استاد راهنما

سید علی اکبر بهجت نیا

اسفند ماه 1394

  برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است) چکیده بررسی مقاومت ارقام مختلف چغندرقند به ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندر قند با استفاده از همسانه عفونت­زای ویروس و بررسی برهمکنش آن با ویروس پیچیدگی شدید بوته چغندر قند در سه رقم چغندرقند     یک جدایه از ویروس پیچیدگی شدید بوته چغندرقند (BSCTV-IR) و ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندر قند (BCTIV) به عنوان عوامل ایجاد کننده بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند در ایران گزارش شده­اند. در سالهای اخیر BCTIV گسترش زیادی در مناطق مختلف ایران داشته است. از طرفی دیگر گزارش های متعددی در مورد میزان خسارت این ویروس و BSCTV به محصول استراتژیک چغندرقند وجود دارد. قبلاً واکنش 18 رقم مختلف چغندر قند نسبت به BSCTV-IR بررسی گردیده است، لکن اطلاعات چندانی در مورد واکنش ارقام مختلف چغندر قند به BCTIV در دسترس نبود. لذا به منظور تعیین مقاومت  ارقام چغندرقند به BCTIV مطالعه‌ای در قالب طرح آماری کاملا تصادفی روی 11 رقم چغندرقند انجام شد. 15 گیاه از هر رقم کشت داده شد. برای مایه‌زنی گیاهان از همسانه عفونت‌زای BCTIV به روش مایه‌زنی با آگروباکتریوم (Agroinoculation) استفاده شد. پس از 21 و 35 روزاز زمان مایه‌زنی استخراج دی ان ای از گیاهان صورت گرفت و همانندسازی ویروس در آنها در واکنش زنجیره‌ای پلی مراز با استفاده از آغازگر های اختصاصی ویروس مورد بررسی قرار گرفت. شدت علائم بیماری در 5 درجه شامل صفر (فقدان علائم)، 1 (علائم خیلی خفیف)، 2 (علائم خفیف)، 3 (علائم شدید) و 4 (علائم خیلی شدید) یادداشت شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد رقم Brigita تنها رقمی بود که تمام گیاهان تیمار در آن به ویروس آلوده شده و 35 روز بعد از زمان مایه‌زنی همگی آنها علائم شدید یا خیلی شدید نشان دادند. به همین دلیل این رقم به عنوان رقم شاهد حساس در نظر گرفته شد و سایر ارقام با آن مقایسه شدند. بین سایر ارقام نیز از نظر شدت بیماری با رقم شاهد تفاوت معنی‌داری وجود داشت. ارقام هیچ یک بعنوان رقم مقاوم شناخته نشد لکن ارقام به سه گروه متحمل Flair]، Rosire و پارس(005)[، حساسDorothea]، Isella، 7233،  تربت(006)، 004، اکباتان(007) و جلگه[ و خیلی حساس (Brigita) طبقه‌بندی شدند. نحوه برهم‌کنش BCTIV و BSCTV-IR در اپیدمیولوژی بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. قبلاً نشان داده شده است که در آلودگی های مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR در چغندرقند و گوجه فرنگی غلظت هر دو ویروس نسبت به آلودگی انفرادی افزایش می یابد اما در آلودگی­های مخلوط غیرهم­زمان میزان BCTIV در طی نسل­های متوالی از گیاهی به گیاه دیگر افزایش و میزان  BSCTV-IRکاهش می­یابد. در این مطالعه، برهمکنش دو ویروس در سه رقم چغندرقند شامل Brigita, Dorothea و 7233 مورد بررسی قرار گرفت. آنالیز داده­های حاصل از آزمون  Real Time PCR مشخص نمود که در آلودگی های  انفرادی در هر سه رقم، غلظت BSCTV-IR بیشتر از BCTIV می باشد، در حالیکه در آلودگی های مخلوط همزمان صرف نظر از نوع رقم غلظت BCTIV نسبت به BSCTV-IR  افزایش می‌یابد. در مجموع به نظر می­رسد این دو ویروس در آلودگی مخلوط عکس العملی متفاوت نسبت به زمان آلودگی انفرادی دارند بطوریکه در آلودگی های مخلوط، BCTIV  بر  BSCTV-IRغلبه پیدا می‌کند. کلمات کلیدی: جمینی‌ویروس، چغندرقند، مقاومت، ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند   فهرست عنوان                                                                                                                               صفحه   فصل اول: مقدمه 1-1 کلیات.. 2 فصل دوم: مروری بر پژوهش‏های پیشین 2-1- توصیف جمینی‌ویروس‌ها و اهمیت آنها 6 ٢-2- طبقه بندی تیره Geminiviridae. 7 2-3- ویژگی‌های جنس Curtovirus. 10 2-3-1- ساختار ژنوم، تعداد و نقش چارچوب‌های خوانش کرتوویروس‌ها 11 2-3-2- تنوع ژنتیکی موجود در بین گونه‌های جنس Curtovirus. 12 2-4- ویژگی‌های جنس Becurtovirus. 15 2-5- انتقال ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند با حشره ناقل.. 17 2-6- انتقال ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند به روش Agroinoculation. 18 2-7- سایر روش‌های انتقال ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند. 19 2-8-دامنه میزبانی ویروس‌های ایجاد کننده بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند. 20 2-9-علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند. 25 2-10-كنترل بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند. 27 2-11-مقاومت به ویروس پیچیدگی بوته چغندرقند. 29 فصل سوم: مواد و روش‏ها 3-1 کشت و پرورش گیاهان مورد استفاده در این تحقیق.. 32 3-2- همسانه‌های عفونت‌زای مورد استفاده 33 عنوان                                                                                                                               صفحه   3-3- کشت باکتری حاوی سازه‌های دوپار ناقص ویروس‌ها 33 3-4- تهیه زادمایه باکتری حاوی همسانه عفونت‌زای BCTIV و BSCTV-IR برای مایه‌زنی و ایجاد آلودگی بوته‌های چغندرقند  33 3-5- استخراج دی.ان.ای از بافت گیاهی.. 34 3-5-1- استخراج DNA از بافت های گیاهی با استفاده از محلول CTAB.. 34 3-5-2 استخراج DNA از بافت های گیاهی با استفاده از کیت.. 35 3 – 6- آزمون زنجیره ای پلیمراز ((PCR.. 35 3-7- تهیه ژل و انجام الکتروفورز برای بررسی نتایج آزمون PCR.. 37 3-8- آزمون واکنش زنجیرهای پلیمراز در زمان واقعی ( RT- PCR , (Real-Time PCR.. 38 3-9- آنالیز دادههای آزمون  Real-time PCR.. 40 3-10- کنترل مثبت و منفی در آزمون Real-Time PCR.. 40 3-11- روش تهیه نمونههای دیانای مورد استفاده در آزمون Real-Time PCR.. 41 3-12- تهیهی الگوهای مثبت استاندارد. 41 3-13- روش تهیهی آب تیمار شده با DEPC.. 42 3-14- روش استخراج دیانای پلاسمیدهای نوترکیب.. 42 3-15- طرح آزمایش ارزیابی مقاومت ارقام چغندر‌قند پس از مایه‌زنی با روش اگرواینوکولیشن.. 43 3-16 طرح آزمایش ارزیابی مقاومت سه رقم انتخابی چغندرقند در آلودگی انفرادی و مخلوط به BCTIV و BSCTV-IR   45 3-17- روش‌های تجزیه آماری.. 46 3-17-1- تجزیه آماری داده‌های مربوط به شدت علائم بیماری ارقام یازده‌گانه چغندر‌قند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت زای BCTIV   46 3-17-2- تجزیه آماری داده‌های مربوط به وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و کل گیاه ارقام یازده‌گانه چغندر‌قند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت زای BCTIV.. 48 عنوان                                                                                                                               صفحه   3-17-3 تجزیه آماری داده‌های مربوط به شدت علائم بیماری در آزمایش ارزیابی مقاومت سه رقم انتخابی چغندر‌قند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت‌زای BCTIV و BSCTV-IR بطور انفرادی و مخلوط.. 48 3-17-4- تجزیه آماری داده‌های مربوط به وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و وزن کل گیاه سه رقم انتخابی چغندر‌قند مایه‌زنی شده با همسانه‌های عفونت زای BCTIV و BSCTV-IR بطور انفرادی و مخلوط.. 50 فصل چهارم: نتایج 4-1 ردیابی ویروس پیچیدگی ایرانی بوته چغندرقند(BCTIV) در ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت‌‌زای این ویروس با استفاده از PCR.. 52 4–2 واکنش فنوتیپی ارقام چغندر قند پس از مایه زنی با سوسپانسیون باکتری حاوی همسانه عفونت زای BCTIV   53 4-3 بررسی آماری ارزیابی مقاومت ارقام چغندر‌قند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت‌زای BCTIV در چهار کشت متوالی   61 4-3-1 تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به علائم بیماری در روزهای 21 و 35 بعد از زمان مایه‌زنی با همسانه عفونت‌زای BCTIV در چهار کشت متوالی.. 61 4-3-2  تجزیه و تحلیل آماری داده‌های مربوط به وزن قسمت‌‌‌های هوایی و وزن ریشه ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از  مایه‌زنی با همسانه عفونت‌زای BCTIV در چهار کشت متوالی.. 72 4-4 بررسی آماری ارزیابی مقاومت ارقام چغندر‌قند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت‌زای BCTIV و BSCTV-IR در آلودگی مخلوط-در سه رقم. 83 4-4-1  بررسی ارزیابی مقاومت سه رقم انتخابی چغندر‌قند بعد از مایه‌زنی با BCTIV و BSCTV-IR بطور انفرادی و مخلوط همزمان  83 4-4-2 تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به شدت علائم بیماری پس از مایه‌زنی با همسانه‌های عفونت‌زای BCTIV و BSCTV-IR بطور انفرادی و مخلوط در چهار کشت متوالی.. 88 4-4-3 تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به وزن قسمت‌‌های هوایی و وزن ریشه در روز 35 بعد از زمان مایه زنی با همسانه‌های عفونت‌زای  BCTIV و BSCTV-IR در چهار کشت متوالی.. 94 عنوان                                                                                                                               صفحه   4-5 بررسی برهم‌‌کنش دو ویروس BCTIV و BSCTV-IR در آلودگی مخلوط همزمان با استفاده از Real Time PCR.. 100 4-5-1 کارایی آغازگرها در تکثیر رقت‌های استانداردها به منظور سنجش اعتبار آزمون RT-PCR.. 101 4-5-2 مقایسه غلظت ویروس‌های مورد مطالعه در آلودگی‌های انفرادی و مخلوط در آزمون RT-PCR.. 103 فصل پنجم: بحث و نتیجه‎گیری 5-1 ارزیابی مقاومت ارقام مختلف چغندرقند نسبت به ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندرقند (BCTIV) 108 5-2 بررسی برهمکنش ویروس پیچیدگی شدید بوته چغندر و ویروس ایرانی پیچیدگی بوته چغندر در آلودگی مخلوط همزمان بر روی سه رقم Brigita ، Dorothea و 7233. 114 منابع        117  چکیده و صفحه‏ی عنوان به زبان انگلیسی   فهرست جدول‎ها عنوان                                                                                                                               صفحه   جدول 2-1 میزبان‌های طبیعی BCTV در ایران و مهمترین علایم موجود در آنها (آل یاسین و همکاران، 1374) 21 جدول 2-2 میزبان‌های ویروس عامل بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند ((Heydarnejad et al., 2007. 22 جدول 2-3 میزبان‌های طبیعی BSCTV-IR و BCTIRV گزارش شده از ایران (جهان بین، 1392) 24 جدول 3-1 آغازگرهای مورد استفاده برای تکثیر قطعهی 496 جفت بازی از ژنوم BSCTV-IR.. 36 جدول 3- 2 آغازگرهای مورد استفاده برای تکثیر قطعهی 682 جفت بازی از ژنوم BCTIV.. 36 جدول 3-3 نوع و مقدار مواد مورد استفاده در آزمون واکنش زنجیره ای پلی مراز 36 جدول 3- 4- سیكل دمایی آزمون PCR.. 37 جدول 3-5- نوع و مقدار مواد مورد استفاده در آزمون واكنش Real-Time PCR.. 38 جدول 3-6- آغازگرهای مورد استفاده برای تکثیر قطعهی 142 جفت بازی از ژن rRNA18s Beet در چغندرقند به عنوان کنترل داخلی گیاه چغندرقند جهت استفاده در آزمون RT- PCR.. 39 جدول 3-7 آغازگرهای مورد استفاده در آزمون RT-PCR برای تکثیر قطعهی 116 جفت بازی از ژنوم BSCTV-IR.. 39 جدول 3-8 آغازگرهای مورد استفاده در آزمون RT-PCR  برای تکثیر قطعهی 116 جفت بازی از ژنوم BCTIV.. 39 جدول 3-9 سیکلهای دمایی آزمون  RT-PCR.. 39 جدول 3-10 نمره دهی شدت علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندر‌قند با استفاده از مقیاس ترتیبی در 5 درجه  44 جدول4-1 تعداد گیاهان (از جمع 15 گیاه در هر تیمار) نشان دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت‌زایBCTIV، 21 و 35 روز بعد از زمان مایه‌زنی- کشت اول. 57 جدول4-2 تعداد گیاهان (از جمع 15 گیاه در هر تیمار) نشان دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت‌زایBCTIV، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت دوم. 58   عنوان                                                                                                                               صفحه   جدول4-3 تعداد گیاهان(از جمع 15 گیاه در هر تیمار) نشان دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت‌زایBCTIV، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت سوم. 59 جدول4-4 تعداد گیاهان (از جمع 15 گیاه در هر تیمار) نشان دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند مایه‌زنی شده با همسانه عفونت‌زای BCTIV، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت چهارم. 60 جدول-4-5 تجزیه واریانس شاخص بیماری ارقام چعندرقند در 4 کشت متوالی.. 62 جدول 4-6 مقایسه میانگین شدت علائم بیماری ارقام یازد‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت‌زای BCTIV -کشت اول  63 جدول 4-7 مقایسه میانگین شدت علائم بیماری -کشت دوم. 66 جدول 4-8 مقایسه میانگین شدت علائم بیماری –کشت سوم. 68 جدول 4-9 مقایسه میانگین شدت علائم بیماری- کشت چهارم. 70 جدول-4-10 تجزیه واریانس داده‌های وزن قسمت‌های هوایی و ریشه. 73 جدول-4-11 مقایسه میانگین داده‌های وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و وزن کل ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت زای BCTIV- کشت اول. 74 جدول-4-12 مقایسه میانگین داده‌های وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و وزن کل ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت زای BCTIV- کشت دوم. 77 جدول-4-13 مقایسه میانگین داده‌های وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و وزن کل ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت زای BCTIV -کشت سوم. 79 جدول-4-14 مقایسه میانگین داده‌های وزن قسمت‌های هوایی، ریشه و وزن کل ارقام یازده‌گانه چغندرقند پس از مایه‌زنی با همسانه عفونت زای BCTIV -کشت چهارم. 81 جدول4-15 تعداد گیاهان (از جمع 6 گیاه در هر تیمار) نشان دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند در کشت مخلوط و مایه‌زنی  همزمان، 21 و 35 روز بعد از زمان مایه‌زنی- کشت اول. 84 جدول4-16 تعداد گیاهان نشان (از جمع 6 گیاه در هر تیمار) دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند در کشت مخلوط همزمان، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت دوم. 85 عنوان                                                                                                                               صفحه   جدول4-17 تعداد گیاهان نشان (از جمع 6 گیاه در هر تیمار) دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند در کشت مخلوط همزمان، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت سوم. 86 جدول4-18 تعداد گیاهان نشان (از جمع 6 گیاه در هر تیمار) دهنده شدت‌های مختلف علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند در کشت مخلوط همزمان، 21 و 35 روز بعد مایه‌زنی- کشت چهارم. 87 جدول-4-19 تجزیه واریانس داده‌های وزن قسمت هوایی و ریشه  در آلودگی انفرادی و  مخلوط با BCTIV و BSCTV   89 جدول 4-20 آنالیز دادههای مربوط به غلظت  ویروس‌های‌BSCTV-IR  و  BCTIVدر گیاهان مایه‌زنی شده 21 روز بعد از زمان مایه‌زنی در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان. 104 جدول 4-21 آنالیز دادههای مربوط به غلظت  ویروس‌های‌BSCTV-IR  و  BCTIVدر گیاهان مایه‌زنی شده 35 روز بعد از زمان مایه‌زنی در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان. 105     فهرست شکل‎ها عنوان                                                                                                                               صفحه   شکل 2-1 وجود نقاط برجسته در روی رگبرگ‌ها و چروکیدگی برگ چغندر‌قند در اثر آلودگی به ویروس کرلی تاپ ( فتاحی 1391)………………………………………………………………………………………………………… 26 شکل 3-1 سری رقت‌های تهیه شده از محصول PCR دی ان ای پلاسمید استخراج شده از آگروباکتریوم………………………………………………………………………………………………………………………………. 42 شکل 4-1 نقوش الکتروفورزی محصولات  PCR تکثیر شده از دی.‌ان.‌ای استخراج شده از گیاهان ارقام کشت شده (کشت اول)…………………………………………………………………………………………………………..53 شکل4-2  شدت علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند………………………………………………………………………….. 56 شکل 4-4 دندروگرام رابطهی ارقام یازده‌گانه چغندر قند بر پایه نوع علائم ایجاد شده درآنها پس از 35 روز از مایه‌زنی با سوسپانسیون باکتری حاوی همسانه عفونت‌زای BCTIV- کشت اول. محور افقی فاصله گروه‌ها را براساس میزان مشابهت آنها نشان می‌دهد……………………………………………………… 64 شکل  4-6 دندروگرام رابطهی ارقام یازده‌‌گانه چغندر قند بر پایه نوع علائم ایجاد شده درآنها پس از 35 روز از مایه‌زنی با سوسپانسیون باکتری حاوی همسانه عفونت‌زای BCTIV- کشت دوم محور افقی فاصله گروه‌ها را براساس میزان مشابهت آنها را نشان می‌دهد…………………………………………………67 شکل  4-8 دندروگرام رابطهی ارقام یازده‌گانه چغندر قند بر پایه نوع علائم ایجاد شده درآنها پس از 35 روز از مایه‌زنی با سوسپانسیون باکتری حاوی همسانه عفونت‌زای BCTIV- کشت سوم- محور افقی فاصله گروه‌ها را براساس میزان مشابهت آنها را نشان می‌دهد…………………………………………………. 69 %d9%85%d8%ae%d8%aa/#_Toc420802903″>شکل  4-10 دندروگرام رابطهی ارقام یازده‌گانه چغندر قند بر پایه نوع علائم ایجاد شده درآنها پس از 35 روز از مایه‌زنی با سوسپانسیون باکتری حاوی همسانه عفونت‌زای BCTIV- – محور افقی فاصله گروه‌ها را براساس میزان مشابهت آنها را نشان می‌دهد.کشت چهارم………………………………………..71 شکل 4-11 مقایسه میانگین وزن قسمت هوایی،  وزن ریشه وزن کل گیاه در ارقام یازده‌گانه- روز 35 بعد مایه‌زنی – کشت اول- ستون‌های که دارای حداقل یک حرف مشترک باشند از نظر وزن با یکدیگر اختلاف معنی‌دار ندارند…………………………………………………………………………………………………………..75     عنوان                                                                                                                               صفحه   شکل 4-12 مقایسه میانگین وزن قسمت هوای،  وزن ریشه و اثر متقابل بین آنها در ارقام یازده‌گانه- روز 35 بعد مایه‌زنی – کشت دوم – ستون‌های که دارای حداقل یک حرف مشترک باشند از نظر وزن با یکدیگر اختلاف معنی‌دار ندارند. …………………………………………………………………………………………….78 شکل 4-13 مقایسه میانگین وزن برگ،  وزن ریشه و اثر متقابل بین آنها در  ارقام یازده‌گانه -روز 35 بعد مایه‌زنی- کشت سوم-  ستون‌های که دارای حداقل یک حرف مشترک باشند از نظر وزن با یکدیگر اختلاف معنی‌دار ندارند………………………………………………………………………………………………………….. 80 شکل 4-14 مقایسه میانگین وزن برگ،  وزن ریشه و اثر متقابل بین آنها در ارقام یازده‌گانه – روز 35 بعد مایه زنی– کشت چهارم-  ستون‌های که دارای حداقل یک حرف مشترک باشند از نظر وزن با یکدیگر اختلاف معنی‌دار ندارند……………………………………………………………………………………………… 82 شکل4-15 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و  BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان- روز 21 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت اول90 شکل4-16 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و   BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان– روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت اول………………………………………………………………………………………………………………………………………………..90 شکل4-17نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و   BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان- روز 21 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………… 91 شکل4-18 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و  BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان-روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت دوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………….91 شکل4-19 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان-روز 21 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 92 شکل4-20 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان-روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت سوم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92   عنوان                                                                                                                                 صفحه   شکل4-21 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV و  BSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان-روز 21 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت چهارم…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 93 شکل4-22 نمودار مقایسه میانگین شاخص شدت علائم بیماری در سه رقم مایه‌زنی شده با BCTIV وBSCTV-IR  بطور انفرادی و آلودگی مخلوط همزمان-روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت چهارم…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 93 شکل 4-23نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر قسمت‌های هوایی سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی –کشت اول. 95 شکل 4-24 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر ریشه سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی –کشت اول………………..96  شکل 4-25 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر قسمت هوایی سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت دوم……………..97 شکل1 -26 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر ریشه  سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت دوم………………..98 شکل4-27 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر قسمت هوای سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت سوم…..   …… 98 شکل4-28 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر ریشه سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت سوم………………………….. 99 شکل4-29 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر قسمت هوایی سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان BCTIV و BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت چهارم……  … 99 شکل4-30 نمودار مقایسه میانگین داده‌های وزن تر ریشه سه رقم مایه‌زنی شده در آلودگی انفرادی و مخلوط همزمان  BCTIVو BSCTV-IR روز 35 بعد از زمان مایه‌زنی- کشت چهارم………………………100 شکل 4- 31 منحنی تکثیر استانداردهای ویروس BCTIV ……………………………………………………………………102 شکل 4- 32 منحنی تکثیر استانداردهای ویروس BSCTV-IR …………………………………………………………… 102 شکل 4- 33 منحنی تکثیر استانداردهای 18S Beet …………………………………………………………………………….102 شکل 4- 34 آنالیز مقادیر غلظت ویروس‌های BCTIV و BSCTV-IR در داخل سه رقم مورد استفاده در سه حالت مایه‌زنی ( هر ویروس بطور انفرادی و مخلوط در هر دو ویروس)…………………………….106   مقدمه

1-1 کلیات

بیماری پیچیدگی بوته یا كرلی‌تاپ چغندرقند (Beet curly top disease, BCTD) یکی از بیماری‌های مهم اقتصادی و خسارت‌زای چغندرقند در ایران و سایر کشورهای جهان می‌باشد و از جمله مهمترین عوامل محدود کننده‌ی کشت این محصول به شمار می‌رود (Bennett, 1971). این بیماری در ایران نخستین بار در سال 1346 از نواحی مرودشت و زرقان استان فارس گزارش شد (ایزدپناه، 1346; Gibson, 1967). در آن سال شدت بیماری چنان بوده است که برخی از مزارع تا 90 درصد دچار آلودگی بوده‌اند (ایزدپناه، 1346). این بیماری هم اکنون در نواحی مرکزی، جنوبی و شمال شرقی کشور در استان‌های فارس، اصفهان، کرمان، خراسان رضوی و شمالی، آذربایجان شرقی و غربی و کرمانشاه دارای اهمیت اقتصادی می‌باشد (تابعین و همکاران، 1390؛ Bolok Yazdi et al., 2008; Gharouni Kardani et al., 2013). جدایه‌ی ایرانی ویروس پیچیدگی شدید بوته‌ی چغندرقند (Beet severe curly top virus, BSCTV-IR) که اخیراً به ‌عنوان استرین C از ویروس پیچیدگی بوته‌ی چغندرقند (Beet curly top virus, strain C, BCTV-C [IR:86]) طبقه‌بندی شده است و ویروس ایرانی پیچیدگی بوته‌ی چغندرقند (Beet curly top Iran virus, BCTIV) به‌عنوان عوامل بیماری پیچیدگی بوته‌ی چغندرقند در ایران گزارش شده‌اند (Adams et al., 2013; Briddon et al., 1998; Heydarnejad et al., 2007).