فصل 2: مروری بر منابع ………………………  7

2-1- مقدمه………………………. 8

2-2- تعاریف، اصول و مبانی نظری……………………….. 9

2-2-1- کلیات رویکردهای اصلی در طراحی شاخص……………… 9

2-2-2- مفهوم شاخص………………………….. 11

2-2-3- تعاریف شاخص…………………………. 12

2-2-4- شاخصهای متداول در بازار سرمایه آمریکا……………………… 16

2-2-5- شاخص قیمت در بازار سرمایه ایران……………………….. 16

2-2-5-1- ویژگی های تپیکس…………………………. 17

2-2-5-2- نحوه محاسبه تپیکس…………………………. 18

2-3- مروری بر ادبیات موضوع……………………….. 20

2-4- مکانیسم انتقال……………………….. 23

2-4-1- کانال انتقال………………………. 23

2-4-2- واگیری بحران……………………….. 24

2-5- نتیجه‌گیری……………………….. 26

فصل 3: روش تحقیق  ……………………… 27

3-1- مقدمه………………………. 28

3-2- متغیرهای تحقیق………………………… 29

3-3- روش گردآوری داده ها ………………………29

3-4- روش تحقیق………………………… 29

3-5- مبانی نظری الگوی خودرگرسیون برداری ……………. 30

3-5-1- تعیین وقفه‌های بهینه الگو………………………. 31

3-6- آزمون‌های هم جمعی………………………… 32

3-6-1- مفهوم اقتصادی هم جمعی………………………. 32

3-6-2- مفهوم آماری هم جمعی……………………….. 32

3-6-3- تعیین تعداد بردارهای همجمعی……………………….. 33

3-6-4- روش یوهانسن-‌ جوسیلیوس…………………………. 33

فصل 4: نتایج و تفسیر آنها……………………… 35

4-1- مقدمه. ………………………36

4-2- تجزیه و تحلیل مقدماتی……………………….. 38

4-2-1- آزمون ریشه واحد……………………….. 38

4-2-2- آزمون هم انباشتگی………………………… 39

4-3- بررسی ارتباط بازارهای سهام………………………. 42

4-4- روش ابتکاری تعیین زمان وقفه………………………. 42

4-5- تجزیه و تحلیل اثر بحران………………………. 47

4-5-1- دوره پیش از بحران……………………….. 47

4-5-2- دوره پس از بحران……………………….. 49

فصل 5: جمع‌بندی و پیشنهادها……………………… 53

5-1- مقدمه………………………. 54

5-2- توضیح وقفه ساختاری……………………….. 55

5-3- نوآوری در تحلیل نموداری……………………….. 55

5-4- پیشنهادات………………………… 56

مراجع ………………………57

چکیده:

در پی بحران مالی جهانی سال 2008 که از اقتصاد آمریکا آغاز و به اقتصاد بین الملل گسترش یافت، بسیاری از کشورها دچار نابسامانی شدید اقتصادی شدند. دامنه سرایت این بحران بسیار فراگیر و انتقال بحران در برخی از کشورها به سرعت و در برخی دیگر با وقفه همراه بود. با توجه به خلاء تحقیقات قبلی و ضرورت موضوع، در این تحقیق به بررسی مکانیسم انتقال بحران و تبعات ناشی از آن برای اقتصاد ایران پرداختیم. برای تحقق این موضوع دو شاخص عمده از بازار سهام آمریکا با عنوان شاخص میانگین صنعتی داوجونز و بازار سهام ایران شاخص تپیکس را انتخاب و از روش های آماری اقتصاد سنجی نوسانات معنی دار این دو شاخص در طول دوره بحران را بررسی نمودیم. شواهد   و نتایج بدست آمده نشان می دهد که ارتباط قوی معنی داری میان شاخص تپیکس و شاخص داوجونز با وقفه 4 هفته ای پس از وقوع بحران وجود دارد. شاخص های مورد بررسی با استفاده از آزمون دیکی – فولر تعمیم یافته مورد آزمون مانایی قرار گرفتند و به دلیل نامانا بودن از تفاضل اول آنها در آزمون هم انباشتگی یوهانسن استفاده شد. سپس با یک روش ابتکاری که آن را روند کشویی می نامیم، میزان وقفه را بدست آوردیم و با استفاده از یک مدل VAR یافته های خود را تقویت نمودیم. در نهایت محاسبات و نتایج بدست آمده، سوال اول فرضیه تحقیق مبنی بر اینکه در شرایط عادی بورس اوراق بهادار تهران از بورس آمریکا تبعیت می کند را رد و سوال دوم فرضیه که عنوان می کند بورس اوراق بهادار تهران از وقوع بحران جهانی متاثر گردیده است را تایید می نماید.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

          در دهه های اخیر با پیشرفت هایی که در زمینه‏ مخابرات و انتقال اطلاعات صورت گرفته وابستگی متقابل بازارهای مالی در دنیا افزایش یافته است. سرمایه ها و منابع مالی به سرعت در جهت کسب منفعت بین بازارها منتقل می شوند و این عامل سبب گشته که بازارهای مالی رفتار مشابهی را تجربه نمایند. بازار اعم از آنکه‏ بازار اوراق قرضه، سهام و اسناد بازرگانی باشد یا بازار ارز، پول، طلا و کالا، بازاری بین المللی شده‏ است و معاملات آن نه تنها در تمام 24 ساعت‏ شبانه‏ روز بی‏وقفه ادامه یافته، بلکه با زمینه بروز آشفتگی در سیستم پولی و مالی بین المللی، بر عملکرد بورسهای سهام اثر می‏گذارد. اگر چه اقتصاد ایران تحت نظارت دولت با اعمال قوانین، سیاست ها و رویه های خاص و در شرایط تحریم بین المللی اداره می شود اما این سوال در ذهن بسیاری از فعالان اقتصادی و مالی همواره مطرح بوده است که آیا عملکرد اقتصاد ایران به تنهایی و مستقل از تحولات جهانی می باشد و آیا رابطه معنی داری در تعامل اقتصاد ایران با جامعه جهانی وجود دارد؟ در این تحقیق سعی شده است که ضمن ارائه تصویری از آنچه بحران در اقتصاد و در بازارهای مالی نامیده می شود به بررسی نحوه تاثیر پذیری بورس اوراق بهادار تهران که به عنوان شاخصی از عملکرد اقتصاد ایران می باشد بپردازیم. داده های مربوط به شاخص میانگین صنعتی داوجونز در بورس اوراق بهادار نیویورک و شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته و در دو دوره قبل و بعد از بحران مالی سال 2008 با استفاده از آزمون های رگرسیون میزان همبستگی این دو بازار در دوره بحران محاسبه شده است و در نهایت مدل مکانیسم انتقال بحران ارائه شده و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

2-1- مسئله اصلی تحقیق

در این تحقیق بر آنیم تا با بررسی مکانیسم انتقال بحران مالی جهانی سال 2008 به عنوان آخرین رویداد مهم بازارهای مالی جهان از محل پیدایش آن در اقتصاد امریکا به اقتصاد ایران، تصویری از عمکرد بورس اوراق بهادار تهران در دوره بحران ارائه نماییم.

3-1- تعریف و تاریخچه موضوع

بحران مالی سال 2008 آمریکا، که به عنوان یکی از بزرگترین بحرانهای ایجاد شده در اقتصاد این کشور بعد از بحران دهه 1930 است، را دیگر نمی توان بحران اقتصاد آمریکا نامید. برخی تحلیلگران این بحران را به سونامی عظیمی تشبیه کرده اند که از آمریکا شروع شده و رفته رفته با گسترش دامنه خود به کشورهای اروپایی و سپس سایر نقاط دنیا سرایت کرده است و در این میان، حتی اقتصاد کشورهای کوچک را نیز بی نصیب نگذاشته است و مهم تر آن که هنوز نشان هایی از کنترل و تثبیت شرایط دیده نمی شود. هر روزه شاهد بودیم که موسسه ای مالی اعلام ورشکستگی کرده یا توسط دولت یا موسسه رقیب خریداری شده است. شاخص های قیمت در بورس های بزرگ و کوچک دنیا با کاهش قابل توجه روبرو شده اند، قدرت وام دهی و به عبارت دیگر نقدینگی در اختیار موسسات مالی، به مرزهای خطرناکی رسیده است و فراتر از آن بحران به بخش واقعی اقتصاد جهانی سرایت کرده است که شاهد آن کاهش رشد اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری در دنیا است.

بدون شک ایران نیز در معرض آسیب های این سونامی قرار داشت. هرچند به دلیل عدم ارتباط بازار مالی ایران و درآمیختگی اندک آن با بازار جهانی، اثرات مستقیم و فوری این بحران در بخش پولی و مالی کشور، همانند کشورهای اروپایی و آسیای شرقی قابل توجه نبود، اما اثرات غیر مستقیم و بلند مدت بحران در بازارهای مالی و همچنین بخش واقعی اقتصاد، اندک اندک پدیدار گشت و چنین می نمود که با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای صادراتی، بحران تاثیر معنی داری بر متغیرهای کلان داشته باشد و تحقق اهداف و برنامه های تعیین شده را با چالش جدی روبرو کند. همچنین پیامدهای بحران از طریق تاثیرگذاری بر فضای کسب و کار، محدود کردن منابع مالی در اختیار و همچنین حاشیه سود شرکت های پذیرفته شده به بازار سرمایه و به طور مشخص به بورس اوراق بهادار تهران کشیده شود و به متضرر کردن سهامداران منجر شود. از این رو ضروری است با شناسایی دقیق مکانیسم انتقال بحران بر اقتصاد ایران که در این تحقیق به طور خاص بر بورس تهران به عنوان نمایه ای از کل اقتصاد ایران انجام شده به درکی از اجرای اقدامات سریع و موثر برای مقابله با پیامدهای منفی بحران و همچنین استفاده از فرصت های ایجاد شده دست یابیم.

4-1- اهمیت موضوع

شاخص های بازار های مالی و سرمایه در دنیا به عنوان سریعترین دماسنج های اقتصادی عمل کرده و همواره با تغییر شرایط اقتصادی رونق و رکود به سرعت واکنش نشان می دهند. بحران های فراگیر اقتصادی با افت شاخص ها همراه بوده و با افزایش وابستگی متقابل بازارها به کل جهان سرایت می نماید. لذا دریافت این موضوع که بورس تهران با قوانین و ضوابط موجود در دهکده جهانی چگونه عمل می کند بسیار ضروری بوده و مورد علاقه سرمایه گذاران داخلی و خارجی می باشد. بدیهی است بروز بحران های مالی در جهان اجتناب ناپذیر است اما آگاهی از میزان تاثیر پذیری آن می تواند به ارائه راه کارهای مناسبی در مواجهه با بحران منجر شود.

5-1- فرضیه تحقیق

فرض اساسی در این تحقیق وجود رابطه ای معنی دار بین شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران و شاخص داوجونز قبل و بعد از بحران مالی جهانی سال 2008 است. بنابراین دو سوال اصلی که در این تحقیق به آن پاسخ داده شده است به همبستگی این دو شاخص مربوط بوده و به شرح ذیل می باشد:

1- آیا بورس اوراق بهادار تهران در شرایط عادی و در شرایط رونق اقتصادی جهانی تا قبل از بحران از بورس های جهانی تبعیت کرده است؟

2- آیا بورس اوراق بهادار تهران از بحران جهانی 2008 تاثیر پذیرفته است؟

6-1- روش تحقیق

روش استفاده شده در این تحقیق بر اساس بررسی آماری داده های مربوط به یک دوره پنج ساله از دو شاخص داوجونز DJI و شاخص قیمت TEPIX در دو بازار مالی اوراق بهادار نیویورک و اوراق بهادار تهران می باشد. داده ها از پایگاه اطلاعاتی دو بازار استخراج شده و به دلیل عدم تطابق روزهای معاملاتی دو بازار به صورت هفتگی مورد مقایسه قرار گرفته اند و در تحلیل داده ها و نتایج آماری تحقیق از روشی ابتکاری جهت یافتن الگوی انتقال بحران استفاده شده است که ما آن را روندکشویی نامیده ایم.

7-1- مراحل تحقیق

جهت انجام تحقیق مراحل زیر برای پاسخ به فرضیات مطرح شده به شرح ذیل طی گردید:

– بررسی ادبیات بحران و پیشینه تحقیق.

– بررسی ضرورت تحقیق در شناخت تاثیر بحران بر بورس تهران.

– انتخاب بازارهای مورد بررسی و شاخص های مربوطه.

– انتخاب دوره مورد بررسی با توجه به زمان وقوع بحران و داده های موجود.