1-1- طرح مسأله و ضرورت تحقیق……………… 2

1-2- فرضیات تحقیق……………………………… 4

1-3- اهداف تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و كاربردی)………..4

1-4- ادبیات موضوعی……………………………………….. 5

1-5- روش تحقیق……………………………………….. 8

1-6- روش گردآوری اطلاعات……………………………………….. 9

1-6-1- روش اسنادی (کتابخانه ای)…………………………….. 9

1-6-2-  روش عملیات میدانی……………………………………….. 9

1-6-3- روش پرسشنامه………………………………………. 10

1-7- تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)……10

1-8- مشکلات تحقیق……………………………………….. 13

فصل دوم :

مفاهیم، تعاریف و چارچوب نظری…………………………… 14

مقدمه………………………………………. 15

2-1- مفاهیم و تعاریف………………………………………… 15

2-1-1- مفهوم سكونتگاههای غیررسمی………………….. 15

2-1-2- تعاریف سكونتگاههای غیررسمی…………………….. 17

2-1-3- تعریف توانمند سازی……………………………………….. 20

2-2- گرایشات شهرنشینی و سكونتگاههای غیررسمی………… 20

2-2-1- گرایشات جهانی……………………………………….. 20

2-2-2- گرایشات شهرنشینی و سكونتگاه های غیررسمی در ایران……..28

2-3- ویژگیهای اسکانهای غیررسمی……………………….. 30

2-4- علل پیدایش سكونتگاههای غیررسمی……………… 32

2-4-1- عوامل ساختاری جامعه……………………………….. 32

2-4-2- علل سازمانی……………………………………… 33

2-4-3- فقدان سیستم‎های حمایتی و مشاركتی………….. 33

2-4-4- فعالیت‎های باندهای (مافیایی) نامشروع زمین………….. 34

2-5-  رویکردها و رهیافتهای مداخله در اسکانهای غیررسمی…… 34

2-5-1- رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی در قالب دیدگاههای مختلف…….35

2-5-2- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی………..48

2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960)……………………………………… 48

2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970)……………………………………… 49

2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980)……………………………………… 52

2-6- فرآیند توانمند سازی……………………………………….. 55

2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازی……………………………………….. 57

2-8-  جایگاه و اهمیت مشارکت با تأكید بر توانمندسازی سكونتگاه های غیررسمی………60

2-8-1-  مشارکت توسعه ای……………………………………….. 61

2-8-2-  الگوی مشارکت ساکنین سکونت گاه های غیر رسمی……….. 62

2-8-3-  موانع و مشکلات مشارکت متشکل مردمی در کشور…………. 64

2-8-3-1-  محدودیت های ساختاری و سیستمی ( نبود سازماندهی و زیر ساخت های مناسب)……65

2-8-3-2- محدودیت های فرهنگی و اجتماعی ( نبود یکپارچگی فرهنگی ، زبانی و …)…………66

2-8-3-3-  محدودیتهای نهادی……………………………………… 66

2-8-3-4- محدودیت های قانونی ………………………………………67

2-8-3-5- محدودیت های مالی ……………………………………… 67

2-8-3-6- محدودیت های مربوط به حرکت جدید سازمان های غیر دولتی………67

2-8-3-7- محدودیت های تکنولوژی……………………………………… 68

2-8- نتیجه گیری و ارائه رویکرد نظری تحقیق……………………………. 68

فصل سوم :

روش شناسی تحقیق……………………………………….. 69

 

مقدمه………………………………………. 70

3-1- روش تحقیق……………………………………….. 70

3-1-1- روش پیمایش…………………………………………. 70

3-1-2- جامعه آماری……………………………………….. 71

3-1-3- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری………………… 71

2- تعیین حجم نمونه به روش تخمینی………………………… 71

3-1-4- شیوه و موقعیت جمع‌آوری اطلاعات…………………….. 72

3-1-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………72

3-2- شاخص های تحقیق و عناصر تشكیل دهنده آن…………. 72

3-2-1- شاخصهای کالبدی……………………………………….. 74

3-2-2- شاخصهای اجتماعی- اقتصادی………………………… 76

3-2-3- عناصر و زیر بخشهای تشکیل دهنده شاخصها………. 78

3-2-3-1-  شاخص کالبدی……………………………………….. 78

3-2-3-2- شاخص اجتماعی _ اقتصادی………………………. 78

3-2-3-4- شاخص طبیعی و زیست محیطی…………………. 80

3-2-3-5- شاخص مشارکت………………………………………… 81

3-2-4- جمع بندی بررسی شاخصها…………………………… 81

فصل چهارم :

شناخت محدوده مطالعاتی……………………………………….. 82

مقدمه………………………………………. 83

4-1- شناخت اجمالی شهر ساوه……………………………….. 83

4-1-1- بررسی مراحل و جهت های توسعه کالبدی شهر با تاکید بر موقعیت سکونتگاههای غیررسمی……84

4-1-2- بررسی رشد جمعیتی، تغییرات فعلی آن و تحلیل تقاضا برای مسکن……..87

4-1-3- نحوه توزیع خدمات شهری……………………………………….. 89

4-1-4- بررسی الگوهای کاربری زمین و نسبت های آن……………… 89

4-1-5- بررسی نوع مالكیت واحدهای مسكونی………………………. 94

4-1-6- تراکم (خالص و ناخالص)……………………………………… 95

4-1-7- مالکیت اراضی شهر ساوه………………………………………. 97

4-1-8-  شناخت کانونهای فعالیتهای اقتصادی (رسمی – غیررسمی) برحسب گروههای عمده فعالیت و شغلی در محدوده شهر و پیرامون شهر………………..99

4-1-8- اطلاعات اقتصادی – اجتماعی و تحلیل آنها………….. 101

4-1-9- قیمت اراضی در شهر ساوه………………………….. 101

4-1-10- اطلاعات زیست محیطی و تحلیل آنها از جمله سوانح طبیعی………… 102

4-1-11- موقعیت جغرافیایی و ارتباطی و نحوه کاربری اراضی در ناحیه 1 در وضع موجود……….103

4-2-  معرفی محدوده مطالعاتی (محله سوركان)………………………. 105

4-2-1- موقعیت و سیر تحول شكل گیری محله سوركان……………….. 105

4-2-2- مطالعات فضایی و کالبدی……………………………………… 107

4-2-2-1- کاربری اراضی موجود………………………………………. 107

4-2-2-2- کیفیت بنای ساختمانها……………………………………… 110

4-2-2-3- تعداد طبقات ساختمانها……………………………………… 111

4-2-2-4- دانهبندی قطعات مسکونی…………………………………. 113

4-2-2-5- نوع مصالح ساختمانها ………………………………………114

4-2-2-6- بررسی خدمات عمومی موجود و کیفیت آنها…………….. 115

4-2-2-7- نوع پوشش معابر در محله سوركان………………………. 116

4-2-3- ویژگیهای جمعیتی……………………………………….. 117

4-2-3-1- نسبت جنسی……………………………………….. 117

4-2-3-2- ترکیب سنی……………………………………….. 117

4-2-3-3- بعد خانوار………………………………………. 117

4-2-3-4- مبدأ مهاجرت ساکنین……………………………………….. 117

4-2-4- ویژگی های اجتماعی- اقتصادی………………………………. 118

4-2-4-1- وضعیت سواد………………………………………. 118

4-2-4-2- نرخ مشارکت زنان……………………………………….. 119

4-2-4-3-  بررسی نوع فعالیت، منبع و میزان درآمد و اشتغال خانوار….. 119

4-2-4-4- مسئله مالکیت زمین……………………………………….. 120

4-2-5- مطالعات طبیعی و زیست محیطی…………………………… 120

4-2-5-1- نحوه استقرار نسبت به بلایای طبیعی و موقعیت خطرپذیر……. 120

4-2-5-2- نحوه دفع آبهای سطحی، فاضلاب و زباله……………………… 121

4-2-6- بررسی زیرساخت ها……………………………………… 121

4-3- نتیجه گیری……………………………………….. 122

فصل پنجم :

تجزیه و تحلیل………………………………………. 123

مقدمه………………………………………. 124

5-1- یافته های توصیفی تحقیق……………………………………….. 124

5-1-1- مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………….. 124

5-1-2- سؤالات توصیفی مرتبط با فرضیه تحقیق……………………….. 128

5-1-3- جمع بندی و نتیجه گیری از یافته های توصیفی………………….. 131

5-2- یافته های استنباطی تحقیق……………………………………….. 132

5-2-1- آزمون فرضیه اول……………………………………….. 132

5-2-2- آزمون فرضیه دوم………………………………………. 135

5-4- جمع بندی……………………………………….. 139

فصل ششم :

نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات………………………………… 140

مقدمه………………………………………. 141

6-1- نتایج تحقیق………………………………………141

6-1-1- نتایج تئوریك………………………………………… 141

6-1-2- نتایج تجربی و اثبات فرضیات تحقیق…………….. 143

6-2- ارائه راهبردها و سیاستهای پیشنهادی…………….. 144

6-2-1- راهبردها و سیاست های مرتبط با مسكن…………….. 145

6-2-2- اهبردها و سیاست های مرتبط با مبحث اجتماعی ـ اقتصادی………146

6-2-3- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث كاربری زمین…………….147

6-2-4-  راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث حمل و نقل……………..148

6-2-5- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث محیط زیست………………..149

6-2-7-  راهبردها و سیاستهای مرتبط با مبحث مدیریت و مشاركت………..149

چكیده انگلیسی………………………………….152

منابع………………………………………..153

چکیده:

  اسكان غیر رسمی كه با عناوین دیگری همچون حاشیه نشینی، زاغه نشینی، كپر نشینی و …. نیز مترادف است، از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر به ویژه نتیجه صنعتی شدن شتابان و        نا برابری های منطقه ای است این پژوهش مبادرت به بررسی اسكان غیر رسمی و علل شكل گیری آن در شهرساوه، محله سوركان نموده و سپس راهبرد هائی جهت ساماندهی و توانمند سازی آن ارائه كرده است. فرضیه های پژوهش بر پایه مولفه های اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، خدماتی، كالبدی در راستای این پدیده و ساماندهی و توانمند سازی آن در محله سوركان بوده است. در این پژوهش از روش های علمی تحقیقی بهره گیری و جهت جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه، مصاحبه و بررسی های اسنادی استفاده گردیده است.

نتایج تحقیق حاكی از آن است علت شكل گیری این پدیده در محله سوركان نتیجه صنعتی شدن شتابان شهر ساوه و مهاجرت بی رویه از یك سو و مسائل و مشكلات اقتصادی و عدم وجود مدیریت واحد و هماهنگ در زمینه مسائل مهاجرتی و اسكان مناسب اولیه از سوی دیگر بوده است.

برای بررسی و تحلیل داده های آماری در كنار بررسی های كیفی از نرم افزار SPSS استفاده شده است كه شاخص های كالبدی در اولویت اول، شاخص های اجتماعی و اقتصادی در اولویت دوم و شاخص های زیست محیطی در اولویت سوم قرار گرفته است.

در این تحقیق به روشنی نشان داد كه مدیریت شهری می تواند با عملكرد مطلوب خود، اعتماد مردم را جلب نموده و زمینه های مشاركت فزاینده مردم را فراهم سازد.

در پایان متناسب با یافته های پژوهش راهبردهای مناسب جهت ساماندهی و توانمند سازی این ساكنین ارائه گردیده است.

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه:

هدف از ارایــه این فصل ، طرح مسأله و ضرورت انجام تحقیق، ارائه فرضیه و تعیین اهداف تحقیق است که متعاقب آن ادبیات موضوع و روش انجام تحقیق مورد بحث قرار می گیرد و در نهایت مــشکلات پیش روی تحــقیق عنوان می‌گردد. این فصل، در حقیقت، هدایت و جــهت گیری پــایان نامه را تا نتیجه گیری بعهده دارد.

1-1- طرح مسأله و ضرورت تحقیق

مسأله اسكان های غیررسمی درمناطق شهری كشورهای جهان سوم یكی از عوارض رشد فزآینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها و فقدان نظام یكپارچه و موثر مدیریت شهری تلقی می شود. آمارهای ارائه شده از جانب سازمان های بین المللی نشان می دهد كه حدود یك ششم از جمعیت جهان در مناطق زاغه ای و حاشیه ای زندگی می كنند.(هادیزاده، 1382، ص10) در آخرین گزارش مركز اسكان بشر ملل متحد آورده شده است كه بین یك سوم تا یك چهارم جمعیت شهری جهان در فقر مطلق به سر می برند.در همین ارتباط كمیسیون جهانی آینده شهرها در قرن بیست و یكم میلادی نیز هشدار داده است كه به موازات رشد  ابر شهرها[1] فقر شهری در كشورهای جهان سوم افزایش یافته و این درحالی است كه بخش عمده ای از شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی و همراه با گسترش سكونتگاه های غیررسمی صورت گرفته و در آینده نیز صورت خواهد گرفت. این گرایش را غیررسمی شدن شهرنشینی[2] می نامند(صرافی، 1381، ص5) كه بدنبال خود موجب بروز سكونت غیرقانونی در زمین، كمبود مسكن، خدمات شهری، بیكاری و مسائل دیگرگردیده است.

شكست سیاست های مبتنی بر خانه سازی اجتماعی (دهه 1960) و طرح زمین ـ خدمات (دهه 1970) و نیز افزایش تعداد زاغه ها و سكونتگاه های تصرفی و غیرقانونی در حاشیه شهرها، سر آغاز شكل گیری “رهیافت توانمندسازی” در اواخر دهه 1980 می باشد. (هادیزاده،1382، ص 28) براساس این رهیافت، روش های مقابله ای و ستیزه جویانه با اسكان های غیررسمی و حاشیه نشینی، راه حل مناسبی برای رفع مشكلات موجود در پیدایش اسكان های غیررسمی نیست و حل آن نیازمند مشاركت های مردمی و توسعه ظرفیت های اجتماعات محلی در همه جنبه  های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی است. در ایران نیز اسكانهای غیرقانونی و ناهنجار، نوعی اسكان درون یا مجاور شهرها هستند كه دارای سیمایی ناخوشایند و بافتی نا متعارف با شهر بوده و با نام هایی چون حاشیه نشینی[3]، اسكان غیررسمی[4]، سکونتگاههای خودرو[5]، بدون برنامه، نامنظم و فاقد مقررات از آنها نام برده می شود. ساكنان این سکونتگاهها را اقشار كم درآمد و گاه مهاجرینی رانده شده از سوانح طبیعی و انسانی مانند جنگ و یا مهاجرینی روستایی با سابقه كم شهرنشینی تشكیل می­دهند.(کاتو ، 1381، ص110) برآورد می شود كه یك هشتم جمعیت شهری كشور (حدود چهار و نیم میلیون نفر) در اینگونه سكونتگاه های غیررسمی مستقر باشند و تداوم روند موجود نسبت آن را در ابتدای دهه آینده  به یك چهارم و تعداد آن را به بیش از دو برابر خواهد رساند.(خبر نامه بن، 1383، ص26 )

این پدیده امروز نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای متوسط نیز در کشور ما مشاهده می شود. شهر متوسط ساوه با جمعیت حدود 150 هزار نفر یکی از بزرگترین مشکلاتش اسکان غیررسمی است که مشکلات عدیده ای را برای مدیران و دست اندر کاران شهری بوجود آورده است. با این اوصاف توانمندسازی اسکان غیررسمی در شهر ساوه نه تنها ضرورتی برآمده از ارزشهای انسانی بلکه سازگار با منافع اجتماعی و پایداری سکونتگاهها است. محله سوركان شهر ساوه به عنوان یكی از سكونتگاههای غیررسمی این شهر به عنوان محدوده مورد مطالعه این تحقیق انتخاب گردید.

این محله با مشکلات عدیده ای به لحاظ کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی دست به گربیان است که در فصل چهارم تحقیق به تفصیل مورد بررسی قرار مـی گیرد. با توجه به وسعت قابل توجه سکونتگاه های غیر رسمی در سطح شهر ساوه و لزوم چاره اندیشی برای اینگونه اسکان ها، تحقیق حاضر بر آن است به سئوالات زیر پاسخ گوید:

الف- مهاجرین روستایی تا چه اندازه در شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی شهر ساوه نقش داشته است؟

ب- عدم مدیریت یکپارچه شهری چقدردر شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی شهر ساوه نقش داشته است؟

ج- راه حل بهبود مساله چیست ؟

2-1- فرضیات تحقیق

الف- بنظر می رسد  مهاجرتهای شهری وروستایی یکی از دلایل شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

ب- بنظر می رسد نبود مدیریت یکپارچه شهری یکی از دلایل شکل گیری وگسترش اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

ج- بنظر می رسد برنامه ریزی جهت ساماندهی و توانمندسازی با استفاده از مشارکتهای مردمی بهترین راه حل برای حل مسئله اسکان غیررسمی در شهر ساوه می باشد.

3-1- اهداف تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و كاربردی): 

1- اهداف کلان : دستیابی به فضاهای شهری در خور و مناسب جامعه ایرانی است .

2- اهداف خرد:

الف: شناسایی مشکلات ، محدودیت ها و قابلیتهای موجود (شناخت وضع موجود بافت های اسکان غیر رسمی شهر ساوه)

ب: ارزیابی بر مبنای معیارهای مورد نظر.

ج: انتخاب مناسب ترین گزینه جهت کمک به تصمیم گیری آگاهانه و خردمندانه مدیران ( تدوین راهبردهای ساماندهی وتوانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی شهر ساوه)

4-1- ادبیات موضوعی

پس از سال­های 1341 و 1342 رشد اسکان غیررسمی به حدی رسید که لزوم تحقیقات و پژوهش های مختلف در باب اسکانهای غیررسمی توسط مراجع دولتی، دانشگاهها و پژوهشگران اجتماعی مورد تاکید قرار گرفت و از آن زمان به بعد پژوهش ها و تحقیقات متعددی جمع آوری شده است. در ایران منابع و تحقیقات موجود درباره اسکان غیررسمی به طور کلی به 5 گروه تقسیم می شوند.

گروه اول: منابعی که به بررسی اسکان غیررسمی پرداخته است، تحقیقات و بررسی هایی می باشد که توسط دانشگاه ها تهیه گردیده و قابل اتکاترین منابع و تحقیقات به شمار می رود، در بررسی ها و تحقیقات دانشگاهی دو نوع اثر به چشم می خورد. دسته ای از تحقیقات به بحث های نظری مربوط به اسکان غیررسمی و سرپناههای نامناسب و یا به طور کلی آلونک و زاغه نشینی پرداخته اند و گرچه از بنیانی علمی برخوردارند لیکن در سطح تئوریک باقی مانده و با بررسی های میدانی همراه نیستند که از جمله این تحقیقات به قرار زیر می باشند:

کریم زنده دل؛ تعریف و مفهوم حاشیه نشینی، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1361.

ابوالحسن دانش؛ مقدمه ای به تئوری حاشیه نشینی و مهاجرت های بی رویه در کشورهای جهان سوم، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1362.

حسین زاده دلیر، کریم؛ حاشیه نشینی در جستجوی معنا و مفهوم، محله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 8 و 9، خرداد و تیر 1370.

سعید زاهد زاهدانی ؛ حاشیه نشینی، انتشارات دانشگاه شیراز، 1369

هادی زاده بزاز، مریم؛ حاشیه نشینی و راهکارهای سامامدهی آن در جهان، شهرداری مشهد، 1382

دسته دوم که ضمناً شمار بیشتری از بررسی ها را در بر می گیرند به بحث های نظری چندان رغبت نشان نداده، عمدتاً مکان خاصی را مورد بررسی میدانی قرار داده اند و با انتخاب نمونه ای کوشیده اند تا خصایص اجتماعات غیررسمی را گزارش کنند. که اینگونه تحقیقات به قرار زیر می باشند:

1- کریم حسین زاده دلیر؛ طرح تحقیقی حاشیه نشینان تبریز، تبریز، موسسه تحقیقات شهری دانشگاه تهران، 1361.

2- سعید زاهد زاهدانی؛ بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان، تهران، سازمان برنامه و بودجه، 1355.

3- حسین شکویی، حاشیه نشینان شهر تبریز، منطقه شمال تبریز، مرکز هماهنگی مطالعات محیط زیست، دانشگاه تبریز و انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و انسانی، 1354.

4- مصطفی نیرومند؛ حاشیه نشینان اهواز، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، 1352.

5- کریم منصوریان و علیرضا آیت الهی؛ بررسی حاشیه نشینی و علل و نتایج آن در استان فارس، شیراز، مرکز جمعیت شناسی دانشگاه شیراز، 1356.

گروه دوم: مربوط به منابع و یا گزارش های کارشناسی است که بیشتر توسط کارشناسان واحدهای دولتی که به نوعی، با مسأله اسکان غیررسمی و مسکن نابهنجار در ارتباط هستند تهیه شده است. این قبیل گزارش ها و تحقیقات معمولا خلاصه و جمع بندی تحقیقات موجود به شمار می رود و فقط معدودی از آنها پس از جمع بندی یافته های موجود، خود راسا به بررسی اسکان غیررسمی خاص پرداخته اند. اینگونه منابع و پژوهش ها که توسط کـــارشناسان دولتی انجام شده است به دلیل ضرورت امر و ماهیت تحقیقات معمولا راه حلهایی نیز برای حل مسأله اسکان غیررسمی ارائه می شوند و از این لحاظ کاربردی تر از سایر تحقیقات به نظر می رسند، از جمله این تحقیقات می توان نمونه های زیر را مثال زد :

1- انجمن راهنمای بهداشت خانواده، بررسی اوضاع اجتماعی و اقتصادی و بهداشتی ساکنان شهر حلب، تهران، انجمن راهنمایی بهداشت خانواده.

2- سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، سیمای هاشم آباد، نشریه شماره 2 تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1356.

3- سیمای مسعودیه، نشریه شماره 5، تهران، گروه تحقیقات اجتماعی سازمان بهسازی و عمران جنوب پایتخت، 1357.

4- وزارت مسکن و شهرسازی،مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، حاشیه نشینی در ایران، علل و راه حل ها، گزارش مرحله اول، دوم، سوم و چهارم.

گروه سوم منابع و تحقیقات به رساله­های تحصیلی دانشجویان دانشگاهها اختصاص دارد. در این رابطه پایان نامه ها به رشته های جغرافیا و علوم اجتماعی و برنامه ریزی

مقدمه. 9

فصل اول

کلیات

1-1 بررسی مفهوم عدالت و اعدام و تاریخچه اعدام. 15

1-1-1 عدالت… Error! Bookmark not defined.

1-1-1 معنای عدالت… 15

1-1-2 فلسفه عدالت… 15

1-2 مجازات اعدام و حق حیات… 18

1-2-1 اعدام چیست؟. 19

1-2-2مجازات چیست؟. 20

1-3 مبانی فلسفی حق حیات… 20

1-3-1 غیر قابل تعرض بودن. 20

1-3-2 عدم واگذاری حق حیات به جامعه. 21

1-3-3 عطیه الهی بودن حیات… 21

1-4 اعدام از ابتدا تا کنون. 22

1-4-1 اعدام در دوران های مختلف تاریخی.. 22

1-4-2 اعدام در ملل دیگر. 26

1-4-3 اعدام در اروپا 27

1-5 مجازات اعدام در مکاتب مختلف جزایی.. 29

1-5-1 مکتب کلاسیک…. 29

1-5-2 مکتب عدالت مطلقه. 31

1-5-3 مکتب تحققی.. 32

1-5-4 مکتب دفاع اجتماعی.. 32

1-6 روش‌های اعدام دوران معاصر. 33

1-7 بررسی مجازات اعدام در اسناد بین المللی و اسناد منطقه ای و کشورهای مختلف…. 27

1-7-1 مجازات اعدام در اسناد بین المللی. 35

1-7-1-1 اعلامیه جهانی حقوق بشر. 27

1-7-1-2 معاهده بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 28

1-7-1-3 پروتکل الحاقی دوم مربوط به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 38

1-7-1-4 دیوان کیفری بین المللی.. 39

1-7-1-5 کنوانسیون سوم و چهارم ژنو 1949. 40

1-8 اسناد و معاهدات منطقه ای.. 42

 

1-8-1 مقاوله نامه اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی.. 42

1-8-2 مقاوله نامه آمریکایی حقوق بشر1969. 42

1-8-3 دومین پروتکل الحاقی به مقاوله نامه آمریکایی حقوق بشر. 43

1-8-4 پروتکل شماره 6 مقاوله نامه حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی.. 43

1-8-5 اعلامیه حقوق بشر در اسلام. 44

1-9 وضعیت مجازات اعدام در قوانین کشورهای جهان. 45

1-10 اقدامات بین‏المللى براى لغو مجازات اعدام و آثار آن. 56

فصل دوم

اهداف موجود در پروتکل، اهداف مجازات اعدام و ادله موافقین و مخالفین مجازات اعدام

2-1 هدف از مجازات اعدام. 65

2-1-1 قصاص حق است، اما آیا استفاده از این حق مطلق است؟. 58

2-1-2 آیا افراد اگر بدانند ممکن است اعدام شوند، تمایل کمتری به ارتکاب جرایم خشن، به ویژه قتل دارند؟! 60

2-2 هدف پروتکل دوم الحاقی به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 69

2-3 ادله موافقین مجازات اعدام. 61

2-4 ادله مخالفین مجازات اعدام. 67

فصل سوم

ارتباط اعدام با مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی

3-1 بررسی ها و مطالعات كشورهای مختلف…. 73

3-1-1 «مطالعات قتل و مجازات اعدام»، ویلیام بایلی.. 73

3-1-2 «تحلیلی بر تغییرات فضایی در حمایت از اعدام»، باومر و همكارانش…. 82

3-1-3 نظرسنجی مؤسسه گالوپ در کشور امریکا در سال 2006. 75

3-2 راه حل ها 76

3-2-1 پیش گیری از وقوع جرایم. 77

3-2-2 گرایش به سمت بخشش…. 79

3-2-3 كرامت انسانی.. 83

3-2-4 ابقا یا الغای مجازات مرگ 85

3-2-5 ایجاد جایگزینی برای اعدام. 86

نتیجه گیری.. 96

ضمایم. 89

منابع و مآخذ. 96

چکیده

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه : 3

1-2- بیان مساله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش: 7

1-4- اهداف پژوهش : 7

1-4-1- هدف کلی : 7

1-4-2- اهداف جزیی : 8

فصل دوم: مبانی نظری

مقدمه. 11

2-2- تعاریف و مفاهیم.. 13

2-1- پیشینه پژوهش: 16

2-1-1- تحقیقات داخلی.. 16

2-1-2- تحقیقات خارجی.. 18

2-2- مبانی نظری پژوهش : 20

2-2-1- نظریه سرمایه اجتماعی: 26

2-2-3- تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی : 32

2-2-4- نظریه ویژگیهای پایگاهی (منزلت نقشی) 37

2-2-5- نظریه احساس محرومیت نسبی : 39

2-3- الگوی تحلیلی : 40

2-4- مدل نظری تحقیق: 41

2-5- فرضیه‌های پژوهش: 41

فصل سوم: روش شناسی

3-1- روش پژوهش: 45

3-2- جامعه آماری.. 45

3-3- حجم نمونه. 46

3-4- واحد نمونه. 46

واحد نمونه گیری سرپرست خانوار. 46

3-5- روش نمونه گیری : 46

3-6- تعریف نظری مفاهیم: 47

3-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق.. 47

3-7-1- متغیر‌های مستقل.. 48

3-7-1-1- متغیر‌های جمعیتی.. 48

3-7-1-2- متغیر‌های پایگاه اقتصادی – اجتماعی.. 48

3-7-1-3- سرمایه اجتماعی : 50

3-7-1-4- شکل‌های ساختاری سرمایه اجتماعی : 51

3-7-1-5- شکل‌های شناختی سرمایه اجتماعی: 52

3-7-1-6- متغیر احساس محرومیت نسبی.. 55

3-7-2- متغیر وابسته : 56

3-7-2-1- کیفیت زندگی.. 56

3-8- اعتبار و پایایی : 58

3-9- ابزار گردآوری داده ها 58

فصل چهارم: یافته‌ها

4-1) توصیف… 63

4-1-1) مشخصات جمعیتی جامعه ی مورد بررسی.. 63

4-1-2) مشخصات اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان.. 65

4-1-3) تحلیل وضعیت کیفیت زندگی و ابعاد آن.. 68

4-1-4) تحلیل وضعیت محرومیت نسبی.. 69

4-1-5) تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی و ابعاد آن.. 70

4-1-6- تحلیل وضعیت امکانات خانوار 73

4-2) آمار استنباطی.. 74

 

4-2-1) رابطه کیفیت زندگی ذهنی و عینی.. 74

2-4-2) بیان کیفیت تفاوت بین میانگین نمره کیفیت زندگی در بین روستاها 75

4-2-3) تأثیر متغیرهای مستقل بر کیفیت زندگی.. 76

4-2-4) فرضیه اول.. 78

4-2-5) فرضیه دوم. 79

4-2-6) فرضیه سوم. 79

4-2-7) فرضیه چهارم. 81

4-2-8) فرضیه پنجم.. 82

4-2-9) فرضیه ششم.. 82

تحلیل عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی.. 83

4-2-10) حالات چهارگانه کیفیت زندگی.. 86

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 97

5-2- پیشنهادات… 99

منابع فارسی: 103

منابع لاتین.. 106

 

فهرست جداول

جدول 1) مروری بر تعدادی از تحقیقات انجام گرفته پیرامون ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی  17

جدول 2) مروری بر تعدادی از تحقیقات انجام گرفته پیرامون ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی  19

جدول 3) دسته بندی انواع کیفیت زندگی بر حسب ذهنی – عینی و فردی – جمعی.. 22

جدول 4) دسته بندی انواع کیفیت زندگی بر کیفیات درونی – بیرونی و فرصت – نتایج.. 23

جدول 5) رابطه میان شرایط عینی زندگی و بهزیستی ذهنی.. 24

جدول (7) تئوریهای مبین ارتباط سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی.. 37

جدول 3-1) تعیین حجم نمونه به تفکیک بخش، دهستان، روستا و خانوار 47

جدول 3-2) میزان پایایی شاخص‌های تحقیق.. 58

جدول 4-1) توزیع فراوانی و درصد مشخصات جمعیتی جامعه مورد بررسی.. 64

جدول 4-2) توزیع فراوانی و درصد مشخصات اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان.. 66

جدول4-3 ) میانگین درآمد و هزینه ماهیانه خانوارهای روستایی (تومان) 67

جدول 4-4) توزیع فراوانی و درصد منزلت شغلی پاسخگویان.. 68

جدول 4-5) توزیع فراوانی و درصد پایگاه اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان.. 68

جدول 4-6) توزیع فراوانی و درصد کیفیت زندگی پاسخگویان.. 69

جدول 4-7) توزیع فراوانی و درصد کیفیت زندگی عینی و ذهنی پاسخگویان.. 69

جدول 4-8) توزیع فراوانی و درصد محرومیت نسبی پاسخگویان.. 70

جدول 4-9) توزیع فراوانی و درصد سرمایه اجتماعی پاسخگویان.. 70

جدول 4-10) توزیع فراوانی و درصد ابعاد مولفه‌های شبکه اجتماعی.. 70

جدول 4-11) توزیع فراوانی و درصد ابعاد مولفه های مشارکت اجتماعی.. 72

جدول 4-12) توزیع فراوانی و درصد ابعاد مولفه های اعتماد اجتماعی.. 72

جدول4-11) توزیع فراوانی و درصد مجموعه امکانات خانوار در روستا 73

جدول4-12) توزیع فراوانی و درصد مجموعه امکانات کشاورزی در روستا 73

جدول 4- 13) همبستگی بین کیفیت زندگی ذهنی و عینی.. 74

جدول 4-14) بیان معنیداری تفاوت بین میانگین کیفیت زندگی در روستاها 75

جدول 4-15) بیان کیفیت تفاوت بین میانگین نمره کیفیت زندگی در بین روستاها 75

جدول 4-16) خلاصه مدل.. 76

جدول 4-17) ضریب رگرسیونی.. 77

جدول 4- 18) همبستگی بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی ذهنی پاسخگویان.. 78

جدول 4- 19) همبستگی بین احساس محرومیت نسبی افراد و کیفیت زندگی ذهنی پاسخگویان.. 79

جدول 4-20) خلاصه مدل.. 79

جدول 4-21) ضریب رگرسیون.. 80

جدول 4-22) ضریب رگرسیونی.. 81

جدول 4- 23) همبستگی بین پایگاه اقتصادی واجتماعی افراد و کیفیت زندگی ذهنی پاسخگویان.. 82

جدول 4-24) تأثیر درآمد سرانه بر کیفیت زندگی عینی پاسخگویان.. 82

جدول 4-25) همبستگی میزان تحصیلات بر کیفیت زندگی ذهنی پاسخگویان.. 83

جدول 4-27) میزان تأثیر مستقیم، غیرمستقیم و کل متغیرهای مستقل بر وابسته. 85

جدول 4-26) طبقه بندی خانوارها در حالات چهارگانه كیفیت زندگی (فراوانی) 86

 

فهرست اشکال

شکل4-1) نمودار علی عوامل موثر بر کیفیت زندگی روستاییان.. 84

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه :
داشتن زندگی مطلوب و با کیفیت همواره آرزوی بشر بوده است. کیفیت زندگی یکی از مهم ترین مسایل پیش روی جهان امروز می‌باشد. « همچنین ارتقاء کیفیت زندگی از مهم ترین هدف‌های حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح جهان محسوب می‌شود (حسین زاده و میزایی، 17،1376).

مفهوم کیفیت زندگی به‌طور هم زمان در حوزه‌های مختلف علوم نیز گسترش یافته است. به این ترتیب در انتهای قرن بیستم مفهوم کیفیت زندگی یکی از موضوعات اساسی مورد علاقه پژوهشگران علوم مختلف همچون شهرسازی، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی و روان شناسی بوده است. اندازه‌گیری کیفیت زندگی می‌تواند برای ارزیابی سیاست­های گذشته و هم­چنین پایه گذاری استراتژی‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای در آینده مورد استفاده قرار گیرد. بخش قابل توجهی از مطالعه­های انجام شده در مورد کیفیت زندگی به نواحی شهری اختصاص دارد امّا از دهه­های اخیر و با رشد پرشتاب صنعت و فناوری در جهان، عقب‌ماندگی مناطق روستایی بیشتر عیان گردیده است، «به‌طوری که فقر روستایی تقریباً 63 درصد از کل فقر جهانی را شامل می‌شود». درایران فقر مطلق کاهش یافته، امّا فقر نسبی به خصوص در مناطق روستایی افزایش یافته است (حیدری 1390). و این چالش بزرگ و مهمی است که باید هر چه زودتر با شناخت علل و عوامل آن به چاره اندیشی پرداخت. این پژوهش با هدف بررسی جامعه­شناختی شاخص های کیفیت زندگی روستایی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان همدان، تدوین، و شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت زندگی را بررسی کرده است.

فصل اول-کلیات تحقیق

الف-بیان  مسأله. 5

ب-ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………. 8

ج- سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 10

د-فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………… 11

ه-هدف ها 11

هدف اصلی……………………………………………………………………………………………………… 11

و-روش تحقیق .. 12

فصل دوم-امنیت جهانی و تروریست و عقاید وهابی

امنیت جهانی…………………………………………………………………………………………………….. 14

۲-3-۳-تعریف و مفهوم تروریسم…………………………………………………………………………. 16

-1- اقدامات تروریستی و راهبردهای مبارزه با آن……………………………………………………… 17

۳-2- جایگاه آموزش در گسترهی همکاری‌های اسلامی جهت جلوگیری و مبارزه با جرائم تروریستی      22

۳-3- چگونگی تحقق صلح عادلانه از طریق مبارزه با تروریسم . 22

۳-4-بررسی خاستگاه تروریسم . 24

۳-5- تروریسم و حقوق اسلامی .. 27

۳-5-۱- حرمت شرعی ترور………………………………………………………………………………… 28

۳-5-۲- مصادیق تروریسم و احکام فقهی آن…………………………………………………………… 31

۳-5-۳ـ حملات تروریستی با اهداف غیرسیاسی……………………………………………………….. 31

۳-5-۴- حملات تروریستی با اهداف سیاسی…………………………………………………………… 31

۳-6-نقش وهابیت در نا امنی منطقه……………………………………………………………………….. 33

۳-6-۱- گسترش وهابیت … 35

۳-7- نقش وهابیت در حوادث تروریستی………………………………………………………………. 36

۳-7-۱-مراکز انتشاراتی، رسانه ای و کتابخانه ای……………………………………………………….. 37

۳-7-۲-تبلیغ وهابی گری در خارج عربستان……………………………………………………………. 38

۳-7-۳-نقش عربستان سعودی در ظهور و رشد طالبان……………………………………………….. 41

۳-8- ضوابط تکفیر از دیدگاه وهابیت…………………………………………………………………….. 46

۳-9-رشد وهابیت در بستر تكفیر………………………………………………………………………….. 49

۳-10-تروریست داعش در جهان امروز…………………………………………………………………. 53

موعودگرایی .. 54

جغرافیای حضور داعش………………………………………………………………………………………. 56

سوریه . 57

نوشتار(های) وابسته: جنگ داخلی سوریه…………………………………………………………………. 57

لیبی………………………………………………………………………………………………………………… 57

صحرای سینا…………………………………………………………………………………………………….. 57

غرب آفریقا……………………………………………………………………………………………………… 58

افغانستان . 58

خودروهای هاموی ارتش عراق……………………………………………………………………………… 58

۳-11-بیانات مقام معظم رهبری راجع به تروریست ها و گروه داعش……………………………. 60

3-11-1-پیاده نظام و رهبران بحران عراق………………………………………………………………. 60

3-11-2-اهداف بحران افکنی .. 62

3-11-3-مدیریت بحران……………………………………………………………………………………. 63

فصل سوم-مباحث فقهی مربوطه

 

3-1-تروریسم از نگاه فقه ……………………………………………………………………………… 65

4-1-1دفاع مشروع . 65

4-1-2معیار دفاع مشروع. 67

4-1-3شرایط دفاع مشروع…………………………………………………………………………………. 67

4-2مصداق های تروریسم و احکام فقهی آن…………………………………………………………… 69

3-2-1اقدام های تروریستی با اهداف غیرسیاسی………………………………………………………. 70

3-3تعریف محارب…………………………………………………………………………………………… 70

3-3-1تعریف اصطلاحی محارب…………………………………………………………………………   70

3-4-محارب در سنت……………………………………………………………………………………….. 72

3-4-1تروریست در احکام اسلام…………………………………………………………………………. 73

3-5مصادیق اعمال تروریستی در فقه . 81

3-5-1کشتن زنان، کودکان و سالخوردگان………………………………………………………………. 81

3-5-2کشتن مردان اسیران………………………………………………………………………………….. 82

3-5-3آلوده کردن آبها……………………………………………………………………………………….. 83

3-5-4تعقیب فراریان . 84

3-5-5قطع درختان و جنگلها 85

 

3-5-6-عدم تصرف در اموال دشمن……………………………………………………………………….86

فصل چهارم-مقایسه مبانی فصل دوم و سوم

4-1مقایسه حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر غربی……………………………………………………. 89

4-1-1اشتراک یا افتراق؟…………………………………………………………………………………….. 89

4-1-2سه مقوله اصلی برای مقایسه حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر غربی…………………….. 90

4-1-3مقایسه کرامت انسان در اسلام و اعلامیه حقوق بشر…………………………………………. 93

4-2مبانی کرامت انسان در جهان بینی اسلامی و مقایسه آن با اعلامیه حقوق بشر………………. 95

4-2-1. انسان برگزیده و خلیفه خدا 95

4-2-2. بهره مندی از عقل و خرد………………………………………………………………………… 96

4-2-3. اختیار و آزادی اراده……………………………………………………………………………….. 98

4-2-4 بهره مندی از فطرت الهی…………………………………………………………………………. 99

4-3اصول منبعث از کرامت انسان (لوازم کرامت انسان)………………………………………………. 99

4-3-1. حق حیات و امنیت در زندگی شخصی .. 101

4-3-2. آزادی اجتماعی……………………………………………………………………………………… 102

4-3-3 برخورداری از امتیازات اجتماعی به طور عادلانه……………………………………………… 107

4-3-4حقوق بشر در مسیحیت غربی و اسلام …………………………………………………………  111

4-3-4-1 حقوق آزادی فردی: 111

4-3-4-2 حق آزادی سیاسی: 111

4-3-4-3 حقوق اولیه اجتماعی:………………………………………………………………………….. 111

4-4در آغاز شرح لفظ و مضمون «حقوق بشر» . 113

4-5اصول فلسفی و عرفانی حقوق بشر در اسلام . 116

4-6-1سیر تاریخی تدوین حقوق بشر در غرب……………………………………………………….. 124

4-6-1-1 اعلامیه حقوق بشر فرانسه…………………………………………………………………….. 124

4-6-1-2 اعلامیه جهانی حقوق بشر…………………………………………………………………….. 124

4-6-1-3 قرارداد اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی…………………………….. 125

4-6-1-4 منشور اجتماعی اروپا…………………………………………………………………………… 125

4-6-1-5 قرارداد حمایت از حقوق بشر در قاره آمریکا…………………………………………….. 125

4-6-1-6 میثاقهای بین المللی حقوق بشر……………………………………………………………… 126

4-6-1-7حقوق بشر یک اهرم سیاسی در غرب معاصر . 126

4-7حقوق بشر در مسیحیت غربی و اسلام……………………………………………………………… 127

4-7-1 حقوق آزادی فردی:………………………………………………………………………………… 127

4-7-2 حق آزادی سیاسی:…………………………………………………………………………………. 127

4-7-3 حقوق اولیه اجتماعی: 128

4-8در آغاز شرح لفظ و مضمون «حقوق بشر»…………………………………………………………. 128

4-8-1 اصول فلسفی و عرفانی حقوق بشر در اسلام…………………………………………………. 132

4-8-2تاریخ تئوری حقوق بشر در اسلام . 136

4-8-5تاریخ تدوین حقوق بشر در اسلام . 140

4-8-6سیر تاریخی تدوین حقوق بشر در غرب……………………………………………………….. 141

4-8-6-1اعلامیه حقوق بشر فرانسه . 141

4-8-6-2 اعلامیه جهانی حقوق بشر . 141

4-8-6-3 قرارداد اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی…………………………….. 142

4-8-6-4 منشور اجتماعی اروپا…………………………………………………………………………… 142

4-8-6-4 قرارداد حمایت از حقوق بشر در قاره آمریکا 142

4-8-6-5 میثاقهای بین المللی حقوق بشر……………………………………………………………… 143

4-8-6-6حقوق بشر یک اهرم سیاسی در غرب معاصر……………………………………………… 143

4-9حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب………………………………………………………………….. 144

4-9-1. حقوق داخلی و حقوق بین الملل………………………………………………………………. 144

4-9-2 رابطه حقوق داخلی و حقوق بین الملل از دیدگاه غرب……………………………………. 144

4-9-5. انتقادات اساسی بر اعلامیه جهانی حقوق بشر . 147

4-10-1بررسی دیدگاه اسلام در باب آزادی .. 152

4-11. مقایسه دیدگاه اسلام و غرب در مسئله اقلیت های دینی و مذهبی……………………….. 153

4-11-1. دیدگاه غرب… 153

4-11-2. دیدگاه اسلام………………………………………………………………………………………. 154

4-12تروریسم دولتـى……………………………………………………………………………………….. 159

4-12-1ایجاد‌ ترس‌ و وحشت…………………………………………………………………………….. 161

4-12-2طبیعت كوركورانه تـرور………………………………………………………………………….. 161

4-12-3غافلگیركننده بودن و پنـهانى بـودن تـرور……………………………………………………. 161

4-12-4اهـداف سیاسى……………………………………………………………………………………… 161

4-12-5سازمان یافتگى .. 162

4-12-6خشونت … 162

4-12-7مشاركت كم…………………………………………………………………………………………. 162

4-12-8-جهت‌گیرى عمومى……………………………………………………………………………….. 162

4-13بررسى و نقد تروریسم او دیدگاه اسلام…………………………………………………………… 162

4-14گونه‌ها و روش‌هاى‌ مقاومت…………………………………………………………………………. 168

4-15مقاومت مـدنى(غـیرنظامى)………………………………………………………………………….. 168

4-16مقاومت مسلحانه……………………………………………………………………………………….. 168

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری و پسشنهاد ها 171

پیشنهاد ها………………………………………………………………………………………………………… 174

6-2- چگونگی تحقق صلح عادلانه از طریق مبارزه با تروریسم…………………………………….. 179

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………. 182

 

 

چکیده

امروزه مبارزه با پدیده ی تروریسم به یک امر مبتلا‌به نظام جهانی مبدل گردیده است؛ چرا که وضعیت نابسامان ناشی از وقوع آن نه تنها موجب خدشه‌دار شدن امنیت انسانی شده، بلکه صلح و امنیت ملی و بین‌المللی را مورد هجمه ی خود قرار داده است. بنابراین با چنین شرایطی به نظر می‌رسد تنها عزم راسخ جهانی می‌تواند به مثابه راهبردی ویژه در مبارزه با تروریسم تلقی گردیده و موجبات رفع شکاف‌های موجود در این رابطه باشد. خاستگاه فکری این شبکه‌های تروریستی عمدتا به گرایش خردگریز و جعلی وهابیت برمی گردد و این تفکر به عنوان اصلی‌ترین حامی و تغذیه کننده ایدئولوژیک دولت سعودی نقش مهمی در فعالیت‌های تروریستی این کشور در منطقه و جهان دارد.مقابله با قدرت روزافزون محور مقاومت در منطقه از انگیزه های اصلی عربستان سعودی در تشکیل سازمان‌های تروریستی و حمایت از تروریسم دولتی در منطقه است، این کشور در جهت تلاش برای کم کردن نقش این محور تبلیغ و ترویج وهابیت را در جوامع اسلامی در دستور کار قرار داده است. با این حال، یکی از مسائلی که همیشه از دید اذهان جهانی مورد اهتمام بوده و متأسفانه هیچ‌گونه هنجار مؤثری در مبارزه با نقض آن مقرر نگردیده، مسئله ی«صلح عادلانه جهانی» می‌باشد که با تهدیدات ناشی از ارتکاب اقدامات تروریستی اغلب با چالش‌هایی مواجه است. از این رو، تحقق صلح عادلانه ی جهانی زمانی قابل دسترسی است که در بسیاری از چالش‌های بین‌المللی به­ویژه تهدیدات ناشی از تروریسم، دولت‌ها ضمن توافق‌نظر در امر مبارزه، وضمن مساعدت و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی، شکاف موجود را از طریق اجماع در پذیرش اسناد بین‌المللی در نیل به جهانی عاری از هرگونه ناامنی و تهدید مرتفع کنند. ما در این مقاله  تلاش می‌کنیم به بررسی امنیت جهانی با نظر بر تروریسم وهابی و مقایسه آن با فقه حقوق اسلامی و حقوق بشر بپردازیم.

کلید واژه: تروریسم ، امنیت جهانی ، وهابی، حقوق بشر.

 

مقدمه

تروریسم، پدیده‌ای است محصول علل مختلف که در عین حال، علت شکل گیری وضعیت‌های گوناگون محسوب می‌شود. از دید مناسبات تروریسم و حقوق بشر، این پدیدار، معلول نقض حقوق بشر و نبود شرایط صلح ماندگار است که خود نیز با عملیات و اقدام، به نقض بسیاری از حقوق اساسی بشری فردی و همگانی منجر می‌گردد و در درجه اول، حق بر صلح و آرامش همگانی بشر را در معرض تهدید قرار می‌دهد[1]. در واقع، تروریسم دو صورت دارد: صورت اول آن که به مثابه علت وقوع موارد تهدید صلح و نقض حقوق بشر عمل می‌کند و صورت دیگر آن، نشأت­گیری تروریسم از نقض حقوق بشر و صلح ویژه وضعیت‌های نابرابر «میان» اجتماعات و «در» اجتماع است. از طرف دیگر، تروریسم هم دارای جنبه‌های سخت و هم نرم است و اسناد حقوقی معاصر قادر به تعریف جامع و همه جانبه‌ی این مفهوم نبوده، تاکنون چنین تلاشی ناکام مانده است[2].

با وجود این، تروریسم فارغ از معنا و گفتمانی که دارد، مفهومی متضمن هراس و وحشت عمومی است که استفاده از آن حتی در ذهن نیز نوعی واکنش روانی مبتنی بر انزجار را به دنبال دارد. این حس غالب و عمومی، برآیند تمایل روحی بشر به آرامش و پرهیز از خشونت به ویژه ماهیت هنجاری مصونیت غیر نظامیان و عامه در برابر عملیات‌های ارهابی و مسلحانه است[3]. با این حال، عموم مردم، تروریسم را به عنوان روشی خشونت‌آمیز شناخته‌اند که برای ایجاد فضای رعب و وحشت به منظور نیل به اهداف سیاسی از طریق توسل به زور نسبت به گروه یا دولت مورد نظر برای تن دادن به اهداف و مقاصد مهاجمان به کار گرفته می شود[4]  .

تروریسم، یکی از پر استفاده‌ترین مفاهیم و واژگان در محاورات و نوشتارهای معاصر است که تکثر کاربرد آن حتی بر مفاهیم مرتبط با اساسی‌ترین نیازهای بشر- همچون صلح و امنیت– نیز فزونی یافته و سبقت گرفته است.در واقع تروریسم که این همه از آن یاد می‌شود و شنیدارش احساسات بشری را جریحه­دار می‌سازد و رعب و هراس را در اذهان به دنبال می‌آورد، چه پدیداری است که هم خود آن و هم آثارش، هم آنچه «له» و آنچه «علیه» آن استعمال می‌شود، نظم موجود را به ویرانگری تهدید یا منتج می‌نماید.

با این حال، بارزترین نماد ویرانگری این نظم‌ها، نظم حقوقی است که البته در این وادی، تأثیر پذیرش از نظم امنیتی- سیاسی برخی اجتماعات ملی- هر چند به نام اجتماع بین‌المللی- به مراتب واضح­تر است. پیش از این، برای تعقیب و کاوش مجاری تحقق اهداف جامعه بین‌المللی (دولتی کمابیش انسانی و بشری­شده) اولویتی نسبی و اعتباری وجود داشت که در عین استقامت بنیادهای نظام مبتنی بر حقوق حاکمه ی دولت‌ها، حقوقی انسانی نیز از زیر پوسته‌ی همین نظام رشد و نمو یافت و به رغم حاشیه­ای بودن و عدم ورود چشمگیر آن به هسته­ی سخت حقوق بین­الملل، کار بدانجا رسیده بود که «حمایت از حقوق انسانی» خواه در زمان صلح یا جنگ، وضعیت های عادی یا بحرانی، به مثابه اصلی قائم و استوار به نظر می‌رسید. جامعه بین المللی دولتی نیزغالباً با وقوع چند عملیات موسوم به تروریستی ناشی از اتخاذ یک سلسله اقدامات هماهنگ تخریبی در ایالات متحده، نظمی که به داشتن پیشینه‌های تمدنی و فرهنگی شتاب‌زدگی در سیاست بین‌المللی تعیین کننده ی مسیر و جریان این تحول و نظم جدید، سازمان ملل متحد را نیز به سمت همین وادی سوق داد و سازمانی را که پیش از این، حمایت از حقوق بشر را از رسالت‌های خود می‌شمرد و برنامه‌های متعددی را بدین منظور طراحی و اجرا نموده بود، به ساخت مسیری جدید و حتی توأم با ایجاد پارادوکسی اساسی در حقوق حاکمیت‌ها، رهنمون ساخت. قطعنامه‌های ضد تروریستی 2001 شورای امنیت و تشکیل کمیته ی ویژه ی ضد تروریسم زیر نظر این شورا، بارزترین نماد چنین گذاری از دستور کار اصلی سازمان ملل متحد بوده و هست.[5]

 

فصل اول-کلیات تحقیق

 

الف-بیان مسأله

ترورسیم، پدیده ای است محصول علل مختلف که در عین حال، علت شکل گیری وضعیت های گوناگون محسوب می شود. از دید مناسبات ترورسیم و حقوق بشر، این پدیدار، معلول نقض حقوق بشر و نبود شرایط صلح ماندگار است که خود نیز با عملیات و اقدام، به نقض بسیاری از حقوق اساسی بشر فردی و همگانی منجر می گردد و در درجه اول، حق بر صلح و آرامش همگانی بشر را در معرض تهدید قرار می دهد[6].

با وجود این، تروریسم فارغ از معنا و گفتمانی که دارد، مفهومی متضمن هراس و وحشت عمومی است که استفاده از آن حتی در ذهن نیز نوعی واکنش روانی مبتنی بر انزجار را به دنبال دارد. این حس غالب و  عمومی، برآیند تمایل روحی بشر به آرامش و پرهیز از خشونت به ویژه ماهیت هنجاری مصونیت غیرنظامیان و عامه در برابر عملیاتهای ارهابی و مسلحانه است. [7]

با اینکه شورای امنیت در قطعنامه های ضدتروریسیتی، تروریسم را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی شمرده است، با این حال پوزیتیویسم حقوقی مانع از آن نیست که شورای امنیت به رعایت الزامات و برآیندهای طبیعی و منطقی این شناسایی خود فراخوانده شود و جامعه ی مدنی جهانی، مسئله ی «شناخت علل تروریسم» را به منظور «تقدمبخشی به پیشگیری» در دستور کار ملل متحد و سایر سازمانهای بین المللی برجسته سازد. [8]

مقوله تروریسم از مسایل مستحدثه فقهی می باشد به همین جهت در کتب فقهای متقدم از احکام آن سخنی به میان نیامده است، علمای متاخر نیز کمتر به این موضوع پرداخته و کتب معدودی را در مورد تروریسم و احکام جاری آن به رشته تحریر درآورده اند، لذا بیشتر  کتاب ها در خصوص تروریسم یا ترجمه از منابع علمی غربی بوده و یا در حوزه علوم سیاسی از منظر یک فرد سیاسی مورد نگارش قرار گرفته؛ که بخش قابل توجهی از این کتاب ها به بررسی لغوی ریشه کلمه تروریسم پرداخته و برخی از متون نیز پس از بررسی علل و عوامل وقوع تروریسم راه کارهایی در خصوص مبارزه با آن ارائه کرده اند و به ندرت در خصوص احکام فقهی و حقوقی آن مطالبی بیان کرده اند.

بنابراین ما در این پژوهش به دنبال این هستیم تا با بررسی امنیت جهانی و تروریسم مبتنی بر عقاید وهابیون و فقه و حقوق اسلامی و حقوق بشر به این سوال پاسخ دهیم که آیا امنیت جهانی با نظر بر تروریسم بین عقاید وهابیون و نظر فقه و حقوق اسلامی و حقوق بشر تفاوت وجود دارد یا خیر؟

ب-ضرورت انجام تحقیق

امروزه مبارزه با پدیده ی تروریسم به یک امر مبتلا به نظام بین المللی مبدل گردیده است؛ چرا که وضعیت نا به سامان ناشی از وقوع آن نه تنها موجب خدشه دار شدن امنیت انسانی شده، بلکه صلح و امنیت ملی و بین المللی را مورد هجمه ی خود قرار داده است. بنابراین با چنین شرایطی به نظر می رسد تنها عزم راسخ جهانی می تواند به مثابه راهبردی ویژه در مبارزه با تروریسم تلقی گردیده و موجبات رفع شکافهای موجود در این رابطه باشد. با این حال، یکی از مسائلی که همیشه از دید اذهان جهانی مورد اهتمام بوده و متأسفانه هیچگونه هنجار مؤثری در مبارزه با نقض آن مقرر نگردیده، مسئله ی «امنیت جهانی» می باشد که با تهدیدات ناشی از ارتکاب اقدامات تروریستی اغلب با چالشهایی مواجه است. از این رو، تحقق امنیت جهانی زمانی قابل دسترسی است که در بسیاری از چالشهای بین المللی به ویژه تهدیدات ناشی از تروریسم، دولتها ضمن توافق نظر در امر مبارزه، و ضمن مساعدت و همکاری با سازمانهای بین المللی، شکاف موجود را از طریق اجماع در پذیرش استاد بین المللی در نیل به جهانی عاری از هر گونه ناامنی و تهدید مرتفع کنند. به علاوه، امروزه تحقق صلح عادلانه ی جهانی به مثابه حلقه ی مفقوده در چالشها و هنجارهای بین المللی مستلزم توجه بیش از پیش به آن است که این امر نه تنها موجب رفع ناهنجاریهای ملی و بین المللی بوده، بلکه با اجرای آرمانها و اصول مقرر در منشور ملل متحد شرایط تحقق صلح عادلانه ی جهانی را فراهم

علت این که آنتی ویروس ها قادر به تشخیص ویروس هـای ناشـناخته نیسـتند ایـن مـی
١ باشد که مبتنی بر الگو
می باشند یعنی یک دیتابیسـی از الگـو هـای ویـروس هـای ویـروس هـای
شناخته شده در آن وجود دارد. اگر یک email ویروسی باشد و الگوی مربوط بـه آن ویـروس درون
دیتابیس آنتی ویروس موجود باشد ، ویروس تشخیص داده شده و ازفعالیت آن جلوگیری می شـود .
در صورت عدم وجود الگو، آنتی ویروس قادر به تشخیص ویروس و درنتیجـه قـادر بـه جلـوگیری از
فعالیت ویروس نخواهند بود.[1]
این مشکل را تا حدی می توان با بروزرسانی دوره ای دیتابیس آنتی ویروس هـا بـر طـرف
کرد اما مشکلی وجود دارد این می باشد از زمانی که ویروس شروع به فعالیت می کنـد و تـا زمـانی
که الگوی ویروس شناسایی می شود ، مدت زمانی طول می کشـد و در طـول ایـن مـدت ویـروس
بدون هیچ گونه مزاحمتی می تواند فعالیتش را انجام دهد وآسیب های زیادی را بـه سیسـتم هـای