٣- در نقش حاكم مغصوب الملك

٤- در نقش یك نخبه دینی ،فكری وسیاسی دغدغه مند و فعال در عرصه های مختلف جامعه اسلامی

٥- در نقش خلیفه مسلمین وامیر المومنین

آنچه كه در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیردرفتار ایشان در قبال حكومت گران اسلامی در ٤ دوره نخست است ودر واقع هدف توصیف وتحلیل رفتار اعتراض آمیزیك نخبه دینی ،فكری وسیاسی دور از راس حكومت است در حالی كه  ایشان در مرحله پنچم در راس حكومت اسلامی قرار دارندواین دوره  از محدوده موضوع تحقیق خارج است.

کلید واِژه ها:

سیره،االگو،نقدنظام سیاسی ،امیرالمؤمنین علیه السلام

 critisim to political system -imam Ali(a)-behavior-model

  

فهرست

فصل اول : کلیات ……………………………………………………………………………………………1  الف ) طرح موضوع…………………………………………………………………………………………………1

ب ) ضرورت موضوع …………………………………………………………………………………………….6

ج) سابقه‎ی تحقیق………………………………………………………………………………………………….8

د ) تعـریف مفاهیم…………………………………………………………………………………………………9

ه ) سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………..12

و ) فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………12

ز ) اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………13

ح ) روش تحقیق………………………………………………………………………………………………….13

ت ) سازماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………..13

فصل دوم: مبانی ومفاهیم نظری…………………………………………………………………..16  الف ) نقد وانتقاد از نظام سیاسی در قرآن کریم………………………………………………………………..16 الف -1 ) نحوه انتقاد از نظام سیاسی در قرآن کریم …………………………………………………………………..16

الف – 2 ) مصادیق انتقادات مردم به حاکمان سیاسی در قرآن کریم ………………………………………………………40 الف – 2 – 1 ) دلسوزان……………………………………………………………………………………………..40  الف – 2 – 2 ) جهال………………………………………………………………………………………………..52

الف -2 – 3 ) منافقان………………………………………………………………………………………………..65  الف 2- 4 ) معاندان………………………………………………………………………………………………..75

الف -3 ) بررسی کلی محتوای آیات ذکر شده……………………………………………………………………… 85  الف -3 – 1)  اطاعت از ولی امر در قرآن کریم…………………………………………………………………….. 85  الف -3-1-1) بررسی آیات  مصرح به اطاعت از خدا ورسول صلی الله علیه وآله وسلم …………………………………………….85  الف -3-1-1-1) دسته اول ؛ امر به اطاعت در تمام شئون تعامل با خدا ورسول صلی الله علیه وآله وسلم……………………………… 85  الف -3-1-1-2) دسته دوم ؛ شاهد مثال اطاعت از خدا ورسول صلی الله علیه وآله وسلم……………………………………………89

الف-3-1-2)  نحوه اطاعت از رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم در قرآن کریم……………………………………………91

الف -3 – 2 ) مشورت در قرآن کریم………………………………………………………………………………102  الف -3 – 2 – 1 ) امر به پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم برای مشاوره در قرآن کریم…………………………………………102   الف -3 – 2 – 2 )  امر به مردم برای استفاده از مشاوره دیگران  در قرآن کریم…………………………………………………..102

الف – 4 ) مضامین مشابه در بازه زمانی پیامبران پیشین بویژه انبیای بنی اسرائیل در قرآن کریم……………………….109

ب ) نقد وانتقاد از نظام سیاسی در سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم………………………….111    ب – 1 ) مصادیق انتقاد از شخص پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم    http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/ و یا کارگزاران ایشان ……………………..112

ب – 2 )تکلم براساس میزان عقل افراد…………………………………………………………………………….114   ب -2 – 1 )مسلمانان………………………………………………………………………………………………114   ب -2 – 2 )غیرمسلمانان…………………………………………………………………………………………..114

ب – 3 ) توضیح چند نکته…………………………………………………………………………………………118   ب – 3 – 1 ) توضیح احادیثی که در باره ضرورت مشاوره وجود دارد با تعابیر گفته شده……………………………118

ب – 3 – 2 ) تحلیل سفارشات پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم مبنی بر پاسخگویی دولتمردان…………………119     ب – 3 – 3 ) دستور ولی امر  مخالف دستور الهی………………………………………………………………….  119 ب – 3 – 4 ) روایات نهی از پیروی کور کورانه …………………………………………………………………..121    ب – 3 – 5 ) توضیح پذیرش  برخی انتقادات  ویا پیشنهادات توسط پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله وسلم…………. 121    ب – 3 – 6 ) تفاوت سوال برای دانستن  وتقویت ایمان با اعتراض و سوال برای پیش بردن اهداف خود…………….124   ب – 3 – 7 ) ولی امر و دیکتاتورمستبد…………………………………………………………………………….125

فصل سوم : اندیشه وسیره سیاسی کلی امیرالمؤمنین علیه السلام………………126 الف ) موقعیت سیاسی امیر المؤمنین علیه السلام دردوره پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم…………….. 126

ب ) موقعیت سیاسی امیر المؤمنین علیه السلام پس ازنبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم تاتثبیت خلیفه اول.. 130
ج ) موقعیت سیاسی امیر المؤمنین علیه السلام دردوره قبل از خلافت……………………………………131
ج-1 ) فتنه های این دوره………………………………………………………………………………………….131  ج- 2 ) حضور و سکوت………………………………………………………………………………………….132

د ) موقعیت سیاسی امیر المؤمنین علیه السلام دردوره خلافت…………………………………………….136     د – 1 ) نوع نگرش به حکومت…………………………………………………………………………………….138     د – 1 – 1 ) تقوا و پارسایی………………………………………………………………………………………..   139 د – 1 – 2 )  عدالت و دادگری…………………………………………………………………………………….139     د  – 1 – 3 ) حق مداری و باطل ستیزی…………………………………………………………………………….140    د – 1 – 4 )  انسان محوری و مردم داری……………………………………………………………………….140     د – 1 – 5 ) کنترل ونظارت بر سلامت حکومت……………………………………………………………………  141   د – 1 – 5 – 1 ) تقویت نظارت درونی..  ………………………………………………………………………………142       د – 1 – 5 – 2 ) لزوم تأسیس دستگاه نظارتی بیرونی……………………………………………………………………….142

د – 1 – 6 ) راه کارهای عملیاتی نظارت……………………………………………………………………………143

د – 2 ) آزادی بیان  در سیره امیر المؤمنین علیه السلام……………………………………………………………..146      د – 2 – 1 ) اهمیت آزادی بیان در اندیشه امیرالمؤمنین علیه السلام………………………………………………….146     د – 2 – 2 ) نمونه هایی از سیره عملی امیرالمؤمنین علیه السلام در زمینه آزادی بیان………………………………..148      د – 2 – 3 )  مرزهای آزادی بیان از دیدگاه امیرالمؤمنین علیه السلام………………………………………………..148

د – 3 ) مرز انتقاد و توطئه در حکومت علوی………………………………………………………………………150

د – 3 – 1 ) انواع پرسش وانتقاد در دوره حکومت علوی از خلیفه………………………………………………….150      د – 3 – 2 ) علل فراخوانی علی علیه السلام به نقد حکومت خود ………………………………………………….151

د – 4 ) جایگاه دشمنان و مخالفان در نگرش سیاسی امیرالمؤمنین علیه السلام……………………………………….155

فصل چهارم : جلوه های نقد و الگوی انتقاد از نظام سیاسی در سیره عملی ونظری امیر المؤمنین علیه السلام……………………………….159

بخش اول جلوه های نقد در سیره امیرالمؤمنین علیه السلام…………………………….159

الف ) انتقادات امیر المومنین علیه السلام دردوره پیامبراعظم صلی الله علیه وآله وسلم………………….159

ب ) انتقادات امیرالمؤمنین علیه السلام پس از نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم تا استقرار خلیفه اول.161

ج ) انتقادات  امیر المومنین علیه اسلام دردوره قبل از خلافت…………………………………………….165    ج – 1 ) دوره خلیفه اول…………………………………………………………………………………………..165     ج – 2 ) دوره خلیفه دوم…………………………………………………………………………………………..  167 ج-3) دوره خلیفه سوم…………………………………………………………………………………………….170

د ) انتقادات  امیر المؤمنین علیه السلام دردوره خلافت…………………………………………………….177    د – 1 )نکته اول………………………………………………………………………………………………….178     د – 2 ) نکته دوم…………………………………………………………………………………………………179      د – 3 )نکته سوم…………………………………………………………………………………………………182

ه ) توضیح سه نکته………………………………………………………………………………………………..184      ه – 1 ) سفارشات امیر المؤمنین علیه السلام به منصوبین خود برای مشاوره گرفتن از اشخاص با صلاحیت…………..184      ه – 2 ) نظارت مردم بر کار های مسئولین وامرای حکومتی در بیان امیرالمؤمنین علیه السلام ………………………..185      ه – 3 ) امر به معروف و نهی از منکر ………………………………………………………………………………187

بخش دوم  : الگوی نقدنظام سیاسی درسیره امیرالمؤمنین علیه السلام………………192 الف ) نقد نظام سیاسی…………………………………………………………………………………………192

ب ) جامعه اسلامی……………………………………………………………………………………………..192

 ج ) حکومت اسلامی………………………………………………………………………………………….192

د ) انسان ………………………………………………………………………………………………………..193   د- 1) شرایط منتقد سالم…………………………………………………………………………………………..194    د – 2 ) انسان والگو………………………………………………………………………………………………194       د – 2 – 1 )  مسلمانان…………………………………………………………………………………………….194    د – 2 – 2 )  غیر مسلمانان………………………………………………………………………………………..198

فصل پنجم : نتیجه گیری……………………………………………………………………………..200

منابع ومآخذ…………………………………………………………………………………………………204

کتاب ها………………………………………………………………………………………………………….204

مقالات……………………………………………………………………………………………………………210

سایت ها…………………………………………………………………………………………………………210

 

 

فصل اول : کلیات

الف ) طرح موضوع 

مسئله نقد نظام سیاسی در جامعه اسلامی به عنوان موتور محرك اصلاح دستگاه سیاسی و معیار پویایی سیاسی واجتماعی اقشار مختلف جامعه اسلامی یكی از مهم ترین مولفه های مورد توجه در اندیشه سیاسی ونظام حكومتی اسلام به شمار می رود. آنچه بر اهمیت این موضوع می افزاید نحوه حضور معترضان و منتقدان نظام سیاسی در جامعه  وفضای مناسبی است كه برای سوءاستفاده دشمنان از عملكرد این دسته علیه نظام سیاسی وجود دارد.از طرفی هم وظیفه تذكر و امر به معروف ونهی از منكر به عنوان یكی از اركان اعتقادات مسلمانان جایگاه ویژه ای در بین متدینین دارد ونقد دولت به خاطر دور شدن ازمعروف ها ونزدیك شدن به منكرات وظیفه عمومی همه مسلمانان به شمار می رود.

انتقاد در واقع عامل اصلاح و رشد است و بدون آن جامعه اصلاح نمى‏شود. وسیله شناخت و نشانه آزادى در اسلام و نشانه سوز فرد و عدم بى تفاوتى اوست. انتقادمنصفانه وسالم نشانه نظارت ملى است ویکی از مهمترین ضمانت های اجرای قوانین به حساب می آید.

امیر المومنین علیه السلام مى‏فرماید: «النُّصْحُ ثَمَرَهُ الْمَحَبَّهِ» (ابن اسحاق قمی ،1378، 429) كسى كه محبت دارد انتقاد مى‏كند. «لا خیر فى قوم لیسوا بناصحین و لا یحبون الناصحین» (ابن محمدآمدی ،1378،  225) جامعه‏اى كه هر چه مى‏بیند چیزى نمى‏گوید جامعه مرده و بى چیزى است.«مَنْ تَرَكَ إِنْكَارَ الْمُنْكَرِ بِقَلْبِهِ وَ یَدِهِ وَ لِسَانِهِ فَهُوَ مَیِّتٌ بَیْنَ الْأَحْیَاءِ» (شیخ طوسی ،1376 ، 181)شخصی كه خوبیها را تشویق نكند و بدى‏ها را انتقاد نكند «فَهُوَ مَیِّتٌ بَیْنَ الْأَحْیَاءِ» مرده‏اى بین زنده‏ها است.اما اگر تابع شرایط و قواعد متقن ومطمئن نباشد مثل سم عمل می کند.به اجمال به برخی است از شرایط و قواعدی که در قرآن وسنت برای انتقاد وارد شده است اشاره می شود.اولا باید به اندازه باشد تا موجب لجبازی و عناد طرف مقابل نشود. «الْإِفْرَاطُ فِى الْمَلَامَهِ یَشِبُّ نِیرَانَ اللَّجَاجَه» (مجلسى ،1360، ج 74 ، 212) خود انتقاد كننده باید پاك باشد و آن عیب را نداشته باشد. معروف‏است كه به حضرت گفتند بگو خرما نخور گفت برو فردا بیا من امروز خودم خرما خورده‏ام. (قرائتی ، 1368 ، 3)شناخت كامل داشته باشد یعنى انتقاد باید از روى شناخت باشد. كسى امام باقر علیه السلام را در حال كشاورزى در هواى مدینه كه بسیار داغ بود دید. گفت امام در این هواى داغ به دنبال پول است و جلو رفت و گفت چرا در این هوا كشاورزى مى‏كنید؟اگر در این حال قبض روح شوید با چه رویی به دنیای دیگر وارد خواهید شد در حالی که در حین تعقیب مال دنیا جان داده اید؟امام علیه السلام فرمود در بهترین حال مرده‏ام(قرائتی ، پیشین، 3). او مى‏خواست انتقاد كند ولى شناخت نداشت. كسى نزد امام صادق علیه السلام آمد و از جنس عمامه و پول عمامه امام از ایشان سؤال كرد و سپس فرمود اسراف نكرده‏اى؟ امام فرمود نه. لباس اسراف نیست به خصوص اگر بخواهى میان مردم بیایى. (محسن قرائتی ،پیشین، 3)یکی از یارات امام صادق علیه السلام به نام  سدیر در خانه امام علیه السلام غذای خوبى خورد.سپس این آیه را خواند كه‏ «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ» (تكاثر/ 8) یعنى روز قیامت از نعمت‏ها سؤال مى‏شود ولى امام علیه السلام فرمود از این غذا سؤال نمى‏شود بلكه مى‏پرسند تو چه رهبرى و حكومتى را پذیرفتى و تأیید كردى (فرات كوفی، 1410،606 )امام صادق علیه السلام در شهرها نماینده داشت . نماینده امام در مدینه مفضل نام داشت و با آدم‏هاى به ظاهر نا باب رفیق شده بود. زراره یكى از شاگردان خوب امام به ایشان گفت مى‏شود این نماینده را عوض كنید چون با افراد ناباب رفیق است و صلاح نیست. امام علیه السلام  نامه‏اى نوشت و به زراره داد تا ببرد براى مفضل. زراره گمان مى‏كرد امام نوشته است با آنها كارى نداشته باش ودوری کن .ولى وقتى نامه را دید فهمید چنین خبرى نیست بلكه نوشته است مفضل 100 پتو و اینقدر بخارى و عدس و غیره مى‏خواهیم. زراره هم به مدینه رفت و نامه را به مفضل داد. مفضل هم نامه را گرفت و به لات‏ها داد و آنها نامه را بوسیدند و گفتند امام صادق علیه السلام  از ما تقاضا كرده است. تا زراره نشسته بود و احوالپرسى مى‏كرد تمام نیازهاى امام را فراهم كردند، بعد مفضل فرمود اگر من با این افراد رفیق هستم اینها مرد هستند. (قرائتی ،پیشین، ص  3) قرآن مى‏فرماید: «وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى رِجالًا كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ» (صاد/ 62).پس نباید زیاد انتقاد كرد چون قَالَ عَلِىُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام : «كَثْرَهُ النُّصْحِ تَدْعُو إِلَى التُّهمه» (مجلسی،1360، ج 72،  66)اگر زیاد انتقاد شود این شبهه پیش می آید که هدف تخریب طرف مقابل است نه اصلاح او.. انتقاد كننده باید بر اساس سوز و اخلاص و قصدقربت انتقاد كند. امام كاظم علیه السلام فرمود: «إِنَّ مِنْ وَاجِبِ حَقِّ أَخِیكَ أَنْ لَا تَكْتُمَهُ شَیْئاً تَنْفَعُهُ بِهِ لِأَمْرِ دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ» (كلینی،1365، جلد 8 ، 125) از واجب‏ترین سفارشات این است كه وقتى دیدى برادرت نقطه ضعفى دارد به او بگویى.امام صادق علیه السلام  فرمود در بین دوستان من آن كسى را كه بیشتر از همه از من انتقاد مى‏كند او را دوست دارم.. «أَحَبُّ إِخْوَانِى إِلَىَّ مَنْ أَهْدَى إِلَىَّ عُیُوبِى» (كلینی،1365، ج 2 ، 639) بهترین دوستان من كسى است كه عیب‏هاى من را به من هدیه بدهد.امیرالمؤمنین علیه السلام به مالك اشتر مى‏فرماید در حكومت چند نفر را مسؤول قرار بده تا از تو انتقاد كنند. جامعه مثل یك كشتى است كه حیات همه به هم وابسته است. یك گران فروش باید بداند كه‏ «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها» (اسراء/ 7) امام كاظم علیه السلام فرمود: «اجْتَهِدُوا فِى أَنْ یَكُونَ زَمَانُكُمْ أَرْبَعَ سَاعَاتٍ سَاعَهً لِمُنَاجَاهِ اللَّهِ وَ سَاعَهً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ وَ سَاعَهً لِمُعَاشَرَهِ الْإِخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ الَّذِینَ یُعَرِّفُونَكُمْ عُیُوبَكُمْ وَ یُخْلِصُونَ لَكُمْ فِى الْبَاطِنِ وَ سَاعَهً تَخْلُونَ فِیهَا لِلَذَّاتِكُمْ فِى غَیْرِ مُحَرَّمٍ» (ابن علی بن شعبه،1404،  409) عمر خود را برنامه ریزى كنید و ساعتى را براى‏ «لِمُعَاشَرَهِ الْإِخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ الَّذِینَ یُعَرِّفُونَكُمْ عُیُوبَكُمْ» رفیق خوب بگیرید و روزى چند دقیقه كنار كسى بنشینید و بگویید كسى اشكال من را بهم بگوید و انتقاد كردن را دوست داشته باشید.وقتی به منافقین گفته می شود‏ «لا تُفْسِدُوا فِى الْأَرْض» (اعراف/ 56) مى‏گویند «إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ» (بقره/ 11)، «زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ» (توبه/ 37) قرآن مى‏فرماید: «وَ كَذلِكَ زُیِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ» (غافر/ 37) یعنى جنایت مى‏كرد ولى اینقدر بله قربان مى‏گفتند گمان مى‏كرد همه كارهایش درست است. «أَخَذَتْهُ الْعِزَّهُ بِالْإِثْمِ» (بقره/ 206) قرآن مى‏فرماید تا به گروهى مى‏گویى این كار را نكن، جوش مى‏آورد. «وَ إِذا قیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّهُ بِالْإِثْمِ» (بقره/ 206) یعنى متكبر هستند و وقتى به اینها انتقاد مى‏كنى با حالت متكبرانه‏اى دست از گناهشان برنمى دارند. ریشه بدبختى این است كه عده‏اى دوست دارند افراد متملق باشند.

گاهى انتقاد از روى سوز و محبت است مثل انتقاد پدر و مادر از فرزند. اما گاهى هم انتقاد از روى حسادت است.مثلا چون به شخص مناصب حکومتی نمی دهند زبان  به انتقاد ازمسئولین در رده های مختلف می گشاید. قرآن کریم می فرماید برخى كه انتقاد مى‏كنند ناخالصی در نیت وعمل دارند. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُكَ فِى الصَّدَقاتِ» (توبه/ 58) به پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم مى‏گفتند تو با این صدقات چه مى‏كنى؟ یعنى نیش مى‏زدند. «وَیْلٌ لِكُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ» (همزه/ 1) صدقات یعنى مالیات یعنى نیش مى‏زدند كه پول‏ها كجا مى‏رود. «فَإِنْ أُعْطُوا مِنْها رَضُوا» (توبه/ 58) البته اگر پول به او بدهى راضى است. یعنى انگیزه‏اش این است كه چرا به من ندادی.گاهى هم از روى سوء ظن و بدبینى است. یعنى به طرف مقابل بدبین است. برخى هم كه انتقاد مى‏كنند واقعیت این است كه چیزى را غلط مى‏بینند و طبق دید خودشان قضاوت مى‏كنند.گاهى هم انتقاد مى‏كنند تا راه براى خودشان باز شود. على علیه السلام فرمود: «ذوو العیوب یحبون إشاعه معایب الناس لیتسع لهم العذر فى معایبهم» (ابن محمد آمدی ،1378، 421) انتقاد مى‏كند كه فلانى و فلانى خراب كردند تا بگوید اگر خودش هم خراب كرد طورى نیست و همه همین طور هستند.عیبهاى جزئى و فردى و شخصى باید كتمان بماند و افشاگرى گناه است و غیبت است اما گاهى مسأله حكومت است و اگر افشا نشود،  در سمت وزیر ونماینده حقوق مردم را پایمال مى‏كند. پس افشاگرى در مسائل شخصى گناه و در مسائل اجتماعى و حكومتى جایز است.در مسائل علمى رسم علما انتقاد است و خود فقیه به فقیه اشكال مى‏كند.نقل شده است امام (ره) در نجف درس مى‏گفت و اشكال نمى‏كردند و ایشان فرمود مگر روضه است كه اشكال نمى‏كنید. بیان انتقاد باید با صفا و محبت همراه باشد. حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «الْمُؤْمِنُ مِرْآهُ الْمُؤْمِنِ» (ابن علی بن شعبه ،پیشین، 171) آنقدر آینه جلا دارد از روى صفا و صافى عیب تو را نشان مى‏دهد و مؤمن هم باید همین طور باشد چون على علیه السلام فرمود: «فَأَعِینُونِى بِمُنَاصَحَهٍ خَلِیَّهٍ مِنَ الْغِشِّ» (انصاریان،1388، خ 118 ، 269) كمكم كنید طورى كه در انتقادتان غش و حیله و كلك نباشد.

یکی دیگر از ملزومات انتقاد سالم انصاف است. انتقاد بایددر برخی مواقع مخفیانه باشد. على علیه السلام فرمود: «النصح بین الملأ تقریع» (ابن‏ابى‏الحدید،1404، ج 20 ، 341) اگر روبروى جمعیت انتقاد كنى طرف را شكسته‏اى. «الْقارِعَهُ مَا الْقارِعَهُ» (قارعه/ 2- 1) یعنى كوبنده. آینه داد نمى‏زند.اینجا این سوال مطرح می شود که چرا برخى انتقادهای نا بجا به جامعه و روزنامه و رسانه ها کشیده می شوند؟همچنین برخی انتقادات باید با اشاره گفته شود و به اسم وبا صراحت و بدون رعایت شرایط لازم ابراز نشود. رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم ناراحت شد فرمود نروید بگویید فلانى فلان كار را كرده است بگویید بعضى یا برخى. «ما بال أقوام یفعلون كذا و كذا و لا یعین» (شهید ثانی،1413، 15) اقوامى هستند كه چنین كارى مى‏كنند.همچنین باید زیبایى‏ها را هم ملا حظه کرد. آینه اگر مى‏گوید این طرف صورت سیاه است مى‏گوید آن طرف صورت هم زیباست. نباید مثل مگس فقط روى زخم نشست یا مثل زنبور عسل فقط روى گل خوشبو نشست و نه مثل آجر بى تفاوت بود و اگر این طور باشد اثر نمى‏كند.در انتقاد نباید تجسس كرد«إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَهُ» (نور/ 19) قرآن مى‏فرماید كسانى كه دوست دارند اشكالات دیگران را به رخ بكشند عذاب دردناكى دارند.

امام باقر علیه السلام فرمود :نزدیكترین راه كفر این است كه مسلمان با مسلمان دیگر رفیق شود و زیر پایش را بكشد و عیبهایش را بیرون بكشد و نگهدارد تا یك زمان آبرویش را بریزد. «أَقْرَبُ مَا یَكُونُ الْعَبْدُ إِلَى الْكُفْرِ أَنْ یُوَاخِىَ الرَّجُلَ عَلَى الدِّینِ فَیُحْصِىَ عَلَیْهِ عَثَرَاتِهِ وَ زَلَّاتِهِ لِیُعَنِّفَهُ بِهَا یَوْماً مَا» (كلینی،1365، ج 2، 354).مسأله دیگر این است كه انتقادباید عیب عمل شخص را بررسی کند و شخصیت وهویت انسانی شخص باید حفظ شود. درباره انسان قرآن مى‏فرماید: «وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً» (فرقان/ 63) نسبت به جاهل خوب است و با جهل بد است.

یكى از مهمترین نکته ها این است كه طورى انتقاد شود كه سوژه در دست دشمن نشده وموجبات سوءاستفاده دشمن فراهم نگردد.رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بالاى منبر بود و در حالى كه به مردم مى‏نگریست مشغول سخنرانى بود. كسى پاى منبر نشسته بود و رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم به او نگاه نمى‏كرد. گفت: یا رسول الله «راعِنا، راعِنا» به ماهم نگاه كن. راعنا یعنى مراعات كن ما را ولى به زبان عبرى یعنى ما را خر كن. یهودى‏ها گفتند مسلمانان به پیامبر پاى منبر مى‏گویند ما را خر كن. آیه نازل شد: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا وَ لِلْكافِرینَ عَذابٌ أَلیمٌ» (بقره/ 104) یعنى مسلمانان این لفظ را به كار نبرید چون اگر این طور انتقاد كنید

جفت باز شناسائی شد سپس این قطعه به کمک PCR از ژنوم هلیکوباکتر پیلوری موجود در بیوپسی معده 30 بیمار مبتلا به این باکتری جدا شده و با استفاده از هضم آنزیمی به ناقل  pET32a و سپس به داخل میزبان‌های کلون سازی و بیانی وارد شد.  نتایج توالی یابی کلونیگ موفق ژن CagA را نشان داد و در نهایت ترکیب پروتئینی بدست آمده توسط روش SDS-PAGE و دات بلات تائید شد. در مرحله بعد ترکیب پروتئینی بدست آمده به 3 مرغ از نژاد HY-LINE تزریق شد. تخم مرغ‌ها به مدت 10 هفته جمع آوری شدند و IgY تولید شده در زرده تخم مرغ آنها با استفاده از روش SDS-PAGE بررسی و تائید شد.

 

کلمات کلیدی: مهندسی آنتی بادی،کیت تشخیصی، ایمنوژنتیک

 

عنوان                                                                                                          صفحه
1 مقدمه. 1

1-1 اهمیت موضوع. 1

1-2 اهداف تحقیق.. 4

2 بررسی منابع.. 5

2-1 مکمل‌ها و غذاهای عمل گرا 5

2-1-1 تفاوت غذای عمل گرا و مکمل غذائی.. 6

2-2 ایمنوگلوبین Y. 6

2-2-1 ایمنوگلوبین زرده ی تخم مرغ (IgY). 7

2-2-2 ویژگی‌ها 9

2-2-3 کاربرد‌های بیوآنالایتیک… 9

2-2-4 استفاده در مواد غذائی.. 10

2-3 هلیکو باکتر پیلوری.. 11

2-3-1 علائم و نشانه‌ها 11

2-3-2 میکروبیولوژی.. 12

2-3-3 ژنوم. 13

2-3-4 زیرواحد CagA هلیکوباکتر پیلوری.. 14

2-3-5 نقش CagA در سرطان. 15

2-3-6 پاتوفیزیولوژی.. 15

2-3-7 التهاب، ورم معده و زخم. 16

2-3-8 جزیره بیماریزائی Cag.. 17

2-3-9 سرطان. 18

2-3-10 آسیب شناسی.. 19

2-3-11 پیشگیری.. 19

2-3-12 درمان. 20

2-3-13 پیش بینی بیماری.. 21

2-3-14 بقاء هلیکوباکتر پیلوری.. 22

2-3-15 همه گیر شناسی باکتری (Epidemiology). 24

2-4 آنتی ژن‌ها 25

2-4-1 ساختمان آنتی ژن. 25

2-5 اپی توپ‌ها 26

2-5-1 انواع اپی توپ‌ها 26

2-5-2 عملکرد. 27

2-5-2-1 اپی توپ‌های سلول T.. 27

2-5-3 واکنش متقاطع.. 28

2-5-4 نقشه برداری اپی توپ فضائی.. 28

2-5-5 نشانه‌های اپی توپ… 28

2-6 تحقیقات انجام شده در این زمینه. 29

2-7 ابزار‌های مورد استفاده 38

2-7-1 دات بلاتینگ… 38

2-7- 2 نرم افزار CLC Work Bench5. 38

  http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/

2-7-3 نرم افزار Mega5. 39

2-7-4 ابزار BLAST.. 39

3 مواد و روش‌ها 40

3-1 تعیین نواحی آنتی ژنیک ژن CagA.. 40

3-2 تهیه باکتری هلیکو باکتر پیلوری.. 41

3-3 استخراج DNA و تعیین کمیت و کیفیت DNA استخراج شده 41

3-3-1 تعیین کمیت و کیفیت DNA با ژل آگارز. 41

3-4 تعیین غلظت DNA استخراج شده 42

3-5 طراحی آغازگرها 42

3-6 انجام واکنش PCR.. 43

3-7 خالص سازی محصول PCR.. 44

3-7-1 بررسی بر روی ژل الکتروفورز. 45

3-8 طرز تهیه محلولهای مورد استفاده در کلونینگ… 45

3-8-2 محلول غلیظ آنتی بیوتیک آمپیسیلین.. 46

3-8-3 محلول غلیظ IPTG  (0. 1M). 46

3-8-4 محلول غلیظ X-Gal  (20mg/ml). 46

3-8-5 محیط کشت LB مایع.. 46

3-8-6 محیط کشت LB-Agar جامد. 47

3-9-2 هضم pET-32a  (+). 49

3-9-3 خالص سازی pET-32a  (+) و قطعه هدف… 49

3-9-4 نانودراپ محصولات خالص شده 50

3-9-5 انجام واکنش الحاق قطعه هدف ژن CagA با pET-32a  (+). 50

3-9-6 جوان سازی باکتری DH5α.. 51

3-9-7 تهیه سلول‌های مستعد DH5α.. 52

3-9-8 انتقال پلاسمید نوترکیب به باکتری.. 52

3-9-9 کشت پرگنه‌‌ها و غربال گری باکتری های نوترکیب… 53

3-9-10 کلونی PCR.. 53

3-9-11 استخراج پلاسمید نوترکیب… 54

3-9 -12 تایید کلونیها از طریق هضم آنزیمی.. 55

3-10 توالی یابی.. 56

3-11 انتقال پلاسمید pET-32a (+) حاوی ژن هدف به باکتری BL21 (DE3). 56

3-12 تحریک بیان ژن هدف… 56

3-13 استخراج پروتئین از باکتری.. 57

3-14 الکتروفورز پروتئینها به روش SDS-PAGE. 58

3-14-1 مراحل بستن ژل به صورت زیر انجام شد: 59

3-15 دات بلات… 61

3-16 محلولها و بافرها 62

3-16-1 بافر شستشو یا محلول TBS. 62

3-16-2 محلول بلوکه کننده 62

3-16-3 بافر شستشو یا محلول TBS-T.. 62

3-16-4 آنتیبادی اولیه. 62

3-16-5 آنتیبادی ثانویه. 62

3-16-6 روش تهیه محلول رنگ آمیزی DAB.. 62

3-17 خالص سازی پروتئین.. 64

3-18 آماده سازی آنتی ژن ایمنی زا برای تزریق به مرغ. 64

3-19 ایمنی زائی مرغ‌ها جهت تولید آنتی بادی اختصاصی.. 65

3-19-1 تزریق اولیه: 65

3-19-2 تزریق‌های ثانویه  (Booster injection). 66

3-20 جمع آوری و ذخیره تخم مرغ. 66

3-21 جداسازی IgY با استفاده از روش پلی اتیلن گلایکول 14700.. 66

3-22 بررسی IgY به روش الکتروفورز SDS-PAGE و دات بلات… 67

4 نتایج و بحث… 67

4-1 تعیین نواحی آنتی ژنیک ژن CagA.. 67

4-2 تایید آلودگی نمونه‌های بیوپسی.. 69

4-3 تعیین کمیت و کیفیت DNA.. 69

4-4 بررسی محصولات PCR.. 70

4-5 خالص سازی محصول PCR.. 71

4-6 هضم PET32a (+) و ژن CagA.. 71

4-7 کلونینگ ژن CagA در باکتری DH5α.. 72

4-8 تأیید صحت قطعه کلونشده در pET32a (+). 73

4-9 نتایج کلونی PCR.. 73

4-10 تایید نتایج کلونی PCR با استفاده از T7. 74

4-11 استخراج پلاسمید و انجام هضم آنزیمی.. 75

4-12 توالی یابی.. 76

4-13 آنالیز فیلوژنتیکی توالی آمینواسیدی CagA.. 76

4-14 بیان ژن. 78

4-15 SDS-PAGE. 78

4-16 دات بلات… 79

4-18 تولید IgY ضد هلیکو باکتر پیلوری-CagA در زرده تخم مرغ. 81

5 نتیجه گیری و پیشنهادات… 85

فهرست شکل‌ها

          عنوان                                                                                                    صفحه
شکل 4-1.  نتایج نرم افزار bcepred. 68

شکل 4-2. تست اوره آز انجام شده بر روی نمونه‌های بیوپسی. 69

شکل 4-3. تعیین کیفیت و کمیت DNA. 70

شکل4-5. خالص سازی محصول PCR . 71

شکل4-6. هضم ناقل بیان و قطعه هدف… 72

شکل4-7. کشت خطی از تک کلون‌های رشد کرده بر روی محیط کشت LB-آگار حاوی آمپی سیلین.. 73

شکل 4-8. کلونی PCR. 74

شکل4-9. کلونی PCR با استفاده از پرایمر T7 و T-terminatoor. 75

شکل 4-10. استخراج پلاسمید نوترکیب و هضم آنزیمی.. 76

شکل 4-12. بررسی بیان پروتئین نوترکیب با الکتروفورزSDS-PAGE 78

شکل 4-13. دات بلات پروتئینهای استخراج شده. 79

شکل 4-14.تعیین غلظت پروتئین با استفاده از روش برادفورد. 81

شکل 4-15.خالص سازی پروتئین و حذف باند‌های غیر اختصاصی. 81

شکل 4-16. الکتروفورز SDS-PAGE به منظور بررسی پروتئین زنجیره سبک و سنگین IgY استخراج شده از زرده تخم مرغ  82

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                          صفحه
جدول 3-1 مواد و مقادیر لازم برای انجام PCR یک واکنش…. 43

جدول3-2. برنامه حرارتی مورد استفاده جهت تکثیر نواحی آنتی ژنیک ژن CagA.. 44

جدول3-3 مواد مورد نیاز جهت تهیه محیط کشت LB مایع.. 46

جدول3-4 مواد مورد نیاز جهت تهیه محیط کشت جامد LB-Agar. 47

جدول 3-5 مواد و مقادیر لازم برای انجام واکنش هضم قطعه هدف ژنCagA.. 48

جدول 3-6. مواد و مقادیر لازم برای انجام واکنش هضم pET-32a (+) 49

جدول3-7. مواد مورد نیاز جهت انجام واکنش الحاق.. 50

جدول 3-8. مواد و مقادیر لازم برای انجام واکنش هضم پلاسمید pET32a (+)-CagA.. 55

جدول3-9. مواد مورد نیاز برای تهیه بافر Laemmli buffer samples 5X. 58

جدول3-10 مواد و مقادیر لازم جهت تهیه ژل پایینی SDS-PAGE. 58

جدول 3-11 مواد لازم جهت بستن ژل بالایی SDS-PAGE. 59

جدول3-12. مواد و مقادیر مورد نیاز برای بافر 5X تانک SDS-PAGE. 59

فهرست علائم و اختصارات

معادل فارسی
معادل لاتین
علامت اختصاری
 
 
 
آدنوزین دی فسفات
Adenosine 5’-Diphosphate
ADP 

 
آدنوزین تری فسفات
Adenosine 5’-Triphosphate
ATP
جفت باز
Base Pair
Bp
سرم البومین گاوی
Bovain Serum Albumin
BSA
دی آمینو بنزیدین
Diamino Benzidine
DAB
آب دوبار تقطیر
Double Distilled Water
DdW
اسید دزوکسی ریبو نوکلئیک
Deoxyribonocleic Acid
DNA
اتیلن دیامین تترا- استیک اسید
Ethylenediaminetetra-Acetic Acid
EDTA
سازمان امنیت محصولات غذایی
Generally Regarded As Safe
GRAS
ایمنو گلوبین Y
Immunoglobulin Y
IgY
ایمنوگلوبین E
Immunoglobulin E
IgE
ایمنوگلوبین G
Immunoglobulin G
IgG
میواینوزیتول هگزاکیس فسفات
Myo-Inositol Hexakisphosphate
Ins P6
اینوزیتول پلی فسفات­ها
Inositol Poly Phosphates
IPPs
تیوگالاکتوپیرانوزید ایزوپروپیل
Isopropyl Β -D-Thiogalactopyranoside
IPTG
اتحادیه بین الملل شیمی خالص و کاربردی- اتحادیه بین المللی بیوشیمی
International Union Of Pure And Applide Chemistry- International Union Of Biochemistry
IUPAC- 

IUB
کیلوباز
Kilobase  (Pair)
Kb
کیلودالتون
KiloDalton
KDa
لوریا- برتانی
Lauria – Bertani
LB
بانک جهانی اطلاعات بیوتکنولوژی
National Center Of Biotechnology Information
NCBI
چگالی نوری
Optic Density
OD
چارچوب خواندن آزاد
Open Reading Frame
ORF
 واکنش زنجیره‌ای پلیمراز
Polymerase Chain Reaction
PCR
پروتئین تیروزین فسفات
Protein Tyrosine Phosphatase
PTP
پلی اتیلن گلایکول
Polyethylene Glycol
PEG3
جایگاه اتصال ریبوزوم
Ribosomal Binding Site
RBS
دور در دقیقه
Round Per Minute
Rpm
سدیم دودسیل سولفات – 

ژل الکتروفورز پلی­اکریل آمید
Sodium Dodecyl Sulfate – 

Polyacryl Amide Gel Electrophoresis
SDS-PAGE
مقدمه
1-1 اهمیت موضوع

 منظور در گذشته تحقیقات زیادی در خصوص بستر های کارآفرینی سازمانی (فرهنگ، ساختار، شبکه، سرمایه اجتماعی و …) صورت گرفته است. به نظر می رسد که یکی از مهمترین عامل کارآفرینی سازمانی، مدیریت دانش می باشد که در گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با اهمیت یافتن مدیریت دانش به عنوان موضوع جدید، در سالهای اخیر مقالات و پژوهش هایی پدیدار ش

 

<a href="http://zusa.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%aa%d8%a7%d8%ab%d9%8a%d8%b1-%d9%81%d8%b1%d8%a2%db%8c%d9%86%d8%af-%d9%85/"><img class="alignnone size-medium wp-image-170860″ src="https://arshadfile.ir/wp-content/uploads/2019/08/dsdss_001-300x233-300x233.png” alt="برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید”  منظور در گذشته تحقیقات زیادی در خصوص بستر های   http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/ کارآفرینی سازمانی (فرهنگ، ساختار، شبکه، سرمایه اجتماعی و …) صورت گرفته است. به نظر می رسد که یکی از مهمترین عامل کارآفرینی سازمانی، مدیریت دانش می باشد که در گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با اهمیت یافتن مدیریت دانش به عنوان موضوع جدید، در سالهای اخیر مقالات و پژوهش هایی پدیدار شدند تا میان مدیریت دانش و نوآوری و نوآوری و کارآفرینی ارتباط برقرار نمایند. اما در ارتباط با مدیریت دانش و کارآفرینی سازمانی تاکنون تحقیق جامعی انجام نشده است. بنابراین در این تحقیق ما در پی آن هستیم تا تاثیر فرآیند مدیریت دانش بر فرآیند کارآفرینی سازمانی را بررسی کنیم.width="300″ height="233″ /></a>

http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/

 

دند تا میان مدیریت دانش و نوآوری و نوآوری و کارآفرینی ارتباط برقرار نمایند. اما در ارتباط با مدیریت دانش و کارآفرینی سازمانی تاکنون تحقیق جامعی انجام نشده است. بنابراین در این تحقیق ما در پی آن هستیم تا تاثیر فرآیند مدیریت دانش بر فرآیند کارآفرینی سازمانی را بررسی کنیم.

فصل اول : موضوع پژوهش

1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………… 5

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………….. 8

1-4- اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 10

1-4-1- هدف کلی………………………………………………………………………………………………….. 10

1-4-2- اهداف فرعی………………………………………………………………………………………………. 10

1-5- سؤال های پژوهش………………………………………………………………………………………….. 10

1-5-1-سؤال اصلی…………………………………………………………………………………………………. 10

1-5-2-سؤال های فرعی…………………………………………………………………………………………… 10

1-6- تعریف واژ ه ها………………………………………………………………………………………………. 10

1-6-1- تعریف مفهومی…………………………………………………………………………………………… 10

1-6-2-تعرریف عملیاتی………………………………………………………………………………………….. 11

فصل دوم: پیشینه ی پژوهش

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 13

2-2- تعریف افسردگی…………………………………………………………………………………………….. 15

2-3-علائم و نشانه های اختلالات افسردگی………………………………………………………………….. 15

2-4- همه گیر شناسی اختلالات افسردگی…………………………………………………………………….. 16

2-5- انواع افسردگی……………………………………………………………………………………………….. 16

2-6- سبب شناسی اختلالات افسردگی………………………………………………………………………… 17

2-6-1- عامل ارث………………………………………………………………………………………………….. 17

2-6-2- عوامل زیست شناختی…………………………………………………………………………………… 17

2-6-3- عوامل روانی – اجتماعی……………………………………………………………………………….. 18

2-6-4- عوامل شخصیتی………………………………………………………………………………………….. 19

2-6-5- بیماری های جسمی……………………………………………………………………………………… 19

2-7- افسردگی و وضعیت اجتماعی …………………………………………………………………………… 20

2-8- سیمای بالینی افسردگی در بیماران……………………………………………………………………….. 20

2-9- صرع……………………………………………………………………………………………………………. 20

2-10-تعریف صرع…………………………………………………………………………………………………. 21

2-11- تعریف حمله های صرع…………………………………………………………………………………..   http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/ 22

2-12- انواع حمله های صرع…………………………………………………………………………………….. 22

2-13- تاریخچه بیماری صرع…………………………………………………………………………………….. 23

2-14- سبب شناسی صرع…………………………………………………………………………………………. 24

2-15- آسیب شناسی روانی در صرع…………………………………………………………………………… 24

2-16- علل ایجاد صرع……………………………………………………………………………………………. 25

2-17- اختلال افسردگی با صرع…………………………………………………………………………………. 25

2-17-1- افسردگی قبل از حمله………………………………………………………………………………… 26

2-17-2- افسردگی حین حمله…………………………………………………………………………………… 26

2-17-3- افسردگی بعد از حمله…………………………………………………………………………………. 26

2-17-4- افسردگی بین حمله……………………………………………………………………………………. 26

2-18– تأثیر اختلال افسردگی بر زندگی افراد مصروع …………………………………………………….. 26

2-19- آسیب شناسی ………………………………………………………………………………………………. 27

2-20- خودکشی در صرع…………………………………………………………………………………………. 28

2-21- پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………… 28

2-21-1-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………….. 28

2-21-2-تحقیقات انجام شده در داخل کشور………………………………………………………………… 30

فصل سوم : روش تحقیق

3-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 33

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 34

3-3- ابزار پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 34

3-3-1- پرسش نامه بک و ویژگی های جمعیت شناختی………………………………………………….. 34

3-4- متغیرها ی پژوهش…………………………………………………………………………………………… 35

3-5- روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………… 35

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 37

4-2- بخش اول توصیف داده ها…………………………………………………………………………………. 38

4-3- بخش دوم تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………… 47

4-3-1- بررسی آزمون نرمال بودن داده ها…………………………………………………………………….. 47

4-3-2- سؤال های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 48

4-4- فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………… 48

4-4-1- فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………. 48

4-4-2- فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………. 49

4-4-3- فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………….. 51

4-4-4- فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………… 53

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 56

5-2- نتایج بخش توصیفی…………………………………………………………………………………………. 56

5-3- نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………….. 57

5-4- محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………. 59

5-5- پیشنهاد های پژوهش……………………………………………………………………………………….. 60

5-5-1- پیشنهاد های کاربردی…………………………………………………………………………………… 60

5-5-2- پیشنهادهایی برای پژوهش گران آینده……………………………………………………………….. 61

5-6-نتیجه گیری نهایی…………………………………………………………………………………………….. 61

منابع و مأخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………… 63

منابع غیر فارسی …………………………………………………………………………………………………….. 64

 

پیوست ها

پیوست الف ………………………………………………………………………………………………………….. 69

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………. 72

 

فهرست جداول

 

 عنوان                                                                                                        صفحه

جدول شماره (4-1): جدول توزیع فراوانی جنسیت آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………………….
38
جدول شماره (4-2): جدول توزیع فراوانی سن آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………………………..
39
جدول شماره (4-3): جدول توزیع فراوانی سطح تحصیلات آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………
40
جدول شماره (4-4): جدول توزیع فراوانی وضعیت تأهل آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………….
41
جدول شماره (4-5): جدول توزیع فراوانی وضعیت اقتصادی آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………….
42
جدول شماره (4-6): جدول توزیع فراوانی شروع بیماری آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………….
43
جدول شماره (4-7): جدول توزیع فراوانی سابقه بیماری آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………………..
44
جدول شماره (4-8): جدول توزیع فراوانی سابقه بستری آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………………..
45
جدول شماره (4-9): جدول توزیع فراوانی سابقه بیماری در خانواده آزمودنی ها در پژوهش حاضر………….
46
جدول شماره (4-10): جدول شاخص های مرکزی و پراکندگی متغیر افسردگی در پژوهش حاضر……………
47
جدول شماره (4-11): جدول مربوط به آزمون کولموگروف – اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده ها………….
47
جدول شماره (4-12): جدول آمار توصیفی مربوط به شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به نرخ جهانی داده ها………
48
جدول شماره (4-13): جدول میانگین مقدار و انحراف استاندارد شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به جنسیت. …….
48
جدول شماره (4-14): جدول آمار توصیفی مربوط به میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به وضعیت تحصیلی..
49
جدول شماره ( 4-15) : جدول آمار توصیفی مربوط به  آزمون کروسکال و الیس…………………………………………………..
50
جدول شماره ( 4-16) : جدول آمار توصیفی مربوط به  میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به سن………
51
جدول شماره ( 4-17) : جدول آمار توصیفی مربوط به  آزمون کروسکال و الیس…………………………………………………..
52
جدول شماره ( 4-18) : آمار توصیفی مربوط به  میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به وضعیت اقتصادی………….
53
جدول شماره ( 4-19) : جدول آمار توصیفی مربوط به  آزمون کروسکال و الیس…………………………………………………..
53
 

فهرست نمودار

 عنوان                                                                                                    صفحه

نمودار شماره (4-1): نمودار توزیع فراوانی درصدی جنسیت آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………….
38
نمودار شماره (4-2): نمودار توزیع فراوانی سن آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………………………..
39
نمودار شماره (4-3): نمودار توزیع فراوانی سطح تحصیلات آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………
40
نمودار شماره (4-4): نمودار توزیع فراوانی وضعیت تأهل آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………….
41
نمودار شماره (4-5): نمودار توزیع فراوانی وضعیت اقتصادی آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………….
42
نمودار شماره (4-6): نمودار توزیع فراوانی شروع بیماری آزمودنی ها در پژوهش حاضر………………………….
43
نمودار شماره (4-7): نمودار توزیع فراوانی سابقه قبلی بیماری آزمودنی ها در پژوهش حاضر……………………
44
نمودار شماره (4-8): نمودار توزیع فراوانی سابقه بستری آزمودنی ها در پژوهش حاضر…………………………..
45
نمودار شماره (4-9): نمودار توزیع فراوانی سابقه بیماری در خانواده آزمودنی ها در پژوهش حاضر………….
46
نمودار شماره (4-10): نمودار رتبه درصدی مربوط به میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به وضعیت تحصیلی …………………………………………………………………………………………………………………………
  

50
نمودار شماره (4-11): نمودار رتبه درصدی مربوط به میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به سن آن ها……………………………………………………………………………………………………………………………………..
  

52
نمودار شماره (4-12): نمودار رتبه درصدی مربوط به میزان شیوع افسردگی در بیماران مصروع با توجه به وضعیت اقتصادی …………………………………………………………………………………………………………………………
  

54
 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی میزان شیوع اختلال افسردگی در بیماران مصروع  می باشد. به همین منظور پژوهش گر با توجه به جنسیت، سطح تحصیلات، سن و وضعیت اقتصادی بیماران میزان افسردگی را در بیماران مصروع برآورد کرده است. روش تحقیق حاضر ارزشیابی، از نوع تحقیقات توصیفی می باشد به این صورت كه گروهی از بیماران مصروع به عنوان گروه مطالعه انتخاب، سپس علائم میزان افسردگی در این گروه ارزیابی می شود.جامعه آماری شامل کلیه بیماران مصروع مراجعه کننده در کلینیک های مغز و اعصاب شهر بندرعباس می باشد.با توجه به این که روش پژوهش ارزشیابی است روش نمونه گیری به صورت هدفمند می باشد. در نتیجه به طور در دسترس از بین مراجعه کننده ها 60 نفر به عنوان افراد نمونه(گروه مطالعه) انتخاب شد.ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه افسردگی بک و پرسش نامه ویژگی های جمعیت شناختی می باشد.این پرسش نامه حاوی سؤال هایی است که برخی از آن ها در خصوص سن، جنس وضعیت تحصیلی و اقتصادی بیماران می باشد.در این پرسش نامه وضعیت اقتصادی خانواده ها در 5 سطح دسته بندی شد. که عبارت بودند از خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی بد و بر حسب نگرش بیماران تعیین می شد. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد در بخش آمار توصیفی به پارامترهای مرکزی و پراکندگی و جدول ها و نمودارها پرداخته و در بخش آمار استنباطی به آزمون فرضیه ها پرداخته شد. برای آزمون فرضیه ها از روش‌
آزمون های ناپارامتریک کروسکال والیس و آزمون پارامتریک  t یک گروهی با استفاده از نرم افزار spss   استفاده شد. در نهایت نتیجه پژوهش نشان داد، شیوع افسردگی در بیماران مصروع با نرخ جهانی دارای و در سطح آلفای 05/0صدم دارای تفاوت معناداری نیست.هم چنین در این مطالعه،جنسیت، سطح تحصیلات،وضعیت اقتصادی با شیوع افسردگی در بیماران مصروع علایم همبستگی داشت.و با سن  رابطه معناداری مشاهده نشد.

 

*کلید واژه ها : اختلال افسردگی / شیوع/ بیماری صرع

 

 

فصل اول

طرح تحقیق

 

1-1- مقدمه

بیماری صرع یکی از شایع‌ترین بیماری­های مزمن عصبی است و شیوع آن حدود یك درصد عنوان شده است (کاپلان سادوک[1]، 2003).

صرع بر اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی بر اثر نورون های بیش از حد تحریک شده با غیر قطبی شدن بعد از سیناپس به وجود می آید، مکانیسم های عامل این غیر قطبی شدن شامل، تغییر هدایت یونی، کاهش مهار عصب رسانه گابا روی تحریک پذیری کورتکس مغز، افزایش تحریک پذیری کورتکس مغز در اثر گلوتامات می باشد (ماریو و مندز[2]، 2005).صرع یک نشانگان است که در آن تغییرات الکتروفیزیو لوژیک تغییرات ساختمانی و بیو شیمیایی در مغز به ویژه در سیستم لیمبیک، لوب های گیجگاهی و احتمالاً
لوب های پیشانی مشاهده می گردد. تغییرات مذکور امکان دارد بر عملکرد هیجانی، رفتاری، شناختی و اجتماعی فرد مصروع اثر بگذارد. اگرچه آسیب شناسی روانی صرع به طور دقیق مشخص نشده است اما نتیجه افزایش اختلالات روان پزشکی در این اختلال نورولوژیک دیده می شود(وینکلز[3]، 2004).

میزان بروز صرع در سالخوردگان و كودكان بیش از سنین دیگر است و مردان بیشتر از زنان درگیر می­ شوند (آندریول و همکاران [4]، 2001). مطالعات انجام شده در جمعیت عمومی، شیوع اختلالات روان پزشکی را در مبتلایان به صرع دو برابر بیشتر از غیرمبتلایان عنوان کرده اند(گاتازیز و همکاران [5]، 2004). شیوع کلی اختلالات روانی را در صرع مزمن 60-50 درصد ذکر کرده­اند. از بین اختلالات روان پزشکی مختلف همراه صرع، حداکثر توجه به افسردگی شده است و اختلالات دیگر کمتر مورد توجه بوده­اند (بینبرگ و همکاران[6] ،2005).

در مورد شایع ترین اختلال روان پزشكی همراه با صرع اختلاف نظر وجود دارد. برخی مطالعات افسردگی (پرین و همکاران[7] ، 1996) و برخی دیگر اختلال اضطرابی(کاپلان سایدرس و همکاران[8]، 2005) را شایع­ترین اختلال گزارش كرده­اند. احساس بی ارزشی، ناامیدی، غمگینی و عصبی بودن در مبتلایان به صرع بیش از غیرمبتلایان بوده است(استرین و همکاران[9] ،2005). نشانگان ملال بین حمله ای و جنون صرع نیز از جمله اختلالات روان پزشکی گزارش شده در مبتلایان به صرع است(اسوینکل و همکاران[10]،2005). گزارش شده که تفکرات خودکشی در این بیماران بیشتر از جمعیت عمومی می باشد(کاپلان سادوک و همکاران، 2005).

شیوع افسردگی در این بیماران دو برابر بیماران مبتلا به سایر بیماری های ناتوان‌کننده است. اغلب افسردگی در این بیماران تشخیص داده نمی‌شود یا به طور ناقص مورد درمان قرار می‌گیرد. درمان ناقص افسردگی در این بیماران به طور بارز می‌تواند  پیامدهای مهمی را به دنبال داشته باشد (آندریول[11] و همکاران، 2001).

افسردگی باعث افت کیفیت زندگی مبتلایان به صرع می­شود (کاپلان سادوک[12] و همکاران، 2005). اضطراب نیز می­تواند اثرات نامطلوب زیادی بر کیفیت زندگی مبتلایان به صرع وارد نماید (بینبرگ[13] و همکاران ،2005). وجود افسردگی در کنار صرع به بهره­گیری بیشتر از خدمات درمانی سرپایی، بستری و هزینه بیشتر درمان منجر شده است (لی و همکاران[14] ،2005).

هم­چنین عنوان شده که کیفیت زندگی مبتلایان به صرع، بیش از آنچه وابسته به متغیرهای مرتبط با صرع باشد، وابسته به متغیرهای وابسته به سلامت روانی می­باشد (گلیام[15]،2005). علی­رغم اهمیت فراوان، افسردگی در مبتلایان به صرع کمتر مورد تشخیص و درمان قرار می­گیرد (جونز و همکاران ،2005). پزشکان از طریق ارزیابی و تشخیص مشکلات روان پزشکی مبتلایان به صرع خواهند توانست پیامدهای بیماران خود را ارتقا بخشند (استرین [16]و همکاران ،2005).

توجه بیشتر ارایه­کنندگان خدمات بهداشتی به اختلالات روان پزشکی همراه در مبتلایان به صرع الزامی است (بلومرو[17] همکاران،1995).

با توجه به اثرات نامناسب اختلالات روان پزشکی بر زندگی بیماران و ضرورت توجه به این اختلالات، مطالعه حاضر با هدف تعیین فراوانی افسردگی در بیماران مبتلا به صرع و هم چنین بررسی ارتباط بین فراوانی علایم مذکور و برخی متغیرها انجام شده است.

 

1-2- بیان مساله

افسردگی شایع ترین اختلال روان پزشکی است که بر اساس بر آورد سازمان جهانی بهداشت، تا سال 2020، پس از بیماری های قلبی عروقی، دومین بیماری تهدید کنندة سلامت و حیات انسان در سراسر جهان خواهد بود( ماری و لوپز[18]،1998؛از ابراهیمی،1386). مبتلایان به اختلالات طبی مزمن، به طور چشمگیری بیش از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند به طوری که دربرخی از مطالعات میزان شیوع 23- 15 در صد را برای آن گزارش کرده اند( لی، 2007).

افسردگی امری شایع در میان بیماران مبتلا به صرع است، اما مطالعات اندکی در خصوص بررسی این اختلال وجود دارد.( ماریو و همکاران[19]،  1986) شیوع افسردگی را به صورت مقایسه­ای در بیماران سرپایی مرتبط با معلولیت و پدیده­شناسی آن در بیماران بالینی بستری شده در بیمارستان مورد بررسی قرار دادند. نتایج این پژوهش نشان داد 55 درصد از 175 بیمار سرپایی مصروع، و 30 درصد از 70 مورد گروه کنترلی مقایسه­ای،مبتلابه افسردگی ، و 30 درصد از بیماران مصروع در مقابل 7 درصد از گروه کنترلی، تلاش­های قبلی در ارتباط با اقدام به خودکشی داشته اند. بیماران مصروع، چهار برابر بیش از بیماران غیرمصروع، سابقه بستری شدن در بیمارستان به علت افسردگی را داشتند. 16 بیمار حمله­های جزئی داشته، و 10 نفر از هر 11 بیمار مورد ثبت امواج الکتریکی مغزی جانبی متمرکز بر نیم کره سمت چپ قرار گرفتند. این نتایج نشان­دهنده­ اختلال روانی ناشی از کارکرد معیوب روان­مغزی یا لیمبیک می­باشد (ماریو و همکاران ، 1986).

در اوایل قرن بیستم ( کراپلین،[20] 1903) و سپس بلومر به توصیف افسردگی در بیماران مصروع، که شامل یک الگوی چندشکلی نشآن های، و دربرگیرنده­ نشانه­های مؤثر به همراه تحریک­پذیری خلقی بالا، و در آمیخته با خلق سرحالی، ترس ، نشانه­هایی از اضطراب، بی­رمقی، درد و بی­خوابی ­بود، پرداختند.

گاستات نیز این مشاهدات را مورد تایید قرار داد. بلومر، اصطلاح “اختلال بی­قراری یا ملال بین حمله­ای” را برای نام گذاری این نوع از افسردگی در بیماران مصروع عنوان کرد. و دوره سیر مزمن آن ­را با استفاده از دوره­های عاری از نشانه عودکننده که به  خوبی به دوزهای پایین تجویز داروهای ضد افسردگی جواب می­داد، توصیف نمود(بلومر وهمکاران[21]، 1988).

میزان شیوع افسردگی عمده در جمعیت عادی را تا 25 در صد نیز تخمین زده اند  ( سادوک و سادوک،[22] 2003) در حالی که این رقم در مبتلایان به صرع چهار تا پنج برابر میزان متوسط آن در جامعه است(جونز و همکاران[23]،2005). صرع همراه با افسردگی، تأثیرات عمیقی بر جای می گذارد و به افت عملکرد روزانه و تنزل کیفیت زندگی بیمار، کاهش پیشرفت تحصیلی در کودکان و نوجوانان مبتلا(توسون وهمکاران[24]،2008)کاهش میزان ازدواج و افزایش نرخ بیکاری و تشنج، مرگ و میر بالا( ولسین وهمکاران[25]،1999) و افزایش نیاز به درمان های پزشکی منجر می شود.از لحاظ آماری 5- 1درصد افراد جامعه به عارضه صرع مبتلا هستند و امکان ابتلا به صرع برای هر کس وجود دارد (میلانی فر،1383).

میزان خودکشی نیز در بیماران مصروع، چهار تا پنج برابر جمعیت  عادی است( لامبرت[26]،1999). استرس های روانی- اجتماعی، به ویژه افسردگی، از عوامل افزایش دهنده خطر خودکشی در این بیماران است.( لامبرت ،1999).

193 بیمار سرپایی مصروع بالغ را از لحاظ افسردگی و نیز تمایل به خودکشی مورد ارزیابی قرارگرفتند.نتایج نشان داد شیوع تمایل به خودکشی در بین این بیماران،9/11درصد بود(هکمویک7،2012 ) .

به طور معمول، افسردگی اساسی به صورت عودکننده و بازتکرار شونده، و با نشانه­هایی از اضطراب ویا اختلالات اضطرابی بروز می­کند، و این بیماری جنبی خطرخودکشی را که در بیماران مصروع بالاتر از عموم جمعیت می­باشد، را افزایش می­دهد. مروری بر 11 مطالعه­، نشان داد که نرخ کلی خودکشی در افراد مصروع، پنج برابر بیشتر از عموم جامعه، و 25 برابر میزان مورد انتظار بیماران مبتلا به حمله­های جزئی ناشی از لب گیجگاهی است. نرخ خودکشی متوسط طول عمر برای بیماران مصروع12 درصد، و برای عموم جمعیت 1/1 الی 2/1 درصد است (کانر[27]، 2009).

بنابر نتایج پژوهش ها، نشانه های افسردگی در بیماران مصروع، با افکار خود کشی ارتباط قوی دارد
( استفانلوو همکاران[28]،2010). با این همه افسردگی به عنوان شایع ترین اختلال روانی همراه با صرع، غالباً مورد غفلت قرار می گیرد و تلاشی برای در مان آن صورت نمی گیرد ( اسوینکلز و همکاران[29] ،2006).

یکی از مدل های رایج در تبیین افسردگی همراه با صرع، مدل شناختی است. مدل شناختی افسردگی بر این فرض استوار است که فقدان اولیه، با شکل دهی به ساختارهای شناختی پایدار شخص را در مقابل افسردگی آسیب پذیر می سازد. حوادثی که باورهای مرکزی و پیش فرض های زیر بنایی متضاد را بر
می انگیزند، سبب افسردگی می شو د ( بک[30]،1967). صرع با ایجاد باورهای زیر بنایی ناکار آمد،
مهارت های سازگاری و توانایی مقابله با مشکلات یک بیماری مزمن را تحت تأثیر قرار می دهد.

باورهای این بیماری با عقاید یک فرد عادی تفاوت دارد و به وسیلة تجارب منفی ابتلا به صرع تقویت می شود و به سطوح بالای افسردگی و اضطراب مزمن می انجامد( تدمن[31]، 1995).

منفی گرایی نیز به عنوان بخشی دیگر از مدل آسیب پذیری افسردگی مطرح است. بر اساس این مدل آسیب پذیری شناختی تبیین افسردگی در صرع، نحوة ادراک بیماران از خود و تصور آن ها را از میزان کارآیی شان به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. به گفتة بندورا، ادراک توانایی ای است که رفتار را تعیین
می کند، نه واقعیت شرایط را.( تدمن،1995) و مبتلایان به صرع، به دلیل [32]ادراک منفی از خود، تمایل زیادی دارند که شکست های ناشی از مبتلا بودن به یک بیماری عصب شناختی را به ناکار آمدی خود نسبت دهند. آن ها با انتقال این حس ناکار آمدی و درماندگی به سایر تجارب شان، بسیاری از فرصت ها را برای داشتن عملکرد مؤثر از خود می گیرند(لی2 ،2007).

در مدل شناختی افسردگی، محرک خلق افسرده، رویدادهای منفی و پر استرس زندگی است. رویدادهای پر استرس بخش عمدة زندگی بیماران مبتلا به صرع را تشکیل می دهند. ایتلا به صرع، درمان آن و درگیر بودن همیشگی با یک اختلال عصب شناختی مزمن، طیفی از استرس برای بیمار در پی دارد. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا در فاصلة بین حملات، توانایی زندگی طبیعی را دارند، اما مشکلات مربوط به آثار جانبی درمان، ترس از دست دادن کنترل و انگ های اجتماعی نادرست محدودیت های اجتماعی وسیعی برای مبتلایان ایجاد می کند.

ماهیت غیر قابل پیش بینی حملات، مبتلایان به صرع را اکثراً با موقعیت های پراسترس مثل مشکلات مربوط به کار و استخدام و روابط بین فردی ضعیف مواجه می کند( دوینسکی[33]،2001).

درمان دارویی افسردگی در صرع پیچیده است زیرا همواره این نگرانی وجود دارد که بعضی از انواع داروهای ضد افسردگی ممکن است فراوانی حملات را تحت تأثیر قرار دهند.مطالعات نشان داده است که درمان شناختی- رفتاری، دست کم به اندازه درمان دارویی بر درمان علایم افسردگی تأثیر دارد.تحقیقات مربوط به صرع، غالباً بر شیوع اختلالات روان پزشکی این بیماران(پلوک[34]،2004). تأثیر همایندی افسردگی با صرع بر کیفیت زندگی بیماران ( کرامر[35]و همکاران ، 2003) تأثیر ویژگی های بالینی حملات، پی آمدهای جراحی یا تأثیر درمان دارویی بر کیفیت زندگی این بیماران متمرکزند(بولیون [36]و همکاران ،2004).

با توجه مسأله مطرح شده پژوهش گر به دنبال پاسخ به این سؤال است که میزان شیوع افسردگی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران مصروع تا چه میزان است ؟

[1] . Kaplan, H & Sadock, B.J

[2] . Mario,F, Mendez & Ashel

[3] . Winkels,j&Kuyk,R

[4] . Andreoli ,T.E, Carpenter,C.C.J , Griggs,R.C,& Loscalzo,J

[5] . Gaitatzis, A ,Carroll,K,  Majeed,A & Sander,J.W

[6] . Beyenburg ,S, Mitchell ,A.J, Schmidt ,D, Elger,C.E & Reuber,M

[7]  . Perini,G.I, Tosin ,C, Carraro,C, Bernasconi ,G, Canevini,M.P,Canger,R & et al

[8]  . Caplan,R, Siddarth,P, Gurbani,S,Hanson ,R,Sankar,R & Shields,W.D

[9]. Strine,T.W,Kobau,R,Chapman,D.P,Thurman,D.J,Price,P&Balluz,L.S

[10] .Swinkels,W.A,Kuyk,J,Van Dyck,R&Spinhoven,P

 

[11]. Anderuol,T.E,Carpenter,CCJ,Griggs,RC&Loscalzo,J

[12].Kaplan, H & Sadock, B.J

BinberG.
4. Lee,w.c,Arcona,S,Thoms,S.K,Wang,Q,Hoffman,M.S&Pashos,C.L
Gilliam,F.G

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 8

1-4- اهداف تحقیق.. 10

1-4-1- هدف اصلی.. 10

1-4-2- اهداف فرعی.. 11

1-5- پرسش های تحقیق.. 12

1-5-2- پرسش های فرعی.. 12

1-6- فرضیه های تحقیق.. 12

1-6-1- فرضیه اصلی.. 12

4-6-2- فرضیه های فرعی.. 13

1-7- قلمرو زمانی تحقیق.. 13

1-8- قلمرو مکانی تحقیق.. 13

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 14

2-1-مقدمه. 15

2-2-معرفی ناحیه مورد مطالعه. 21

2-3-راندمان آبیاری در اراضی زراعی رشت… 24

2-4-بحران ها و مسائل موجود پیرامون منابع آب… 28

2-5-مدیریت منابع آب در کشاورزی.. 30

2-6-روش ها و فنون بهره برداری بهینه از آب کشاورزی.. 32

2-7-راه های افزایش بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی.. 35

2-8-پیشینه تحقیق.. 40

2-8-1-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 40

2-8-2- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 41

2-9-مبانی نظری.. 42

2-10-روشهای اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی.. 43

2-11- راهکارهای موثر در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی.. 45

2-11-1. تغییر در شیوه آبیاری، منابع آب زیر زمینی را حفظ کنیم. 45

2-11-2- نوع آبیاری تحت فشار از سایر روش‌ها متداول‌ تر است که عبارتند از: آبیاری قطره‌ای و آبیاری بارانی. 45

2-11-3- الگوی کشت متناسب با اقلیم هر منطقه راهکاری برای توقف برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی… 47

2-11-4-استفاده از آب بازیافتی راهکاری برای کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی.. 49

2-12- روشهای جلوگیری از آلوده شدن منابع آب سطحی و زیرزمینی.. 51

2-13-سطح مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی در شالیزارهای شهرستان رشت… 53

2-14-بررسی جایگاه بخش آب در اقتصاد ملی.. 55

2-15-رابطه بین ویژگی های فردی کشاورزان و تمایل به مدیریت پایدار منابع آبی.. 57

فصل سوم: روش پژوهش…. 62

3-1- مقدمه. 63

3-2- نوع پژوهش…. 63

3-3- مراحل اجرای پژوهش…. 63

3-4- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری.. 64

3-5-روش جمع آوری داده ها 65

3-6- جمع آوری داده ها 65

3-6-1- اجزای پرسشنامه. 66

3-6-2- روایی پرسشنامه. 67

3-6-3- پایائی پرسشنامه. 67

3-6-4- روش نمره گذاری در ابزار سنجش…. 68

3-7- متغیرهای پژوهش…. 69

3-8- روش ها و آزمون های آماری.. 69

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 71

4-1-مقدمه. 72

4-2- بررسی و توصیف اطلاعات مربوط به خصوصیات عمومی کشاورزان. 72

  http://zusa.ir/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%b1%db%8c%d8%b3%da%a9-%d9%88-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%b4%d8%b9%d8%a8-%d8%a8%d8%a7%d9%86/

4-2-1- سن.. 72

4-2-2- تحصیلات… 74

4-2-3- تعداد افراد خانوار. 75

4-2-4- سابقه کار کشاورزی.. 76

4-2- آزمون فرضیه های پژوهش…. 77

4-2-1- فرضیه اصلی پژوهش: 77

4-2-2- فرضیه فرعی اول پژوهش: 78

4-2-3- فرضیه فرعی دوم پژوهش: 79

4-2-4- فرضیه فرعی سوم پژوهش: 80

4-3- یافته های جانبی پژوهش…. 81

4-3-1- بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به سن آن ها 81

4-3-2- بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به تحصیلات آن ها 83

4-3-3- بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به تعداد افراد خانوار. 85

4-3-4-بررسی نظرات پاسخ دهندگان با توجه به سابقه کار کشاورزی.. 86

4-3-5- رتبه بندی مولفه های عوامل مورد بررسی.. 88

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 90

5-1-مقدمه. 91

5-2- خلاصه و نتیجه گیری.. 92

5-2-1- یافته ها از خصوصیات عمومی مدیران مدارس… 92

5-2-2- نتایج آزمون های آماری پژوهش…. 93

5-2-2-1- فرضیه اصلی: 93

5-2-2-2- فرضیه فرعی اول: 93

5-2-2-3- فرضیه فرعی دوم: 94

5-2-2-4- فرضیه فرعی سوم: 94

5-2-3- یافته های جانبی.. 95

5-3- محدودیت های پژوهش…. 97

5-4- پیشنهادات… 98

5-4-1- پیشنهادات کاربردی پژوهش…. 98

5-4-2- توصیه هایی برای محققین آینده 100

 

چکیده

آب گرانبهاترین ثروتی است که در اختیار بشر قرارگرفته، بخصوص در کشور ما که سطح وسیعی از انرا مناطق خشک و کویری دربرگرفته است. با توجه به اقلیم خشک و شکننده کشور و با درنظرگرفتن خشکسالی های اخیر اهمیت آب به عنوان یک نهاده حیاتی بیش از پیش مشخص می شود. امروزه بشر در جریان شتابان توسعه برای تامین آب با مشکلات زیادی روبرو است. این وضعیت در اقلیم های خشک کم بارش که اکوسیستم های دخیل در تامین آب شکننده تر است با وقوع خشکسالی ها و برداشت بی رویه از ذخایر آب ، برنامه ریزان را با شرایط بحرانی تر روبرو ساخته است. محدودیت منابع آبی، رشد سریع جمعیت و نیاز به تولید بیشتر، سبب شده است که بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش های مصرف کننده آب، تقاضای بیشتری برای مصرف داشته باشد. بنابراین، مهمترین چالش بخش کشاورزی این مناطق در شرایط کنونی چگونگی تولید بیشتر غذا از آب کمتر است.نتایج نشان می دهد که بخش آب یکی از بخش های زیربنایی و اساسی کشور می باشد که می تواند بعنوان موتور رشد در اقتصاد عمل کند و باعث رشد سایر بخش ها بخصوص بخش کشاورزی و فعالیت های وابسته به آن گردد و همچنین نتایج نشان داد که رابطه معنی داری بین ویژگی های فردی کشاورزان و تمایل به مدیرت پایدار منابع آبی وجود دارد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و به روش توصیفی و همبستگی بوده و از تکنیک تحلیل عاملی استفاده کرده است. این تحقیق به شیوه اسنادی و میدانی و با استفاده از پرسشنامه برای تعیین عوامل موثر بر مدیریت پایدار منابع آب زراعی در شالیزارهای شهرستان رشت انجام شده است. جامعه آماری در این تحقیق تمامی مدیران ، کارشناسان و صاحبنظران بخش کشاورزی شهر رشت بوده اند. پس از مطالعه کتابخانه ای و میدانی، اطلاعات جمع آوری و سپس اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نرم افزار Excell نیز برای ثبت داده ها استفاده گردیده است.

1-1- مقدمه

گسترش نفوس و جمعیت در سطح کشور از یک طرف و تلاش بی وفقه در جهت رهایی از وابستگی به سیاست درآمد تک محصولی نفت از طرف دیگر، تمامی افکار را متوجه رشد بخش کشاورزی نموده است. ما اگر روزی دنبال افزایش سطوح زیر کشت آبی بودیم ، امروزه به جهت جوابگویی به این مسائل باید همزمان دنبال افزایش عملکرد در واحد سطح باشیم و این کار میسر نیست مگر با کاربرد مدیریت صحیح در برنامه های آب و آبیاری . در بیشتر محافل عمومی بحث کمبود آب و عدم دسترسی به منابع آبی را دلیل رکود کاری در تولیدات این بخش عنوان می کنند، در حالی که اندکی تعمق و تفحص روشن می سازد که مشکل آب و آبیاری را در جای دیگر باید جستجو نمود.

نبودن مدیریت صحیح و اتخاذ شیوه ها و روشهای نامطلوب سبب گردیده که از منابع آبی نتوانیم استفاده بهینه و مطلوب نماییم، لذا 75 درصد از آبهای قابل دستس در امر کشاورزی به هدر می رود.

این رقم نشان می دهد که بدون دسترسی به منابع جدید آب اگر با مدیریتی صحیح، راه های هدر رفت آب را سد و کنترل نماییم و راندمان آبیاری را بدین ترتیب افزایش دهیم، به مثابه آن است که ما سطح کشت آبی خود را بین سه تا چهار برابر افزایش داده ایم (کشاورز، ع. و صادق زاده، ک. 1380)

امروزه آخرین آمار نشان می دهد که با آبهای موجود، حدود 32 درصد از اراضی کشور تحت رژیم آبیاری است (غلامرضا زهتابیان،1372).

اما چرا در این کار موفق هستیم بحثی است که در این مقاله به ذکر مختصری از این سوء مدیریت و یا مدیریت نامطلوب در زمینه های مختلف آب و آبیاری اشاره خواهیم نمود و در نهایت نشان خواهیم داد که نابسامانی در این بخش سبب گردیده که نتوانیم استعدادهای نهفته و بالقوه امکانات موجود آب و آبیاری را به امکانات بالفعل تبدیل کنیم و از آب به گونه مطلوب و بهینه استفاده کنیم، در حالی که بیشتر اوقات علت نارساییهای کشاورزی در سطح کشور ناشی از کمبود آب گزارش می گردد، واقعیت امر نشانگر این است که کشور ما از کمبود آب رنج نمی برد و در خشکترین مناطق نیز بررسیها نشان می دهد که بارندگیها و امکانات ابی د حدی است که اگر با مدیریت صحیح،کنترل، هدایت، استحصال و بهره برداری شود گام بلندی در خودکفایی کشور برداشته است.

کشاورزی در برگیرنده مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی می‌باشد که هدف از آن، تهیه نیازهای غذایی جامعه و تولید مواد اولیه کشاورزی برای دیگر بخش‌های تولیدی از جمله صنعت است. رشد جمعیت و نیاز به افزایش تولیدات کشاورزی جهت برآوردن نیازهای غذایی و همچنین مواد اولیه مورد نیاز صنعت، لزوم توجه روزافزون به بخش کشاورزی و رفع مشکلات آن را بیش از پیش آشکار می‌نماید.در همین راستا اهمیت استفاده از منابع آب در توسعه اقتصادی و منطقه‌ای نیاز به تاکید بیشتری دارد. نیاز فزاینده به آب که ناشی از توسعه کشاورزی است ممکن است از طریق بهره‌برداری فشرده و گسترده از منابع موجود تامین گردد. استفاده فشرده مربوط به مواردی از قبیل آبیاری در سطح کوچک یا به وسیله چاه‌هاست. حال آن که استفاده گسترده، جنبه‌های منطقه‌ای آبیاری مانند آبیاری کانالی را شامل می‌شود. زراعت در زمین خشک و بدون انجام آبیاری، عملی مخاطره‌آمیز و غیراقتصادی است و در این چنین شرایطی در دسترس بودن آب تنها عامل جبران‌کننده بوده و استقرار کشاورزی پررونق با بهره‌برداری از منابع آب، آغاز می‌شود. ذخیره مطمئن و منظم آب کشاورزی نشات گرفته از آب سطحی و زیرزمینی بعد اصلی و اساسی است که برنامه‌ریزی آتی آبیاری بدان بستگی داشته و امر آبیاری در مناطقی که کمبود یا عدم وجود جریان سطحی وجود دارد، اهمیت آبهای زیرزمینی در رشد و توسعه کشاورزی که رشد اقتصادی ناحیه را به دنبال دارد، بسیار مهم می‌باشد (جاسبرسینگ، 159:1999- 158).

1-2- بیان مسئله

با توجه به رشد سریع جمعیت جهان،  افزایش تقاضا برای غذا، تأمین نیازهای تغذیه ای جمعیت رو به رشد آینده و دسترسی به غذای کافی، توسعه کشاورزی و تکنولوژی آن