1-3-سوال پژوهش. 7

1-4-فرضیه تحقیق. 7

1-5-پیشینه تحقیق. 7

1-7-اهداف تحقیق. 12

1-8-روش تحقیق. 12

1-9-سازماندهی تحقیق. 13

فصل دوم: تخفیف و عفو مجازات‌ها. 14

2-1-تخفیف مجازاتها. 15

2-1-1- اصول کلی تخفیف مجازات. 15

2-1-2-ضرورت های کلی حاکم برتخفیف مجازات. 20

2-1-2-1-ضرورت اعمال كیفیت مخففه. 20

2-1-2-2-تفاوت كیفیات مخففه قضائی با كیفیات مخففه قانونی. 21

2-1-2-3-فردی بودن اعمال كیفیات مخففه قضائی. 22

2-1-2-4-اختیاری بودن اعمال كیفیات مخففه قضائی. 24

2-1-2-5-دادگاه مرجع صالح استناد به كیفیات مخففه. 25

2-1-2-6-ضرورت ذكر جهات تخفیف در حكم. 26

2-1-3-جهات تخفیف مجازات. 26

2-1-3-1-معاذیر قانونی. 28

2-1-3-2-معاذیر قانونی معاف كننده از مجازات. 28

2-1-3-3-وجوه تمایز علل رافع مسوولیت از معاذیر معاف كننده. 32

2-1-3-4-معاذیر قانونی تخفیف دهنده مجازات. 33

2-2-عفو مجازات‌ها. 34

2-2-1-مفهوم و جایگاه حقوقی عفو. 34

2-2-2-ارکان عفو. 36

2-2-2-1-صیغه. 36

2-2-2-2-عفو کننده(عافی). 37

2-2-2-3-عفو شونده (معفو عنه). 38

2-2-2-4-موضوع عفو. 39

2-2-3-اقسام عفو. 39

2-2-3-1-عفو عمومی. 39

2-2-3-1-1-مبنا و ماهیّت عفو عمومی. 39

2-2-3-1-2-ارکان عفو عمومی. 43

2-2-3-1-3- انواع عفو عمومی. 44

2-2-3-1-3-1- عفو عمومی مطلق. 44

2-2-3-1-3-2- عفو عمومی مقیّد. 45

2-2-3-1-3-3- عفو عمومی واقعی. 45

2-2-3-1-3-4- عفو عمومی شخصی. 46

2-2-3-1-3-5- عفو عمومی خاص. 46

2-2-3-1-4-آثار عفو عمومی. 47

2-2-3-1-4-1-تعقیب. 49

2-2-3-1-4-2-محکومیت کیفری. 49

2-2-3-2-عفو خصوصی. 50

2-2-3-2-1-مبنای حقوقی عفو خصوصی. 51

2-2-3-2-2- عفو خصوصی در حقوق موضوعه ایران. 53

2-2-3-2-2-1- عفو خصوصی در قوانین جزایی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی. 54

2-2-3-2-2-2-عفو خصوصی در قوانین جزایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی. 56

2-2-3-2-3- شرایط اعطای عفو خصوصی. 56

2-2-3-2-4- تشریفات اعطای عفو خصوصی. 57

2-2-3-2-5- ویژگیهای عفو خصوصی. 59

2-2-3-2-6- آثار عفو خصوصی. 59

2-2-4- وجه تمایز عفو عمومی از عفو خصوصی. 60

   

فصل سوم: تخفیف مجازات‌ مجرمین موادمخدر در حقوق ایران و انگلستان. 62

3-1-نهاد تخفیف مجازات در حقوق موضوعه ایران. 62

3-1-1-تخفیف مجازات در قانون مجازات عمومی. 63

3-1-2-تخفیف مجازات‌ در‌ قانون راجع به مجازات‌ اسلامی. 67

3-1-3-تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی‌1370. 68

3-1-4-تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی‌1392. 70

3-1-4-1عذرهای تخفیف دهنده. 70

3-1-4-1-1-عذرهمکاری. 70

3-1-4-1-2-عذر ترک جرم. 71

3-1-4-1-3-عذر خانوادگی. 71

3-1-4-1-4-عذر اعانت. 71

3-1-4-2-کیفیات مخفف. 72

3-1-4-3-کیفیات مخفف موثر در میزان مجازات. 75

3-1-4-3-1-گذشت شاکی یا مدعی خصوصی. 75

3-1-4-3-2-همکاری موثر متهم. 75

3-1-4-3-3-حالت برانگیختگی و انگیزه شرافتمندانه متهم. 75

3-1-4-3-4-اعلام و اقرار متهم. 76

3-1-4-3-5-ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم. 76

3-1-4-3-6-کوشش متهم پس از جرم. 76

3-1-4-3-7-خفیف بودن زیان وارده شده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم  77

3-1-4-3-8-مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم. 77

3-2-تخفیف مجازات مجرمین مواد مخدر در ایران و انگلستان. 78

3-2-1-تخفیف مجازات مجرمین در حقوق ایران. 78

3-2-2-نهاد تخفیف در حقوق انگلستان. 83

فصل چهارم: عفو مجازات مجرمین مواد مخدر در حقوق ایران و انگلستان. 85

4-1-عفو مجازات در حقوق موضوعه ایران. 86

4-1-1- ادلّه عفو محکومان در حقوق موضوعه. 86

4-1-1-1-قانون اساسی. 86

4-1-2-2- قوانین عادی. 90

4-1-2-حدود اختیارات رهبری و قوه مقنّنه در عفو محکومین. 93

4-1-2-1- عفو محکومین در حدود. 93

4-1-2-2- تبیین عفو محکومین در قصاص و دیات. 94

4-1-2-3- عفو محکومین در مجازاتهای تعزیری. 99

4-2-1- انواع مجازات  و عفو محکومین در حقوق انگلستان. 104

4-2-1-1-صدور احکام آزادی. 105

4-2-1-2-صدور دستور آزادی مطلق. 106

4-2-1-3-صدور دستور آزادی مشروط. 106

4-2-1-4-مجازات های اجتماعی یا جایگزین حبس. 106

4-2-1-5-احکام توقیفی. 108

4-2-1-6- مجازات حبس بزهکاران بزرگسال. 109

4-2-1-7-مجازات حبس مجرمان جوان. 111

4-2-1-8-جریمه نقدی. 112

4-3-تخفیف کیفر حبس در حقوق انگلیس. 115

4-3-1-مقررة کار مجانی. 117

4-3-2-مقرره فعالیت. 117

4-3-3-مقرره برنامه. 118

4-3-4-مقررة محدودیت رفت و آمد در ساعت معین. 119

4-3-5-مقررة ممنوعیت ورود به برخی اماکن. 119

4-3-6-مقررة جواز اقامت. 119

4-3-7-مقررة درمانی سلامت روانی. 120

4-3-8-مقررة بازسازی بزهکار از مواد افیونی. 120

4-3-9-مقررة درمان معتادان به مصرف مشروبات الکلی. 121

4-3-10-مقررة سرپرستی. 122

نتیجه گیری. 123

منابع و مآخذ:. 128

 

چکیده

سیاست جنایی ایران برخلاف سیاست جنایی انگلستان در قبال جرایم مواد مخدر سیاستی خیلی شدید و عمدتا سرکوبگرانه است. آثار و نشانه های این سیاست جنایی سرکوبگرانه را می‌توان در تعیین مجازات اعدام برای بسیاری از جرایم مواد مخدر، تعیین حبس ابد و حبس‌های طویل المدت، مجازات بدنی شلاق و جزای نقدی در مقیاس وسیع‌تر مشاهده نمود. از جهت آئین دادرسی کیفری نیز حقوق ایران در قبال جرائم مواد مخدر یک سیاست جنایی افتراقی(متفاوت از سیاست جنایی اتخاذ شده در مورد سایر جرائم) است. آثار و نشانه‌های این نوع سیاست را می‌توان در لزوم رسیدگی به این جرائم در دادگاه انقلاب، عدم پذیرش حق تجدیدنظر خواهی برای متهم و الزامی بودن صدور قرار بازداشت موقت در مورد بسیاری از جرائم مواد مخدر مشاهده نمود. در حالی که در حقوق انگلستان تنها در موارد استثنائی مجازات حبس ابد اعمال می‌شود و مجازات بدنی نیز در حقوق مواد مخدر این کشور وجود ندارد. اما در آخرین اصلاحاتی که در سال 1389 در قانون مبارزه با مواد مخدر صورت گرفت با تغییر رویکرد در خصوص اعتیاد و بیمار پنداشتن معتاد و بیماری بودن اعتیاد و تکلیف به درمان اجباری سعی در کاهش اعتیاد به مواد مخدر از طریق واکنش غیرکیفری را پی گرفته است. مساله اعطای عفو و تخفیف به ویژه از آن جهت كه با قطعیت و حتمیت مجازاتها منافات دارد، در سیاستگذاری جنایی دارای موافقان و مخالفانی است. در ایران از نهادهای عفو و تخفیف به وفور استفاده می‌شود، خواه جهت كاهش جمعیت كیفری زندان و یا به منظور تشویق زندانیان به اصلاح خویش یا كاستن از آثار زیانبار حبس باشد. این پژوهش به صورت کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نهاد تخفیف و عفو مجازات محکومین مواد مخدر در دو کشور ایران و انگلستان پرداخته است.

واژگان کلیدی: مجرمین، مواد مخدر، تخفیف مجازات، اعطای عفو، مطالعه تطبیقی

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

 

1-1-مقدمه

از اعصار گذشته تاکنون، کشور ایران همانند سایر کشورهای جهان، با پدیده‌ای مخرب و زیان‌بار به نام موادمخدر روبه‌رو بوده است. در زمان‌های گذشته مردم صرفاً با شاهدانه و کشت کردن و مصرف محدود، غالباً به ‌عنوان گیاه دارویی درجهت تسکین آلام از این مواد استفاده می‌کردند، اما با گذشت و استحصال مواد دیگری از شاهدانه و خشخاش و تولید تریاک، مصرف تریاک از استعمال دارویی به سوی مصرف تفننی و دستیابی به سرخوشی و خماری حاصل از آن رو به تزاید گذاشته شد تا جایی‌که مبتلایان به آن قدرت دوری از مصرف و ترک را از خود نداشته و به منجلاب اعتیاد گرفتار گردیدند. در ایران مانند سایر کشورها در برهه‌ای از زمان که کشت و تولید تریاک محدود یا ممنوع شد، موادمخدر به صورت قاچاق وارد کشور شد و به‌تدریج میان مردم، امرای دولتی و لشکریان رواج یافت(رحمدل:1385، 149).

در بعضی حکومت‌های گذشته کشت و تولید و توزیع تریاک با دید تجاری و به جهت درآمد حاصل از آن رواج یافت و دولت خود متصدی امر و در صادرات آن انحصار داشت. در برخی حکومت‌ها نیز به‌لحاظ مسائل سیاسی، اقتصادی کشت خشخاش و تولید تریاک و سپس توزیع آن تا پایین‌ترین رده از قشر جامعه و زارعان تنزل یافت. با این اوصاف انگیزه‌ای برای مبارزه جدی با موادمخدر و تصویب مقررات مدون وجود نداشت و معدود مقررات محدودکننده‌ای بود که شامل اوامر و دستورات شاهانه بود. با رواج سریع و گسترده موادمخدر خاصاً تریاک و اعتیاد عده کثیری از مردم و حصول نتایج و آثار زیان بار اعتیاد بر پیکره خانواده، جامعه و کشور و نیز اقدامات سایر کشورها در امر مبارزه با موادمخدر، در ایران نیز اقداماتی درخصوص مبارزه و محدود کردن کشت، تهیه و توزیع و مصرف موادمخدر صورت گرفت( پیشین).

مقررات بازدارنده از ارتکاب جرایم در هر اجتماع ، در راستای تأمین نظم در جامعه و امنیت اجتماعی، با هدف پیشگیری از تکرار جرم به وسیله ی مجرم و ارتکاب جرم توسط افراد دیگر، توسط مراجع صلاحیتدار وضع می شود. نظر به این که ارزش‌های اجتماعی امور واقعی است، می‌تواند آزادی های افراد را تحت تأثیر قرار دهد، آنها را محدود کند و مبنای برقراری مجازات های بازدارنده قانونی در سیاست جنایی گردد. در حقیقت، جرایم، همان ناهنجاری های اجتماعی است که باید با رویکرد روان شناختی و آسیب شناختی اجتماعی، مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد، همین رویکرد است که امتیاز اجرای عدالت ترمیمی را بر عدالت کلاسیک، توجیه می کند. روسو و بکاریا می گویند: نظام کیفری برای حفظ و حراست قرارداد اجتماعی ضرورت دارد، ولی کیفر بایستی حالت پیشگیرانه داشته باشد تا کسی از مرتکب تقلید نکند و اجرای مجازات باعث توقف ارتکاب جرم ، چه