینی منجمله 1-سیستم اطلاعات جغرافیایی 2-سیستم سنجش ازراه دور 3-سیستم موقعیت یاب جهانی در توانمندسازی فرماندهان انتظامی در پاسگاه ها و گروهان های مرزی همچنین یگان‌های عملیاتی مرزبانی و دریابانی می‌باشد. این پژوهش از حیث نوع کاربردی و از حیث شیوه و روش توصیفی تحلیلی-پیمایشی می‌باشد که داده‌ها و اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته 5 گزینه ای طیف لیکرد جمع آوری گردیده است که روایی و پایایی این پرسشنامه از طریق مصاحبه با مدیران عالی و همچنین با آزمون موسوم به ضریب آلفای کرونباخ مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفتند که آلفای کرنباخ محاسبه شده برابر با 8634% می‌باشد که نشان از سطح پایایی بالای پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش فرمانده هان و مدیران مرزبانی استان سیستان و بلوچستان بوده و تعداد این افراد به میزان 53 نفر شناسایی گردیدند که به لحاظ محدودیت در تعداد به صورت تمام شمار پرسشنامه بین آن‌ها توزیع گردید، سپس اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و برای تحلیل فرضیات از آزمون آماری it استفاده گردید. نتایج حاصله از اجرای پژوهش 3 فرضیه مطرح شده را تایید نمود و مشخص شد که بین فناوری‌های نوین شامل سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم سنجش ازراه دور و سیستم موقعیت یاب جهانی و توانمندسازی فرماندهان انتظامی در مرزبانی استان سیستان و بلوچستان رابطه معناداری وجود دارد و همچنین سیستم موقعیت یاب جهانی دارای بالاترین امتیاز و به عبارتی اولویت اول در توانمندسازی فرماندهان انتظامی مرزبانی استان سیستان و بلوپستان می‌باشد و بعد از آن سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم سنجش از راه دور به ترتیب در اولویت های دوم و سوم قرار می‌گیرند. کلمات کلیدی: آموزش، توانمندسازی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستم سنجش از راه دور، سیستم موقعیت یاب جهانی.   فهرست مطالب چکیده ج‌ فصل اول: کلیات تحقیق.. 1 مقدمه: 2 1-1 تعریف مسئله. 3 1-2 ضرورت واهمیت تحقیق.. 5 1-3 اهداف.. 6 1-4 سوال‌های تحقیق (اصلی و فرعی). 6 سؤال اصلی.. 6 سؤال‌های فرعی.. 6 فرضیه اصلی.. 7 1-6 کاربردهای تحقیق.. 7 1-7 استفاده کنندگان. 7 1-8 روش تحقیق.. 8 1-9 جامعه آماری و حجم نمونه. 8 1-10 نوآوری طرح. 9 1-11 ساختار تحقیق.. 9 1-12 روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 10 1-13 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 10 1-14 تعاریف نظری واژگان تخصصی.. 11 1-14-1 توانمند سازی.. 11 1-14-2 آموزش ضمن خدمت.. 11 1-14-3 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). 11 1-14-4 سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS). 12 1-14-5 سیستم سنجش از راه دور (RS). 12 فصل دوم: پیشینه و ادبیات تحقیق.. 13 2-1-پیشینه تحقیق.. 14 2-2 مبانی نظری.. 16 2-2-1 سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). 16 2-2-2 تعاریف جی.آی.اس GIS. 17 2-2-3 عناصر اصلی تشکیل دهنده سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS. 17 2-3-1 فرآیند تحلیل اطلاعات در سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS. 19 2-3-2 داده‌های موردنیاز در سیستم اطلاعات جغرافیایی.. 20 2-3-3 توابع تحلیلی برروی اطلاعات.. 20 2-3-4 محصولات خروجی.. 23 2-3-5 مروری بر پیشینه علمی سیستم اطلاعات جغرافیایی.. 25 2-4 سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS). 29 2-4-1 سیستم موقعیت یاب جهانی چیست؟. 29 2-4-2 ماهواره‌های جی پی اس.. 31 2-4-3 جی‌پی‌اس چگونه کار می‌کند؟. 31 2-4-4 روش تعیین موقعیت توسط GPS. 33 2-4-5 روش محاسبه مسافت از ماهواره 33 2-4-6 مزایای سیستم GPS. 34 2-4-7 ماهواره‌های جی پی اس.. 35 2-4-8 چگونگی کارکرد سیستم موقعیت یاب جهانی.. 36 2-4-9 استفاده کنندگان از جی پی اس.. 38 2-4-10 انواع گیرنده‌های جی پی اس.. 38 2-4-11 کاربردهای دستگاه جی پی اس.. 41 2-4-12 مروری بر پیشینه علمی انجام شده در زمینه سیستم موقعیت یاب جهانی: 44 2-5 سنجش از دور (RS). 45 2-5-1 سنجش از راه دور چیست؟. 46 2-5-2 مکانیزم عمل. 47 2-5-3 کاربرد سنجش از دور در عملیات‌ها و مأموریت‌های نظامی.. 48 2-5-4 سنجش از دور انتظامی و نظامی.. 49 2-5-5 نقش اطلاعات ماهواره‌ای در طراحی عملیات نظامی.. 50 2-5-6 کاربرد تصاویر ماهواره ای در عملیات زمینی.. 52 2-5-7 کاربرد تصاویر ماهواره ای در عملیات دریایی.. 54 2-5-8 کاربرد تصاویر ماهواره ای در عملیات هوایی.. 56 2-5-9 مروری بر پیشینه علمی انجام شده در زمینه سنجش از دور. 57 2-6 چارچوب نظری.. 58 2-7 فرضیه‌های تحقیق.. 61 2-8 مدل تحقیق.. 61 فصل سوم: روش شناسی تحقیق.. 63 3-1 تعریف نظری وعملیاتی متغیرها 64 3-1-1 تعریف نظری متغیرها 64 3-1-1-1 متغیرهای مستقل. 64 3-1-1-2- متغیر وابسته. 65 3-1-2- تعریف عملیاتی متغیرها 65 3-1-2-1-متغیرهای مستقل. 65 3-1-2-2- متغیر وابسته. 65 3-2 روش تحقیق.. 65 3-7 نمونه و روش نمونه گیری.. 67 3-4 نحوه‌ی اندازه گیری متغیرها 67 3-5 روش‌های جمع آوری اطلاعات.. 67 3-8 روش تحلیل یافته‌های تحقیق.. 67 3-9 روش امتیازدهی به فاکتورها 68 3-10 گزارش روایی و پایایی پرسشنامه. 69 3-10-1 روایی.. 69 3-10-2 پایایی تحقیق.. 69 3-11 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 70 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها.. 71 4-1 بررسی ویژگی‌های فردی پاسخ دهندگان. 72 4-2 بررسی آزمون فرضیه‌ها 76 4-2-1 تجزیه و تحلیل فرضیه اول – سؤالات GIS. 76 4-3-1 تجزیه و تحلیل فرضیه دوم-سوالات GPS. 92 4-3-3 تجزیه و تحلیل فرضیه سوم- سؤالات RS. 105 4-4 انتخاب فاکتورهای مهم از طریق پرسش نامه. 118 فصل پنجم: بحث ونتیجه گیری.. 127 5-1 مقدمه. 128 5-2 بررسی محتوایی فرضیه‌های تحقیق.. 130 5-3 آزمون‌های فرض آماری.. 133 5-4 اولویت بندی فناوری‌های فوق.. 134 5-5 نتیجه گیری.. 135 5-5 -1 پیشنهادات تحقیق.. 135 5-6 پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 137 5-7 محدودیت‌های تحقیق.. 137 فهرست منابع. 138 پیوست: 144       فهرست جداول

فهرست نمودارها

فهرست اشکال

فصل اول:

کلیات تحقیق

مقدمه:

جی‌پی‌اس یا سیستم موقعیت‌یاب جهانی  یک سیستم راهبری و مسیریابی ماهواره‌ای است که از شبکه‌ای با حداقل ۲۴ ماهواره تشکیل شده است. این ماهواره‌ها به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار زمین قرار داده شده‌اند. جی‌پی‌اس در ابتدا برای مصارف نظامی تهیه شد ولی از سال ۱۹۸۰ استفاده عمومی آن آزاد و آغاز شد. خدمات این مجموعه در هر شرایط آب و هوایی و در هر نقطه از کره زمین در تمام شبانه‌روز در دسترس است و استفاده از آن رایگان است. علاوه بر جی‌پی‌اس، دو سیستم کمابیش مشابه دیگر نیز وجود دارد: سیستم گلوناس که دولت شوروی ساخته و اکنون به‌دست کشور روسیه اداره می‌شود و سیستم گالیله که کشورهای اروپائی آن را برای وابسته نبودن به سیستم آمریکائی جی‌پی‌اس ساخته اند. قطب نماهایی که با نیروی مغناطیسی زمین جهت یابی می‌‌کنند، به تدریج جای خود را به گیرنده‌های جی‌پی‌اس خواهند داد؛ جی‌پی‌اس، سامانه‌ای است که به کمک گروهی از ماهواره‌ها جهت یابی می‌‌کند. ماهواره‌هایی که هرکدام در مدارهای خود به دور زمین در گردشند؛ این ماهواره‌ها با ایستگاه‌های ویژه‌ای بر روی زمین در تماس اند و همواره موقعیت آن‌ها در فضا مشخص است. دستگاه گیرنده جی‌پی‌اس شما، با ارتباط با تعدادی از این ماهواره ها، فاصلهٔ شمارا تا آن‌ها تعین می‌‌کند و سپس موقعیت دقیق شما روی زمین بدست می‌‌آید. در واقع اساس کار این سامانه، فرستادن سیگنال‌های رادیویی با فرکانس بالا و به طور پیوسته است که زمان و مکان ماهواره را نسبت به زمین مشخص می‌‌کند و یک گیرنده جی‌پی‌اس روی زمین، با گرفتن این اطلاعات از سه ماهواره یا بیشتر، آن‌ها را پردازش می‌‌کند و موقعیت کاربر را در هر نقطه زمین، در هر ساعتی از شبانه روز و در هر وضعیت آب و هوایی به او نشان می‌‌دهد. با چندین اندازه گیری متعدد، گیرنده به محاسبه سرعت، مدت زمان سفر، فاصله شما تا مقصد، مختصات جغرافیایی (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا)، زمان طلوع و غروب خورشید و ماه (در تقویم نجومی)، تعداد ماهواره ها، زمان محلی و … می‌‌پردازد و آن را در اختیار کاربر قرار می‌‌دهد. به طور میانگین، هشت ماهواره از 24 ماهواره، در اطراف هر نقطه از کره خاکی که باشید در آسمان گشت می‌‌زنند. هرچه گیرنده شما به ماهواره‌های بیشتری وصل شود، اطلاعات دقیق تری را برای شما محاسبه می‌‌کند. جی‌پی‌اس، در ابتدا تنها استفاده نظامی داشته است، ولی از سال 1980 به بعد تصمیم گرفته شد تا از آن در فعالیت‌های غیر نظامی هم استفاده شود؛ تا جایی که امروزه حتی در ماهی گیری و شکار هم مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. این ماهواره‌ها به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار زمین قرار داده شده‌اند. در این پژوهش محقق تلاش کرده تا در فصل نخست به کلیات و ابعاد زیرساختی پایان نامه بپردازد و در ادامه در فصل دوم مبانی نظری تحقیق و پیشنه و ادبیات تحقیق را مرود تحلیل و بررسی قرار داده سپس در ادامه فصل سوم را روش شناسی تحقیق مختص داده و همین طور در فصل چهارم تحلیل داده و تجزیه آنها را آنالیز کرده ایم و برای یک نتیجه گیری از مجموعه مبحاحث گذشته در فصل پنجم با استفاده از داده‌ها درفصل گذشته و نتایج حاصله از تحقیق نتیجه گیری و تایید فرضیه ها مورد سنجش قرار گرفته و در نهایت پیشنهاداتی کاربردی برای ماحصل کار عنوان کرده ایم.

1-1 تعریف مسئله

با توجه به اینکه در کشور ما حدود 8 هزار کیلومتر مرز آبی و خاکی وجود دارد، توجه به امنیت مرزها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای انسداد مرزها، سالانه هزینه‌های هنگفتی مصرف می‌شود. اما با وجود شناورهای مدرن دریایی و هواپیماهای بدون سرنشین هنوز انسداد مرزها به درستی صورت نگرفته و سالانه شاهد تحمل خسارت‌های هنگفتی هستیم (اعظمی و همکاران، 1393). پس باید به فکر استفاده از فناوری‌هایی بود که به نیروهای مرزی این امکان را بدهد که در دستگیری کسانی که به هر نحو قصد ورود و یا خروج از مرزها را دارند کوشا بوده و مانع ورود و خروج غیر قانونی اشخاص از طریق مرزهای کشور شود. ترکیب سیستم‌ها و فناوری‌های نوین و جدید از جمله سیستم موقعیت یابی جهانی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستم سنجش از راه دور (RS)، به لحاظ سه ویژگی سرعت، دقت و قابلیت تحلیل داده‌های مکانی، می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در زمینه کنترل مرزها (امور مرزبانی و دریابانی) مورد استفاده قرار گیرد. در واقع فناوری‌های نوین با ترکیب اطلاعات مکانی ثابت (شبکه ارتباطی، محل استقرار تاسیسات و نیروهای ستادی و مرکزی، محل وقوع حوادث و جرائم و …) و اطلاعات مکانی متغییر (موقعیت گشت‌های پیاده، موتوری و خودرویی انتظامی و موقعیت گشت‌های دریایی و …) می‌تواند، کمک قابل توجهی به تصمیم گیری‌ها و افزایش سرعت امور اجرایی واحدهای مختلف عملیاتی و پشتیبانی ناجا، از جمله امور پلیسی و مرزبانی و دریابانی داشته باشد (پریشان و مهدوی، 1386). شهرستان چابهار، به دلیل دارا بودن مرزهای آبی و زمینی طولانی از هر نظر برای نفوذ تروریست‌ها، اشرار و قاچاقچیان مستعد می‌باشد. موقعیت جغرافیایی و شرایط خاص اکولوژیکی استان سیستان و بلوچستان به ویژه شرایط خاص شهرستان چابهار به جهت مجاورت با دریای عمان، باعث شده که استفاده از تجهیرات الکترونیکی و مخابراتی بیشتر از سایر شهرستان‌ها احساس گردد. داشتن شرایط خاص آب و هوایی، مجاورت با دریای عمان، شرجی بودن و رطوبت زیاد هوای منطقه در اکثر ماه‌های سال، باعث می‌شود که نیروهای گشتی دید مناسبی در سطح دریا و سواحل نسبت به اطراف نداشته باشند و جهت یابی را برای آن‌ها سخت و مشکل می‌سازد، که این امر، منجر به قاچاق انبوه سوخت و مواد مخدر از طریق مرزهای چابهار شده و گاهی هم سبب نفوذ تروریست‌ها به منطقه می‌شود که حادثه تروریستی تاسوعای حسینی سال 1389 گواه بر این امر می‌باشد. بنابراین لازم است تا برای مقابله با چنین حوادثی، اقدام به توانمند کردن نیروهای مرزبانی و دریابانی به استفاده از آموزش فناوری‌های فوق الذکر نمود. به‌کارگیری این فنون در عملیات مرزی دریایی می‌تواند بسیار مفید و موثرباشد و باعث می‌شود تانیروها در گشت‌ها و کمین‌ها، عملیات‌ها سریع‌تر و دقیق‌تر به نقاط الحاق برسند و در نهایت از خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری گردد. لذا مسئله و هدف اصلی تحقیق این است که یادگیری و آموزش این فناوری‌ها چه تأثیری در توانمند سازی فرماندهان پاسگاه‌های مرزی دارد؟ و تا چه میزان می‌تواند موجب تأثیر گذاری وموفقیت و اجرای بهتر مأموریت محوله به آن‌ها باشد؟ تأثیر آموزش فناوری‌های نوین (GIS, GPS & RS) در توانمندسازی فرماندهان پاسگاه‌های مرزی چیست؟

1-2 ضرورت واهمیت تحقیق

مرزها دارای کارکردهای خاص و متعددی هستند و به همان نسبت تهدیدها و آسیب‌هایی نیز متوجه مرزها می‌باشد. این آسیب‌ها و تهدیدها با منشاء مختلف و با اهداف متفاوت، کارکردهای مرزی را نشانه رفته و عملکرد آن را مختل می‌کنند (اعظمی و همکاران، 1393). جمهوری اسلامی ایران در طی سالیان اخیر رویکردهای خاصی به مناطق مرزی داشته و در طول یک دهه، در سدد بوده است، تا با احداث دیوار، برجک دیده‌بانی مرزی، حفر کانال در مرزها، دو برابرکردن نیروهای مرزی، تشکیل پلیس ویژه مبارزه با موادمخدر، امنیت لازم را در مرزهای کشور علی‌الخصوص مرزهای جنوب‌شرقی تأمین نماید؛ به طوری که میلیاردها تومان در این خصوص هزینه شده است. استان سیستان و بلوچستان دارای 1100 کیلومتر مرز خاکی مشترک با کشورهای پاکستان و افغانستان و 310 کیلومتر مرز آبی می‌باشد. به همین دلیل شهرستان‌های مرزی علاوه بر انتظامی از لحاظ ساختاری دارای هنگ مرزی نیز می‌باشند و پدیده شوم قاچاق چندین سال است که یکی از دغدغه‌های نیروی انتظامی پرسنل و فرماندهان و مدیران در این خطه از خاک کشور جمهوری اسلامی ایران است. تهدیداتی چون مهاجرت‌های غیر قانونی قاچاق مواد مخدر و تسلیحات، جنایات سازمان یافته گروهک‌های تروریستی همانند جیش العدل و غیره، ورود کالاهای ممنوعه و حمله به پاسگاه‌های مرزبانی و غیره در کنار تحرکات قومی – مذهبی، امنیت مرزهای این استان را به مخاطره انداخته است. همچنین گروگان گیری پرسنل مرزبانی، حمله به ستون‌های گشتی ناجا، حمله به مسافران در محورهای مرزی توجه ویژه ای را از جانب مسئولین امنیتی، فرماندهان نظامی وقرارگاه های مرزی مجاور می‌طلبد. بنابراین، لازم است تا پلیس مرزی و مرزبانان علاوه بر استفاده از تسلیحات به‌روز و کارآمد از امکانات و فناوری‌های اطلاعاتی پیشرفته ای به‌کارگیری نمایند تا بیش از پیش در مقابل قاچاقچیان، اشرار و حمله تروریست‌ها از آمادگی دو چندانی برخودار باشند. در این بین فناوری‌های اطلاعاتی پیشرفته ای همانند سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستم موقعیت یاب جهانی و سیستم سنجش ازراه دور می‌تواند کمک شایانی به مرزبانان بنماید.

1-3 اهداف

هدف اصلی این تحقیق شناسایی تأثیر آموزش ابزارها و فناوری‌های نوین از جمله سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستم موقعیت یاب جهانی و سیستم سنجش از راه دور در بهبود و ارتقا ءعملکرد فرماندهان پاسگاهای مرزی درطرح ریزی، برنامه ریزی، هدایت وهماهنگی فعالیت‌های مربوط به مرزبانی به منظور اعمال حاکمیت، تأمین ونظم وکنترل ومراقبت های انتظامی در محدوده منطقه مرزی می‌باشد. اما به‌طور کلی اهداف زیر را می‌توان بیان کرد: